EKONOMIA 1.

BATX

Begoña Urra 1
22/23 ikasturtea
 1.U.D. EKONOMIA: ERABAKIEN
ZIENTZIA (nola antolatuko gara?)

1. GAIA- ERABAKIEN ZIENTZIA

1. Zer da ekonomia?
2. Aukeratzea uko egitea da: aukera-
kostua
3. Erabaki-hartzaileak, erabakiak eta
baliabideak
4. Ekonomiaren azterketa
 1. Zer da ekonomia?
 Ekonomia entzuterakoan zer datorkizu burura?
 Zein beste zientziekin lotuta dago? Ze zientzia mota da?
 Demagun aste osorako 20,00 € dituzula, nola gastatuko
zenituzke?
 20,00 € hauekin nahi duzun guztia eskura ahal dezakezu?
 Diru horrekin erostera zoazen ondasun eta zerbitzu horiek
eskeintzen dituzten enpresak aipatu
 Aurreko galderak kontutan hartuta, zein uste duzu dela
ekonomiaren arazo nagusiena?
 Nola funtzionatzen du balore-burtsak?
 Zergatik garrantzitsua da hipoteketan interes-tasak % igo-
jeitsi ?
 Zer da globalizazioa?
 Enpresen deslokalizazioa?
 Zergatik gobernuak zergak igotzen ditu?
 Zergatik irabazten du gehiago mediku batek
supermerkatuko garbitzaile bat baino?
 Zergatik kobratzen da langabezi-prestazioa lanik gabe
geratzen garanean?
 Aberatsak triste egon daitezke “kriston yatea” ezin
dutelako erosi? edo Ronaldo futbolaria?

Hau dena ikasiko dugu ikasturte honetan….

 EKONOMIA: grekotik datorren hitza da “etxea
administratu” esan nahi du.

 Zein gai lotzen ditu ekonomiak?

*Gizakiaren beharrizanak: mugagabeak.

prezioa *Baliabideak: mugatuak eta urriak (kantitate txikia
edo behar adina ez dagoenean).

Bestela? ez zen ordaintzeko beharrik egongo, dena soberan

egongo lirateke….DIRURIK EZ.
1.1. Premiak
PREMIA = Beharra: ez daukagun zerbait asetzeko gogoa
(zerbaiten faltaren sentsazioa dugunean eta asetu nahi
denean).
Giza beharrak asetzeko:

ONDASUNAK: ZERBITZUAK:
materialak ondasun ez-materialak
Zer da EKONOMIA? Pertsonek euren beharrizanak asetzeko,
zerbitzuak eta ondasunak ekoizteko gizartean dauden baliabide
urriak banatzeko moduaz arduratzen den ZIENTZIA da.

BALIABIDEAK < BEHARRIZANAK => EKONOMIA-ESKASIA

(mugatuak) (PREMIAK=NAHIAK)
(mugagabeak)

 Ondasunak: ukitu egin daitekeena:

mahai bat, prakak, etxebizitza, telefono bat...

 Zerbitzua: ukitu ezin daitekeena: hotel bat, aseguro bat,

banketxea, interneten zerbitzua, osasungintza, garraioa,
hezkuntza...
 PREMIA-MOTAK:

 Oinarrizko LEHEN beharrizanak: ezinbestekoak

bizitzeko.

elikagaia etxebizitza hezkuntza osasuna arropa

 BIGARREN mailako beharrizanak: behar

sofistigatuagoak asetzeko.Ongizatea hobetzeko.

kotxea bidiatzea mobila

Ondasunen eta zerbitzuen sailkapena: ikusi 8.or taula

-Ondasun materialak (jantziak, elikagaiak…)

Materialtasuna -Zerbitzuak (hezkuntza, garraioa…)
-Ekonomikoak: urriak (prezioa dutenak) Ez dago denen
premiak asetzeko kantitatea.
-Askeak: mugagabeak (airea, izarren argia). Denen premia
URRITASUNA
asetzeko kantitatea dago.
-Kapitala (ekoizpen)-ondasunak: produktuak ekoizteko
makinak, tresnak eta DIRUA (giza premiak zeharka asetzen
FUNTZIOA dute)
-Iraunkorrak
-Kontsumo-ondasunak: giza premiak zuzezenan -Ez iraunkorrak
asetzen dute
ERALDAKETA-MAILA -Tartekoak (eraldaketa behar dute, muntaia-katea:kotxe batena)
-Amaierakoak (erabiltzeko, kontsumitzeko prest)
-Pribatuak (norbait baztertzen denean, prezio bat
ESKURAGARRITASUNA ordaindu behar delako)
-Publikoak (denek erabil dezakete ,parkeak, liburutegiak)
Beste definizio bat…

EKONOMIA: gizakien beharrak asetzeko nahikoak ez diren

baliabideak administratzeko eta aprobetxatzeko moduaz
arduratzen den ZIENTZIA da.

Mundua ulertzeko lagungarria den zientzia da.

EKONOMIA-ESKASIA pertsonen eguneroko bizitzan agertzen
da.
Adibidea: futbolarien soldata: zergatik Paris Saint-Germainek
erosi du MESSI bartzelonako futbolaria?
 1.2. Ekonomia-eskasia
Ekonomia-eskasia? Pertsonen beharrak (nahiak) asetzeko
nahikoa baliabide ez izatearen sentsazioa; ez du esan nahi
baliabideak urriak direla.

Herrialde guztietan ematen da: garatuetan zein azpigaratuetan.

Ekonomia-eskasiaren bi ezaugarri:
 Unibertsala: DENEK daukaguna baino gehio nahi
dugulako.
 Erlatiboa: denei EZ gaitulako berdin eragiten.

Eskasia fisikoa? Pobreziarekin lotuta (herrialde

azpigaratuetan). Hemen baliabideak urriak dira.

Ikusi 9. or 1. jarduera
2. Hautatzea uko egitea da: aukera-
kostua

 Pertsonek eta gizarteak beharrizanak dauzkagu.

 Beharrizan hauei aurre egiteko dauzkagun baliabideak

erabitzen ditugu ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko.

 Ondasun eta zerbitzu hauek gure beharrizanak asetzeko

erabiltzen ditugu (kontsumitzen ditugu).
 Arazo ekonomiko nagusia: URRITASUNA
 Ekonomiaren bi ideia nagusi:

 Ekonomia-eskasia: ez dago behar adina baliabide,

dauzkagun premiak asetzeko.
- Baliabideak: mugatuak
- Premiak: mugagabeak

 Aukeratu beharra: baliabide urriak dira, beraz aukeratu

behar da (lehentasunak edo diru-sarreren arabera…)

 Ondorioz: Eskasia/aukeraketa
Ikusi 10. or taula
Erabakiak hartzerakoan FAKTORE hauek kontutan hartu behar dira:
1.Aukera-kostua
2.Kostu berreskuraezinak
3.Onura eta kostu gehigarriak
4.Pizgarriak
5.Efizientzia eta ekitatea
Aukeratzean, uko egiten dugu altenatibari
Erabaki okerrek eragina izan dezakete gugan
Abantailak eta desabantailak ondo aztertu
behar dira
Erabakiak aldatu egiten ditugu, sari bat
jasotzeko edo zigorrik ez jasotzeko
Denentzako interesa izan dezaken erabakiak
baliabideak gastatzea/xahutzea ekar dezake
14
2.1. Aukera-kostua: Erabaki bat hartzean
aukeratu gabe uzten den hori da (dirutan edo beste
moduren batean).

Etxeko ekonomia administratzerakoan: “diruak ez du askorako ematen“

Espainiako aurrekontu orokorrak banatzerakoan: Hezkuntzan %10koa gutxitu da.
Enpresak bere kontuetan: %5ko soldaten gastua igo egin da.

Ikusi 10. or 1.3 irudia eta 2. jarduera

 2.2. Kostu berreskuraezinak
Batzuetan iraganean hartutako erabaki txar batek (bere
kostuekin eta berreskuratuezinak direnak), etorkizunerako
erabakietan eragiten dute.
Kostu berreskuraezin hauek ez lukete erabaki berrietan
eragin beharko.
Ad: Concorde efektua (Ikusi 11.or 3. jarduera)

2.3. Kostu eta onura gehigarriak

Erabaki bat hatzen dugunean, onurak eta kostu gehigarriak
ere (analisi marjinalak) kontutan hartu behar dira.

Ikusi 11. or 4. jarduera 16

2.4. Pizgarriak
Pertsonok erabakiak hartzen ditugunean dauden kostuen
eta onuren arabera hartzen ditugu. Beraz, pizgarria: saria
edo zigorra esan daiteke.

Ikusi 12. or 1. behatokia eta 5. jarduera

2.5. Efizientzia eta ekitatea

Dilema: aukeratu efizienteagoa edo ekitatiboagoa…

Efizientzia: pertsonok erabakiak hartzerakoan baliabideei

ahalik eta probetxurik (etekin) gehiena ateratzea da.
Ekitatea: baliabideak ahalik eta modurik berdinean banatzea17
da.
3. Erabaki-hartzaileak, erabakiak
eta baliabideak
HELBURUA:
baliabide urriak
erabiliz, JARDUERA EKONOMIKOAK
beharrak asetu

KONTSUMOA EKOIZPENA BANAKETA

(ekoizpen-faktoreak)

EKONOMIA-ERAGILEAK
ERABAKIAK HARTU =
ERABAKI-HARTZAILEAK
AUKERA KOSTUA
FAMILIAK/kontsumitzaileak SEKTORE
ENPRESAK PUBLIKOA
18
 Familiak/
kontsumitzaileak Enpresak Sektore Publikoa

Kontsumoa, ekoizpena eta banaketari buruzko erabakiak hartzen dituzte.

Eragile ekonomikoek hartzen dituzten erabakiak

SISTEMA EKONOMIKOAREN MENPE daude.
19
Ekonomia-jarduerak: kontsumoa, ekoizpena eta
banaketa
Beharrak asetu nola aukeratu jarduerak

KONTSUMOA

A K
U O
EKOIZPENA K S
E T
R U
A A

BANAKETA
Jarduera ekonomikoak:
 Kontsumoa: beharrak lehentasunen arabera
erabaki
 Ekoizpena: enpresek erabaki behar dute ze
ekoiztu eta ze baliabide erabili.
 Banaketa: ondasun-zerbitzuen ekoizpenaren
eta kontsumoaren arteko lotura

Erabiltzaileen esku jarri

 Munduko herrialde gehienetan sektore publikoak
parte hartzen du ekonomian: Ekonomia Mistoa

Kontsumitzaileak
 Familiak (etxeko ekonomia). Zer
ondasun edo zerbitzu kontsumituko duten
erabaki beraien beharrak ahalik eta hobekien
asetzeko.

 Enpresak Zer ondasun edo zerbitzu ekoiztu

eta nola banatu erabaki. Etekina lortzeko.

 Sektore publikoa Administrazio publikoa. Ongizate

maila altua lortzea gizarte guztiarentzat.
22
3.1. Ekoizpen-faktoreak/baliabideak

EKOIZPEN-
Ekonomia-jardueraren FAKTOREAK
bidez, giza /BALIABIDEAK
beharrak asetzen
dira.

ONDASUNAK eta ZERBITZUAK

Ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko erabilitako
OINARRIZKO ELEMENTUAK dira. 23
Hauen menpe daude ekonomia-jarduerak.
 Ekoizpen-faktoreak
=
Ekoizpen-baliabideak

NATURA
BALIABIDEAK
LANA

KAPITAL
ONDASU
NAK

+
ENPRESA-EKIMENA
(enpresaburua)
ONDASUNAK eta
ZERBITZUAK
24
EKOIZPEN-FAKTOREAK
/BALIABIDEAK:

- LURRA: + +
(baliabide naturalak)
+

-LANA:
ENPRESA
+ EKIMENA

- KAPITAL-ONDASUNAK:
Kapital Finantza-kapitala
fisikoa
25

Ikusi 13. or 1.4 taula

- KAPITAL-ONDASUNAK: bi multzotan

• DIRUA
FINANTZA- • AKZIOAK
ELEMENTUA

• ERAIKUNTZAK
KAPITAL • MAKINAK, ORDENAGAILUAK,
FISIKOA ALTZARIAK

26
 Ekoizpen-faktoreen ordainketa
ERRENTA: ekoizpen-baliabide bat da eta denbora-aldi
jakin batean erabiltzearen truke ordaintzen den balioa
edo prezioa adierazten du.

Errentak/sariak izen desberdin izan dezake:

- Soldatak: lanetik sortutako errentari (sariari)

- Alokairuak: natura-baliabidetik sortutako errentari
- Interesak: kapitaletik sortutako errentari
Ekoizpen-faktoreak pertsonenak dira, eta horiek enpresei saldu
edo alokatzen dizkiete ERRENTA izeneko sari baten truke.
27

Ikusi 13. or 1.5 irudia

28
 Ekonomia-eragileak eta jarduera
ekonomikoak
Ekonomia- FAMILIAK/kontsumitzaileak ENPRESAK
eragileak
SEKTORE PUBLIKOA

Jarduera KONTSUMITU EKOIZTU BANATU

ekonomikoak

29
 EKONOMIA-ERAGILEAK:

 Nola hautatu? Erabakia nola hartu?

 ARRAZIONALTASUNEZ.

 EKONOMIA-ARRAZIONALTASUNA:

Aukeren artean erabilgarriena edota ongizate

handiena ematen duena aukeratuz (gogoan izan
baliabideak mugatuak eta beharrak mugagabeak daudela asetzeko)

Ad: sektore publikoak hezkuntzan gastatzen badu X euro, errepideetan gastatu

beharrean, uko egiten du azken aukera honek ekarriko lituzken onurei.
30
 Lehentasunak
(zaletasuna)
FAMILIAK
(KONTSUMITZILEAK)

Diru-sarrerak (gastu-
ahalmena baldintzatzen
Kontsumo
du). Aurrekontua.
pribatuari buruzko
erabakiak hartu (garrantzitsuena)

31
ENPRESAK:
- Kontsumitzaileen lehentasunen arabera
kontsumitzeko (beharrak asetu).
- Familien gastu-ahalmena egokitu behar dira.

SEKTORE PUBLIKOAK:
- Zeintzuk diren familien diru-sarrerak ikusi,
Estatuaren eginkizunak eta ardurak hiritarrei
lotutak daudelako.
- Gizartearen ONGIZATEA lortzea helburu duen
kontsumoa eta ekoizpena.
32
 3.2. Errentaren fluxu zirkularra
MERKATUA: saltzaileek eta erosleek egiten dituzten salerosketa-
jardueren multzoari esaten zaio.

Familiek, enpresek eta sektore publikoek zenbait erlazio ezartzen dituzte

bi merkatuen inguruan:

- ONDASUN ETA ZERBITZUEN MERKATUA: enpresek, prezio baten

truke, familiek eskatzen duten ondasunak eta zerbitzuak hornitzen
dituzte.

- EKOIZPEN-FAKTOREEN MERKATUA: familiek, sari edo errenta

batzuen truke (alokairuak, interesak edo soldatak), enpresek
eskatutako ekoizpen-faktoreak jartzen dituzte (natura-baliabideak, lana
eta kapitala).

Ikusi 14. or 1.6 irudia fluxu zirkularra OSO GARRANTZITSUA!!!! 33

 Enpresek errentak ordaintzen dizkiete
familiei, lanaren eta beste ekoizpen-faktore
batzuen truke.

 Familiek prezio bat ordaintzen diete

enpresei, haiek ekoitzitako ondasunen eta
zerbitzuen truke.

34
Fluxu zirkularra

35
 Laguntzak

Diru laguntzak

Natura baliabideak,
lana eta kapitala

Fluxu materiala Diru-fluxua

36
Adibidea: El Corte Inglés

37
 4. Ekonomiaren azterketa

Ekonomia-eragileak:

Metodo Ekonomia-
Konplexua
zientifikoak ereduak
Matematika, estatistika

EKONOMIA ULERTU
EKONOMIA-EREDUAK: errealitatea ulertzeko garatzen diren eredu sinplifikatuak dira
(grafikoak).
 4.1. Mikro/makro ekonomia
 Ekonomia bi ataletan banatzen da:

 MIKROEKONOMIA: Kontsumitzaileen (etxeko ekonomiena), enpresen

eta sektore publikoaren portaera aztertzen du. BANAKA. Eragile
ekonomikoak bakarka aztertzen ditu. Eta beraien arteko erlazioak ere.

 MAKROEKONOMIA: sistema ekonomikoaren portaeraz aritzen da:

enplegua, inbertsioa, kontsumoa, ekoizpen maila...GLOBALA.
Ekonomia bere osotasunean aztertzen du. Ekonomia-eragileen arteko
erlazioen ondorioa ere aztertzen du.

Ikusi 15. or 1.7 taula

 4.2. Ekonomia positiboa eta
normatiboa
 E. positiboa = gauzak nolakoak diren aztertzen
du, errealitatea, “zer den”.
(objetiboak, datuetan oinarritu)

 E. normatiboa = balioak ematen ditu, “gauzek

nolakoak izan beharko luketen”.
(subjetiboak, iritzien eta interpretazioaren
araberakoak)

40
Ikusi 16. or 1.6 taula, 2.behatokia eta 6. jarduera
 Ekonomia-sektoreak:

Nola banatuta dagoen lurralde bateko

ekonomia-jarduera ekoizpen-prozesu moten
arabera.

1- Lehen sektorea: naturatik baliabideak/lehengaiak eskuratu

(nekazaritza, abeltzaintza, meatzaritza, arrantza…).

2- Bigarren sektorea: Industria-sektorea. Lehengaiak aldatzen dituzte

produktuak sortuz (eraikuntza, industria, energia).

3- Hirugarren sektorea: Zerbitzuak eskeini beste enpresa/jendeari

(bankuak, garraioa, turismoa, internet, hezkuntza, osasungintza…).

41