Western Mindanao State University

COLLEGE OF LIBERAL ARTS

Department of Psychology
Zamboanga City

Final Requirement sa:

Komunikasyong sa Akademikong Filipino

Ipinasa kay:
Gng. Ferdausia R. Salem

Ipinasa nina:
Gadjali, Raqeelyna
Muksan, Misha Ainah C.
Pama, Patricia M.
Sanchez, Kidz Moiscell
Vidad, John Lloyd
Panimula

(Ang mga larawan ay mula sa Google)

Ang mga Subanen

Ang mga Subanon, o kilala minsan sa tawag na Subanen, Ang salitang ‘suba’ ay
nangangahulugang ‘ilog,’ at samakatuwid ay kilala sila bilang ‘mga naninirahan sa ilog.’
partikular na matatagpuan sa mga probinsya ng Zamboanga del Norte at Zamboanga del Sur, at
sa siyudad ng Zamboanga sa isla ng Mindanao sa Pilipinas. Ayon kay Loida V. Bautista (1978),
ang wika ay isang bagay na lubhang pinag-uukulan ng pansin ng mga taong gumagamit nito.
Marahil ganito nga ang palagay ng halos lahat ng tao sapagkat mula pa sa pagsilang ay taglay na
nito ito.

Bawat pangkat ng tao ay may kani-kaniyang wikang ginagamit na nagpapakilala ng kanilang

pagkanatatangi sa bawat pangkat. Bunga ito ng katotohanang ang mga tagapagsalita ng bawat
pangkat ng mga tagapagsalita ay nakararanas ng mga pangyayari sa lipunang ginagalawan na tangi
lamang sa kanilang kultura na ibang-iba sa pagkakaunawa at sa mga karanasan ng ibang pangkat.
Ang ganitong pangyayari ay nagpapaliwanag ng pagkakaroon ng iba’t-ibang varayti at varyasyon
ng wika na kanilang unawain.

Ang wikang Subanen ay salitang tribo kung saan sila nagkakaintindihan sa pamamagitan
ng kanilang kultura o pananalita, ito rin ay isang katutubong wika na nagmula sa Mindanao
partikular sa Zamboanga Sibugay, Zamboanga del Sur at Zamboanga del Norte na nabibilang sa
Rehiyon 9 na tinatawag na Rehiyon ng Zamboanga Peninsula. Binubuo ito ng iba’t-ibang
dayalekto o wikain. Ang mga ito’y subordineyt ng isang katulad na wika na ginagamit ng mga
minoryang etnikong pangkat ng mga Subanen mula sa Buug, Zamboanga Sibugay at Lapuyan,
Zamboanga del Sur.

Ang wika ng grupong ito ay karaniwang tinutukoy bilang "Subanon" Gayunman, may mga
pagkakaiba-iba ng dyalekto, depende sa lugar kung saan nakatira ang mga tao. Sa paggamit ng
mga reperensiyang heograpikal, nakilala ng mga iskolar noong 1900 ang apat na subgrupo ng
Subanon: ang mga residente sa loob at paligid ng Bundok Malindang, Siligaya, Sibuguey, at
Siocon. Itinuturing silang magkaiba sa isa't isa dahil sa mga pagkakaiba sa kanilang wika at
kaugalian. Ang mas kamakailang pag-aaral ng mga ito ay nagpapahiwatig na mayroong anim na
subgroup ng Subanon: ang Silawak Subanon (Gentral Subanon), Guinselugnen (Silangang
Subanon), Tuboy Subanon (Hilagang Subanon)), Lapuyan o Margosatubig (Timog Subanon),
Kolibugan (Kolibugan Subanon), at Siocon (Western Subanon). Ang mga grupong ito ay nakakalat
sa isang malawak na lugar ng Zamboanga peninsula.

Ang mga Subanen ay naiilarawan bilang mapayapang tao. Sila ay handang ibahagi ang
kanilang lupa o teritoryo at payagan ang mga migrante na manirahan dahil sa paniniwalang "Ang
lupa ay pag-aari ng lahat hindi ng isa lamang" na dapat ibahagi sa lahat. Ang pagkakaroon ng mga
bisita o pagkakaroon ng mga bagong migrante na nanirahan sa teritoryo ay hindi bumubuo bilang
"panghihimasok" sa batas ng Subanen ngunit ang sapilitang pagpilit sa paniniwala at kultura ay
katumbas ng digmaan.

(Ang larawan ay mula sa Subanen People and Monrchy System Tribal Government)

Pinaniniwalaan na ang pinakamaagang mangangalakal na nakipag-ugnayan sa mga

grupong Subanon ay ang mga Arabo. Dumating muna ang mga Arabe upang makipagkalakalan,
pagkatapos ay gumawa ng gawaing misyonero, at sa wakas ay upang magtatag ng isang pulitikal
na batayan. Ang kanilang pagdating at ang kasunod na pagtatatag ng Islam sa Katimugang
Mindanao ay naganap mula mga ika-9 hanggang ika-15 siglo. Sa huling bahagi ng panahong ito,
naitatag ang Sultanato ng Sulu, at ang pampulitikang dominasyon nito ay lumawig sa Zamboanga
Peninsula.
 Bagaman ang buong Zamboanga ay naging ninuno ng Subanon, ang ilang lugar sa
peninsula ay inookupahan ng mga Muslim at ang ilan naman ay mga Kristiyanong naninirahan.
Ang buong katimugang baybaying rehiyon ng Zamboanga del Sur, mula Basilan Strait hanggang
Pagadian na malapit sa Lanao, ay pinamumugaran ng magkakahalong grupong Muslim. Ang mga
pangunahing konsentrasyon ng lunsod tulad ng Lungsod ng Zamboanga, Pagadian, at Dipolog ay
may malaking bilang ng mga Kristiyano.

(Ang larawan ay mula sa Google)

Kilala sila sa hanapbuhay na pagsasaka, at ang kanilang kadalasang itinatanim ay palay.

Nagtatanim rin sila ng mais at niyog. Ang kanilang tradisyunal na panghanapbuhay ay pagtotroso,
ngunit ang iba na nakatira sa may tabing-dagat ay natutong mangisda at magkalakal. Kahit na
mahihinuha na limitado ang mga oportunidad na makapag-aral ang mga Subanen, marami ang
nakagamit ng mga pasilidad na maaaring gamitin sa pag-aaral at pag-abot sa mga posisyon nila
bilang mga guro, mga empleyado sa gobyerno, mga mambabatas, at mga doktor. Malaki ang
pagpapahalaga ng mga Subanen sa edukasyon dahil na rin sa hirap na makamtan ito. Ang
populasyon ng mga Subanen ay umaabot sa tatlumpung libo (30,000) sa kasalukuyan. Ang
kanilang relihiyon ay tradisyunal na nakabase sa paniniwala at sa pagsasadakila ng mga espiritu at
anito. Ang mga kasuotan naman nila ay kadalasang may mga kulay na itim, pula at puti.
Nilalaman

A. Watawat ng Subanen

(Ang larawan ay mula sa Subanen People and Monrchy System Tribal Government)

Ang kulay na Siyano o Cyan ay sumisimbilo sa kalangitan kung saan ang lahat ng
kapangyarihan ng araw ay naglalabas ng liwanag nito sa lupa. Ito ay isa
pinakamahalagang pundasyon ng mundo para mabuhay ang tao. Ang kulay Puti o
White naman ang nangingibabaw na kulay sa itaas na bahagi ng watawat, na
kumakatawan sa atmospera, isang malinaw na kapaligiran kung saan nakatira ang mga
tao, kadalisayan, at espiritung nagbibigay-buhay sa lahat ng nabubuhay na bagay. Ang
simbolo naman ng Araw o Sun ay kumakatawan sa numerolohiya, ang terminong "7
ray" ay tumutukoy sa isang perpektong numero na kumakatawan sa "Diyos," kung saan
ito ay ang bilang ng mga araw na ginugol ng Diyos sa paglikha ng ating mundo. Ang
kalayaan, pakikiramay, karunungan, pagkakaisa, kaalaman, pagsinta, at kaayusan ay
kinakatawan ng pitong sinag ng araw. Nagsasaad din ito ng lakas, pagsamba,
kadalisayan, katapatan, at kapayapaan. Ang pitong sinag ng araw ay kumakatawan din
sa pitong sinaunang lalawigan, kabilang ang Zamboanga del Norte, Lanao del Norte,
Camiguin Island, Misamis Occidental, Misamis Oriental, at isang pinagsamang
gobernador ng Zamboanga del Sur at Zamboanga Sibugay. Ang gintong prutas na trigo
o The Golden Wheat Fruit ay kumakatawan sa katahimikan at masaganang ani.
Ipinahihiwatig din nito ang kasaganaan ng mga nasa ilalim ng proteksyon ng Diyos.
Samantala, ang kulay na berde ay nangangahulugan nito ang natural na mundo, ang
mga halaman at puno na nagbibigay sa mga tao ng pagkain at oxygen para makahinga.
Kinakatawan din nito ang kapaligiran. Ang mga tao sa Subanen ay pro-environment at
nagtatanggol sa kagubatan, kalikasan, at mga mineral nito. Ang Gintuang Madilaw o
Golden Yellow ay kumakatawan sa yaman na nakabaon sa lupa. Ayon sa mga Subanen,
ang kulay na Asul o Blue ay ang tubig ay ang nag-uugnay sa lupa sa malalim na asul
na dagat ay matatagpuan sa ilalim ng lupa. Ito rin ay nangangahulugan ng katahimikan
at panloob na kapayapaan. Ang panghuli naman ay ang pula. Ito ay kumakatawan sa
kapangyarihan, init, salungatan, at panloob na core ng lupa.
B. Kabuhayan ng mga Subanon

Pangunahing natutugunan ng mga Subanon ang kanilang pang-araw-araw na

pangangailangan sa pamamagitan ng agrikultura. Ang mais, niyog, abaka, kalabasa, talong,
melon, saging, papaya, pinya, langka, at lanzones ay itinatanim ng mga Subanon sa mga
tuyong lupang pinauulanan. Ang pagtatanim, pag-aalaga, at pag-aani ng mga pananim
tulad ng bigas, mais, kamote, kamoteng kahoy, gabi, ubi, at mga gulay ay pawang bahagi
ng yugto ng pagtatanim. Pagkatapos ng dalawa o tatlong panahon ng pagtatanim, ang mga
magsasaka ay naghahanap ng isa pang birhen o pangalawang-paglago ng kagubatan. Sa
pamamagitan ng paglipat sa bagong pagaararuhan o pagtataniman, ang dati nang ginamit
araruhan o pagtaniman ay maaaring maglagay muli ng natural na mga halaman nito at
mabawi ang pagkamayabong ng lupa. Kapag ang lupa ay ganap na nabawi ang
pagkamayabong nito, maaari itong malinis upang sa kaingin. Iba pang paraan upang sila
ay kumita at magkaroon ng suplay ng pagkain ay sa pamamagitan ng pangangaso, pag
bitag, pangangalap ng mga hayop, produktong kagubatan, at pangingisda. Ito ay hindi
lamang upang madagdagan ang kanilang paggamit ng protina, kundi pati na rin upang
mapanatili ang ligaw na ibon, ligaw na baboy, usa, at mga unggoy na malayo sa kanilang
mga panananim.

C. Kasal

(Ang larawan ay mula sa https://melkiesubanentribecom.wordpress.com/ )

Ang pagpili mapapangasawa ay maaaring gawin sa tatlong paraan. Una, maaaring

planuhin ng pamilya ang kasal, na maaaring mangyari bago pa man umabot sa pagdadalaga
o pagbibinata ang mga sangkot na indibidwal. Sa ganitong uri ng unyon, pinipili ng mga
magulang ng bata ang asawa. Pangalawa, ang bata ay kumukuha ng isang middleman para
magsalita para sa kanya at ipahayag ang kanyang pagnanais para sa isang babae. Ikatlo,
isinasagawa ang isang tradisyonal, kontemporaryong panliligaw, kung saan ang binata at
dalaga ay unang naging magkaibigan bago niya pormal na ipahayag ang kanyang
pagmamahal sa kanya. Anuman ang paraan na ginamit sa pagpili ng mapapangasawa,
niresolba muna ng mga pamilyang nagkontrata ang anumang natitirang isyu bago
 magpasya sa presyo ng nobya, na maaaring nasa anyo ng pera, mga kalakal, o kumbinasyon
ng dalawa.

Ang kasal ay pinasimulan ng isang timuay na may pananagutan na magsagawa ng

seremonya ng kasal. Sa oras ng kasal ang mag-asawa ay dapat magsuot ng tradisyonal na
kasuutan ng subanen. Ang lalaki ay dapat magsuot ng bolo sa kanyang basura ay
sumisimbolo bilang ang isa na naninindigan upang pamumuno ng pamilya. Sa isang puting
stainless na round table, dapat ay isang basong tubig, pangasi (subanen wine), pulot
(malagkit), gumo (itlog). Bahagi ng seremonya ang pagkuha ng mga simbolo upang
magkaroon ng maunlad na pamilya. Ang mga Subanen ay may dowry rin. Ito ay tinatawag
itong tugdayo sunggudan sa kanila. Ang minimum na sunggudan ay limang daang piso.
Bukod sa tugday na hinihingi ng magulang ng babae, hinihingi rin sila ng pitong buhay na
manok, tatlumpu’t isang pirasong itlog, baboy at bigas para sa kanilang salu-salo na
gaganapin sa bahay ng babae.

Ang polygamy o pag-aasawa ng higit sa isa ay parte ng kanilang kultura.

Pinahihintulutan ng tradisyunal na pagsasanay ang sinumang lalaking Subanen na gustong
magkaroon ng higit sa isang asawa nang walang limitasyong magpakasal nang maraming
beses at tipunin ang lahat ng kanyang mga babae sa isang bubong hangga't ang bawat asawa
ay maaaring mamuhay nang magkakasuwato sa ilalim ng isang bubong. Nagsasagawa rin
sila ng mga levirate at sororate na paraan ng kasal. Sa levirate marriage, pinapakasalan ng
babae ang kapatid ng kanyang namatay na asawa. Sa sororate marriage, pinakasalan ng
lalaki ang kapatid ng kanyang namatay na asawa. Ang dalawang anyo ng pag-aasawa na
ito ay tila muling nagpapatibay sa pananaw na ang pag-aasawa ay nagtatatag ng higit pa o
hindi gaanong permanenteng ugnayan, isang kurbata na higit pa sa buhay ng prinsipal ng
kasal.

Ngunit sa paglipas ng mga taon ang kanilang mga tradisyon patungkol sa kasal ay
unti-unti nang nagbabago at nawawala. Ang tradisyong kasunduang kasal (arrange
marriage) ay paunti-unti nang nawawala sa pangkat iilan na lang ang kinakasal gamit ang
tradisyong ito. Isang maaring dahilan nito ay ang globalisasyon dahil ang isang pag-iisip
na malaya kang makakapili ng iyong mapapangasawa ay nakakapagbago ng isip ng mga
Subanon ukol sa nakaraang tradisyon ng pagpapakasal. Isa pang halimbawa ay ang ang
tradisyong dowry. Sa panahon ngayon ay ito ay nakadepende na sa pamilya ng babae kung
nais pa nilang sundin pa ito ngunit datapwa't ang tradisyong dowry ay kasalukuyang buhay
pa rin sa iba. Ang polygamy marriage naman ay kasalukuyang buhay pa rin ngunit mas
marami ang taong mas may gusto na iisa lamang ang kanilang kinakasamang asawa.

D. Libing
Ang kamatayan ay isang hindi maiiwasang katotohanan. Kapag namatay ang isang
miyembro ng Subanen, dinadala siya sa mundo ng mga espiritu gamit ang naaangkop na
mga ritwal. Nililinis muna ang bangkay at binalot ng puting tela. Pagkatapos ay inilalagay
 ito sa loob ng isang butas na log at binibigyan ng mga probisyon para sa paglalakbay nito,
tulad ng pagkain. Ang isang tandang o rooster ay kinakatay at ang dugo nito ay pinahiran
sa mga paa ng lahat ng mga nagdadalamhati upang itakwil ang anumang masamang espiritu
na maaaring naroroon. Ang kabaong ay tinatakpan, at ang nabubuhay na asawa ay umiikot
nang pitong beses sa ilalim nito habang ito ay nakataas. Ang mga tao na dumalo sa libingan
ng patay ay dapat na kumuha ng tangkay ng saging at gamitin ito upang isawsaw sa abo,
at itapon bago umakyat sa kani-kanilang mga bahay. Ang mga may tumulong upang ibuhat
ang kabaong ay dapat na maligo sa ilog bago bumalik sa kani-kanilang mga bahay upang
hugasan ang anumang malas na maaaring dala nila. Sa loob ng tatlong magkakasunod na
gabi, inaanyayahan ng biyudo ang kanyang namatay na asawa na sumama sa kanya sa
hapunan sa pamamagitan ng pag-iiwan ng lugar para sa kanya sa sahig o sa mesa tuwing
siya ay kakain. Hanggang sa makapagorganisa ang byudo ng isang piging na kung saan ito
ay tinatawag na kano feast. Ang byudo ay hindi maaaring magsuot ng matingkad na damit,
magsuklay ng buhok, o magpakasal muli bago ito.

E. Pasasalamat
Ang “Buklog” ay isang detalyadong sistema ng ritwal ng pasasalamat ng mga
Subanen. Ang sistema ng ritwal ay upang ipahayag ang pasasalamat sa mga espiritu ay
pinaplano ng pinuno na tinatawag na Timuay. Ang mga ritwal ay nagtataguyod ng
pagkakaisa sa mga miyembro ng pamilya, angkan, at komunidad, gayundin sa pagitan ng
mga tao, natural, at espirituwal na mundo. Kabilang sa mga ito ang paghingi ng pahintulot
sa mga espiritu na mangalap ng mga materyales mula sa kagubatan, paghahandog ng mga
na barya, pag-imbita sa mga espiritu ng yumao upang magpista, pagtawag sa mga espiritu
ng tubig at lupa, at pagtatanghal ng musika at sayaw.

F. Tradisyunal na Sayaw

(Ang larawan ay mula sa National Commission for Culture and the Arts of the
Philippines, 2018)
 Isinasagawa ang tradisyonal na sayaw bilang bahagi ng kanilang pasasalamat. Ang
balian, na mas madalas na babae, ang pangunahing gumaganap sa halos lahat ng mga ritwal
na sayaw ng Subanon. Sila ay sumasayaw sa isang mataas na istrakturang kahoy na
tinatawag na 'Buklog' - isang sagrado at sosyal na espasyo. Ito ay sumasalamin sa isang
tunog na pinaniniwalaan na nagpapasaya sa mga espiritu. Ang kanyang ulirat na sayaw ay
nagsasangkot ng tuluy-tuloy na pag-awit, baliw na pag-alog ng mga dahon ng palma, o
alternatibong pag-awit ng bolo at pag pitik ng pulang piraso ng tela. Nang marating ang
isang nilalagnat na kasukdulan, huminto ang balian, nawalan ng ulirat, at nagpatuloy sa
pagbibigay ng mga tagubilin na idinidikta ng diwata sa mga tao. Sinusundan ito ng isang
sayaw ng komunidad na nagmamarka ng pagpapanibago ng espirituwal at panlipunang
relasyon sa loob ng komunidad. Bagama't ang sistema ng ritwal ay nananatiling
pinakamalakas na puwersang nagkakaisa ng komunidad, may ilang mga banta sa lipunan,
pulitika at ekonomiya na nakompromiso ang posibilidad na mabuhay nito, lalo na ang
pagdagsa ng ibang mga kultura sa tradisyunal na tinubuang-bayan ng Subanen, mga
pagbabago sa dinamika ng pamilya at mga hadlang sa ekonomiya. Samakatuwid, bagama't
ang mga Subanen ay nakabuo ng mga mekanismong lubos na umaangkop upang matiyak
na mananatili ang kanilang kultura, ang Buklog ay itinuturing ngayon na lubhang mahina,
na nahaharap sa ilang malubhang magkakaugnay na pagbabanta at mga hadlang.

Isang pang halimbawa ng tradisyonal na sayaw ng mga Subanen ay ang Sohten. Ito
ay lakas ng lalaki at stoicism o pagiging mahinahon sa sarili, tinawag nila ang mga diyos
na may tunog mula sa dlasag (mga kalasag) na pinalamutian ng balasi (maliliit na mga
kabibi) at mga dahon ng saliringan. Tunog ang mga gong at tambol. Ang mga kababaihan
ay naglalaro ng pag-syncopation o pagsasama-sama sa mga besalen o tason na
nagrerepresenta ng pakikipag kalakalan ng Subanen sa China.

(Ang larawan ay mula sa Parangal Oranization)

Konklusyon

Ang kasalukuyang ikinakaharap ng mga Subanen ay nakakonekta sa pagmamay-ari ng lupa

na ibinahagi sa kanila ng kanilang mga ninuno. Nang mag-umpisa ang giyera sa pagitan ng MNLF
at Armed Forces of the Philippines sa Mindanao, napapagkamalang kasapi ng NPA ang mga
Lumad at Moro, kung kaya’t inumpisahang bombahin ang kanilang mga siyudad. Sa kwento ni
Gukom Condez, militarized na ang lugar nila sa Zamboanga. Ibinahagi rin ng mga Subanen ang
kanilang dismaya niya sa gobyerno na hindi kinikilala ang kanilang kultura, at sa halip ay pinipilit
silang magpabinyag sa Katolisismo upang makakuha ng baptismal certificate para mapaaral ang
kanilang mga anak. Sa halip na respetuhin ang kanilang sariling paniniwala, nababalewala ito sa
gamit ng mga istratehiyang ito. Ipinahayag nila ang kanyang ninanais na makilala man lang ng
gobyerno ang kanilang lakas at kapasidad, sa sakahan, sa ekonomiya, sa kultura, at sa pulitika. Sa
pagbabago ng sistema, sana ay ang pagtrato sa kanila ay magbago na rin.
Sources

https://ich.unesco.org/en/USL/buklog-thanksgiving-ritual-system-of-the-subanen-01495

https://www.researchgate.net/publication/351383793_Ethnobotany_Systematic_Review_
and_Field_Mapping_on_Folkloric_Medicinal_Plants_in_the_Zamboanga_Peninsula_Mi
ndanao_Philippines

https://www.yodisphere.com/2022/09/Subanon-Subanen-Tribe-Culture-Traditions.html
https://www.subanen.com/p/culture.html

https://jjlendaya.wixsite.com/pamana-ni-sisa/single-post/2016/11/29/ang-mga-subanen-
at-ang-konsepto-ng-kapangyarihan

http://jmsinoy.blogspot.com/2016/12/pag-aaral-sa-wikang-subanen.html

https://www.subanen.com/p/zamboanga-del-norte.html?m=0