Metoda Këkimi në Shkenca Mjekësore

Departimenti i Shkencave Teknike Mjekësore

Orjon Rroji Ph.D.

orjon.rroji@uet.edu.al

Metodat e Këkimit Shkencor! 1

FORMULIMI I OBJEKTIVAVE, PYETJE KËRKIMORE DHE HIPOTEZA

Metodat e Këkimit Shkencor! 2

 Qëllimet (Objektivat) e Kërkimit

Qëllimet (Objektivat) mund të ndahen si:

Qëllime (objektiva) të përgjithshëm = Qëllime (objektiva) specifikë = qëllimi

thelbi i studimit është formuluar në formë (objektivi) i përgjithshëm ndahet në pjesë
deklarative që jep drejtimin e më të vogla, të lidhura logjikisht
përgjithshëm të kërkimit

Metodat e Këkimit Shkencor! 3

 Qëllimet (Objektivat) e Kërkimit

Në një studim sasior, deklarata e qëllimit (objektivit) identifikon variablat kryesore të

studimit dhe ndërlidhja e tyre si dhe natyra e popullatës me interes,
p.sh. për të ekzaminuar lidhjen midis presionit të lartë të gjakut dhe BMI-së tek drejtuesit

Në një studim cilësor, deklarata e qëllimit (objektivit) tregon natyrën e hetimit,

konceptin/dukuri kyçe nën hetim dhe grupin, komunitetin ose mjedisin në studim,
p.sh. për të përshkruar kujdesin terminal në njësinë e kujdesit intensiv siç perceptohet nga
ofruesit e kujdesit kritik që janë kujdesur për pacientët që po vdesin

Metodat e Këkimit Shkencor! 4

 Qëllimet (Objektivat) e Kërkimit

Qëllimet (Objektivat) specifike shpjegojnë se çfarë, ku dhe për çfarë qëllimi/arsyeje.

Formulimi i qëllimeve (objektivave) do të ndihmojë për t’u përqëndruar në studim (duke e
ngushtuar atë në gjërat thelbësore), për të shmangur mbledhjen e panevojshme të të
dhënave dhe organizimin e studimit në pjesë ose faza të përcaktuara qartë

Qëllimet (Objektivat) duhet të mbulojnë aspekte të ndryshme të problemit dhe faktorët e

tij kontribues në një mënyrë koherente, duke pasur një sekuencë logjike, të formuluar qartë
në terma operacionalë, realistë duke marrë parasysh kushtet lokale dhe të përdorin folje
veprimi që janë mjaft specifike për t'u vlerësuar

Metodat e Këkimit Shkencor! 5

 Qëllimet (Objektivat) e Kërkimit

Shembuj të foljeve veprimi janë: për të përcaktuar, për të krahasuar, për të verifikuar, për
të llogaritur, për të përshkruar, për të vendosur, për të demonstruar, për të vërtetuar, etj

Shmangni përdorimin e foljeve të paqarta jovepruese si: të vlerësosh, të kuptosh, të

zbulosh, të zhvillosh, të studiosh

Mbani në mend se kur vlerësohet ndonjë projekt, rezultatet janë krahasuar me objektivat.
Nëse objektivat nuk janë përcaktuar qartë, projekti nuk mund të vlerësohet

Metodat e Këkimit Shkencor! 6

 Qëllimet (Objektivat) e Kërkimit

Generally, an acronym SMART is used to describe the characteristics of a good objective:

S = Specific
M = Measurable
A = Achievable
R = Relevant
T = Time bound

Metodat e Këkimit Shkencor! 7

 Pyetjet Kërkimore

Pyetja kërkimore ndonjëherë mund të jetë riformulim i drejtpërdrejtë i qëllimit (objektivit)

të përgjithshëm, i cili formulohet në mënyrë pyetëse dhe jo në mënyrë deklarative

Shembull:

1. Qëllimi (Objektivi) i përgjithshëm: Të ekzaminohet marrëdhënia midis presionit të lartë të gjakut

dhe BMI-së tek drejtuesit. Pyetja kërkimore: Cila është lidhja midis presionit të lartë të gjakut dhe
BMI-së tek drejtuesit?

2. Qëllimi (Objektivi) i përgjithshëm: Të krahasohen nivelet e perceptuara të stresit, mbështetjes

sociale dhe përgjigjeve imune midis adoleshentëve të shëndetshëm dhe astmatikë. Pyetja
kërkimore: A ka dallime grupore në nivelet e perceptuara të stresit, mbështetjes sociale dhe
përgjigjeve imune midis adoleshentëve të shëndetshëm dhe astmatikë?

Metodat e Këkimit Shkencor! 8

 Hipoteza

Hipoteza është një version specifik i pyetjes kërkimore që përmbledh elementët kryesorë të
studimit - mostrën, parashikuesin dhe variablin e rezultatit - në një formë që vendos bazën
për testet e rëndësisë statistikore

Në shumë raste, hipotezat lëshohen ku studiuesi di për marrëdhënien midis variablave

Hipoteza është një parashikim paraprak i një

marrëdhënieje midis një ose më shumë
faktorëve/ndryshorëve dhe problemit në studim që
mund të testohet

Zbatohet në shumicën e studimeve vëzhguese dhe

eksperimentale

Metodat e Këkimit Shkencor! 9

 Hipoteza

Nëse ndonjë nga termat e mëposhtëm shfaqet në pyetjen e kërkimit, atëherë studimi nuk
është thjesht përshkrues dhe duhet formuluar hipoteza:
më e madhe se, më pak se, shkakton, çon në, krahasuar me, më shumë gjasa se, lidhur me,
lidhur me, të ngjashme të, të ndërlidhura me, të ndryshme nga, etj

Funksionet e Hipotezës

1. E përkthen pyetjen e kërkimit në një parashikim të rezultatit të pritur

2. E detyron studiuesin të mendojë logjikisht
3. Ushtron gjykim kritik
4. Lidh së bashku gjetjet e studimit të mëparshëm

Metodat e Këkimit Shkencor! 10

 Karakteristikat e një Hipoteze të mirë

Një hipotezë e mirë duhet të bazohet në një pyetje të mirë kërkimore

Hipoteza duhet të jetë:

• e thjeshtë,
• specifike,
• e aftë për t'u testuar,
• e qartë,
• e deklaruar paraprakisht,
• e formuluar në mënyrë ideale në kohën e tashme dhe të tregojë marrëdhënien e pritshme
midis të pavarurës (shkakut ose paraardhësit) dhe të varurit (rezultati/efekt) variabël

Metodat e Këkimit Shkencor! 11

 Karakteristikat e një Hipoteze të mirë

Në varësi të këtyre karakteristikave, një hipotezë mund të kategorizohet si:

Hipoteza e thjeshtë: Një hipotezë e thjeshtë përmban një variabël parashikues (të pavarur)
dhe një rezultat (të varur)

Shembull:
• Niveli më i ulët i ushtrimeve (variabla parashikuese) gjatë paslindjes do të
shoqërohet me mbajtje më të madhe të peshës (variabli i rezultatit)

Hipoteza komplekse: Përmban më shumë se një (shumë) variabla parashikuese ose rezultate

Shembull i hipotezës komplekse me variabla të shumëfishtë parashikuese:

• Një mënyrë jetese e ulur dhe konsumimi i alkoolit (variablat parashikues) shoqërohen me
një rrezik në rritje të sëmundjes ishemike të zemrës dhe neuropatisë (variabla të rezultatit)
në pacientët me diabet

Metodat e Këkimit Shkencor! 12

 Karakteristikat e një Hipoteze të mirë

Hipoteza specifike: Çdo hipotezë nuk duhet të lërë paqartësi rreth subjektit dhe variablave.
Hipoteza duhet të përdorë përkufizime koncize operacionale që përmbledhin natyrën dhe
burimin e lëndës dhe mënyrën se si do të matet variabli

Shembull:
• Përdorimi i medikamenteve antidepresive tri-ciklike, të vlerësuar me regjistrin e farmacisë,
është më i zakonshëm te pacientët e shtruar në spital me një diagnozë pranimi të infarktit
të miokardit në spitalin civil vitin e kaluar sesa në kontrollet e shtruar në spital për astmë

Metodat e Këkimit Shkencor! 13

 Karakteristikat e një Hipoteze të mirë

Hipoteza paraprake dhe pas efektit: Hipoteza duhet të deklarohet paraprakisht (në fillim të
studimit), gjë që do ta mbajë të përqëndruar kërkimin
Hipoteza e bërë gjatë ose në fund të analizës së të dhënave mund të çojë në interpretim të
tepruar dhe për rrjedhojë të shmanget (hipoteza post hoc)

Hipoteza parësore dhe dytësore: Hipoteza primare është një hipotezë rreth së cilës është
projektuar studimi, por ndonjëherë veçanërisht në provat e rastësishme mund të nevojiten
më shumë se një hipotezë (hipoteza dytësore)

Hipotezat dytësore duhet të shkruhen paraprakisht për të rritur besueshmërinë e rezultateve

Metodat e Këkimit Shkencor! 14

 Llojet e Hipotezave

Directional Hypothesis (One Sided or One Tailed)

It specifies the expected direction of the relationship between predictor and outcome
variables

Non-Directional Hypothesis (Two Sided or Two Tailed)

It states only that an association exists; it does not specify the direction

Metodat e Këkimit Shkencor! 15

 Llojet e Hipotezave

Null Hypothesis (Statistical Hypothesis) Ho

It states that there is no relationship/association between predictor and outcome variable in

the population. The null hypothesis is the formal basis for testing statistical significance

Metodat e Këkimit Shkencor! 16

 Llojet e Hipotezave

Alternative Hypothesis (Ha)

It proposes that there is an association between predictor and outcome variable. Statistical
tests attempt to reject the null hypothesis of no association in favor of alternative
hypothesis
These hypothesis could be one sided or two sided

Metodat e Këkimit Shkencor! 17

 Level of statistical significance

The investigator, based on data collected, uses statistical tests to determine whether there
is sufficient evidence to reject the null hypothesis in favor of alternative hypothesis that
there is an association in the population. The standard for these tests is known as the Level
of statistical significance

If the P value is less than the cut-off point, the null hypothesis is rejected

If the P value is more than or equal to the cut-off point, the null hypothesis is accepted

It is usual to choose either 0.05 (5%) or 0.01(1%) as the level of significance, for testing the
null hypothesis

https://www.investopedia.com/terms/p/p-value.asp
Metodat e Këkimit Shkencor! 18
Type I (α) Error

It occurs if an investigator rejects a null hypothesis that is actually true in the population. It
is the error of falsely stating that two drug effects are significantly different when they are
actually equivalent. The probability of making an error is called as level of significance

Type II (β) Error

It occurs if the investigator fails to reject a null hypothesis that is actually false in the
population. It is the error of falsely stating that two drug effects are equivalent when they
are actually different

Metodat e Këkimit Shkencor! 19

Power (1-β)

Probability that the test will correctly identify a significant difference/effect/association in

the sample, should one exist in the population or correctly reject the null hypothesis

Metodat e Këkimit Shkencor! 20

Ju uraj nji mramje t’kandshme!

Metodat e Këkimit Shkencor! 21

Metodat e Këkimit Shkencor! 22