<Komórka cz.

1>
Str.78-96

1. POZIOMY ORGANIZACJII KOMÓ RKOWEJ ORGANIZMÓ W

Organizmy
Organizmy Formy kolonijne wielokomó rkowe
jednokomó rkowe

plechowe tkankowe

 ORGANIZMY JEDNOKOMÓ RKOWE- organizmy zbudowane z

tylko 1 komó rki, któ ra wykonuje wszystkie formy życiowe
Np.: bakterie, protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne

 FORMY KOLONIJNE- są zespołami komó rkowymi połączonymi

ze sobą za pomocą ścian komó rkowych lub galaretowatych
otoczek (powstają na wskutek nierozdzielenia się komó rek
potomnych po podziale komó rki macierzystej albo wskutek
zjednoczenia się pojedynczych komó rek w większe grupy),
komó rki kolonii mają taki sam wygląd i są niezależne od siebie
pod względem funkcjonalnym. (każda z tych komó rek może żyć
samodzielnie)
Np.: bakterie, protisty

 ORGANIZMY WIELOKOMÓ RKOWE- są to organizmy

zbudowane z wielu zależnych od siebie komó rek,
zaliczamy do nich:
o Organizmy plechowe- ich ciało jest słabo zró żnicowane na
tkanki
Np.: protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne
 o Organizmy tkankowe- ciało wyraźnie zró żnicowane na ściśle
określone tkanki (każda z tkanek ma odmienną budowę i
pełni inne funkcje w organizmie)
Np.: rośliny, zwierzęta

2. ROZMIARY I KSZTAŁTY KOMÓ REK

 Olbrzymia ró żnorodność rozmiaró w i kształtó w (zazwyczaj są
mega małe)
 Kształt zbliżony do kuli i sześcianu
 Czynnik to stosunek powierzchni do objętości (gdy komó rka
zwiększa swoje rozmiary jej objętość rośnie szybciej niż
powierzchnia)
 Duża objętość komó rki zmniejsza efektywność transportu
substancji
 Niewielka powierzchnia komó rki zwiększa wydajność
pobieranych zbędnych lub szkodliwych substancji ze
środowiska
 Ich niewielkie rozmiary i małe kształty pozwalają na wydajny
transport substancji wewnątrzkomó rkowych oraz
międzykomó rkowych a jej otoczeniem

3. PODZIAŁ KOMÓ REK ZE WZGLĘDU NA OBECNOŚĆ JĄDRA

KOMÓ RKOWEGO

Komó rki prokariotyczne Np.: Komó rki eukariotyczne np.:

komó rki m.in. bakterii Komó rki roślinne, zwierzęce,
grzybowe
 KOMÓ RKI PROKARIOTYCZNE (komó rki bez jądrowe)
 Ich materiał genetyczny zwykle ma postać koliście
zamkniętej cząsteczki DNA, któ ra leży w cytozolu.
Cząsteczka DNA zawiera kilkadziesiąt pętli (ich liczba jest
zmienna od fazy rozwoju komó rki), poszczegó lne pętle
chromosomu są stabilizowane przez zasadowe białka
niehistonowe, któ re mają zdolność wiązania się z DNA
(struktura ta nosi nazwę chromosomu bakteryjnego)

DNA

pętle

Białka niehistonowe

 KOMÓ RKI EUKARIOTYCZNE (komó rki jądrowe)

Ich materiał genetyczny ma postać liniowych cząsteczek
DNA, któ re są oddzielone od cytozolu otoczką jądrową,
cząsteczki DNA są nawinięte na zasadowe białka histynowe i
tworzą chromosomy eukariotyczne (struktury zwane
nukleosomy)
DNA

Białka histynowe
4.
CECHY WSPÓ LNE KOMÓ REK
PRO I EUKARIOTYCZNYCH
Są oddzielone od otoczenia
błoną komó rkową, a często
nawet ścianą komó rkową
Ich wnętrze wypełnia cytozol
Ich materiał genetyczny ma
postać DNA
Zawierają rybosomy
CECHY RÓ Ż NIĄCE KOMÓ RKI
PROKARIOTYCZNE OD
EUKARIOTYCZNYCH
Ściany komó rkowe w
komó rkach pronarkotycznych
są zazwyczaj zbudowane z
peptydoglikanu, a w
komó rkach eukariotycznych z
polisacharydó w
DNA komó rek
prokariotycznych ma postać
kolistych cząsteczek,
znajdujących się bezpośrednio
w cytozolu, DNA komó rek
eukariotycznych ma zwykle
postać liniowych cząsteczek,
któ re są oddzielone od
cytozolu otoczką jądrową
W komó rkach
prokariotycznych nie
występuje zorganizowany
system błon
śró dplazmatycznych
natomiast komó rki
eukariotyczne mają liczne
błony śró dplazmatyczne, któ re
dzielą komó rkę na przedziały
o ró żnej budowie i ró żnych
funkcjach (kompartmentacja -
zró żnicowanie komó rek
eukariotycznych na
przedziały)
 5. KOMÓ RKI PROKARIOTYCZNE- od środowiska oddziela je błona
komó rkowa, któ ra może tworzyć wypuklenia zwiększające jej
powierzchnię i umożliwiające zachodzenie niektó rych
procesó w (m.in. oddychania tlenowego i fotosyntezy)
6. KOMÓ RKI BAKTERYJNE- błonę komó rkową otacza ściana
komó rkowa, zbudowana gł. z mureiny. Komó rka bakteryjna
może być na zewnątrz otoczona otoczką śluzową utworzoną
zazwyczaj z polisacharydó w. Wnętrze komó rki bakteryjnej
wypełnia cytozol w, któ rym znajdują się:
 CHROMOSOM BAKTERYJNY
 PLAZMIDY- małe, koliste cząsteczki DNA. Geny plazmidó w
zawierają informacje o cechach, któ re są przydatne, ale nie
zawsze niezbędne do życia bakterii.
 RYBOSOMY- struktury zbudowane z rRNA i białek,
uczestniczące w biosyntezie białek.
 TYLAKOIDY, cyzli połączone lub niepołączone z błoną
komó rkową struktury zawierające barwniki fotosyntetyczne.
Występują one wyłącznie u autotroficznych bakterii
fotosyntetyzujących. Umożliwiają zachodzenie fotosyntezy

Komórka bakterii heterotroficznej

Komórka bakterii autotroficznej
7. KOMÓ RKI EUKARIOTYCZNE- ich głó wną cechą jest wysoko
zorganizowany system błon śró dplazmatycznych, któ re tworzą
w komó rce przedziały o ró żnej budowie i ró żnych funkcjach
(do przedziałó w komó rkowych należą wszystkie organelle
oddzielone błonami od cytozolu)
 KOMÓ RKI ZWIERZĘCE- są oddzielone od środowiska tylko
błoną komó rkową. W ich wnętrzu znajdują się lizosomy, a
ich materiałem zapasowym jest głó wnie glikogen.

 KOMÓ RKI ROŚLINNE- mają ścianę komó rkową zbudowaną

głó wnie z celulozy, w ich wnętrzu występują duże, centralnie
położone wakuole oraz plastydy, np. chloroplasty,
podstawowym materiałem zapasowym komó rek roślinnych
jest
skrobia.
  KOMÓ RKI GRZYBOWE- mają ścianę komó rkową zbudowaną
głó wnie z chityny, a ich podstawowym materiałem
zapasowym jest glikogen.

8. GŁÓ WNE STRUKURY KOMÓ REK EKARIOTYCZNYCH

nazwa charakterystyka
ORGANELLE OTOCZONE DWIEMA BŁONAMI
JĄDRO KOMÓ RKOWE  Zawiera DNA , któ re jest materiałem
genetycznym odpowiedzialnym za cechy
danego organizmu oraz procesy związane
z dziedziczeniem cech
MITOCHONDRIA  Zachodzi w nich oddychanie tlenowe, w
któ rego wyniku ze związkó w
organicznych jest uwalniana energia
niezbędna w komó rce
CHLOROPLASTY  Występują w organizmach roślin oraz
protistó w roślinopodobnych
 Zachodzi w nich fotosynteza
 ORGANELLE OTOCZONE JEDNĄ BŁONĄ
SIATECZKA  Jest pokryta rybosomami
ŚRÓ DPLAZMATYCZNA  Jest miejscem syntezy białek(np.
SZORSTKA wydzielanych po za komó rkę oraz
budujących błony)
SIATECZKA  Jest miejscem syntezy lipidó w,
ŚRÓ DPLAZMATYCZNA magazynowania jonó w oraz detoksykacji
GŁADKA substancji toksycznych
APARAT GOLGIEGO  Odpowiada głó wnie za modyfikowanie,
sortowanie i transport białek
LIZOSOMY  Zachodzi w nich trawienie
zewnątrzkomó rkowe
PEROKSYSOMY  Są miejscem zachodzenia reakcji
utleniania ró żnych związkó w oraz
neutralizacji reaktywnych form tlenu
WAKUOLE  Odpowiadają za stan uwodnienia
komó rek, magazynują ró żne substancje
oraz biorą udział w procesie trawienia
ORGANELLE NIEOTOCZONE BŁONĄ
RYBOSOMY  Przeprowadzają syntezę białek

CENTROSOMY  Uczestniczą w podziałach komó rek

9. KOMÓ RKI WYSPECJALIZOWANE- wiele komó rek jest

zbudowane w nietypowy sposó b i to zależy od ich specjalizacji
(czyli przystosowania budowy do pełnienia określonych
funkcji)
 NEURONY: są to komó rki zwierzęce przystosowane do
przewodzenia impulsó w w układzie
nerwowym- mają wydłużony kształt i
liczne wypustki
 KRWINKI: komó rki zwierzęce
przystosowane do transportu tlenu w
organizmie- u większości ssakó w nie
mają jądra i organelli komó rkowych
  CZŁONY NACZYŃ : są to komó rki roślinne
występujące w drewnie- są martwe i długie,
pozbawiona ścian poprzecznych przez co
sprawnie transportują wodę z solami
mineralnymi
 CZŁONY RUREK SITOWYCH: komó rki
roślinne występujące w łyku- są żywe, długie
a ich ściany mają liczne otwory (dlatego
sita), mają większość organelli i jądro
komó rkowe dzięki temu szybko transportują
związki organiczne w obrębie rośliny
 PRZEDZIAŁY KOMÓ RKOWE: organelle komó rkowe są
otoczone błonami, tworzą w komó rce system zamkniętych
przedziałó w, w każdym z nich panują inne warunki i
odbywają się inne procesy, przedziały zapewniają
przestrzenny procesó w metabolicznych, przez co komó rka
działa bez zakłó ceń , przedziały kontaktują się miedzy sobą
za pomocą cytozolu lub pęcherzykó w transportujących

{BŁONY BIOLOGICZNE}

10. FUNKCJE BŁON BIOLOGICZNYCH:

 Są naturalnymi bakteriami ochronnymi, zabezpieczają
komó rki i organelle przed zmianami składu chemicznego,
uszkodzeniami mechanicznymi i wnikaniem
drobnoustrojó w chorobotwó rczych
 Odbierają sygnały z otoczenia i przekazują je do wnętrza
komó rek lub organelli
 Pośredniczą w wymianie substancji między środowiskami
któ re rozdzielają
11.
BŁONY BIOLOGICZNE

Błony komó rkowe- oddzielają Błony śró dplazmatyczne- tworzą odrębne

wnętrze komó rki od środowiska przedziały o ró żnych właściwościach
 12. BUDOWA BŁON BIOLOGICZNYCH: składają się one z białek i
lipidó w (nazywamy błonami białkowo-lipidowymi)-
podstawową strukturą jest dwuwarstwa lipidowa
(fosfolipidy+glikolipidy) lipidy są zwró cone hydrofobowymi
ogonami do dwuwarstwy a hydrofilowymi głowami w stronę
wodnych roztworó w, w skład błon komó rek zwierzęcych
wchodzi cholesterol, któ rego płaskie cząsteczki wbudowują
się miedzy hydrofobowe reszty kwasó w tłuszczowych,
powodując usztywnienie dwuwarstwy. (w komó rkach bakterii,
roślin i grzybó w nie ma cholesterolu ale mogą występować w
nich inne lipidy izoprenowe)

13. BIAŁKA BŁONOWE

 PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB ZWIĄZANIA Z
DWUWARSTWĄ LIPIDOWĄ:

INTEGRALNE: mają części hydrofobowe któ re

POWIERZCHNIOWE: mają
wnikają do wnętrza dwuwarstwy i hydrofilowe
właściwości hydrofilowe przez co nie
któ re kontaktują się ze środowiskiem wodnym
wnikają do dwuwarstwy lipidowej, są
po jednej lub obu stornach
luźno związane z białkami
 Transbłonowe- przebijają dwuwarstwę i integralnymi (m.in. za pomocą w.
wystają z obu stron jonowych i wodorowych)
 Nieprzebijające błony komó rkowej-
wnikają tylko do jednej mono warstwy
lipidowej
  PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA PEŁNIONE FUNKCJE:

14. WŁAŚCIWOŚCI BŁON BIOLOGICZNYCH:

 Błony mają charakter płynny: dzięki nieustannym
ruchom cząsteczek fosfolipidó w ich konsystencja
przypomina olej, płynność błon zależy od rodzaju
fosfolipidó w (lipidy o kró tkich nienasyconych łań cuchach
są bardziej płynne, a te o długich i nasyconych łań cuchach
są mniej płynne), stopień płynności błon wpływa na ich
przepuszczalność im bardziej płynna jest błona tym jej
przepuszczalność jest większa (wpływa to na szybszy
transport między komó rką a jej otoczeniem) im mniej
 płynna jest błona tym większa jest spó jność i
przepuszczalność
 Błony mają charakter asymetryczny : każda z dwó ch
warstw błony ma swoisty skład lipidowy oraz własny
zestaw osadzonych w niej białek np. zewnętrzna warstwa
błon komó rkowych w komó rkach zwierzęcych jest bogata
w glikolipidy i glikoproteiny, ich cukrowe łań cuchy
pokrywają powierzchnie komó rek tworząc na nich
płaszcz cukrowcowy, któ ry chroni komó rkę przed
uszkodzeniami chemicznymi i mechanicznymi oraz
odgrywa ważną rolę w rozpoznawaniu się komó rek
 Błony mają charakter pół przepuszczalny: mogą przez
nie przenikać tylko niektó re substancje

{TRANSPORT PRZEZ BŁONY BIOLOGICZNE}

15. TRANSPORT dzielimy na:
 BIERNY: (pasywny) większe stężeniemniejsze stężenie
(nie wymaga nakładu energii), może zachodzić
bezpośrednio przez
dwuwarstwę lipidową
lub z udziałem białek
błonowych

Duże stężenie
Małe stężenie

 CZYNNY: (aktywny)mniejsze
stężeniewiększe stężenie
(potrzebuje dużego nakładu
energii) zachodzi z udziałem
białek błonowych
16. TRANSPORT BEZPOŚREDNIO PRZEZ DWUWARTSTWĘ
LIPIDOWĄ: gdy substancje przenikają bezpośrednio przez
dwuwarstwę lipidową mamy odczynienia z dyfuzją prostą,
zachodzi ona zgodnie z transportem biernym czyli nie wymaga
nakładu energii, zdolność cząsteczek do dyfuzji przez błonę
zależy od ich polarności i wielkości, (małe cz. niepolarne np.
CO2 albo O2 przenikają bez przeszkó d a małe cz. polarne np.
woda lub glicerol i etanol, tylko w ograniczonym stopniu)
 Odmianą dyfuzji prostej jest osmoza, polega ona na
przenikaniu wody przez błonę biologiczną, (w przypadku
2 roztworó w o ró żnym stężeniu woda przepływa z
roztworu mniej stężonego-hipotonicznego do roztworu
bardziej stężonego-hipertonicznego) w efekcie wystęouje
wyró wnanie stężeń substancji rozpuszczonych po obu
stronach błony, błoną pó łprzepuszczalną mogą być
oddzielone dwa roztwory o tym samym stężeniu (czyli
izotoniczne), wymieniają się one wodą a ilość wody
przepływającej przez błonę w obu kierunkach jest taka
sama