Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o.

, Opole (2014-08-05)

POLSKA NORMA
Polski Komitet ICS 17.220.99; 59.080.60; 61.060
Normalizacyjny
PN-EN 61340-4-5
czerwiec 2006
Wprowadza
EN 61340-4-5:2004, IDT
IEC 61340-4-5:2004, IDT
Zastępuje
PN-EN 61340-4-5:2005 (U)

Elektryczność statyczna
Część 4-5: Znormalizowane metody badań
do określonych zastosowań
Metody oceny skuteczności ochrony
przed elektrycznością statyczną,
zapewnianej przez obuwie i podłogę w układzie
z udziałem człowieka

Norma Europejska EN 61340-4-5:2004 ma status Polskiej Normy

© Copyright by PKN, Warszawa 2006 nr ref. PN-EN 61340-4-5:2006

Hologram Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. Żadna część niniejszej normy nie może być
PKN zwielokrotniana jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody Prezesa Polskiego Komitetu
Normalizacyjnego
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

2 PN-EN 61340-4-5:2006

Przedmowa krajowa

Niniejsza norma została opracowana przez KT nr 143 ds. Elektryczności Statycznej i zatwierdzona przez Pre-
zesa PKN dnia 25 kwietnia 2006 r.

Jest tłumaczeniem – bez jakichkolwiek zmian – angielskiej wersji Normy Europejskiej EN 61340-4-5:2004,
stanowiącej wprowadzenie – bez jakichkolwiek zmian – Normy Międzynarodowej IEC 61349-4-5:2004.

W zakresie tekstu Normy Europejskiej wprowadzono odsyłacze krajowe oznaczone od N1) do N6).

Norma zawiera krajowy załącznik informacyjny NA, którego treścią jest wykaz norm i dokumentów powołanych
normatywnie w treści Normy Europejskiej i ich odpowiedników krajowych.

Niniejsza norma zastępuje PN-EN 61340-4-5:2005 (U).

W sprawach merytorycznych dotyczących treści normy można zwracać się do właściwego Komitetu Technicz-
nego PKN, kontakt: www.pkn.pl.

Załącznik krajowy NA
(informacyjny)

Odpowiedniki krajowe norm i dokumentów powołanych normatywnie

UWAGA Oryginały norm i dokumentów powołanych, które nie mają odpowiedników krajowych, są dostępne w Ośrodku
Informacji Normalizacyjnej PKN.

Normy i dokumenty powołane Odpowiedniki krajowe

HD 429 S1:1983 –

EN 61340-4-1:2004 PN-EN 61340-4-1:2006 Elektryczność statyczna – Część 4-1: Znormalizo-

wane metody badań do określonych zastosowań – Rezystancja elektryczna
wykładzin podłogowych i gotowych podłóg

ISO 1957:2000 PN-ISO 1957:2002 Włókiennicze pokrycia podłogowe wytwarzane maszy-

nowo – Pobieranie i wycinanie próbek do badań fizycznych
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

NORMA EUROPEJSKA EN 61340-4-5

EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM wrzesień 2004

ICS 17.220.99; 59.080.60

Wersja polska

Elektryczność statyczna – Część 4-5: Znormalizowane metody badań

do określonych zastosowań – Metody oceny skuteczności ochrony
przed elektrycznością statyczną, zapewnianej przez obuwie i podłogę
w układzie z udziałem człowieka
(IEC 61340-4-5:2004)

Electrostatics Electrostatique Elektrostatik

Part 4-5: Standard test methods for
specific applications – Methods for char-
acterizing the electrostatic protection
of footwear and flooring in combination
with a person
(IEC 61340-4-5:2004)
Partie 4-5: Méthodes d’essai normalisées
pour des applications spécifiques – Méth-
odes de caractérisation de la protection
électrostatique des chaussures et des revête-
ments de sol par rapport à une personne
(CEI 61340-4-5:2004)
Teil 4-5: Standard-Prüfverfahren für
spezielle Anwendungen – Verfahren zur
Characterisierung der elektrostatischen
Schutzwirkung von Schuhwerk und Bo-
den in Kombination mit einer Person
(IEC 61340-4-5:2004)

Niniejsza norma jest polską wersją Normy Europejskiej EN 61340-4-5:2004. Została ona przetłumaczona przez Polski
Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne.

Niniejsza Norma Europejska została przyjęta przez CENELEC 2004-09-01.

Zgodnie z Przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC członkowie CENELEC są zobowiązani do nadania

Normie Europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm
krajowych, łącznie z ich danymi bibliograficznymi, można otrzymać na zamówienie w Sekretariacie Centralnym
lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CENELEC.

Niniejsza Norma Europejska istnieje w trzech oficjalnych wersjach językowych (angielskiej, francuskiej i nie-
mieckiej). Wersja w każdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CENELEC
na jego własny język i notyfikowana w Sekretariacie Centralnym ma ten sam status co wersje oficjalne.

Członkami CENELEC są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Cypru, Danii,
Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Malty, Niemiec,
Norwegii, Polski, Portugalii, Republiki Czeskiej, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Szwecji, Węgier, Włoch i Zjedno-
czonego Królestwa.

CENELEC

Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki

European Committee for Electrotechnical Standardization
Comité Européen de Normalisation Electrotechnique
Europäisches Komitee für Elektrotechnische Normung

Sekretariat Centralny: rue de Stassart 35, B-1050 Brussels

© 2004 CENELEC All rights of exploitation in any form and by any means reserved worldwide for CENELEC national members.
nr ref. EN 61340-4-5:2004 E
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 –2–

Przedmowa

Tekst dokumentu 101/178/FDIS – przyszłe 1. wydanie IEC 61340-4-5 – przygotowany przez Komitet Techniczny
IEC 101, Elektryczność statycznaN1), został poddany pod głosowanie jednocześnie w IEC i CENELEC i 2004-09-01
został zatwierdzony przez CENELEC jako EN 61340-4-5.

Ustalono następujące daty:

– ostateczny termin wprowadzenia niniejszej Normy Europejskiej

na szczeblu krajowym przez opublikowanie identycznej normy
krajowej lub uznanie (dop) 2005-06-01

– ostateczny termin wycofania norm krajowych sprzecznych

z niniejszą Normą Europejską (dow) 2007-09-01

Załącznik ZA został dodany przez CENELEC.

Nota uznaniowa

Tekst Normy Międzynarodowej IEC 61340-4-5:2004 został zatwierdzony przez CENELEC jako Norma Euro-
pejska bez żadnych modyfikacji.

N1)
Odsyłacz krajowy: IEC TC 101 Electrostatics.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

–3– EN 61340-4-5:2004

SPIS TREŚCI

PRZEDMOWAN2)
1 Zakres normy ............................................................................................................................................ 4
2 Powołania normatywne ............................................................................................................................. 4
3 Terminy i definicje ...................................................................................................................................... 4
4 Zasada metody.......................................................................................................................................... 4
5 Warunki klimatyczne podczas kondycjonowania i badań .......................................................................... 4
6 Metody badań obuwia i podłóg w układzie z udziałem człowieka ............................................................. 5
6.1 Pobranie i przygotowanie próbek wykładzin podłogowych do badań laboratoryjnych .............................. 5
6.2 Czyszczenie obuwia do badań laboratoryjnych i do badań na ułożonych wykładzinach podłogowych .... 6
6.3 Pomiar rezystancji elektrycznej ................................................................................................................. 6
6.4 Pomiar zdolności do elektryzacji ............................................................................................................... 7
7 Sprawozdanie z badań .............................................................................................................................. 9

Załącznik A (normatywny) Metoda kontroli wzorcowania układu do pomiaru napięcia na ciele człowieka ..... 13

Rysunek 1 – Układy do pomiaru rezystancji elektrycznej obuwia i podłogi z udziałem człowieka .................. 11
Rysunek 2 – Typowe wykresy napięcia na ciele człowieka ze wskazaniem punktów używanych
do obliczenia wartości średnich .................................................................................................. 12

N2)
Odsyłacz krajowy: W tekście tłumaczonej normy pominięto przedmowę.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 –4–

Elektryczność statyczna –
Część 4-5: Znormalizowane metody badań do określonych zastosowań –
Metody oceny skuteczności ochrony przed elektrycznością statyczną,
zapewnianej przez obuwie i podłogę w układzie z udziałem człowieka

1 Zakres normy

W niniejszej części IEC 61340 określono metody badań służące do oceny ochrony przed elektrycznością sta-
tyczną, zapewnianej przez układ: obuwie – podłoga z udziałem człowiekaN3).

Metody badania nie są przeznaczone do klasyfikowania poszczególnych materiałów lub układów.

2 Powołania normatywneN4)

Do stosowania niniejszego dokumentu są niezbędne podane niżej dokumenty powołane. W przypadku powołań
datowanych ma zastosowanie wyłącznie wydanie cytowane. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się
ostatnie wydanie dokumentu powołanego (łącznie ze zmianami).

IEC 60093, Methods of test for volume resistivity and surface resistivity of solid electrical insulating materials

IEC 61340-4-1, Electrostatics – Part 4-1: Standard test methods for specific applications – Electrical resistance
of floor coverings and installed floors

ISO 1957, Machine-made textile floor coverings – Selection and cutting of specimens for physical tests

3 Terminy i definicje

W niniejszym dokumencie stosuje się terminy i definicje podane w IEC 61340-1-2.

4 Zasada metody

Charakterystykę układu uzyskuje się w wyniku pomiaru rezystancji elektrycznej oraz zdolności do elektryzacji
obuwia i podłogi, w układzie z udziałem człowieka. Zdolność do elektryzacji jest określana w próbie chodze-
niaN5).

OSTRZEŻENIE: Procedury badawcze opisane w niniejszej normie mogą narazić personel na potencjalne zagrożenie elek-
tryczne. Zaleca się, aby podczas wykonywania badań stosowano właściwe środki, zmniejszające zagrożenie elektryczne
oraz aby przestrzegano odpowiednich instrukcji uziemiania używanego sprzętu.

5 Warunki klimatyczne podczas kondycjonowania i badań

Wymagania przytoczone niżej zastępują wszelkie inne wymagania, dotyczące warunków klimatycznych podczas
kondycjonowania i badań, które mogą znajdować się w jednym dokumencie lub większej liczbie dokumentów
powołanych w niniejszej normie.

N3)
Odsyłacz krajowy: Udział człowieka w określonym badaniu oznacza, że stanowi on element układu pomiarowego, tworzonego
przez jego ciało, obuwie i podłogę.
N4)
Odsyłacz krajowy: Patrz Załącznik krajowy NA.
N5)
Odsyłacz krajowy: Termin angielski – „walking test”.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

–5– EN 61340-4-5:2004

Jeżeli nie uzgodniono inaczej, to jako warunki klimatyczne do kondycjonowania i badań laboratoryjnych należy
przyjąć: temperaturę (23 ± 2) °C oraz wilgotność względną (12 ± 3) %. Czas kondycjonowania, poprzedzającego
badanie, powinien wynosić co najmniej 48 h. Zaleca się, aby włókiennicze wykładziny podłogowe, przed ich kondy-
cjonowaniem i badaniem, były wstępnie kondycjonowane co najmniej przez 24 h w temperaturze (20 ± 2) °C i przy
wilgotności względnej (65 ± 3) %.

Podczas kondycjonowania wstępnego i kondycjonowania próbki należy umieszczać na wieszaku lub innej
odpowiedniej podporze, umożliwiającej swobodną cyrkulację powietrza wokół nich.

Jeżeli badania są prowadzone w warunkach niekontrolowanych, np. badania na gotowej podłodze, należy
odnotować temperaturę i wilgotność względną otaczającego środowiska w czasie pomiaru.

6 Metody badań obuwia i podłóg w układzie z udziałem człowieka

6.1 Pobranie i przygotowanie próbek wykładzin podłogowych do badań laboratoryjnych

Materiały przeznaczone do badań należy wybierać i pobierać zgodnie z ISO 1957. W niniejszej normie zasady
ogólne, określone w ISO 1957, stosuje się do wszelkich typów wykładzin podłogowych. Z każdej próby pobrać
próbkę o wymiarach (2 ± 0,1) m × (1 ± 0,1) m lub, w przypadku płytek, pobrać wystarczającą ilość płytek i/lub
ich fragmentów, aby utworzyć pole powierzchni próbki (2 ± 0,1) m × (1 ± 0,1) m.

Na przeznaczonych do badań próbkach wykładzin podłogowych, układanych wraz ze specjalnymi łącznikami

do uziemienia, należy zamocować elementy uziemiające, według wskazówek producenta lub innych uzgodnień,
w sposób umożliwiający symulację ich uziemienia tak, jak u użytkownika. Na próbkach wykładzin podłogowych,
przeznaczonych do badań zdolności do elektryzowania się, układanych bez specjalnych łączników do uziemie-
nia, elementów uziemiających nie należy instalować.

Na wykładzinach podłogowych, układanych bez specjalnych łączników do uziemienia, nie można wykonywać
w laboratorium pomiarów rezystancji elektrycznej o dużej czułości. Na tego typu wykładzinach podłogowych
rezystancję elektryczną obuwia i podłogi w układzie z udziałem człowieka należy mierzyć tylko po ułożeniu
wykładzin.

Badaną próbkę należy zamocować albo ułożyć swobodnie, według wskazówek producenta lub innych uzgod-
nień, na sztywnej płycie o odpowiedniej twardości, albo na płycie utwardzonej, o grubości nominalnej 6,3 mm.
Jeżeli próbka jest mocowana lub układana swobodnie na sztywnej płycie, należy zachować odstęp co najmniej
10 mm między każdą z jej krawędzi a odpowiednią krawędzią płyty.

Sztywna płyta powinna być czysta, gładka i wykazywać rezystancję między punktami większą niż 1011 Ω, przy
badaniu wykonanym w warunkach klimatycznych podanych w rozdziale 5 niniejszej normy, zgodnie z metodą
badania opisaną w IEC 61340-4-1.

Środki wykańczające do podłóg należy badać łącznie z wykładzinami podłogowymi, reprezentatywnymi dla
typu wykładzin, do których te środki są przeznaczone. Wykładzina podłogowa powinna zostać przygotowana
i zamocowana w sposób podany wyżej. Następnie należy zastosować badany środek wykańczający, zgodnie
ze wskazówkami producenta lub według innych uzgodnień.

Jeżeli producent zaleca stosowanie dodatkowych elementów uziemiających na powierzchni wykładziny pod-
łogowej, należy je zainstalować przed zastosowaniem wykończenia zgodnie ze wskazówkami producenta lub
według innych uzgodnień.

UWAGA Zazwyczaj przeprowadza się badania z użyciem gotowych wykładzin podłogowych, tzn. z odpowiednim wykończe-
niem i specjalną obróbką. Jeżeli badana jest trwałość takiego wykończenia i takiej obróbki, przed badaniem laboratoryjnym
lub badaniem na ułożonych wykładzinach podłogowych, próbki mogą być poddane procesowi czyszczenia lub działaniu
warunków istniejących w czasie praktycznego ich użytkowania.

Obecność brudu lub innych zanieczyszczeń na powierzchni wykładzin podłogowych może znacząco wpływać
na wyniki badań. Każde czyszczenie wykładzin podłogowych powinno być przeprowadzane według instrukcji
producenta, przed kondycjonowaniem.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 –6–

6.2 Czyszczenie obuwia do badań laboratoryjnych i do badań na ułożonych wykładzinach

podłogowychN6)

Obecność brudu lub innych zanieczyszczeń na podeszwach obuwia może znacząco wpływać na wyniki badań.
Każde czyszczenie obuwia, poprzedzające badanie i w czasie badania, należy wykonywać jak następuje. Je-
żeli wymagane jest badanie obuwia „w stanie otrzymanym” lub „w stanie używanym”, jego czyszczenie należy
wyłączyć z procedury badań.

6.2.1 Materiały czyszczące

6.2.1.1 Papier ścierny

Papier ścierny klasy P280.

6.2.1.2 Wyprana tkanina bawełniana

Tkanina powinna być wolna od środków wykańczających i detergentów.

6.2.1.3 Etanol

Stężenie ≥ 95 %.

6.2.2 Procedura czyszczenia

Przetrzeć podeszwę każdej półpary obuwia kawałkiem wypranej tkaniny bawełnianej (6.2.1.2), zwilżonej etanolem
(6.2.1.3), w celu usunięcia z powierzchni wszelkich substancji chemicznych. Po wyschnięciu podeszew, prze-
szlifować je drobnym papierem ściernym (6.2.1.1), a następnie usunąć pył kawałkiem wypranej, suchej tkaniny
bawełnianej. Na koniec ponownie przetrzeć podeszwę każdej półpary obuwia, świeżym kawałkiem wypranej
tkaniny bawełnianej, zwilżonej etanolem. Ten końcowy etap należy powtarzać tylko między poszczególnymi
seriami pomiarów. Przed przeprowadzeniem pomiarów upewnić się, że podeszwy są suche.

6.3 Pomiar rezystancji elektrycznej

6.3.1 Aparatura

6.3.1.1 Przyrządy do pomiaru rezystancji

Samodzielny miernik rezystancji DC (omomierz) lub zasilacz napięcia stałego z miernikiem prądu, w układzie
odpowiednim do pomiaru rezystancji z dokładnością ± 10 %, spełniający następujące wymagania:

UWAGA Ze względów bezpieczeństwa zaleca się upewnić, że maksymalny prąd w obwodzie pomiarowym nie przekracza
5 mA.

6.3.1.1.1 Do badań laboratoryjnych

Przyrząd w obwodzie pod obciążeniem powinien mieć napięcie 10 V ± 0,5 V przy rezystancji poniżej 1,0 Ω × 106 Ω
oraz napięcie 100 V ± 5 V przy rezystancji 1,0 Ω × 106 Ω i większej. Zakres pomiarowy przyrządu powinien
– na co najmniej jeden rząd wielkości – wykraczać poza każdą z wartości skrajnych przewidywanego zakresu
mierzonej rezystancji. Przyrząd powinien być używany w sposób zapewniający, że żadne przypadkowe ścieżki
uziemienia nie będą miały wpływu na pomiary.

N6)
Odsyłacz krajowy: „Ułożona wykładzina podłogowa” oznacza dowolny typ posadzki.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

–7– EN 61340-4-5:2004

6.3.1.1.2 Do badań odbiorczych

Przyrząd w obwodzie otwartym powinien mieć napięcie 10 V ± 0,5 V, przy rezystancji poniżej 1,0 Ω × 106 Ω
oraz napięcie 100 V ± 5 V przy rezystancji 1,0 Ω × 106 Ω i większej. Zakres pomiarowy przyrządu powinien
– na co najmniej jeden rząd wielkości – wykraczać poza każdą z wartości skrajnych przewidywanego zakresu
mierzonej rezystancji. Przyrząd powinien być używany w sposób zapewniający, że żadne przypadkowe ścieżki
uziemienia nie będą miały wpływu na pomiary.

Oprzyrządowanie do badań laboratoryjnych, wyszczególnione w 6.3.1.1.1, może być również używane do badań
odbiorczych. W razie wątpliwości należy stosować tylko aparaturę do badań laboratoryjnych.

6.3.1.2 Elektroda ręczna

Okrągły pręt lub rurka ze stali nierdzewnej, o średnicy około 25 mm i długości około 75 mm, z gniazdem do
wtyczki bananowej lub ze złączem śrubowym, umieszczonym na jednym z końców walca.

6.3.2 Procedura badania

Założyć badane obuwie na obie nogi co najmniej 10 min przed rozpoczęciem badania.

Połączyć zacisk ujemny przyrządu do pomiaru rezystancji (6.3.1.1) z elementem uziemiającym badanej wy-
kładziny podłogowej (badania laboratoryjne) lub z uziemieniem (badania na ułożonej wykładzinie podłogowej).
Połączyć drugi zacisk z elektrodą ręczną (6.3.1.2). Stanąć obydwiema stopami na badanej wykładzinie podło-
gowej i mocno chwycić dłonią elektrodę, przeznaczoną do trzymania w ręku (patrz Rysunek 1).

Ustawić napięcie 10 V, a następnie odczytać rezystancję po upływie 15 ± 2 s od przyłożenia napięcia. Jeżeli

wartość przekracza 106 Ω, wybrać napięcie 100 V i powtórzyć pomiar. Zapisać odczyty, uwzględniając napięcia
dostosowane do zakresu rezystancji, według 6.3.1.1. Jeżeli podczas pomiaru przy napięciu 100 V rezystancja
spada poniżej 106 Ω, należy zapisać tylko ten wynik.

Powtórzyć procedurę pomiaru gdy tylko lewa stopa styka się z badaną wykładziną podłogową, a prawa stopa
utrzymywana jest w powietrzu, około 150 mm nad wykładziną podłogową.

Powtórzyć procedurę pomiaru gdy tylko prawa stopa styka się z badaną wykładziną podłogową, a lewa stopa
utrzymywana jest w powietrzu, około 150 mm nad wykładziną podłogową.

W przypadku badań laboratoryjnych pomiary należy wykonać w pięciu różnych miejscach, równomiernie roz-
łożonych na powierzchni badanej próbki.

W przypadku badań z użyciem ułożonych wykładzin podłogowych należy wykonać co najmniej po pięć pomia-
rów na każdym z materiałów wykładziny podłogowej. Na dużych powierzchniach podłóg należy wykonywać co
najmniej po pięć pomiarów na 500 m2 każdego z materiałów pokrywających podłogę. W przypadku wyraźnych
śladów użytkowania, zacieków chemicznych lub wodnych albo widocznego brudu, należy wykonać co najmniej
po trzy pomiary na obszarach poddanych takim oddziaływaniom.

6.4 Pomiar zdolności do elektryzacji

6.4.1 Aparatura

6.4.1.1 Układ do pomiaru napięcia na ciele człowieka

Woltomierz elektrostatyczny, elektroda ręczna oraz rejestrator wykreślny, spełniające następujące wymagania:

a) rezystancja wejściowa woltomierza elektrostatycznego ≥ 1014 Ω;

b) pojemność wejściowa woltomierza elektrostatycznego, elektrody ręcznej oraz przewodów połączeniowych

≤ 30 pF;

c) czas odpowiedzi układu powinien umożliwiać osiągnięcie pełnego wychylenia na skali rejestratora w ciągu
0,25 s;
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 –8–

d) rozdzielczość układu powinna stanowić co najmniej jedną dziesiątą część w stosunku do wartości odnośnego
napięcia. Na przykład mając na względzie komfort personelu rozpatruje się napięcia na ciele człowieka, wyno-
szące kilka kilowoltów, przy których rozdzielczość układu pomiarowego powinna wynosić 0,1 kV. W przemyśle
elektronicznym natomiast bierze się pod uwagę100 V napięcie na ciele człowieka, przy którym rozdzielczość
układu pomiarowego powinna wynosić 10 V;

e) dokładność układu ± 10 %.

6.4.1.2 Źródło jonizacji

Zdolne do usunięcia ładunku elektrostatycznego z powierzchni próbek obuwia i próbek wykładziny podłogowej.

UWAGA Należy przestrzegać stosowania wszelkich odnośnych środków i przepisów bezpieczeństwa.

6.4.2 Procedura badania

W przypadku laboratoryjnych badań z użyciem wykładzin podłogowych, układanych wraz ze specjalnymi

łącznikami do uziemienia, pomiary należy wykonywać na próbkach wyposażonych w odpowiednie elementy
uziemiające (patrz 6.1) i połączonych z uziemieniem. Jeżeli badania laboratoryjne wykonywane są z użyciem
wykładzin podłogowych, układanych bez specjalnych łączników do uziemienia, to elementów uziemiających
nie należy instalować na badanych próbkach, które podczas wykonywania pomiarów powinny pozostawać
odizolowane od ziemi.

W przypadku badań laboratoryjnych należy trzykrotnie powtórzyć postępowanie opisane w procedurach od

6.4.2.1 do 6.4.2.4 włącznie, dla każdej kombinacji badanego obuwia i wykładziny podłogowej.

W przypadku badań na ułożonych wykładzinach podłogowych należy co najmniej pięciokrotnie powtórzyć

postępowanie opisane w procedurach od 6.4.2.1 do 6.4.2.4 włącznie, dla każdej kombinacji badanego obuwia
i wykładziny podłogowej. Na dużych powierzchniach podłóg procedury od 6.4.2.1 do 6.4.2.4 włącznie należy
powtarzać co najmniej pięciokrotnie, na 500 m2 każdego z materiałów pokrywających podłogę. W przypadku
wyraźnych śladów użytkowania, zacieków chemicznych lub wodnych albo widocznego brudu, należy wykonać
co najmniej po trzy takie pomiary na obszarach poddanych tego rodzaju oddziaływaniom.

6.4.2.1 Rozładowanie badanych przedmiotów

Za pomocą źródła jonizacji (6.4.1.2) usunąć wszelki resztkowy ładunek elektrostatyczny z obuwia i wykładziny
podłogowej. Ułożone swobodnie próbki do badań laboratoryjnych należy rozładowywać po obu stronach, przed
ostrożną zmianą ich położenia, bez ślizgania się na materiale podpierającym (6.1).

6.4.2.2 Zakładanie obuwia

Operator powinien założyć obuwie podczas siedzenia na pobliskim miejscu. Ciało operatora należy uziemić,
a podeszwy obuwia rozładować za pomocą źródła jonizacji (6.4.1.2). Następnie operator staje na wykładzinie
podłogowej nie przesuwając stopy.

Obuwie należy zapiąć w sposób niezawodny, jak podczas normalnego używania.

6.4.2.3 Zerowanie układu

Operator powinien chwycić dłonią elektrodę ręczną, połączoną z układem do pomiaru napięcia na ciele czło-
wieka (6.4.1.1), a następnie na chwilę dotknąć punktu uziemienia w celu wyzerowania układu.

6.4.2.4 Chodzenie

Operator powinien chodzić po wykładzinie podłogowej w tempie dwóch kroków na sekundę, zachowując w czasie
badania ten sam kierunek zwrotu ciała. Operator powinien chodzić do przodu i do tyłu po jak największej bada-
nej powierzchni, unikając szurania lub obracania stopą. Powierzchnię badaną stanowi całkowita powierzchnia
próbki wykładziny podłogowej przeznaczonej do badań laboratoryjnych lub równoważnej wielkości obszar go-
towej podłogi. W czasie chodzenia należy stale utrzymywać równoległe położenie podeszew obuwia względem
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

–9– EN 61340-4-5:2004

próbki wykładziny podłogowej, unosząc je na wysokość od 50 mm do 80 mm. W czasie badań laboratoryjnych

operator nie powinien zbliżać się bardziej niż na 0,5 m do ściany oraz do jakiegokolwiek obiektu w pomieszczeniu
i powinien kontynuować chodzenie dopóki wartość szczytowa napięcia nie przestanie wzrastać lub przez 60 s,
w zależności od tego co nastąpi wcześniej.

Po zakończeniu chodzenia operator powinien zdjąć obuwie i, jeżeli jest to wymagane, oczyścić podeszwy
(6.2).

6.4.3 Obliczanie i wyrażanie wyników

Dla każdego pomiaru w trakcie chodzenia należy obliczyć średnią arytmetyczną z pięciu najwyższych wartości
spadkowych oraz średnią arytmetyczną z pięciu najwyższych wartości szczytowych (patrz Rysunek 2). Wyniki
powinny być podawane odpowiednio do występującego napięcia i rozdzielczości układu pomiarowego. Na przy-
kład, w aspekcie komfortu personelu, rezultaty mogą być podawane w kilowoltach, z zaokrągleniem do 0,1 kV,
a dla przemysłu elektronicznego rezultaty mogą być podawane w woltach, z zaokrągleniem do 10 V.

7 Sprawozdanie z badań

Sprawozdanie z badań powinno zawierać co najmniej następujące informacje:

a) powołanie się na niniejszą normę;

b) wszelkie informacje niezbędne do pełnej identyfikacji badanych próbek;

c) identyfikację użytego oprzyrządowania;

d) datę badania;

e) warunki klimatyczne podczas kondycjonowania wstępnego, kondycjonowania oraz w czasie badań, jak
następuje:

– w przypadku badań laboratoryjnych: temperaturę i wilgotność względną podczas kondycjonowania

wstępnego (jeżeli było stosowane), kondycjonowania i badania oraz czas trwania każdego kondycjo-
nowania wstępnego i kondycjonowania;

– w przypadku badań na podłogach gotowych: temperaturę i wilgotność względną podczas badania;

f) opis wszelkich procesów czyszczenia i obróbki wykończeniowej zarówno w odniesieniu do obuwia, jak
i materiałów wykładziny podłogowej;

g) opis materiałów i czynności stosowanych do zamocowania próbek na sztywnej płycie;

h) opis materiałów i czynności stosowanych do zamocowania elementów uziemiających na próbkach;

i) rodzaj pomiaru: rezystancję elektryczną lub zdolność do elektryzacji;

j) poszczególne wyniki z każdego rodzaju pomiaru, na każdej z próbek;

k) wartości średnie ze wszystkich wyników, dla każdego rodzaju pomiaru, na każdej z próbek;

l) wszelkie czynności nie wyszczególnione w niniejszej części IEC 61340 lub w którejkolwiek z norm powo-
łanych normatywnie albo czynności traktowane jako alternatywne, a mogące mieć wpływ na wyniki.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 – 10 –

Rysunek 1a – Układ laboratoryjny

 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

– 11 – EN 61340-4-5:2004

Rysunek 1b – Układ do badań podłóg gotowych

Objaśnienia
1 – elektroda ręczna (6.3.1.2)
2 – przyrząd do pomiaru rezystancji (6.3.1.1)
3 – element uziemiający (6.1)
4 – badana wykładzina podłogowa
5 – materiał podpierający (6.1)
6 – gotowa podłoga
7 – uziemienie budynku

Rysunek 1 – Układy do pomiaru rezystancji elektrycznej obuwia i podłogi z udziałem człowieka

 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 – 12 –

Rysunek 2a – Wykres napięcia o polaryzacji dodatniej na ciele człowieka

Rysunek 2b – Wykres napięcia o polaryzacji ujemnej na ciele człowieka

Objaśnienia
P1 do P5: pięć najwyższych wartości szczytowych
T1 do T5: pięć najwyższych wartości spadkowych

Rysunek 2 – Typowe wykresy napięcia na ciele człowieka ze wskazaniem punktów używanych

do obliczenia wartości średnich
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

– 13 – EN 61340-4-5:2004

Załącznik A
(normatywny)

Metoda kontroli wzorcowania układu

do pomiaru napięcia na ciele człowieka

A.1 Wzorcowanie statyczne

Punkt zerowy napięcia w układzie do pomiaru napięcia na ciele człowieka sprawdza się łącząc elektrodę ręcz-
ną z punktem uziemienia. Po odłączeniu od punktu uziemienia, układ kontroluje się łącząc elektrodę ręczną
z zaciskiem wyjściowym zasilacza stabilizowanego napięcia stałego. Należy uzyskać potwierdzenie dla co
najmniej trzech poziomów napięcia i polaryzacji zarówno dodatniej, jak i ujemnej, na przykład 1 kV, 2 kV i 5 kV
lub 100 V, 200 V i 500 V.

A.2 Wzorcowanie dynamiczne

Układ do pomiaru napięcia na ciele człowieka wzorcuje się metodą dynamiczną z użyciem albo generatora
sygnałów wzorcowych, albo ręcznego sposobu przełączania.

A.2.1 Metoda generatora sygnałów wzorcowych

Elektrodę ręczną łączy się z zaciskiem wyjściowym generatora sygnałów wzorcowych o amplitudzie napięcia wyj-
ściowego odpowiedniej do napięcia mierzonego na ciele człowieka, na przykład 1 kV ± 0,1 kV lub 100 V ± 10 V.
Częstotliwość wyjściowa powinna wynosić 2 Hz z czasem narastania/spadku nie dłuższym niż 2 ms. Procedurę
realizuje się zarówno przy polaryzacji dodatniej, jak i ujemnej. Żadne odchylenie na wykresie napięcia nie powinno
przekraczać 10 % amplitudy przyłożonego napięcia.

A.2.2 Metoda przełączania ręcznego

Zasilacz napięcia stosowany w tej procedurze powinien być wyposażony w odpowiedni obwód, zabezpiecza-
jący przed przetężeniem prądu. Dodatkową ochronę operatora może zapewnić rezystor wysokonapięciowy
o wartości od 1 MΩ do 10 MΩ, umieszczony szeregowo z wyjściem zasilacza napięcia.

Operator, chwyciwszy elektrodę jedną ręką, staje na płycie izolacyjnej o rezystywności skrośnej ≥ 1014 Ω⋅m,
zmierzonej zgodnie z IEC 60093. Drugą ręką operator naprzemiennie dotyka zacisk wyjściowy przy zasilaczu
stabilizowanym napięcia stałego, a następnie punkt uziemienia. Wyjście z zasilacza napięcia ustawia się sto-
sownie do napięcia mierzonego na ciele człowieka, na przykład 1 kV ± 0,1 kV lub 100 V ± 10 V. Ciało operatora
jest ładowane i rozładowywane w tempie około dwóch cykli na sekundę. Do ustalenia cykli przełączania stosuje
się taktomierz. Procedurę realizuje się zarówno przy polaryzacji dodatniej, jak i ujemnej. Żadne odchylenie na
wykresie napięcia nie powinno przekraczać 10 % amplitudy przyłożonego napięcia.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

EN 61340-4-5:2004 – 14 –

Bibliografia

IEC 61340-1-2, Electrostatics – Part 1-2: Definitions of all parts of the IEC 61340 series1

1
W trakcie uzgadniania.
 Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

– 15 – EN 61340-4-5:2004

Załącznik ZA
(normatywny)

Powołania normatywne na publikacje międzynarodowe

i odpowiadające im publikacje europejskie

Do stosowania niniejszego dokumentu są niezbędne podane niżej dokumenty powołane. W przypadku powołań
datowanych ma zastosowanie wyłącznie wydanie cytowane. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się
ostatnie wydanie dokumentu powołanego (łącznie ze zmianami).

UWAGA Jeżeli publikację międzynarodową zmodyfikowano, wprowadzając wspólne modyfikacje oznaczone (mod), stosuje
się odpowiednio EN/HD.

Publikacja Rok Tytuł EN/HD Rok

IEC 60093 –1) Methods of test for volume resistivity and surface HD 429 S1 19832)
resistivity of solid electrical insulating materials

IEC 61340-4-1 –1) Electrostatics EN 61340-4-1 20042)

Part 4-1: Standard test methods for specific
applications – Electrical resistance of floor
covering and installed floors

ISO 1957 –1) Machine-made textile floor coverings – Selection – –

and cutting of specimens for physical tests

1)
Powołanie niedatowane.
2)
Wydanie ważne w dniu publikacji.
Licencja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego dla OZAS-ESAB Sp. z o.o., Opole (2014-08-05)

ISBN 83-243-9720-5

Polski Komitet Normalizacyjny

ul. Świętokrzyska 14, 00-050 Warszawa
http://www.pkn.pl