Α.

ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ
Β. ΦΙΛΙΑ

Α. ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ

Τι είναι η αγάπη;
Η αγάπη είναι συναίσθημα με το οποίο δείχνουμε τη συμπάθειά μας σε πρόσωπα ή αντικείμενα. Η έννοια της αγάπης
προϋποθέτει την προσφορά, χωρίς αντάλλαγμα και ιδιοτέλεια. Με την αγάπη αποκτά νόημα η ζωή των ανθρώπων, που
δεν φοβούνται να εκτεθούν, να δώσουν και να μοιραστούν.

Ποιες μορφές μπορεί να πάρει η αγάπη: αδερφική, γονεϊκή, αγάπη προς τους συνανθρώπους μας, αγάπη για τον
εαυτό μας, ερωτική αγάπη, αγάπη για το περιβάλλον, αγάπη για την πατρίδα, αγάπη για τον πολιτισμό και τις
επιστήμες, αγάπη για τη γνώση, αγάπη για την ειρήνη, αγάπη για τον Θεό κ.λ.π.

Ποια είναι τα γνωρίσματα της αγάπης;

 πλήρης: χωρίς σκοπιμότητες, να φθάνει μέχρι την αυτοθυσία.
 η δοτικότητα και η προσφορά χωρίς αντάλλαγμα
 ο σεβασμός
 η έλλειψη κτητικότητας και ζήλειας
 η ανιδιοτέλεια- αγνότητα: αγάπη αγνή, χωρίς συμφέρον και υπολογισμό, χωρίς την προσδοκία της ανταπόδοσης
 η συνέχεια- σταθερότητα: να γίνεται με υπομονή και χωρίς μείωση της έντασής της
 η εμπιστοσύνη
 η συμπαράσταση
 ο θαυμασμός
 η καλοπροαίρετη διάθεση
 έμπρακτη-ενεργητική αγάπη: η αγάπη αποτελεί βίωμα και εκφράζεται σε πράξη με έργα στην καθημερινή ζωή

Γιατί η αγάπη είναι σημαντική;

 Δυναμώνει το αίσθημα της προσφοράς και της δοτικότητας.
 Διαμορφώνει ηθικές αξίες, με τις οποίες ο νέος θα πορευτεί στη ζωή του.
 Τροφοδοτεί τον νέο με αυτοπεποίθηση, γνωρίζοντας ότι είναι αποδεκτός και εισπράττοντας αγάπη, την οποία και
αυτός προσφέρει αντίστοιχα στα αγαπημένα του πρόσωπα.
 Καλλιεργεί μια θετική και αισιόδοξη στάση απέναντι στη ζωή και βελτιώνει την
 αντιμετώπιση προβλημάτων και αντίξοων συνθηκών.
 Διαμορφώνει έναν υγιή ψυχισμό και συμβάλλει στη σύναψη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.
 Προσφέρει συναισθηματική ασφάλεια και σιγουριά στον άνθρωπο.
 Αποβάλλει από τον άνθρωπο το αίσθημα της εγωπάθειας και του ατομικισμού.
 Καλλιεργεί το πνεύμα ανεκτικότητας και σεβασμού απέναντι στο διαφορετικό.
 Σε παγκόσμιο επίπεδο συμβάλλει στη διαμόρφωση υγιών σχέσεων και κλίματος συνεργασίας μεταξύ των λαών.
 Μειώνει τις προκαταλήψεις και τις ρατσιστικές διακρίσεις μεταξύ των εθνών, εφόσον οι λαοί έρχονται σε επαφή και
γνωρίζονται μεταξύ τους.

Η έλλειψη της αγάπης

Όταν λείπει η αγάπη:
α) κυριαρχεί το μίσος και η κοινωνία μεταβάλλεται σε ζούγκλα.
β) επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου.
γ) σημειώνεται οπισθοδρόμηση πολιτισμού.
δ) κυριαρχούν τα κατώτερα πάθη, τα ένστικτα με καταστρεπτικές συνέπειες για τους άλλους.
ε) επικρατεί το ατομικό συμφέρον σε βάρος του γενικού.

Για ποιους λόγους η αγάπη υφίσταται κρίση στις μέρες μας;

 Το πνεύμα του υλισμού και της καταναλωτικής κοινωνίας που ενισχύει την ικανοποίηση των ατομικών αναγκών και
επιφέρει την παραμέληση οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων.
 Το οικογενειακό περιβάλλον: Η πολύωρη απουσία των γονέων από την οικογενειακή εστία είτε για λόγους
βιοπορισμού είτε για λόγους ικανοποίησης καταναλωτικών αναγκών επηρεάζει τις σχέσεις των μελών, ενισχύοντας το
συναισθηματικό κενό και έλλειμμα των παιδιών. Έχει χαθεί ο χρόνος της επικοινωνίας, η ανταλλαγή συναισθημάτων

[1]
 Α.ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ
Β. ΦΙΛΙΑ

και σκέψεων, ο διάλογος, η διάθεση για επίλυση προβλημάτων. Οι γονείς θεωρούν ότι με τα υλικά αγαθά θα
αντικαταστήσουν την αγάπη και τη θαλπωρή που τόσο έχουν ανάγκη τα παιδιά.
 Η εισβολή της τεχνολογίας έχει μειώσει τον χρόνο της επικοινωνίας με το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό
περιβάλλον, διαμορφώνοντας τυπικές απρόσωπες σχέσεις.
 Η κρίση των ηθικών αξιών, όπως η αγάπη, η ανιδιοτέλεια, η ειλικρίνεια, ο σεβασμός, που στην εποχή μας έχουν
περιθωριοποιηθεί.
 Τα Μέσα Μαζικής ενημέρωσης, που αποθεώνουν το χρήμα και τον καταναλωτισμό, μειώνοντας την αξία της
ανιδιοτελούς αγάπης και της προσφοράς.
 Η τεχνοκρατική παιδεία, που υποβάλλει τους μαθητές σε ένα πλαίσιο αθέμιτου ανταγωνισμού, διαβρώνοντας τις
υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις που έχουν ανάγκη να αναπτύξουν οι μαθητές σε αυτή την ηλικία.
 Η αστικοποίηση (δηλαδή η μετακίνηση πληθυσμού από την περιφέρεια προς τα αστικά κέντρα), που αλλοίωσε και
διάβρωσε τις ανθρώπινες σχέσεις που έχουν γίνει πιο τυπικές και απόμακρες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο
Αντώνης Σαμαράκης στο βιβλίο του «Ζητείται Ελπίς»: «Ποτέ άλλοτε οι στέγες
των σπιτιών των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά η μια στην άλλη όσο είναι σήμερα, και ποτέ άλλοτε οι καρδιές των
ανθρώπων δεν ήταν τόσο μακριά η μια από την άλλη, όσο είναι σήμερα…».

Προϋποθέσεις για την κατάκτηση της αγάπης

 Παιδεία (ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας, συναγωνισμός, εθελοντισμός, προώθηση κοινωνικών αρετών)
 ορθή αγωγή από την οικογένεια, το σχολείο, το κοινωνικό περιβάλλον
 αγώνας για την καταπολέμηση του εγωισμού
 καλλιέργεια κοινωνικών αρετών και φιλανθρωπικών συναισθημάτων
 προσωπικός αγώνας για αυτοβελτίωση, ηθική καλλιέργεια

Τι είναι ο έρωτας;
Είναι ένα συναίσθημα με το οποίο εκφράζεται η έλξη, η αγάπη και η αφοσίωση ανάμεσα σε δύο άτομα.

Ποια γνωρίσματα συνθέτουν τον έρωτα;

 η έντονη επιθυμία, που ξεπερνά τη λογική
 ο έντονος ενθουσιασμός
 η εξιδανίκευση του συντρόφου. Ο σύντροφος αντικρύζει τον άλλο σαν το «τέλειο» πρόσωπο. Όμως αυτό είναι
παροδικό. Όταν περάσει ο πρώτος ενθουσιασμός, διαφαίνονται και τα πραγματικά στοιχεία του χαρακτήρα ή και τα
ελαττώματά του
 η ζήλεια και η κτητικότητα σε υπερβολικό βαθμό
 τα σφοδρά και αντιφατικά συναισθήματα, όπως η απόλυτη ευτυχία και η θλίψη και η απογοήτευση.

Ποια είναι η αξία του έρωτα;

 Δίνει νόημα και ουσία στη ζωή του ατόμου και την ομορφαίνει.
 Βοηθά το άτομο να ξεφύγει από τη στενή έννοια του «εγώ» και να μοιραστεί συναισθήματα και εμπειρίες.
 Τονώνει την αυτοπεποίθηση, εφόσον αισθάνεται το άτομο ότι είναι αποδεκτό και με τον τρόπο αυτό γίνεται και πιο
δημιουργικό σε κάθε ενασχόλησή του.
 Συσφίγγει τις ανθρώπινες σχέσεις.
 Αποτελεί πηγή έμπνευσης και για τους καλλιτέχνες.
 Ιδίως στην εφηβική ηλικία ο νέος βρίσκεται σε ένα στάδιο αναζήτησης σε σχέση με τη σεξουαλικότητά του και τη
γνωριμία του με το άλλο φύλο και προσπαθεί να διαμορφώσει την ταυτότητα και την προσωπικότητά του

[2]
 Α.ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ
Β. ΦΙΛΙΑ

Β. ΦΙΛΙΑ

Τι είναι η φιλία;
Είναι η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων του ίδιου ή και διαφορετικού φύλου, διακρίνεται
από την ανιδιοτέλεια, την αμοιβαία αγάπη, την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη, την αφοσίωση και κατανόηση και
προσφέρει σιγουριά και ασφάλεια στα άτομα.

Είδη φιλίας
Κατά τον Αριστοτέλη , τρία είναι τα είδη της φιλίας
1. Η φιλία που έχει ως κίνητρο, ως σκοπό το χρήσιμο (το συμφέρον, την ωφέλεια)
2. Η φιλία που έχει ως κίνητρο το ηδύ (ηδονή, απόλαυση, ευχαρίστηση)
3. Η φιλία που έχει ως σκοπό το αγαθό ( το ηθικό καλό, η αρετή, η ανθρωπιά)

Ποια γνωρίσματα διακρίνουν τη φιλία;

Ανιδιοτελής προσφορά
 Εμπιστοσύνη
 Αφοσίωση
 Αποδοχή της διαφορετικότητας
 Σεβασμός
 Ειλικρίνεια
 Ανταλλαγή ενδόμυχων σκέψεων, προβληματισμών και συναισθημάτων
 Κατανόηση
 Διάθεση για συγχώρεση
 Απουσία ζήλειας και κτητικότητα

Ποια είναι η αξία της φιλίας;

 Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου.
 Ισχυροποιεί τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων.
 Προσφέρει συντροφικότητα και αναπτύσσει το αίσθημα του αλτρουισμού και της συμπαράστασης.
 Βοηθά το άτομο να αποβάλει την εγωκεντρική του διάθεση και να μάθει να μοιράζεται.
 Ενισχύει την αυτοπεποίθηση του ατόμου, εφόσον γίνεται αποδεκτό και διαμορφώνει σταδιακά την ταυτότητα και την
προσωπικότητά του.
 Τροφοδοτεί το άτομο με αίσθημα ασφάλειας και προστασίας.
 Διασφαλίζει την εύρυθμη και αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας, μειώνοντας ταυτόχρονα τα
φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (βία, τρομοκρατία, εγκληματικότητα).

Γιατί η φιλία υφίσταται κρίση στις μέρες μας;

 Η τεχνοκρατική παιδεία που υποβάλλει τους μαθητές σε ένα πλαίσιο αθέμιτου ανταγωνισμού, διαμορφώνοντας
εχθρικές σχέσεις μεταξύ τους.
 Απρόσωπες συνθήκες διαβίωσης στα αστικά κέντρα.
 Εισβολή τεχνολογίας, η οποία μειώνει τη φυσική, προσωπική και ουσιαστική επικοινωνία.
 Αυξημένες επαγγελματικές υποχρεώσεις για τους ενήλικες και σχολικές-εξωσχολικές υποχρεώσεις για τους νέους.
 Πρόταξη του καταναλωτισμού, γεγονός που οδηγεί τον άνθρωπο στην υπερεργασία, την έξαρση του ατομικισμού και
τον εκφυλισμό των διαπροσωπικών σχέσεων.
 Πνεύμα χρησιμοθηρίας και κερδοσκοπίας, εφόσον συνάπτονται σχέσεις με ωφελιμιστικό χαρακτήρα.
 Κρίση αξιών της κοινωνίας που θεοποιεί το χρήμα και υποβαθμίζει τις ανιδιοτελείς και γνήσιες ανθρώπινες σχέσεις,
γεγονός για το οποίο είναι υπεύθυνο και το οικογενειακό περιβάλλον.

Ποια αποτελέσματα προκύπτουν από την κρίση της φιλίας;

 Το άτομο διαμορφώνει ρηχές, επιφανειακές και επιδερμικές σχέσεις
 Το άτομο οδηγείται στην κοινωνική απομόνωση.
 Αντιμετωπίζει τους ανθρώπους με καχυποψία και φόβο.
 Αναζητά υποκατάστατα στην ψυχοφθόρα διασκέδαση και τον άσκοπο καταναλωτισμό.

[3]
 Α.ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ
Β. ΦΙΛΙΑ

 Χάνει το στήριγμα, τη συμπαράσταση που προσφέρουν οι φίλοι, υποβαθμίζοντας τις γνήσιες αξίες.
 Σε διακρατικό πλαίσιο η έλλειψη φιλικών δεσμών δυσχεραίνει την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ των λαών
και επιφέρει οπισθοδρόμηση, καθιστώντας αβέβαιη την ειρήνη.

Νέες μορφές φιλίας

Οι ηλεκτρονικές φιλίες είναι ένα φαινόμενο που αναπτύσσεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Καθώς οι
ηλεκτρονικοί φίλοι πληθαίνουν ο θεσμός της φιλίας φαίνεται να αλλάζει ριζικά. Είναι τελικά ο @asteraki34 ένας
πραγματικός φίλος;
Ηλεκτρονικοί φίλοι Φυσικοί φίλοι
Είναι μαζί σου σχεδόν κάθε στιγμή. Δεν υπάρχουν Δεν είναι πάντοτε μαζί σου. Ειδικά τα παιδιά που μένουν σε
περιορισμοί ούτε γεωγραφικοί, ούτε χρονικοί. Αρκεί και τα απομακρυσμένες περιοχές, μπορούν να δουν τους φίλους τους
δύο μέρη να είναι συνδεδεμένα στο internet. μόνο στο σχολείο.

Υπάρχουν άνθρωποι που γνωρίζουμε στη ζωή μας και στη
συνέχεια οι δρόμοι μας χωρίζουν. Τελειώνοντας το σχολείο
οι συμμαθητές χάνονται. Τελειώνοντας η κατασκήνωση, οι
κατασκηνωτές επιστρέφουν σπίτια τους. Το internet μας δίνει
τη δυνατότητα να κρατάμε επαφή με τους ανθρώπους που
έχουμε γνωρίσει για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Μπορούμε να επικοινωνούμε μαζί τους πολύ εύκολα και να
τους κρατάμε περισσότερο στη ζωή μας.
Η ηλεκτρονική επικοινωνία στερείται ζωντάνιας, αμεσότητας
και παραστατικότητας. Μια φιλία μέσα από
το chat του facebook είναι καταδικασμένη να εκφράζει μόνο
εκείνα τα συναισθήματα που ο κατασκευαστής έχει
προβλέψει να απεικονίσει με emoji.
Πριν από την εποχή του internet οι άνθρωποι συναντιούνταν και
χωρίζονταν. Ένας συμμαθητής που κάποια στιγμή άλλαζε
σχολείο, χανόταν και μετά από μερικά χρόνια ξεχνιόταν. Μια
φίλη που μετακόμισε σε άλλη πόλη έστελνε γράμματα με το
ταχυδρομείο μια φορά τον μήνα, ώσπου χανόταν και μετά
ξεχνιόταν και αυτή.
Ο τόνος της φωνής, η στάση του σώματος, μια γκριμάτσα του
προσώπου, ένας στιγμιαίος δισταγμός… είναι μόνο λίγα από τα
εξωγλωσσικά στοιχεία που προσφέρει η δια ζώσης επικοινωνία.
Μέσα από αυτά συνδεόμαστε με τους άλλους, τους γνωρίζουμε
πραγματικά και επικοινωνούμε σε βάθος.

Η εικόνα που δείχνει κανείς στα social media είναι πάντοτε η
ιδανική πλευρά του εαυτού του, όχι η πραγματική και
ανθρώπινη. Οι ηλεκτρονικοί φίλοι, τους οποίους δεν έχουμε
γνωρίσει ποτέ δια ζώσης, μπορεί ακόμη και να μην είναι
πραγματικοί, αλλά επικίνδυνοι ενήλικες που δεν διστάζουν
να αναλάβουν ένα προσωπείο για να εξυπηρετήσουν
ιδιοτελείς σκοπούς.
Η επικοινωνία μέσα από το internet μας εξασκεί στην πόζα,
στην κορνίζα και στη διατήρηση μιας εικόνας για τον εαυτό
μας που δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Προσπαθούμε
να αποδείξουμε στους «φίλους» μας ότι είμαστε όμορφοι,
ταλαντούχοι, ενδιαφέροντες, κοινωνικοί κ.ο.κ. και πολύ
συχνά καταναλωνόμαστε από αυτή την προσπάθεια και
ξεχνάμε ποιοι πραγματικά είμαστε.
Οι φυσικοί φίλοι υπάρχουν όπως τους βλέπουμε: χωρίς
ρετουσαρισμένο πρόσωπο, χωρίς Photoshop στους γλουτούς,
χωρίς φίλτρο. Όταν συναντάμε κάποιον δια ζώσης, δεν
συναντάμε ένα στιγμιαίο κλικ της μηχανής, αλλά έναν
ολοκληρωμένο άνθρωπο, με τις αδυναμίες και τα ελαττώματά
του. Έναν άνθρωπο που μοιάζει πιο πολύ με εμάς.
Η δια ζώσης φιλία είναι πιο ειλικρινής. Ακόμη και αν κάποιος
θέλει να παρουσιάσει μια εικόνα διαφορετική από αυτό που
πραγματικά είναι, τα εξωγλωσσικά στοιχεία της ζωντανής
επικοινωνίας θα προδώσουν την αμηχανία του. Η ζωντανή
επικοινωνία είναι περισσότερο άμεση, αυθόρμητη, ανεξέταστη,
αληθινή. Παρουσιάζει τον εαυτό μας στους άλλους χωρίς
δεύτερες σκέψεις, αυθόρμητα και ειλικρινά με όλα τα
προτερήματα και τα μειονεκτήματά μας.

ΛΕΞΙΟΛΟΓΙΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

ανιδιοτελής αγάπη: αγνή, αφιλοκερδής αγάπη
σφοδρός έρωτας: έντονος, θυελλώδης έρωτας
γνήσια αισθήματα: αυθεντικά, πηγαία, αυθόρμητα αισθήματα
συντροφικότητα: η ανταλλαγή συναισθημάτων, κοινών εμπειριών και στιγμών μεταξύ ατόμων, η διαμόρφωση μιας
σχέσης που στηρίζεται στην εμπιστοσύνη και τον αλληλοσεβασμό
εχεμύθεια: εμπιστοσύνη, ικανότητα του ατόμου να μην αποκαλύπτει μυστικά
χρησιμοθηρικός: κερδοσκοπικός, αυτός που αποσκοπεί στο κέρδος
επιστήθιος φίλος: αδελφικός φίλος

[4]
 Α.ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ
Β. ΦΙΛΙΑ

Ο Μικρός Πρίγκιπας" είναι βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ. Αν και θεωρείται παιδικό
βιβλίο, απευθύνεται σε όλους. Το θέμα του βιβλίου είναι το εξής: ο αφηγητής πέφτει με το αεροπλάνο του -που έχει πάθει βλάβη-
στην έρημο. Εκεί συναντά ένα ασυνήθιστο παιδί (το Μικρό Πρίγκιπα), γνωρίζονται και γίνονται φίλοι. Ο αφηγητής μαθαίνει πολλά
από τον καινούργιο του φίλο. Ο καινούργιος του φίλος σιγά-σιγά τού διηγείται την επίσκεψή του σε άλλους πλανήτες, όπου υπάρχουν
άνθρωποι ματαιόδοξοι αλλά και κάποιοι (ελάχιστοι) περισσότερο "ανθρώπινοι". Δεν ξεχνάει ποτέ και με τίποτα τις ερωτήσεις που έχει
υποβάλει, ενώ ο ίδιος, αντίθετα, δεν συνηθίζει ν' απαντάει στις ερωτήσεις των άλλων.
Μολονότι υποτίθεται ότι είναι παιδικό βιβλίο, ο Μικρός Πρίγκιπας κάνει μερικές βαθυστόχαστες και ιδεαλιστικές
παρατηρήσεις σχετικά με τη ζωή και την ανθρώπινη φύση. Η ουσία του βιβλίου περιέχεται στις ατάκες που βγαίνουν από το στόμα
της αλεπούς προς τον μικρό Πρίγκιπα: "On ne voit bien qu'avec le cœur. L'essentiel est invisible pour les yeux." (Δεν βλέπεις καθαρά
παρά μόνον με την καρδιά. Η ουσία είναι αόρατη στα μάτια). Η αλεπού στέλνει και άλλα μηνύματα-κλειδιά, όπως: "Είσαι υπεύθυνος
για πάντα, γι' αυτό που έχεις εξημερώσει" και "Ο χρόνος που πέρασες με το τριαντάφυλλό σου είναι αυτό που το κάνει ξεχωριστό για
σένα".

[5]
 Α.ΑΓΑΠΗ - ΕΡΩΤΑΣ
Β. ΦΙΛΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ
Η φιλία
Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι
εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί,
πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της
λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι,
για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους
θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία.
Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης• να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’
έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του•
να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα• να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα
αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο
τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό
που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία.
Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’
ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον
άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη
δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος
συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.).
Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας,
επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το
ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό)
ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής). Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η
τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με
τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και
μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι
ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον
άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας
βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι
συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και
εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε
αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται• οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και
μόνιμες, αδιάλυτες.
Φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της
ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε. Όταν σε μια βαρυσήμαντη καμπή του βίου
μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο, έχουμε ανάγκη από ένα καλόγνωμο σύμβουλο και
αυστηρό κριτή, για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα και χωρίς περιστροφές το πρόβλημά μας. Ποιος μπορεί
να είναι αυτός ο σύμβουλος και κριτής; Μπορεί το πρόσωπο τούτο να είναι άλλος εκτός από τον φίλο;
Ε.Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, σσ. 111-121,
Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα, 2008 (Διασκευή).

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ: ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ

[6]