ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

«ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΑΓΩΓΗΣ»

EDUC-529DL

NΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ - ΑΥΤΙΣΜΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

« Πώς ο ατομικός – προσωπικός χαρακτήρας της νοητικής υστέρησης συνυφαίνεται

με τον κοινωνικό – πολιτισμικό και συνθέτουν το παζλ της ομόλογης διαταραχής»

Από τη Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια:

Κουτσιούκη Παρασκευή (U154N1367)

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΔΡ. ΤΡΑΓΟΥΛΙΑ ΕΛΕΝΗ

ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2016

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.........................................................................................................................2
Εισαγωγή..................................................................................................................................3
Αίτια Νοητικής Υστέρησης.......................................................................................................3
Μονοπαραγοντικό Μοντέλο...............................................................................................3
Οργανική Ομάδα ή εξωγενής νοητική υστέρηση.................................................................3
Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες...................................................................................................4
Ανωμαλίες Μεταβολισμού...................................................................................................4
Πολιτισμική – Συγγενής Ομάδα – Ενδογενής Νοητική Υστέρηση.........................................4
Πολυπαραγοντικό Μοντέλο................................................................................................5
Ατομικός – Προσωπικός Χαρακτήρας Νοητικής Υστέρησης..................................................6
Γνωστικός Τομέας.................................................................................................................6
Φυσικά – Κινητικά Χαρακτηριστικά......................................................................................6
Προσαρμοστική Συμπεριφορά.............................................................................................6
Κοινωνική Ανάπτυξη – Κοινωνικοποίηση.............................................................................7
Συμπεριφορικές και Συναισθηματικές Διαταραχές..............................................................7
Έλλειψη Ενδιαφέροντος για Μάθηση..................................................................................7
Κοινωνικός – Πολιτισμικός Χαρακτήρας της Νοητικής Υστέρησης........................................8
Ο ρόλος της Οικογένειας......................................................................................................8
Εκπαίδευση..........................................................................................................................8
Επαγγελματική εξέλιξη.........................................................................................................9
Κοινωνική ζωή......................................................................................................................9
Συμπεράσματα......................................................................................................................10
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ........................................................................................................................11
Ξενόγλωσση........................................................................................................................11
Ελληνόγλωσση....................................................................................................................11

2
Εισαγωγή
Η ανομοιογένεια και η ποικιλομορφία στον κόσμο είναι φαινόμενα καθολικά.
Παρά τη φαινομενική ομοιότητα όλων των όντων υπάρχει αδιαμφισβήτητα πλήθος
διαφοροποιήσεων, οι οποίες αποκαλούνται ατομικές διαφορές. Σε ορισμένες
περιπτώσεις οι διαφορές αυτές είναι τόσο καθοριστικές, με αποτέλεσμα να
παρεκκλίνει η ομαλή εξέλιξη του ατόμου (Παρασκευοπούλου, 1979). Μια
αποκλίνουσα διαταραχή αποτελεί αναντίρρητα και η Νοητική Υστέρηση. Επρόκειτο
για μια πολύπαθη και πολυμελετημένη διαταραχή, η οποία εσωκλείει πληθώρα
ανομοιογενών παθολογικών περιπτώσεων ως προς την αιτιολογία, το βαθμό
σοβαρότητας, το δείκτη νοημοσύνης, την προσαρμοστική συμπεριφορά και την
συνύπαρξη άλλων συνοδών δυσκολιών. Το κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών
των περιπτώσεων είναι η ανολοκλήρωτη ανάπτυξη των ατομικών νοητικών
λειτουργιών (Στασινός, 2013).

Τις τελευταίες δεκαετίες το επιστημονικό φόρουμ της ειδικής εκπαίδευσης έχει

αναπτυχθεί ιδιαίτερα βιβλιογραφικά προσφέροντας εξειδικευμένη θεωρητική και
πρακτική γνώση στους εμπλεκόμενους φορείς. Απώτερος σκοπός είναι να δομηθούν
οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την παροχή μιας πιο ανεξάρτητης και ισότιμης ζωής,
αλλά και ενεργής συμμετοχής αυτών των ατόμων στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο
(Βασιλείου,1998). Ωστόσο, σε αυτή την προσπάθεια εμπλέκονται δυναμικά πολλοί
παράγοντες που στην κοινωνία μας παρεμποδίζουν την υλοποίηση αυτού του
σχεδίου, βάζοντας φρένο στα όνειρα και τις φιλοδοξίες των ατόμων με νοητική
υστέρηση (Αλευριάδου, Γκιαούρη, 2009). Η καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών
κάθε άλλο από εύκολη δεν φαντάζει και αυτή η διαπίστευση επιβεβαιώνεται
δυστυχώς κάθε μέρα από τα φυσικά «εμπόδια» που συναντά μέσα και έξω από το
σπίτι τους (Γκαλλάν, Γκαλλάν, 1997).

Αίτια Νοητικής Υστέρησης

Μονοπαραγοντικό Μοντέλο
Οργανική Ομάδα ή εξωγενής νοητική υστέρηση
Οι οργανικοί – βιολογικοί παράγοντες παρουσιάζονται κατά τη σύλληψη του
παιδιού, στη προγεννητική περίοδο δηλαδή και οφείλονται κατά κόρον σε ανωμαλίες
χρωμοσωμάτων και μεταβολισμού, αλλά και κατά την περιγεννητική περίοδο λόγω
επιβαρυντικών συνθηκών ή ιατρικών σφαλμάτων (Στασινός, 2013).

3
Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες
Η πιο συνηθισμένη μορφή ανωμαλίας χρωμοσωμάτων είναι το τριπλό
χρωμόσωμα, κατά το οποίο προστίθεται ένα επιπλέον χρωμόσωμα, αντί για 46 που
διαθέτει κανονικά ένα ανθρώπινο κύτταρο. Λόγω του ότι εμφανίζεται στο 13ο, στο
15ο ή στο 18ο ζεύγος, μπορεί να προκαλέσει από βαριάς μορφή νοητική υστέρηση,
μέχρι και σωματικές παραμορφώσεις, όπως το ΣύνδρομοDown. Λόγω
χρωμοσωμικών ανωμαλιών εμφανίζονται κι άλλα σύνδρομα, όπως το Turner, το
Kninefelter, τοPrader – Willi, το Williamsκαι του εύθραυστου Χ χρωμοσώματος
(Παρασκευοπούλου, 1979).

Ανωμαλίες Μεταβολισμού
Από τις διαταραχές μεταβολισμού πιο γνωστή θεωρείται η φαινυλοπυροσταφιλική
ιδιωτεία (PKU), κατά την οποία εκλείπει ένα ένζυμο που είναι απαραίτητο για τη
διάσπαση της χημικής ουσίας φαινυλαλαλίνης και προκαλείται σοβαρός βαθμός
νοητικής υστέρησης, κινητικές δυσκολίες και νευρολογικές αναπηρίες
(Πολυχρονοπούλου, 2012). Επίσης, χαρακτηριστική ανωμαλία μεταβολισμού είναι
και η γαλακτοζαιμία, κατά την οποία απουσιάζει ένα από τα τρία ένζυμα που
χρειάζονται για το μεταβολισμό της γαλακτόζης.

Μεγάλος κίνδυνος εμφάνισης της νοητικής υστέρησης εγκυμονείται επίσης και

από πιθανές μολύνσεις της μητέρας και δηλητηριάσεις, χρήση τοξικολογικών ουσιών
και αλκοολισμό (Πολυχρονοπούλου, 2012). Ακόμη, στα περιγεννητικά αίτια
συμπεριλαμβάνονται οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Πολιτισμική – Συγγενής Ομάδα – Ενδογενής Νοητική Υστέρηση

Σε αυτή την ομάδα γίνεται λόγος για ψυχοκοινωνικές επιδράσεις, οι οποίες
πηγάζουν από μεταγεννητικά αίτια. Το οικογενειακό – κοινωνικό περιβάλλον παίζει
καθοριστικό ρόλο στην ολόπλευρη ανάπτυξη του ατόμου. Η πληθώρα των
ερεθισμάτων που μπορεί να δεχθεί ένα παιδί θεωρείται σημαντική για τη σωστή
νοητική και γλωσσική ανάπτυξη και εξέλιξη (Παρασκευοπούλου, 1979).

Συγκεκριμένα, πρόκειται για παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε πιθανά

αποστερημένα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα και η νοητική
υστέρηση προκύπτει από την ανεπαρκή φροντίδα (Παπαδάτος, 2001).Η έλλειψη
επικοινωνίας, ερεθισμάτων, κινήτρων, στοργής και γονικής αφοσίωσης δυστυχώς
επιδρούν καταλυτικά στη συναισθηματική ωριμότητα του παιδιού και στην

4
γενικότερη ανάπτυξή του. Ως αποτέλεσμα των προαναφερθέντων παραγόντων είναι η
ήπια καθυστέρηση, η οποία με τη σειρά της επιφέρει μια χαμηλού επιπέδου ποιότητα
ζωής, αποκλείνοντας από το παιδί να αναπτύξει τις έμφυτες ικανότητές του
(Τζουριάδου, 1995).

Πολυπαραγοντικό Μοντέλο
Το επιστημονικό φόρουμ που ασχολείται με τη πολύπλοκη διαταραχή της
νοητικής υστέρησης καταλήγει στο συμπέρασμα πως η αιτιολόγηση γύρω από το
συγκεκριμένο φαινόμενο παραμένει πραγματικά αδιευκρίνιστη και ασαφής
(Στασινός, 2013).

Η νοητική υστέρηση φαίνεται να είναι απόρροια μιας πολυδιάστατης

αλληλοσυσχέτισης βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, οι οποίοι
επικαλύπτονται στη πλειοψηφία των περιπτώσεων (εάν όχι πάντα) (Κρασανάκης,
2009). Οι βιολογικοί παράγοντες οριοθετούν τη νοητική ανάπτυξη του ατόμου, ενώ
οι περιβαλλοντικοί παράγοντες διευκολύνουν ή παρεμποδίζουν την αξιοποίηση των
βιολογικών διανοητικών ικανοτήτων του ανάλογα πάντα με τις ευκαιρίες που
προσφέρει.

Ουσιαστικά, η διαταραχή εμφανίζεται από οποιαδήποτε συνθήκη παρεμποδίζει με

βλάβη την μέχρι στιγμής ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου, είτε προγεννητική, είτε
περιγεννητική, είτε μεταγεννητική. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο έχουν καταγραφεί
πολυποίκιλα συμπτώματα ως αιτίες (Αργυρόπουλος, Ηλιάδου, 2005). Παρόλα αυτά,
δεν έχουν διευκρινιστεί επακριβώς όλα τα πιθανά αίτια και η φύση του προβλήματος
δεν ξεκαθαρίζει με μια ταξινόμηση αιτιών. Επιπλέον, το εκάστοτε άτομο κατά την
πορεία ανάπτυξής του δύναται να εμφανίσει πολυπλοκότητα. Συνεπώς, ελλοχεύουν
πολλοί κίνδυνοι σε αυτή την εξελικτική φάση (Παρασκευοπούλου, 1979).

Ακριβώς για όλες τις παραπάνω ερμηνείες υιοθετείται στη σημερινή εποχή το
πολυπαραγοντικό μοντέλο ερμηνείας, το οποίο δεν καταρρίπτει ό,τι έχει ειπωθεί τα
προηγούμενα χρόνια αναφορικά με τις αιτιολογικές κατηγορίες. Ουσιαστικά,
εσωκλείει όλες τις προαναφερθείσες αιτίες σε μια κατηγορία και υποστηρίζεται ένας
συνδυασμός όλων των παραγόντων (Στασινός, 2013). «Η αλληλεπίδραση των
παραγόντων είναι τόσο μεγάλη, ώστε αν θεωρήσουμε τον έναν από τους παράγοντες
αυτούς ως πρωταρχικό, είναι δυνατό να οδηγηθούμε σε παρερμηνείες»
(Παρασκευοπούλου, 1979).

5
Ατομικός – Προσωπικός Χαρακτήρας Νοητικής Υστέρησης
Γνωστικός Τομέας
Γενικά, τα άτομα αυτά καθυστερούν να εστιάσουν και να διατηρήσουν τη
προσοχή τους εκεί που απαιτείται (Καρπαθίου, Καρπαθίου 1993). Αναφορικά με το
κομμάτι του θυμικού, η βραχυπρόθεσμη μνήμη συνυφαίνεται απόλυτα με τη
νοημοσύνη του κάθε ατόμου. Ακόμη, παρατηρείται δυσκολία στο να συγκρατούν και
να ανακαλούν πληροφορίες, γιατί αδυνατούν να εφεύρουν και να χρησιμοποιήσουν
στρατηγικές αποθήκευσης και ανάκλησης. Κατά συνέπεια, δεν μπορούν να
δουλέψουν πάνω σε μεγάλες ποσότητες γνωστικών πληροφοριών. Ο ρυθμός μάθησης
κρίνεται αδιαμφισβήτητα ιδιαίτερα μειωμένος. Η συγκεκριμένη ομάδα ατόμων
χρειάζεται περισσότερο χρόνο να αποκωδικοποιήσει γνώριμα πράγματα και
καταστάσεις (Πολυχρονοπούλου, 2012).Όσον αφορά τη γλωσσική ανάπτυξη και
επικοινωνία, τα παιδιά με νοητική υστέρηση παρουσιάζουν μια έκδηλη επιβράδυνση
στο κομμάτι της κατανόησης, της αφαιρετικής σκέψης, της κριτικής θεώρησης και
της γλωσσικής έκφρασης σε σύγκριση με την πνευματική τους εξέλιξη. Αυτό
επιφέρει αυτόματα παρεμπόδιση στην γνωστική, κοινωνική και συμπεριφορική
ανάπτυξη (Κακαβούλης, 1993).

Φυσικά – Κινητικά Χαρακτηριστικά

Είναι επακόλουθο τα παιδιά με νοητική υστέρηση να εμφανίζουν χαμηλότερες
δυνατότητες και στην κινητική τους ανάπτυξη λόγω συχνών νευρολογικών
προβλημάτων. Συγκεκριμένα παρουσιάζεται επιβράδυνση στα εξελικτικά στάδια της
ευρύτερης κινητικότητάς τους, μειωμένη φυσική κατάσταση και συνεπώς αποχή από
φυσικές δραστηριότητες. Αυτή η κατάσταση οφείλεται συνήθως σε υπερευκαμψία
των αρθρώσεων, μέσω της οποίας προκαλείται έλλειψη συντονισμού κορμού και
ισορροπίας. Στα φυσικά χαρακτηριστικά συγκαταλέγονται και αδυναμίες και στην
οπτική ικανότητα, μιας και δεν υφίσταται ορθός συντονισμός μεταξύ ματιών και
χεριών – ποδιών (Κρασανάκης, 2009).

Προσαρμοστική Συμπεριφορά
Ένας άλλος τομέας που παρουσιάζει σοβαρά ελλείμματα είναι και η
προσαρμοστική συμπεριφορά των παιδιών αυτών. Συγκεκριμένα, οι δεξιότητες
αυτοεξυπηρέτησης είναι τις περισσότερες φορές διαταραγμένες επηρεάζοντας
καταλυτικά την ποιότητα ζωής (Κάκουρος, Μανιαδάκη,2003). Κατά συνέπεια, τα

6
άτομα αυτά χρήζουν απεριόριστης φροντίδας και καθημερινής υποστήριξης, μέσα
από συνεπή προγραμματισμό, παρώθηση και έπαινο για την εκμάθηση
απλοποιημένων ρουτίνων.

Κοινωνική Ανάπτυξη – Κοινωνικοποίηση

Η ομάδα ατόμων με νοητική υστέρηση πέρα από όλες τις άλλες δυσκολίες
αντιμετωπίζει εξίσου σοβαρό πρόβλημα στη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων και
φιλιών. Λόγω του μεγάλου επικοινωνιακού και συναισθηματικού τους ελλείμματος,
της δυσκολίας στην έκφραση και της μειωμένης βλεμματικής επαφής αυτόματα
καταδικάζονται σε κοινωνικόαποκλεισμό και απόρριψη (Κάκουρος, Μανιαδάκη,
2003).

Συμπεριφορικές και Συναισθηματικές Διαταραχές

Λόγω συναισθηματικής αστάθειας και σύγχυσης που προκαλείται από την
κοινωνική απομόνωση, τα άτομα με νοητική εμφανίζουν συχνά συμπεριφορικές
διαταραχές. Δυσκολεύονται να συγκρατήσουν τον εαυτό τους, να αποδεχτούν κριτική
από τρίτους και να αντιμετωπίσουν ισχυρές συναισθηματικές συγκρούσεις, με
αποτέλεσμα να τους διακατέχει ως επί τω πλείστον ανάρμοστη και επιθετική
συμπεριφορά. Σύμφωνα μάλιστα με τον Κυπριωτάκη (1982) ανήκουν στην ομάδα
υψηλής επικυνδινότητας αναφορικά με την εμφάνιση ποικίλων ψυχολογικών
διαταραχών.

Έλλειψη Ενδιαφέροντος για Μάθηση

Όπως είναι εύλογο αυτή η ομάδα παιδιών δεν χαρακτηρίζεται από ενδιαφέρον για
το τομέα της μάθησης, μιας και δεν δείχνει τόσο πρόθυμη να πραγματευτεί με θέματα
ευρείας εκμάθησης. Αυτή η κατάσταση δεν οφείλεται τόσο στις ελλειμματικές τους
ικανότητες, αλλά στο αίσθημα της αποτυχίας που τρέφουν ενδόμυχά τους, λόγω των
επανειλημμένων αποτυχιών που έχουν βιώσει μέχρι στιγμής και οδηγούνται εκ των
προτέρων σε μια κατάσταση ματαίωσης (Πολυχρονοπούλου, 2012).Δεν μπορούν να
πιστέψουν στις δυνατότητές τους, με αποτέλεσμα να μένουν παθητικοί, να
απορρίπτουν την εμπλοκή τους σε ενέργειες που τις θεωρούν δύσκολες και να μην
προσπαθούν να επιτύχουν αφήνοντας τον πήχη για την προσωπική τους εξέλιξη
χαμηλά. Αντίθετα, επιλέγουν τον εύκολο δρόμο της λήψης βοήθειας από τρίτους,
περνώντας το μήνυμα πως είναι αποκλειστικά εξαρτώμενοι από άλλους
(Κρασανάκης, 2009).

7
Κοινωνικός – Πολιτισμικός Χαρακτήρας της Νοητικής
Υστέρησης
Ο ρόλος της Οικογένειας
Η οικογένεια διαδραματίζει τον πρωταρχικό και σημαντικότερο ίσως φορέα που
εμπλέκεται και διαμορφώνει καθοριστικά τόσο τα βιώματα του ίδιου του παιδιού όσο
και την ευρύτερη κοινωνική κουλτούρα γύρω από τα άτομα με νοητική υστέρηση
(Belsky, 1984). Επιδρά καταλυτικά στη ψυχοσύνθεση, τη νόηση και την
προσωπικότητα του παιδιού, είτε θετικά είτε αρνητικά.

Ωστόσο, ορισμένοι γονείς αδυνατούν να ανταποκριθούν θετικά, λόγω του ότι

βιώνουν άσχημα συναισθήματα, τα οποία έχει γεννήσει και παγιώσει η ίδια η
κοινωνία. Βέβαια, εμπλέκονται κι άλλοι παράγοντες που καθορίζουν το χειρισμό από
την οικογένεια σε αντίστοιχα θέματα, όπως το μορφωτικό τους επίπεδο, ο
χαρακτήρας τους και σίγουρα η σχέση ανάμεσα στο ίδιο το ζευγάρι (Παντελιάδου,
Μπότσας, 1999). Αναμφίβολα, τυγχάνει να υπάρχουν και γονείς που αποδέχονται τη
διαταραχή του παιδιού τους και το βοηθούν εξ αρχής τόσο συναισθηματικά όσο και
ιατρικά, να μη παραμείνει στην αφάνεια και να διεκδικήσει εξ’ αρχής τα δικαιώματά
του σαν οντότητα.

Κατά συνέπεια, εάν η ίδια η οικογένεια δεν μπορεί να στηρίξει το παιδί της είναι
εύλογο πως και η υπόλοιπη κοινωνία δεν θα το κάνει. Το βήμα πρέπει να ξεκινήσει
από αυτούς, προκειμένου να αναθεωρήσει τις παρωχημένες αντιλήψεις της και το
ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και να αποδεχθεί αυτά τα άτομα ως ισότιμα μέλη της
(Ζώνιου- Σιδέρη, 2000).

Εκπαίδευση
Μέχρι πριν κάποιες δεκαετίες είναι πασιφανές πως τα άτομα με ανεπάρκειες δεν
είχαν δυνατότητα πρόσβασης στο γενικό σχολείο, αλλά αποκλειστικά σε ειδικά ή
ακόμη και σε ιδρύματα. Μάλιστα, μια μεγάλη μερίδα από αυτούς δεν φοίτησε ποτέ
σε καμία σχολική μονάδα. Η συγκεκριμένη αποτρόπαια κατάσταση ανήκει πια στο
παρελθόν, καθώς υφίσταται αναπροσαρμογή με τη συμπεριληπτική – ολική
εκπαίδευση (Ζιώνου – Σιδέρη, 2000). Η νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα
αντικαθιστά τους όρους «ένταξη» και «ενσωμάτωση», επιτάσσοντας την ενεργό
συμμετοχή όλων των παιδιών (Κόμπος, 1992).

8
 Στο σημερινό εκπαιδευτικό μοντέλο ο εκπαιδευτικός της τάξης συνεργάζεται
άμεσα με αυτόν της ειδικής αγωγής σχεδιάζοντας και εφαρμόζοντας εξατομικευμένα
προγράμματα παρέμβασης ειδικά σχεδιασμένα στα ελλείμματα, αλλά και τις
δυνατότητες του κάθε μαθητή με νοητική υστέρηση(Πολυχρονοπούλου, 2012).
Επιπρόσθετα, αρκετές σχολικές μονάδες έχουν ενσωματώσει για αυτές τις
περιπτώσεις ειδικούς χώρους και εκπαιδευτικά λογισμικά, τα οποία σύμφωνα με
μελέτες και την εμπειρία συμβάλλουν καθοριστικά στη μάθηση και τη βελτίωσή της
(Αργυρόπουλος & Ηλιάδης, 2005). Εκτός των άλλων επιτάσσονται αρκετές χρήσιμες
στρατηγικές.Συμπερασματικά, με τα νέα δεδομένα τα παιδιά με νοητική υστέρηση
καταφέρνουν να ενσωματώνονται και να αφομοιώνονται από την εκπαιδευτική
κοινότητα, η οποία αποτελεί τη μικρογραφία της ευρύτερης κοινωνίας.

Επαγγελματική εξέλιξη
Τα παιδιά με νοητική υστέρηση ανάλογα με την κατηγορία ταξινόμησης στην
οποία ανήκουν έχουν διαφορετικές επαγγελματικές προοπτικές το καθένα. Κάποια
καταφέρνουν να ολοκληρώσουν την εκπαίδευση κι άλλα όχι. Το σίγουρο είναι πως
ακόμη κι αυτά που θα τα καταφέρουν να ειδικευτούν σε κάποια τεχνική κατάρτιση οι
πόρτες για επαγγελματική ανέλιξη παραμένουν ημίκλειστες έως κλειστές από την
πλειοψηφία των εργοδοτών στη κοινωνία μας (Κόμπος, 1992). Θεωρούν πως δεν θα
μπορέσουν να ανταποκριθούν στις επαγγελματικές απαιτήσεις μιας εργασίας και πως
δε διαθέτουν νοητική και άρα και επαγγελματική επάρκεια. Με αυτές τις αντιλήψεις
διαχέεται ο ρατσισμός και η προκατάληψη. Η πλειοψηφία των ατόμων αυτών εάν δεν
απορροφηθεί από κάποιο εργαστήριο, που μεριμνεί για τέτοιες περιπτώσεις,
παραμένει άνεργη και άεργη χωρίς φυσικά κοινωνική ασφάλιση(Παντελιάδου,
Μπότσας, 1999). Εντούτοις, η κρατική μέριμνα παραμένει ανύπαρκτη, μη
λαμβάνοντας κανέναν νομοθετικό μέτρο για ένταξη των ατόμων με νοητική
υστέρηση σε τοπικούς ή ακόμη και σε δημόσιους φορείς για να εξασφαλίσουν το
βιοπορισμό τους και την ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο.

Κοινωνική ζωή
Μπορεί το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο να έχει ενημερωθεί κατά καιρούς για τη
διαταραχή αυτή και να έχει μερικώς ευαισθητοποιηθεί, ωστόσο έχουν παραμείνει όλα
αυτά τα βήματα σε καθαρά θεωρητικό επίπεδο (Πολυχρονοπούλου, 2012). Σε άλλες
ευρωπαϊκές χώρες η αντιμετώπιση είναι πολύ διαφορετική, ωστόσο στην ελληνική
κοινωνία είναι φοβερά παγιωμένες στερεότυπες και φοβιστικές αντιλήψεις για αυτά

9
τα άτομα. Προσωπική μου άποψη είναι πως ο λαός μας θα αργήσει πολύ να αποδεχτεί
και να αφομοιώσει ολοκληρωτικά άτομα με ειδικές ανάγκες, όση παιδεία και
επιμόρφωση λάβουν από διάφορους φορείς. Δεν είχαμε και εξακολουθούμε να μην
έχουμε θετικά διαμορφωμένη κουλτούρα σε τέτοια ευαίσθητα κοινωνικά θέματα και
δυστυχώς κανένας φορέας δεν αναλαμβάνει να πράξει ανάλογα, πέρα από ελάχιστες
περιπτώσεις (Καρπαθίου, Καρπαθίου, 1993). Αυτή η συνθήκη σε συνδυασμό με τα
υπάρχοντα επικοινωνιακά ελλείμματα των παιδιών με νοητική υστέρηση είναι εύλογο
να παρεμποδίζεται ακόμη περισσότερο η σύναψη κοινωνικών και φιλικών σχέσεων
ανάμεσα σε αυτά και τα ομαλά αναπτυσσόμενα παιδιά.

Συμπεράσματα
Όλες οι θεματικές που αναδύθηκαν μέσα από αυτή την εργασία αποτελούν σε
γενικές γραμμές τη πλειοψηφία των προβλημάτων, με τα οποία έρχεται αντιμέτωπο
ένα παιδί με νοητική υστέρηση από την ημέρα που γεννιέται. Αφενός τα προβλήματα
ατομικού – προσωπικού χαρακτήρα και αφετέρου αυτά του κοινωνικού –
πολιτισμικού. Τα προβλήματα αυτά χαρακτηρίζονται από ιδιάζουσα ποικιλομορφία,
συνθετότητα και ετερογένεια (Emerson, 2003). Όσο δύσκολα ή εύκολα βιώνει ένα
παιδί τη διαταραχή αυτή, άλλο τόσο δύσκολα ή εύκολα βιώνει και η υπόλοιπη
κοινωνία την ύπαρξή τους. Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για μια σχέση
αλληλεπίδρασης.

Παρόλα τα βήματα που έχουν γίνει και έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά η ποιότητα
ζωής τους, ωστόσο αιωρείται ακόμη το ταμπού της προκατάληψης για τα άτομα αυτά
από τη κοινωνία. Κρίνεται μείζονος σημασίας να αναδιαρθρωθούν και να
επαναπροσδιοριστούν οι νομοθετικές διατάξεις για τα άτομα αυτά. Δεν αρκεί ένας
υποτυπώδης νόμος περί ισότητας όλων των πολιτών, αλλά χρειάζεται ουσιαστικότερη
δράση, προκειμένου το μέλλον τους να είναι πιο ευοίωνο (Byrne, Cunningham,
1985). Πρέπει να δοθεί μια πιο πρακτική προσέγγιση της όλης θεώρησης και να
περάσει σε δευτερεύουσα υπόθεση η μέχρι τώρα θεωρητική.

10
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ξενόγλωσση
Byrne, E.,Cunningham, C. (1985). The effects of mentally handicaped children on
families :Aconceptual review. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 26, 847-
864.

Emerson, E. (2003). Mothers of children and adolescents with intellectual disability:

social and economic situation, mental health status, and the self-assessed social and
psychological impact of the child’s difficulties. Journal of Intellectual Disability
Research, 45, 385-399.

Ελληνόγλωσση
Αλευριάδου, A., Γκιαούρη, Σ. (2009).Γενετικά Σύνδρομα Νοητικής Υστέρησης-
Αναπτυξιακή και Εκπαιδευτική Προσέγγιση. Χ.τ..: University Studio Press.

Αργυρόπουλος, Β., Ηλιάδου, Χ. (2005). Υποστηρικτική Τεχνολογία και Braille: Μια

πιλοτική έρευνα με τυφλούς μαθητές και φοιτητές. Πρακτικά 9ου Παγκύπριου
Συνεδρίου Παιδαγωγικής Εταιρίας Κύπρου, Εκπαιδευτική Έρευνα στην Κύπρο:
Προτεραιότητες και προοπτικές. (σσ.743-754). Κύπρος.

Βασιλείου, Γ.Ε. (1998). Τα εκπαιδεύσιμα νοητικά καθυστερημένα παιδιά και έφηβοι.

Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Γκαλλάν, Α., Γκαλλάν, Ζ. (1997). Το παιδί με νοητική καθυστέρηση και η κοινωνία.

Αθήνα: Πατάκη.

Ζώνιου –Σιδέρη, Α. (2000). Ένταξη:Ουτοπία ή πραγματικότητα; Η εκπαιδευτική και

πολιτική διάσταση της ένταξης μαθητών με ειδικές ανάγκες. Αθήνα:Ελληνικά
Γράμματα.

Κακαβούλης, Α.Κ. (1993). Γνωστική ανάπτυξη και Αγωγή: Μάθηση-Νοημοσύνη-

Γλώσσα-Δημιουργικότητα-Νοητική ανάπτυξη. Αθήνα:χ.ε.

Κάκουρος, Ε., Μανιαδάκη, Κ. (2003). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων:

Αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός.

Καρπαθίου, Χ.Ε., Καρπαθίου, Π.Σ. (1993).Κλινική Νευροψυχολογία

Νευρογλωσσολογία.Αθήνα: Έλλην.

11
Κόµπος, Χρ. (1992). Ο θεσµός της ένταξης των παιδιών µε ειδικές ανάγκες στα
∆ηµοτικά Σχολεία και οι υποχρεώσεις της κοινωνίας και του κράτους,∆ιδακτορική
∆ιατριβή. Αθήνα : Βιβλία για Όλους.

Κρασανάκης, Γ. (2009). Παιδιά με Νοητική Ανεπάρκεια. Αθήνα: Γρηγόρη.

Κυπριωτάκης, Α. (1982). Η νοημοσύνη και η εξέλιξή της: σύγχρονες

απόψεις.Ηράκλειο: Ψυχοτεχνική.

Παντελιάδου, Σ., Μπότσας, Γ. (1999). Μητέρες με παιδιά με σύνδρομο Down: η

σημασία της προσωπικής ερμηνείας. Πρακτικά του 3ου Πανελλήνιου συνεδρίου: Η
οικογένεια στην σύγχρονη κοινωνία. Κομοτηνή.

Παπαδάτος, Γ. (2001).Ψυχικές Διαταραχές παιδιών και εφήβων. Αθήνα: Gutenberg.

Παρασκευπούλου, Ι. (1979). Νοητική καθυστέρηση, Διαφορική διάγνωση, αιτιολογία-

πρόληψη, ψυχοπαιδαγωγική αντιμετώπιση. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Πολυχρονοπούλου, Σ. (2012). Παιδιά και Έφηβοι με ειδικές ανάγκες και

δυνατότητες.Αθήνα:Ατραπός.

Στασινός, Δ. (2013). Η Ειδική Εκπαίδευση 2020. Για μια Συμπεριληπτική ή Ολική

Εκπαίδευση στο Νέο – Ψηφιακό Σχολείο με Ψηφιακούς Πρωταθλητές. Αθήνα:
Παπαζήση.

Τζουριάδου, Μ. (1995).Παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, Μια

ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση.Αθήνα:Προμηθεύς.

12