Professional Documents
Culture Documents
Amakaag Nolaled
Amakaag Nolaled
1
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Tusmada buuga
2.Mahadnaq…………………………….…………………………………………………………………………4
3.Hibayn………….……………………….……………………………………………………………………..…5
4.Weedha qoraaga………………………………………………………………….…………………….....6-7
5.Hordhaca buuga…………………………………………………………………...……..………….…….8-9
6.Ku xidhnaashaha ilaahay………………………………………………………………………....…..12-20
> camal saalixa………………………...………………………………………………………….…..13-14
> daacadnimo…………………………………………………………..……………………..………14-15
> qiso tusaale uh ku xidhaashaha ilaahay……………………………………………….…16-20
7.Isbadal…………………………………………………………………………………………………………21-34
> badalida goobta aad ku badantay……………………………………………………….…23-24
>badalida saaxibka…………………………………………………………………….………..…..24-26
> badalka habdhaqankaaga………………………………………………………….………….26-28
> dabeecadaha isbadalka……………………………………………………………….…..……28-29
> qiso tusaale u ah isbadalka……………………………………………………………………29-34
8.Maaraynta wakhtiga………………………………………………………………………………….…36-51
> lumiyayaasha wakhtiga ee taban…………………………………………………………..37-39 >
dawada lumiyayaasha wakhtiga ee taban……………………………………………..39-40
2
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
3
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
4
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Mahadnaq
mar saddexaad waxaan umahad celinayaa qof walba oo igu dhiiri galiyay
inaan buugan qoro ama alifo oo uu kamid yahay Eng Khaalid Yuusuf
Jaamac oo iga caawiyay samaynta iyo qaabaynta in badan oo buugan
kamid ah.
Ugu danbayn waxaan umahad celinayaa ugu horeyna aan u mahad celiyay
ilaahay(subxaana waa tacaala) ii fududeeyay inaan buugan idin soo
gudbiyo ama aad ila wadaagtaan.waxaan ilaahay ka baryayaa intaan
5
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
aduunkan guud joogno cilmi waasica, iyo risiq xalaala aakhirana waxaan
waydiisanaynaa (janatul firdawsa).
…………………………………..
Hibayn
Buugan aynu ugu magic darnay ama aynu ugu wanqalnay amakaag
nololeed iyo aragti mustaqbal, waxaan si gaara ugu hibaynayaa
walaashay oo aad iigu qaaliya waa faadumo ibraahim awcali.
6
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
…………………………………..
Weedha qoraaga
Waayo niyad jabku waa shayga kaliyaatee kaa ridi kara ama kaa tuuri kara
biriishka aad u maraysid buurta guusha.
7
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Dadka inta badan guulaystaana waa dadka badanaa iska ilaaliya niyad
jabka naftoodana kalsoonida ku qaba. Tusaale ahaan anigu markaan
bilaabay qorista buugan, waxaan aad uga niyad jabsanaa inuu dhamaan
doono, maxaa yeelay naftayda kumaan kalsoonayn.
Balse laakiin dhag umaan dhigin maxaa yeelay waxaan lahaa hadaf. Hadaf
kaygaasoo ahaa inaan qoro bug aan ku dhiiri galiyo, dhamaan dhalinyarta
ama cid walba oo uu amakaag noloeed haysto.
Haddii aad leedahay hadaf iyo himilo nololeed niyad jabku waxa uu ku soo
wajihi doonaa, in kabadan inta uu dadka kale soo wajaho.
8
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
…………………………………..
Hordhaca buuga
Waxa uu ku barayaa sida aad noloshaada guul uga gaadhi lahayd, qodob
qodob ayuu ukala saarayaa siday ukala horeeyaan ee ay ukala muhiimsan
yihiin.
9
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
10
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Hadaba ugu danabayn waxaa loo baahan yahay inaad buugan sida ugu
munaasibsan aad uga faa,idaysato. Waa laga yaabaa inuu qoraagu ka tagay
waxyaabo muhiima oo maskaxdaada ku jira, laakiin ogow waxaynu nahay
bani aadam, aqoonta iyo cilmigana midkeenba badh ayuu hayaa.waxa uu
bani aadam sameeyo ama uu qabtana dhaliil lagama waayo.
11
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
12
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Qodobka koobaad:
Ku xidhnaashaha ilaahay
13
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
14
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Iyadoo ay sidaa tahay runtu ayaa dad badan oo kamida bulshada aad ku
dhex nooshahay iska indho tiraan iyagoo
Doonaya araggti fog oo mustaqbal. hadaba akhristahayga sharafta
badanoow waydii naftaada haddii aad leedahay aragti mustaqbal side ayey
suurto gal ku noqonaysaa, inaad ilaahay xidhiidh dhaba la yeelato?
Waxa taa suurtogal kaaga dhigi kara, laba qodob oo muhiima ah oo aad
samayso waxaanay kala yihiin
Inaad samayso wax walboo ku sugan qur,aanka iyo sunada eeaad awood u
leedahay , si aad aakhiro iyo aduunba guul u gaadho ayaa camalkaaga oo
dhan ka dhigaya mid saalixa ama wanaagsan sida salaada, soonka,
sakada iyo xajka hadii aad awood uleedahay.
Waa kuwa kaa dhigi kara qof ilaahay xaggiisa laga jecelyahay, haddii
xagga ilaahay lagaa jeclaadana, xagga bani aadamkana waa lagaa
jeclaanayaa.tusaale ahaan salaadu waa xidhiidhka ugu way nee ka
dhexeeya adiga iyo ilaahay,haddii aad salaada wanaaajisid, ilaahay iyo
umadiisaba raali ayey kaa noqonayaan.
15
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Hadaba akhristoow waan in manta laga bilaabo boodhka iska tuntaa oo aad
fadhiga ka kacdaa, oo aad u
Udhaqaaqdaa sidii aad uga dhabayn lahayd dhamaan camaladan
qabashadooda iyadoo ay salaadu tahay ta ugu horaysa, waayo, salaadu
waa (madaxa cibaada).
1.3 Daacadnimada
16
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Taa badalkeeda waxaad samayn kartaa adigoo daacada inaad ilaaliso intii
awoodaada ah deegaanka aad ku nooshahay .taana waxa sababi kara
daacadnimada
Waayo dacadnimadu waa furaha sharaftaada iyo dadnimadaada iyo waliba
deegaankaaga. Imika kadib isku day inaad noqoto qof daacad u ah
naftiisa,waayo, haddii aad naftaada daacad u noqotid, bulshadaadana
daacad ayaad unoqonaysaa waxaanad can ku noqon doontaa
daacadnimada,sharafta iyo wanaaga.
Shirkad uu leeyahay nin diinta kiristaanka haysta ayaa wax aka shaqayn
jiray nin haysta diinta islaamka ,waxaanu shirkada ka ahaa
sakrateri(secretory).
17
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Maamule: haka baqan waxba inaga xumaan maayaan , imika laga bilaabo
waxaynu uwada dhaqmaynaa sidii saaxiibo muddo dheer is yaqaanay.
18
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Caruurtaydu waa saddex mid wuu yar yahay labana wakhti badan ba
umahelo oo aanku arko waxay waxkabartaan dalka maraykanka.
Hakaan waxa uu ahaa nin maskax badan ,waa uu fikiray hadda ka hor
waxa uu ogaa inuu maamulaha shirkadani ahna mulkiilaha shirkada
19
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Hakaan: maamule inaad ifahanto ayaa qurux badan taasi waakhalad ciise
waxa uu ahaa nabi uu ilaahay umad hore usoo diray, waxaanu ahaa adoon
ilaahay, laakiin xaqiiqda dhabtii waxa weeyaan inaad tijaabiso diinta
islaamka hadii ay kaa hadhi waydo dhibaatadu waxaad doontid igu ganaax.
20
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Muddo labo sano ah kadib, Ayaa maalin maal maha kamida waxa soo
dhacay talefoonka guriga hakaan cabaar,markuu dhacay ayaa hakaan
oomar kaa soo toosay waxa uu layaabay qofkan wakhtigan salaada hore ah
soo wacaya waxa uu qabtay talefoonkii.
Maamule: waa anigii hakaanoow waa maamule joon biikoon (john becon).
Maamule: waa fiican waan bartay diinta islaamka hadda waxaan ahay qof
muslin ah aad baan ufarax sanahay, run ahaantii diinta islaamku waa
naxariis iyo qabaw .
21
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
telefoon kii ayaa uu dhigay hakaan waxa kasoo wareegtay afar maalmood
waa subax isniin ah. Waxa maamulaha madaarka uga hor tagay hakaan iyo
dhaw shaqaale ah oo arinta wax ka ogaa.
Waxa kasoo dagay diyaaradii dad aad ufaro badan waxa ayna ka dhex
garan waayeen maamulihii shirkada,waxa ay umaleeyeen nin khamiis
xidhan oogadh wayn oohadana Turkish/ameerikaan ah, moddo yar kadib
markii uusoo dhawaaday ayaa waxay ogaadeen inuu yahay maamulihii
shikada.
22
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
23
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
2
Qodobka koobaad:
Isbadal
24
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
2.1 Isbadal
25
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Waxa jira dhawr qodob oo noloshaada ka dhigi kara mid qaabkeedii hore ee
aad saluugtay iska bedesha, isuna bedesha mid sharaf iyo karaamo leh
waxaana kamid ah qodobadaas.
26
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Siqi doontaa si aayar aayar ah. Wakhtiga saddexaadna adiga ayaa adigoon
is ogayn samayn doona dhaqankooda
Waayo qofka dhaqankooda sameeya ayaa iyaga xaggooda sharafka ka leh.
27
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Saaxiibku waa mid kamida saamaynta ugu way nee noloshaada iyo
habdhaqankaaga . waayo markaad doonaysid inaad qof habdhaqankiisa
eegtid , waxaa la eegaa qofkka ugu dhaw ee uu agtiisa ku badan yahay.
Ugu yaraan isagu waxa uu ugu jawaabi doonaa, iska dhaafa wuu la qabsan
doonaaye. Dhaqankiisii ayaad yeelan doontaa habka uu dadka ula dhaqmo
ayaad ula dhaqmi doontaa waa haddii uu kaa awood maamul badan yahay,
waayo labadiina midkiin uunbaa saamayn lagu yeelan doonaa ama adigaa
wanaaga usoo jiidan doonaa ama isagaa xumaanta kuu jiidan doona.
waxa uu ku odhan doonaa ku odhan doonaa manta waa ciid waa maalin
farxadeed, waynu iska qayili doonaa, maya ayaad ugu jawaabi doontaa ,
28
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
29
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Tani waa naftaada waa ta adiga kugu jirta, laba mid uunbay noqon, ama
way kaa awood badan, ama adigaa ka awood badan.
Hadaad ka awood badatid wax walba waad ku amri kartaa, balse haday
iyadu kaa awood badato way ku bahdili doontaa waxayna ku ciyaari
doontaa sharaftaada. Markaad doonaysid inaad habdhaqankaaga badashid,
horta dib ufiiri markii hore side ayaad ahayd,se laakiin imika side ayaad
tahay,side ayaanad doonaysaa inaad noqotid. Ka dib ayaad xadidi kartaa
hadafkaaga ku wajahan badalida habdhaqankaaga.
30
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
31
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
2) Usoo boholyoobid.
Waxa weeye inaad u soo xiisootid noloshaadii hore, waayo, imika waxaad
samaysay isbadal wayn oo lagaa dheehan karo haday tahay xag maskixiyan
iyo xag jidheedba.
3) Ku guulaysiga hadafyada yar-yar.
32
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Waxaad dareemi doontaa farxad aad uwayn markasta oo aad naftaada gaar
ula faqdid. Waad is waydiin doontaa sababta ka danbaysa farxadaada,
kadibna waxaad xasuusan doontaa guushaada isbadal ee aad gaadhay
waana wax ilaahay loogu mahad naqo.
Hadaba bal aynu soo qaadano qiso tusaale inoogu noqon doonta
qodobkeenan isbadalka.
33
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
34
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Waxa uu ugu jawaabay macalinkii “ waa kii cabdi saaqid oo hadda ka hor
maamulaha ayaa dhawr jeer eryay hadana waalidkii ayaa soo celiyay
waxba ma dhigto waa mid saaqid ah oo dhago adag” intuu macalinkii ku
jawaabay ayuu inta uu buugaagtiisii qaatay uu u dhaqaaqay dhinicii
galaaska uu xiisada u lahaa.
35
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
iyo amakaag ayaa cabdi ka soo hadhay waxba isagu wakhtigaa muu
fahmin, socodkiisa ayuu iskasii watay haweenay da’wayn oo wiil ay ayeeyo
utahay cabdi isku galaas ahaayeen ayuu cabdi ka soo horbaxay isagoo is
leh sidii caadada ahayd ayey hadaladii foosha xumaa kugu odhanaysaa,
ayey ku tidhi kalmad uu layaabay “hooyo cabdoow hambalyo”, waad
guulaysatay mar walba waan kuu ducayn jiray hambalyo, hambalyo.
Isagoo cabdi maskaxdiisa ku leh malaa maanta caadi ayaad uga dhigtay,
ayuu soo gaadhy albaabkii dugsiga oo dhalinyaro iyo haween aad ubadani
ka daawanayaan xaflad abaal marino lagu gudoonsiinayo ardaydii iskuulka
dhinicii xaflada .
Mar qudha ayaa waxa soo wada eegay dadkii ku sugnaa goobtii ay xafladu
ka dhacaysay oo ay ka mid ahaayeen macalimiintii, maamulihii, iyo waliba
marti sharaf aad ubadan oo kasoo qayb gashay xaflada, kadib maamulihii
oo ku dhawaaqaya waakan ardaygii ugu sareeyay
Iskuulka iyo dadkii oo sacab jiibta isla helay ayaa cabdi amakaagii horeba
kaga sii yaab badatay.
Isla markiiba waxa uu maamulihii ugu baaqay inuu usoo dhaqaaqo dhinaca
fagaaraha xafladu ka dhacaysay si uu abaal marintiisa u gudoonto , waa
uu dhaqaaqay cabdi isagoo sacab lagu sii galbinayo ilaa intii uu gaadhay
fagaarihii, cabdi waxa uu ka dhex arkaa dad ka dhexdooda arday ay isku
fasal ahaayeen oo ka dhex muuqda dadka sacabka utumaya, markii uu
36
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Inyar kadib cabdi waxa uu maqlay qaylo aad u dheer “waar kac caajisyohow
waa xilli danbee iskuulkii ayaad ka habsaantee” cabdi hooyadii ayaa sidaa
tidhi.
Inta uu cabdi yaab iyo amakaag ka soo hadhay ayuu ogaaday inay wixii
dhacay oo dhami riyo ahaayeen iskuulkii ayuu usoo baxay, maalintaas cabdi
waxay u ahayd maalin noloshiisa oo dhan wax ka badasha, waxa uu la soo
toosay fikir ka duwan kii uu lasoo toosi jiray, waxa uu iskuulkii soo galay
isagoo foorara oo aan cidna la hadlayn waxay ardaydu la yaabeen waxa
maalintaas cabdi ku dhacay. Waxa uu ka soo laabtay dugsigii intii uu
Dhexda ku soo jiray waxa uu galay fikir dheer waxaanu isbarbar dhigay,
maalintaa uu ku riyooday siday ufarxada badnay iyo nolosha uu hadda ku
jiro ee shidada iyo sharaf dhaca badan. Waxa uu go,aan ku gaadhay inuu
isbadal nololeed sameeyo, waxa uu bilaabay wadadii uu umari lahaa
isbadalkiisa, waxa uu utagay wiil ay isku fasal ahaayeen oo hadda ka hor
waano iyo wanaag kala quustay. Waxa uu waydiiyay halka uu wax ka
bilaabi lahaa, wiilkii kale oo aad ula yaaban ficilada aadka u wanaagsan
ee cabdi samaynayo, ayaa uu u sheegay inuu si wayn ugacan qaban doono
oo uu wixii uu u tari karo u qaban doono.
37
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
38
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
3
Qodobka saddexaad:
Maaraynta wakhtiga
39
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
40
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
41
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Mukhaadaraadka: waa qodob aad u baaxad wayn oo aynu kaga hadli doono
qaybaha danbe ee buugeenan, laakiin waxaynu waxyar ka taaban doonaa
sida kaalinta koobaad uu uga galay wakhti lumiyayaasha taban.
Noocyada ay kamid yihiin khamriga iyo shiishada Ayaan ahayn qaar aad
Ugu badan bulshada soomaalida dhexdeeda islamarkaana ay la tacaalaan
dawladaha wakhtigaa xukunka haya.
Laakiin aafada ugu wayn isla markaana ugu isticmaalida badan bulshada
ayaa ah qaadka ama jaadka. Wax isticmaala inta dad tiro badan oo isugu
jira rag dumar iyo dhalin yaro aad u tiro badan. Waa maskax naafeeye ay
culimada daraasaysay ku sheegeen khatar aad ubadan. Hadaba aynu soo
qaadano tusaale waxa uu shaqeeya maalinta oo dhan ilaa casarka, marka
uu shaqada ka soo baxo waxa uu qaataa qaad, wuxuu fadhiyaa ilaa
habeenka badhkiisa, wuxuu yimaadaa gurigiisa/gurigooda wax war ah
kama hayo, waxa la toosiyaa salaada hore si uu u shaqo tago, waxa
halkaa ku seega wakhti uu wax badan uga faa’idaysan lahaa xataa waxa
dhici karta inaanu salaada u kicin sida inbadan dhacda, hadduu
tukadana waxa uu tukadaa salaad aanu wax war ah ka hayn oo uu ku
dul tukaday isla goobtii uu qaadka la fadhiyay.
42
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
43
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Waa inaad mar walba kala hor tagtaa kalmada (maya) si ay iyaduna uga
daasho samaynta lumiyayaasha wakhtiga
44
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
45
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Aynu tusaale usoo qaadano waa sheeko saddex nin ayaa ku murmay anaa
kaa wahsi bada, mayee anaa kaa wahsi badan iyo labadiinaba anaa idinka
wahsi badan. Midkii koobaad ayaa hadlay waxaanu yidhi “anigu inta aan
Dawada ugu way ee wahsigu waa adigoo iska ilaaliya dib udhigista. Aynu
cadayno side ayaa dib udhigista iskaga ilaalin karnaa?. Way fududahay
haddii aad leedahay dareen aad uwayn oo xamaasadaysan oo ka dhan ah
arinta aad doonayso inaad qabato. Tusaale ahaan macalinka kuu dhiga
dugsiga ama jaamacada ayaa si lama filaana, shaaca uga qaaday inuu berri
qaadayo imtixaan. Sawiro am aka fikir side ayuu noqonayaa diyaar
garawgaagu? Waa run, si aada iyo aada ayaad udiyaar garoobaysaa xataa
46
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
heer aad gaadhid inaanad habeenkaa wakhtigii aad hore useexan jirtay
aanad seexan.
47
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Aad diyaar garawga iyo dadaalkaba saaxiib la ahaataa, aan mar labaad ku
xasuusiyo dawada ugu wayn ee wahsiga, waa adigoo iska ilaaliya dib
udhigista.
Qadar dhan laba daqiiqo soo qaad gacmahaaga kadib labadaada dhafoor
saar, haye iswaydii maxaad adigu wakhtigaaga uga faa’idaysan
la’dahay?iyagu may kaa fiican yihiin?miyay kaa maskax wayn yihiin?
48
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
49
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
50
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Waxaad tahay mid daciifa oo aan hawshan qaban Karin, adiguna waad
aqbashaa, waayo lama xisaab tami Karin ama lama doodi kartid, maxaad
ugu odhan la’dahay “nafyahay maxaad u dafiraysaa, arin hebel iyo arin
hebel markaan dhameeyay ama xaliyay miyaanan ahayn mid ku fiican
hawshaa”?. Haa ayey kuugu jawaabi doontaa, markaas ayaad naftaada ka
aamini doontaa inay tahay mid qaban karta wax walba oo aadanaha ilaahay
u fududeeyay. Markaa maynaan odhan Karin waxaad adiga iyo naftaadu
kuwada hadashaan, waxay ku xidhan tahay aragtida guud ee aad naftaada
ka haysato. Markaa isku kalsoonow oo noqo mid marwalba awood leh.
51
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
2) jidka guusha waxa mari kara qof Samir iyo adkaysi badan leh
waayo waxa lagaala hor iman karaa waxyaabo badan oo lid ku ah
hayaankaaga nololeed.
4) Haddii aad leedahay han sare niyad jabku waxa uu kula soo dersi
doonaa in ka badan inta uu dadka kale soo wajaho.
52
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Kalsoonida nafta
53
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
54
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Hadaba akhristoow waa inaad isku daydaa inaad samayso qodobadan aan
kor ku soo xusnay si aad amakaaga nolosha uga baxdid una gaadhid aragti
fog oo mustaqbal.
55
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
56
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
4
Qodobka afraad: Ka
fogaanshaha mukhadaraadka
57
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
58
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Khasaare nafeed iyo mid bulsheedba, waxa wax laga qoray ama la
daraaseeyay qarnigii 13aad ilaa 14aad. Waxa markii ugu horeysay wax ka
qoray aqoonyahano carbeed oo uu kamid ahaa ibnu fadlulaahi al caamiryi
oo ku tilmaamay inuu waxyeelo wayn ugaysto maskaxda,cuntada uu
yareeyo,hurdada uu
59
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
dhaqaale aad ubadan ayaa kaga baxa sanad walba oo kasoo gala dhinaca
itoobiya inta ugu badan. Hadaba sidaynu kor ku soo xusnay waxa
dhibaatooyinkiisa kamida, cunto badan oo aanad cunin ama amateed
xumo kugu dhacda. Dhanka kale waxa uu keenaa hurdo la’aan xad dhaafa
sida la sheego waxay dadka isticmaalaa aanay mararka qaarkood seexan
muddo shan maalmood ah iyo shantoodii habeen.
Hadaynu eegno xagga awooda raganimada, waxa yaraada awoodii uu ninku
ugu tagi lahaa lamaanihiisa taasina waa dhibaatada ugu wayn ee uu ku
keeno kuwa isticmaala
Hadda ka hor mar aan dhagaystay qiso ku dhacday mid kamid ah kuwa
qaadka isticmaala wuxuu yidhi “waxaan fadhiyay gurigayga, waxaanan u
fadhiyay qaad muddo kadib Ayaan isku dayay inaan u kaco kaadi, waanan
awoodi kari waayay, isla inyar kadib waxaan labadayda hareerood ku
arkay doox(bohol) wayn, ka dibna waxa niyadayda ku soo dhacday
dooxanba iskaga kaadiba, waa sax Ayaan naftayda ka dhaadhiciyay ka
dibna waa kaajay ilaa aan dareemay qoyaanka kaadida oo goobtii aan
fadhiyay buuxshay” waa layaab, waxaa soo noq noqda ama aad marar
badan maqashaa sheekooyin noocaas oo kale ah. Markaa wuxuunbaynu
inagu uga danleenahay inaynu sheegno dhibaatada uu leeyahay ee maaha
inaynu ka maadaysano ama aynu isku madadaalino.
60
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Ilaahay ayaa inoo abuuray inaynu isku garano oo kaliya, balse aadamaha
badankiisu waxa uu u adeegsaday dhinaca taban. Hadaynu unimaadno
dhibaatada ay bulshada soomaalida ku hayso qabyaaladu, waa mid aan la
qiyaasi Karin ilaa heer ay gaadhay markaad shaqo
Raad sanaysid marwalba iyo meel walba lagu waydiiyo cidaada iyo
caynkaaga.waxay dhabar jab wayn ku noqotaa qof hayaan iyo masiir
waxbarasho lahaa, kadib marka la shaqaalaysiiyo kii uu ka aqoonta badnaa
iyadoo loo eegay reer,waji iwm.
61
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Bal aynu soo qaadano qiso tusaale inoogu ah qodob hoosaadkeenan aafada
qabyaalada.
Aragtida labadan nin ee mustaqbal, waa mid uu farqi aad wayni u dhexeeyo
waana kaaf iyo kala dheeri iyadoo tii ilaahayna meel tahay. Waxa uu rooble
si fiican u caawin jiray saaxiibkii cali oo aan waxba ku fiicnayn haba
yaraatee, nusaacaha iyo shaaha mooyaane. Muddo markay sidaa ku
socotay ayaa waxa soo dhawaaday wixii sanadahaa badan wax loo soo
baranayay oo ah inay anfacdo nafta qofka iyo ta qoyskiisaba xag dhaqaale
iyo xag maamusba . berri waxa la qaban doonaa xafladii qalin jabinta ee
ardayda jaamacada ee ay kamid ahaayeen cali iyo rooble. Cali aad ayuu u
62
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Isla markaana gabadh ina xaaji hebel dhalay loo guurin doono.
63
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Dubo dhacay. Waxa sii xumaatay arintii waxa rooble ku sii kordhay fikirkii
waxaana jabtay muraayadii qalbiga oo ahayd rajadiisii mustaqbal ee uu
naftiisa ka lahaa.
64
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Guriga nuura ayaana u sheegtay inuu rooble sugayay, xaggii qolka fadhiga
ayuu u dhaqaaqay, rooble ayey si fiican isku gacan qaadeen, waxaanay isla
galeen waraysi dheer kadib ayaa rooble uga waramay cali xaaladu halkay
marayso iyo wixii ka soo gaadhay adeerkii, waxaanu ka codsaday inuu siiyo
qadar lacaga. Cali oo aad uga naxsan waxa saaxiibkii soo gaadhay, ayaa u
sheegay in haddii uu hayn lahaa shaqo banana siin lahaan balse isaguba
aanu wali si fiican ubilaabin shaqada, waxaanu siiyay lacag intii uu
ubaahnaa rooble, waxaanay isku macasalaameeyeen hawraarsan iyo
hawraarsan.
65
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
66
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
walba isla gar leh, lagamana gar helo, muranka iyo dooduna waa awooda
kaliya ee uu leeyahay.
67
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
68
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Aanad lahayn aqoon sidaa usii badan, waa inaad ka fogaataa dadka
aqoonta iyo caqligaba kaa hooseeya oo aad raacdaa dadka kaa cilmiga
badan, waayo tani waxay suurto gal kaaga dhigaysaa inaad ka baxdid
dhibaatadii jaahilnimada oo aad noqotid qof caqli ahaan iyo maskax
ahaanba kora.
69
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
5
Qodobka shanaad:
Qeex yoolkaaga
70
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
71
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Hadaba markaynu faahfaahino waxa weeye inaad diirada saartid ama aad
beegsatid iyadoo aanu meer meeraysi kugu jirin ama aan cabsanayn shayga
kuu calaamadsan inaad gaadhid. Yoolku waxa uu u qaybsamaa laba
qaybood dadkuna badanaa ay isku khaldaan waxaanay kala yihiin hadaf
iyo qasdi ( goal and objective ) waxaana u dhexeeya farqi aad uwayn,
hadaynu kala cadayno waxay noqonayaan sidan.
72
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Qasdi: waa waxqabad yada yar yar ee aad dajisatid si’aad u gaadho
hadafkaaga. Tusaale waxaad qorshaysay baratid neeraska ama dawooyinka
si ay kaaga caawiso mustaqbalka diktoornimadaada, ama waxa aad
habeenkii ku seexatay inaad bari booqatid laybareeri oo aad akhridid buug
kamida buugaagta yaalla, kadib waad xaqiijisay oo waad tagtay, haa waa
kaa qasdigu.
Hadaba akhristoow aynu tusaale usoo qaadano mid kamida dadka tirade
yar ee hadafkoodii ama yoolkoodii rumeeyay waa isxaaq niyuutan(Isaac
newton), waxa uu bishii janaayo ee 1643kii ku dhashay tuulada
woolsthorpe waxaana uu dhashay dhimashadii aabihii saddex bilood
kadib, waxa uu ahaa qof aad u hagaasa waayo kuma uu dhalan wakhtiga
dadka caadiga ahi ay ku dhashaan. Markii uu saddex jir noqday ayey
hooyadii guursatay, waxaana Isaac kafaalo qaaday ayeydii oo lagu
magacaabi jiray Margery ayscough. Isxaaq waxa uu necbaa hooyadii oo uu
ku nacay ninka ay guursatay, taana waxa uu kaga waramay buug uu ugu
magac daray (khaladaadkii aan galay xilligii ay da’daydu ka yarayd 19
jirka) kitaabkaas oo aad u caan noqday. Intii udhaxaysay da’diisa 12 jirka
ilaa 17 jirka waxa uu wax ka bartay king’s schools ,kaas oo uu
73
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
74
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
75
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
76
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
77
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
78
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
tahay mid yar oo aan waxba ahayn, waa kuwii soomaaliduna hore u yidhi
“waa maadays aduunyadu dadkuna way matalayaan”. Iyadoo ay sidaa
tahay ayey hadana waxay dad badan oo hadaf aduunyo leh iska ilaabaan
nolosha lagu waarayo ee tan ka danbaysa. Hadaba iyadoo ay wanaagsan
tahay inaad ku hamidid hadaf ama yool aduunyo, ayaa hadana waxa
lagaaga baahan yahay inaad marwalba xasuusnaato nolosha danbe. Bal
hadaba akhriste aynu tusaale usoo qaadano mid kamid ah kuwa hadafka
aduunyada lahaa oo ka dhabeeyay yoolkiisii
79
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
80
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
81
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
joognaa? waa mida koobaad waa ta labaade waa inagoo ogaana waxaynu ku
fiicanahay?.
82
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
6
Qodobka lixaad:
Dadaalka
83
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
6.1 Dadaalka
Balse laakiin arintu sidaa maaha, dadaalku waa inaad naftaada qorshe
u dhigtid isla markaana aad ku dhaqantid sida ugu macquulsan
hadaba qodobkeenan waxaynu ku arki doonaa qodob hoosaadyo ay
kamid yihiin
Noocyada dadaalka
84
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
85
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Noocyada jadwalka.
86
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
aynu soo sheegnay , maxaa yeelay iyada waxa lagaa rabaa inaad
samaysid wax walba oo aad uga baahntahay shaqadan si aad u
gaadhid, cidhifka ugu sareeya ee shaqadan.
Tusaale ahaan, waxaad doonaysaa inaad baratid kubada basktet
ballka, hadaba si aad u noqotid mid ku takhasusa kubadan, waa
inaad qabataa shaqo kastoo ay kaaga baahan tahay sida, inaad
samayso alamito(ku cel celin)joogto ah, inaad daawato ciyaaraha
kubada noocan ah, iyo inaad la tashato dadka ku takhasuska ah
kubadan.
Hadaba hadaynu soo qaadano qisada mid kamid ah kuwa dadaalay waa
asxaabigii wanaagsanaa salmaan alfaarisi (R.C)
87
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Aabahay wuxuu lahaa beer wayn oo uu dalaga nooga soo guro, isagaa
ka shaqayn jiray beerta ,midhahana ka guri jiray.
88
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Wakhti yar ka dib waxaa yimid safaray u socota sham. Waa I soo
ogaysiiyeen, waxaan iska furay xadhigii, waxaan raacay socotadii
anigoo is qarinaya ilaa aan ka gaadhay dhulka shaam. Markii aan
sham gaadhnay ayaan waydiiyay: dadka diintan haysta ruuxa ugu
fadliga badan?.
89
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
raacsan fari jiray inay sadaqo iyo wax la baxaan. Wuxuu jeclaysiin
jiray abaal marinta ay ka heli doonaan sadaqada ay la baxaan, haddii
ay eebbe dartii u bixiyaan, isaga ayaa kaydsan jiray. Fuqarada iyo
masaakiintana waxba ma siin jirin, ilaa uu buuxsaday todoba weel oo
waawayn oo dahab ah.
90
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
inaad tahay nin haysta xaqqii uu haystay. Wuxuu igu yidhi ila joog,
waan la joogay, waxaanan ogaaday inuu yahay nin khayr badan. Wax
yar ka dibna wuu dhintay. Markii sakaraadkii qabtay ayaan ku idhi :
hebelow waxa kuu yimid waqtigii alle, anna waad I ogtahay yaad ii
dardaarmaysaa oo aad ileedahay u tag?.
91
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Haddii aad awoodid inaad tagto dhulkaas tag. Intaas ka dib waxa u
timid geeridii. Waxaa iska joogay cummuuriya wakhti dheer, ilaa ay
igu soo mareen ganacsato carbeed oo reer kalbi ah. Waxaan ku idhi
haddii aad ii kaxaysaan dhulka carabta, waxaan idiin siinayaa
lo’dayda iyo adhigayga, waxay I dhaheen haye, waanu ku
kaxaynaynaa. Waxaan siiyay adhigaygii iyo lo’daydii waanay I
kexeeyeen.
Haseyeeshee markii aan gaadhnay wabiga layidhaahdo Quraa way I
khiyaameeyeen, waxayna iga iibiyeen nin yuhuudi ah. Ninkaas baan
u adeegi jiray ilaa uu naga soo booqday ina adeerkii oo reer Qureytha
ahaa ninkaas ayuu iga iibiyay, wuxuuna ii wareejiyay Yathrib.
Waxaan arkay geedihii uu saaxiibkaygii cummuuriya ii soo
tilmaamay, madiina waxaan ku aqoonsaday tilmaantii uu iigu
tilmaamay. Ninkii ayaan la joogay.
92
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
93
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Dhamaad
94
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
Raadraac
i. Inkofknowledge.com
ii. Shabakada waxka barro
iii. Muxaadirada qeex yoolkaaga (sh.almis sh.yaxya)
iv. Muxaadirada sigaarka (sh.mustafe x.ismaaciil haaruun)
v. Shabakada Wikipedia
vi. Iyo buugaagta ibahim al fiqi oo uu turjumay ( ismaciil tukaale cige)
95
AMAKAAG NOLOLEED IYO ARAGTI MUSTAQBAL
96