JĘZYK POLSKI

i
9. Przekroje konteksty. Dżuma jako parabola

9.1. Test badający rozumienie czytanego tekstu literackiego

Celem testu jest zrozumienie przesłania powieści Alberta Camusa i odczy-
tanie Diunny jako paraboli. Zapoznaj się z tekstem Leszka Mazana Czarna
śmierći odpowiedz na pytania. Następnie wykonaj polecenia, które ułatwią
Ci interpretację motta. Kolejnym Twoim krokiem w zrozumieniu powieści
bedzie analiza wypowiedzi wybranych bohaterów literackich.

Leszek Mazan, Czarna śmieré

Czarna śmieré - epidemia džumy - zaledwie w kilka lat uśmierciła niemal
jedną czwartą Europy. Wielu spośród tych, którzy ja przetrwali, było przekona-
nych, że nadszedł koniec świata. Nikt nie czuł się bezpiecznie wobec wywołującej
przeraženiei panikę zarazy pustoszącej Europe. Pierwszymi objawami śmiertelnej
wówczas choroby były bóle głowy, dreszcze, poty, wysoka gorączka, na skórze poja-
wialy się krwawe znamiona, obrzmiewały a potem ropiały i pękały węzły chłonne.
Pierwszy przypadek choroby zanotowano w roku 1347 we Włoszech, w Me-
synie, gdy do portu zawineły statki wracające z Morza Czarmego. Na pokładzie
znaleziono trupy załogi i pasažerów, a także dogorywających w straszliwych
bólach chorych. Wtedy nie znano przyczyn zarazy. Dziś wiadomo, że prawdo--
podobnie wywoływay ja žyjące na statku szczury, na których pasożytoway
pchły nosicielki pałeczek džumy. Pchły przenosiły chorobę na inne szczury,
a kiedy tejuž na statku wyginęły, przeniosły się na ludzi. Za pośrednictwem pcheł
i szczurów czarna śmierć szybko rozprzestrzeniała się w brudnych, ciasnych
i zattoczonych portach Europy, stamtąd szybko wędrowała dalej.

Zarzewiem epidemii była Azja Srodkowa, potem zaraza zaczęła się rozprzestrze-
niać na Azje Wschodnią i Srodkową, Bliski Wschód, Afrykę, aż dotarła do Europy.
Podczas epidemii umierało tylu ludzi, że chowano ich w pošpiesznie kopanych
zbiorowych grobach; gdy nie nadążano z kopaniem, pozostawiano zmarłych tam,
gdzie dopadła ich śmierć.
Ponieważ nie znano prawdziwych przyczyn wybuchu zarazy, medycy
lali przeróżne sposoby leczenia chorych zalecano spanie raz na jednym raz na
drugim boku, picie dziesięcioletniego syropu zmieszanego z posiekanym wežem,
odrobiną wina i sześćdziesięcioma innymi składnikami.
Powszechne było mniemanie, iž zaraza jest karą bożą - na ulicach pojawiały
się procesje biczowników, którzy chłostali się wzajemnie skórzanymi biczami za-
kończonymi metalowymi kulkami. Czlonkowie ruchu przysięgali; że będą bi-
czować się trzy razy dziennie przez trzydzieści trzy dni (po jednym dniu za każdy
rok życia Chrystusa). Krąžyli ze špiewem po miastach, nadzy do pasa, w czarnych
kapturach i chłostali się. Wiclu ludzi uciekało z zarażonych obszarów, inni zamy-
w
kali się domach, jeszcze inni šwiadomi nieuchronnego końca oddawali się roz-
puście. Zdrowi uciekali przed chorymi, rodzice porzucali dzieci - więzi społeczne
zaczynały się rozlužniać czy wręcz zanikać. Dziesiątki tysięcy wiosek stało pu-

- 179-
 Przekroje i konteksty. Dizuma jako parabola

stych, ponieważ ich mieszkañcy uciekli przed džumą. Większosc miast wydawała
dekrety zakazując handlu z zarażonymi obszarami, lecz gdy przedstawiciele
miejscowych władz umierali, prawo i porządek znikały niemal całkowicie.
Džuma odeszła około 1351 roku, ale nie na dhugo, kolejne zarazy notowano
w 1361, 1369 a potem w regularnych odstępach czasu aż do XV. Nic zniknęła do
dzis. W roku 1995 pojawiła się w Indiach."
Przekrój 1995, nr 6

1. Używając jednego pelnego zdania określ temat tekstu.

***************************************************************************************************

-nsua..... **************************************************************************************************************

2. Tekst ma wyražna, czytelną strukture, rozwiń jego nastepujące płaszczyzny

tak, aby przedstawić w nich pełną wiedzę na podjety temat.
a) Objawy choroby:

.
**************************************************************************************
..
********************************************************************o*eeonesno..
.... ...
***********************************************************************************************************************

b) Przyczyny choroby:

*******************************************************************************************************************************

******************************************************************************************************************************

c) Pierwszy 1 ostatni przypadek choroby:

*****************************************************************************************************.

d) Obszary rozprzestrzeniania się choroby według kolejności:

****************************************************************

****
* ** *************************
************************************************************************************************

e) Sposób obchodzenia się ze zwłokami zadžumionych:

************************************************************************

****************************************************************************************************************** .
aun*o***

) Metody leczenia:
************************************************************************************************************
******
************************************************************************************************************************
...........
8)Sposób myślenia o chorobie:
************************************************************************************************************************

- 180-
 JĘZYK POLSKI

h) Rytualy religijne zapobiegające džumie:

****************************.**ssaanenne***********************************************

i) Reakcje społeczne podczas epidemii:

********************************ananen**********************************************************

******************************************************************"**** ******************************************* ***

*******************************************" * *
**************************************************************************************************************

. Na podstawie dotychczasowej lektury sporządż encyklopedyczną definicje

džumy.
******************

****************ou**

.**tnsanaa........
.. .. ... eennnnsn***********************************************

***********************************************************

*********************************************************

*************************************************************************************************************** *******

Duma Alberta Camusa opatrzona została mottem: Jest rzeczą równie roz-
sqdną ukazać jakiš rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co istnieje rze-
caywiscie, przez coś innego, co nie istnieje.
Daniel Defoe

4. Przed interpretacją motta wykonaj krótkie ćwiczenie. W zaznaczonych polach

wypisz skojarzenia, jakie przynosi wojna, stan wojenny, kataklizm (trzęsienie
ziemi, huragan, powódź) i epidemia. Jaka jest sytuacja człowieka, jego odczu-
cia i reakcje społeczne?
A. Oznaki wojny. C. Oznaki epidemii.
B. Oznaki kataklizmu. D. Oznaki stanu wojennego.
B

-181-
 Przekroje i konteksty. Dzuma jako parabola

5. Uzupelnij zdanie stanowiące konkluzję rozważań podjetych w poleceniu 4

Podczas wojny, stanu wojennego, trzęsienia ziemi, wybuchu bomby Jądrowej
człowiek spotyka się z (ze):

*****************************************************************************************************************

*******************************************

6. Wskazż co najmniej dwa inne tragiczne wydarzenia z najnowszej historii, po-

twierdzające powyžszą tezę.

****************************************************************************************************************************

********************************************************************************************neanann****************************

********************* . ..
******************************************************************************

****************************************************************************************************************************

7. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa Danicla Defoe w kontekście dotychczasowych

wniosków i przesłania powieści Alberta Camusa.
Jest rzeczą równie rozsqdną ukazać jakiš rodzaj uwięzienia przez inny, jak
ukazać coś, co istnieje rzeczywišcie, przez coś innego, co nie istnieje.

**********************************************************************************************************************************

****************************************************************************************************************************

********************************************************************************************************************************

*********************************************************************************************************************

* *************************************************************************************************************************

8. Określ czas rozgrywających się w powieści wydarzeń. Z jakim wydarzeniem

historycznym można kojarzyć pojawiającą się w utworze datę?

* ********************************************** *************************** *********

9. Określ miejsce akcji powieści.

*********** ***************************************.****************************************** *******

10. Wyjasnij metafory, Jakie moga kryć się za następujacymi działaniami inter
wencyjnymi władz miasta ogarniętego džumą:
a) Zamknięcie bram miasta.. ..**ennannann*nuensnssnsn****************************

** **********************************************************************************************************************

b) Przerwanie rozmów międzymiastowych...

c) Obózdla intemowanych, przechodzących kwarantannę. ***e*************************"

************************************************************************************************************************

- 182-
 JĘZYK POLSKI

d romieszCzenia, w których pali się zwłoki, niemieszczące się w zbiorwycn

mogilach.. ********************* ****************************

e) Próby ucieczek, załatwianie

wyjscia..
*********************************************************

***********************************************
***************************
* *************************

l
LInepretuj poniższe cytaty, zastępując pogrubione stowa wyrazem totalita-
ryzm (cytaty pochodzą z Džumy Alberta Camusa).
a) zaraa nie jest na miarę czlowieka. Uważali się za wolnych, a nikt nie bęazie
wolny, jak długo będą istnialy zarazy.
************************************************************
********************************************** ** ** **

****************************
*************************.************o*eme************************ ** *
**
************************************************************************
**************************
zawsze wyglqdają oryginalnie. Ale
b) Bakcyl wygląda oryginalnie, te bestie
Wgruncie rzeczy niczym się od siebie nie rozniq.
*************************************************************************************************|
***
****************************************************************************************************************|

***********************************************************************************************************************

*******************************************************************************************************************
******
*******************************************************************************************************************************

**********************************************************************************************************************************

nmocnych.
konstytucji i zabyja przede wszystkim ludzi
c) Duma oszczędza ludzi o stabej
******************************************************************************************************************************

***************************************************************************************************************

****************************************************************************************************************************

słowa džuma w kon-

12. Biorąc pod uwage poniższe cytaty, podaj inne znaczenie
tekście powieści:
być zadżumionym.
Pewne jest jedynie, że naležy zrobić wszystko, žeby nie
Wszyscy są trochę zadžumieni.
należy żyétak, aby się
Diuma to zto, które istnieje w nasiz którym się rodzimy,
mu przecwstawic konkretmymi dzialaniami.
***************************************************************************************'***********************

************************************************************************************************************************

******************************"***********************************************************************************************

*********************************************************************************************************************************

*********************************************************************************************************************************

- 183
 Przekroje i konteksty. Dżuma jako parabola

13. Bohaterowie powiešci przyjęli określone postawy wobec sytuacji, w jakiej się
znależli. Na podstawie cytatów określ je.
Kiedy się widzi biedę i cierpienie, jakie przynosi, trzeba być szaleńcem lub laj-
dakiem, żeby się na niq zgodzić.
Skoro śmierć ustanawia porzqdek świata, może lepiejjest dla Boga, że nie wie-

y się w niego i walczy ze wszystkich sil ze śmiercią, nie unoszqc oczu ku temu
niebu, gdzie on milczy.
a) Kto jest autorem powyższych słów?
************************** ****************************

b) Jaki jest stosunek bohatera do cierpienia?

*********************************************************************************************************************************

c) Jaki jest stosunek bohatera do Boga?

**************************************************************************** ****************************************

**********************************************************************************************************************************

Može być wstyd, że człowiek może być sam szczęšliwy.

d) Ktojest autorem powyższych słów?
******************************* ** *************************** ************. ****
e) W kontekście losów bohatera wyjaśnij znaczenie powyższych słów.

************************************************************************************************

**** ** ** ******* ****************************************************************

******************************************************************************************************************************

) Do jakiej decyzji dojrzał wskazany przez Ciebie bohater?

****************************************************t***************************************************************************

**********************************************************************************************

*****************************|

********************************** ** ***********************************************************.

************************************************* ************************************************************************

Główne założenia filozofii egzystencjalizmu oraz filozoficzną interpretację

życia ludzkiego odnajdziesz w teście 9. z filozofi.

184-