BOTERE MATERIALTASUNAK

PRAKTIKA INDIBIDUALA

Mende askotan zehar, gizakia

arkitektura harrigarri eta erraldoietatik hasi eta
idazkera soiletaraino sortzeko gai izan da.
Arrunkeria horiek, oro har, ez dute ezer esan
nahi pertsona arrunt batentzat. Horrekin esan
nahi dut historian interesik ez duen pertsona
batentzat, plaza baten erdian dagoen estatua
batek, Madrilgo Plaza Nagusiaren erdian
dagoen Felipe III.aren estatua izan litekeen
bezala, ez duela inolako esanahirik. Edo agian,
museora egindako bisita batean, eskuizkribu bat
ikusten dutenean, pentsatu ahal dute ulertzen ez den hizkuntza batean idatzitako paper
zahar zati bat besterik ez dela. Egia esan, gure inguruan ikusi ohi duguna pixka bat bakarrik
ikertzen bada, aurkitzen ditugun gauza gehienak hori egin duen pertsonak duen boterea
zutela frogatzeko egina dagoela esan daiteke, hori baita komunean duten kontzepturik
nagusiena.

Normalean, botere hori erregeak, erlijioa edota pertsona dirudunak edukitzen dute.
Beraz, pertsona edo kultura horiek dira beren boterea estrategia desberdinen bidez
irudikatzen dutenak, hala nola arkitektura, objektuak, materialak, eskriturak, artelanak...
Adibide gisa, iaz, Antzinaroko ikasgaian, ikusi genuen (testuan ere aipatzen den bezala)
purpura koloreak oso balio handia zuela gainerako koloreen aldean, animalia txiki
batengandik lortzen baitzen, zeinetatik 3.000 inguru behar ziren kolore horretako gramo bat
lortzeko. Feniziar enperadore eta erregeek kolore horretako jantziak zituzten, eta horrek
botere handia erakusten zuen hiritarren aurrean.

Bestalde, erlijio krisitiarrean, katedralak edo elizak dira boterearen adibiderik

argienetako bat. Egitura aldetik nahiko arkitektura handiak dira (batzuk txikiagoak, batzuk
handiagoak). Jainkoaren etxea irudikatzen duten lekuak dira, oro ahaltsua eta lurraren eta
gizakien sortzailea, orduan espazio handia izan behar du bizitzeko. Horregatik dira leku
hauek hain enblematikoak eta handiak.
 Pertsonen arteko botere-desberdintasuna asko
islatzen da bai objektu baliotsuetan bai
arkitekturetan. Lehenengoaren barruan,
material zailak dituzten pertsonek (lehen esan
dugun bezala, purpura, urre edo diamante
kolorekoak eta abar), material horiek lortzeko
gaitasunik ez duten pertsonen aurrean duten
boterea erakusten dute. Arkitektura da klaseen
arteko desberdintasuna ikusten den beste
kontzeptuetako bat, bai gaur egun, bai duela
milaka urte. Boterea duten pertsonek (lurra,
dirua, gizarte-maila...) etxe askoz handiagoak
izan ohi dituzte besteek baino; adibidez,
Katalunian dauden masiek erromatar hiribilduetan dute jatorria, hau da, Erromatar Garaiko
goi mailako jendea bizi zen etxeetan.

Amaitzeko, desparekotasunak materialtasunen bidez aurkezteko, hona hemen

adibide batzuk:

Ezberdintasun politiko eta ideologikoen aurrean, Madrilen aurki genezake

Frankismoaren eta demokraziaren eraikinak. Frankisten aldetik, eraikin batzuek eraikin
frankistek izan behar zituzten arauak betetzen dituzte, Ernesto Giménez Caballeroren
arabera (falangista). Eraikinak adreiluz, harriz eta arbelez eginda egon beharko lirateke,
adreilu-masa gorriaren enkoadraketa, hierarkizazioa, hobekuntza eta falangizazioa
sinbolizatzen baitzuten. Hona hemen adibide batzuk: San Pablo Unibertsitateko Ikastetxe
Nagusia, garai bateko Aire Ministerioa, Nazioarteko Lankidetzarako Espainiako Agentziaren
egungo eraikina eta Amerikako Museoa. Hala ere, demokraziaren pean sortutako gainerako
eraikinek ez zuten inolako espezifikazio zehatzik izan behar.

Talde sozioekonomikoen aldetik, adibiderik argienetako bat bizi garen eremutik gertu
daukagu, eta ziur asko gure arbasoetako askok bertatik dute jatorria. Espainian,
industrializazioaren garaia oso garrantzitsua izan zen Bizkaian, eta, beraz, fabrika asko
eraiki ziren Espainiako beste leku batzuetako pertsona asko erakartzeko. Horretarako,
hemen bizi behar zuten, eta orduan etxebizitza-blokeak eraiki zituzten fabriketatik gertu,
lanera zetozen pertsona guztiek etxebizitza bat eros zezaten eta lanean jarrai zezaten. Hori
guztia Bizkaiko Ezkerraldean (“Margen Izquierda”) ematen da, Nerbioi ibaiaren
mendebaldean. Hemen kokatzen ziren aipatu ditugun fabrika eta etxe asko, batez ere,
nahiko pobrezia eta bizimodu kaskarragoa zutenak, paraleloa zen Eskuinaldearekin
(“Margen Derecha”) alderatuta. Azken horretan, logikoa denez, ibaiaren beste aldean
zeuden enpresetako goi-kargudunak bizi ziren. Gaur egun nahiko ondo ikus daiteke, kaleen
egituretan, etxe motetan, objektu materialetan eta abarretan dagoen aldea nahiko
nabarmena baita bataren eta bestearen artean.

Genero desberdintasunaren barruan, terma erromatarrak ditugu. Gizonak eta

emakumeak bereizten zituzten termak zeuden; eta espazio bereizirik ez bazegoen,
establezimenduak egunean ordu batzuk irekitzen zituen emakumeentzat eta beste ordu
batzuk gizonentzat.

IKER SANTAMARÍA CASADO