“Tosie Banks KOhor Yanan, 1964 (1 bask) ok Toplop Holo hacbul Me sie SOS Netisim Yayinann Mel sim Han No.7 Cagaopa 36122 anal ke 212316 1258 al etic com wc wots com it SERIF MARDIN Jon Tuirklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908| sent MARDI 1627 lc nba dp. Lissnd ora er any Sous nla, Sr Unive Sl mer tne Beeb rata al ak gen rnc“ OF ‘ln rua! ap” hoa tem Siler Uncen Toke decal oe pots yee gap bon Une ‘Sik jet wes ene ves ABD Catv aor [eee One Oeste Nok ein es san ced en ‘ishing Oc Arman Unread Oe tm yes fp eae nase byeane eaten aa er aiesnas tong des ni oe ger pan ur tne bre gh GS, re, Tpan Set Oa Ieee 1990, Sn Sopl Bi Mele sen, 1950, Ta sede Dn ve Sane sale drums, 1091, Tet Maden Olle ‘Eee 1990, Regn adel Change nam Rts The ae Bae ‘om Seid tt (18) educa Sel ar Olan uo Taras Dew liad gin 1020), The Cnr of ang Conan Toga 92) Di Srna Din De 096, IcINDEKILER (Oneoe eee Ginis_—_— eee ‘Osman luthat ve Teraldd Cemiyett Pikdtlerinin Tan ‘Mannheim ve Max Webet ennn Moderalesme——. Fikir Alamlanm Degeriendirme—— emer go.0¥ 11876-1895 YILLARI ARASINDA ‘TORKIVEDE BELIREN HORRIVETCL AKIMLARIN SOSYAL VE PIKE! KOKLERL ‘Yeni Osmanblar ve Fiirlerinin Yanlalar, Scaliert Koriteler, = Georglades Selim Faris Halil Ganem Yeni Osmanhlarn Faaliyetlerinin Osmanht Imparatorlugw’nun Disindale Yanblar, Dalgaristan ve Balkanlar 31 33 35 38 45 8 7 a7Bir File Merkexi Olarak Malliye Mektebl._. 1880'lerde Istanbulda Basin ve Edler. Beste Fuat : Mk Tarkealok Hareketder een ‘Bagkent Digindalei Merkeslerin Gellgmesi tua ve Terakld Cemiyetnin Kurulugu Zarnarinda Brbt Eekiler ae Jon Tarklesin Sosyal Koller 69 Sultan Abgilhamit, Osmanilik ve Panislamicm, 75 ‘Osman uhat ve Teral Cemiyed'nin Londra ve Pars Jon TarlderiyleHishileri 76 ‘conc wo.om MIZANCI MURAT BEY VE SIVAST FUKIRLER.— a Murat Bey'in Slyast Fikiseri.. 13 Sosyal Muavele.... Saas Devlet Yonetimi oa eseetag, eR00NC0 BOLO (OSMANLI GAZETESL _ 1 Osmanlida Siyas Fiirler M7 ‘Osmanlinin Yayan Hayaunda 1899-1904 Devrest am svc 60m 'AMIMET RIZA BEY VE MESVERET. a7 ‘Ahmet Riza Beyin Siyast Fikele 184 Tarkge Mepvevette Siyast Fikieler 192 Mesveretia Franstzea Bi. a 204 Sonu = 223 ‘sve 0.088 ‘ABDULLAH CEVDET VE lertmar. 225 Fanun ve Felefe 226 Maneviyat ve Egitim eas “Tesanatealok a 249 Saltenat Aleyhtarigt eee aag syeoner 20100 ‘SuRA-Y1 One. 2 =m 5 Program - ‘Osmankik Ideotejst 265 Ue Tarza Siyanet eeunnae 9 sexta 80.06 [PRENS SABAMATTIN VE JON TORKLER 291 “Memur"un Osmank Toplumundald Role 296 Sabahattin Beyin Dayoncesinin Onemi, 302 SoNuG.. = ibliyografya = Genel Eserler.— 313 Jon Tarlderin Esecleri cast 313 ‘Konu ile Yalandan igi Mehazlar—— 320 ‘ital eu 320 Makaleer 326 GGoralebilen Jon Take Dergilert ve Tarileri 328 pian. nen 291964e ilk baslast yapilan Jon Tarklerin Siyast Fihirlertni bir dizinin pargast olarak gormek, yapstin antamint en Iyt degertendirecek yaklagimdir, siirim. Asagidaki aciklamada bu dizinin nasil olugtugunu anlaumaya galistm, 1050lerin baginda, Stanford Universivesnde lisansista prograinina devam eitigim sada, bir soruya cevaplandhr- maya caligyordurn, “Fikir dranlerinin siyasalyapinin gekil- Tenmesindeki rola nedir?" diye dzetleyebilecegimiz bu so- runun bir de, ez konust segmekte oldugum o sirada, tez yazmaya elverih bir yam vareh. © da goyleifade edilebilir- di: “Ganamazde Bau sosyal ve siyasal dasancesinin Bat di- snd geligen alkelerin siyast lamlarinda yansumast nasi degerlendirilebilir?” Birinci Danya Savast sonrasinda, Uganca Dainya olarak nitelendirilen olkclerin bagimsizhik isterleriyle ortaya gikmaya basladiklan bir sirada, bu alke- lerin basindale onderlerin baz onemli Baul siyasal dso porlerin etkisialunda kaldiklan anlagihyordu. Ulkelerinde- ki siyasal dazenin kazandhgdzelldderde bu onderlerin gah st etkisi oldugu da acik, Bu etkinin bir yonu de onderlerinctkilendiklert dasanorlevin ve kuramlarin alkede gekille- nen tophumsal ve siyasal programlar uscande gorulmeye baslanan icleriydl. Kuskusuz, Kemal Ataturk’ ve Tarki- yee getidigi yenlikleri ronoloji olarak bu tor onderle- fin ve programlanin en basinda saymak gerekiyordu. Tes olarak bu Konuyu secmistim. Ancak TBMM Hakameti nze- inde yaptgim kisa bir inceleme, orada hakim olan fikirle- vin etkisini anlayabilmek igin daha once baslamis bir diya Togun kokenlerini aramak gerekugini ortaya eikarmist, Bundan dolayr konuya zaman ieinde daha gerilere pidetek vyaklagmaya karar vermistim. Marksist sosyolojinin dusance urinlerinin sekllenmesin- dde “maddi” etkenlere onceik tamidigins biliyordam. Bu yak Jagim, bana “idealist” olarak nitelendisilebilecek kuramlae ddan daha deri toplu ve akla uygun geliyordu. ABD'de tutu kkamelerin gig kazandig bu donemde, benim gitigim ani- versitede, Marx yanist~bazen de dolayli Markstet~ yaklasm- lar yara almamisu, Bu sayede Paul Baran gibi Marksst bir tke tisatgiyt, Bertram Wolf ve Mary Wright gibi, abattmasiz bir tarihi materyalizmden esinlenmals tarihgler dinlemtefrsa- ‘unt bulmustum, ABD'de gelismeye baslayan Cin ve Sovyet ddevrimileri arasurmalan seminerlerine kati, “Dog” kav- raminin Marksstlerce nasil degerlendirildigi ogrenmistim, Bu yaklasimlarin agiklayre niteighinsan Gzerinde garpici bie etki bualayordu. Ancake hepsinin sonunda, bir “aciklanma- yan” yan Kalyordu: Her geye ragmen, fir sistemleri sank kkendi buslarina, ozerk olarak taxite bir i birskayorlard ki bbumun da o zaman geceri olan Marksizmde izahn yokts Marksizmin yanisia, slyasal yapslarin isleyisinde fkirle- rin rolana inceleyen ikinei ve oturmus bir gelenek daha vardh. Bu da “Styasal Fikirler Tashi” disipliniyel, Bu yakla- samin katt gercevesiiginde, siyaset haklanda ileri stale lecek tam dasancelerin, bes asagi bes yukart, daha once Platon ys da Arisotcles tarafindan ade edildigi seri srt ayordy, Felsefenin le-sistematigine bayak oncelik veren ba yaklasima gore, eagdas siyastfikirleri de bir tar Platon- celuk ya da Aristotelesilik olarak tanimlamak mamkondo, GGersi, yeni zamanlarda bu kt akima dikkate deger katlalar vyapilchginateslim edenler de varex: Hegel siyast fikirler tar- Ihinde eiddiye alan “modern” fikielerin bir ornegini teskil cediyordu, Bundan dolayt da aymi gelenekien Kaynaklanan daha yamusak bir yaklasimda bu yenili tanmyor, yeni d- ‘gunerlerin felsefesinden yola gikarak bir inceleme yapilma- ‘3 kabul edilebiliyordu, Fakat esas oge burada da degisi yordu: Onemli olan ortaya eikanan siyasal dasancenin i¢- Sistematigiya: Kasi Siyasal Fikirler Tarihi yakelagirmna g0- re, belirl bir ogretinin siyasal sistemler icinde bellrecek. pratik sonuglarim bu dgretinin ig manugindan ctkarmak mamkandd, Baylesine “bicimsel” bir yaklagiman zaman rmizda da devam ettigini belirumek gerek. Ornegin, Elie Ke dourie'nin 1960%a gikan Nationalism (Milliyetglik) adh ki- tab, Avrupatds millieteligin ortaya gkisin: hemen hemen tamayle Alman filozofu Fiehte'ye ve Avrupa'dalt etkisine rmaletmistir. Bu yaklasumn etiinliginin nedenlerint agit ‘mak momkondar, “Boyale” Ban dasanaelerin kenéi kal: tar tarihlerindeki merkest yerleri dolayisiyla, "bay felseD akaumlao” Bau'daki gelismeleri agiklayan bir gicce sahiptir. ‘Alman kaltar tarihinde Goethe'nin ve Hegel'n silinmez bir yert olduga inka edilemes. Fakat, bu agulik o daganatrle- tin oneminden oldugu kadar bizzat felsefenin o ulkelerin kkaltarandeki aguligindan kaynaklanmakiadir. Bu nokta ‘eerinde ilerde, daha ayrinult olarak durmak styorum. ‘imal zetle aciklayayim: Bir felseftspekulasyon gelene- Bi bulunmayan allele igin “hayak dagamurler” dzerine bi na edilen bir anlaum, agiklayse guctnt yitirir. 1950 erde, Dbunu, bugonke kadar agi gordagama soyleyemem.pundan dolayt da, Yeni Osmanklar hakdanda yazdigum ik * Harriyetin cevresinde toplanan, ‘grubun ne kadar uyarl oldugunu anlamak zordur,” fakat ‘muhakkal olan bir sey varsa o da bu grubun Ituhat ve Terak- i Cemiyetinden ayn olarak calgtig, Askeri Tibbiyelilerden bir hayl yash insanian icine ald ve Avrupada faaliyeterint Itwhat ve Terakkiden ayn olarak sardandogodar ‘Bu grubun lideri oldugu sbylenen avukat “Acem" lezet vve Nahifi Beyler Harviyere bir tasart postaladiklar: sirada 1895 yilinda tueuklanmglardh.™ Selim Faris, sonunda Abdolhamitin ajanlan tarafindan 1 Sem ann pada tingle igi meu ln atin The Sctpapiy of hr eso, 1). Som sean 9 Sila ern a stn Abels i fn gu pale kz Aut fuga Ine Abt ee Juma ve ana be 196i 26 Gee and ales ok els en all ain te {ht i anni oc poeyor 35s pal nM. Moles Mut Miaheed Alive Carb, 1320, "hm 685 hee es 18, Tomer on) 18 sk 1099 26 hve ss eben “cna ti Oo bie ep lad fe ‘Spe Be: Medinet, 13 Oa 197-26 1otemmar 1900s 27 Meche 15 Arie 197, 7; Ahmet des Karan, Orman hare [Bin nap Mahe oc Mil Mcallen, 1956). 18 Har ‘ein apotimarcha snr aye tej Augen Fak lis jan Kjos gchar cima ean” crak alone, 3 16 Harriyeti kapatmaya ikna edild. Fakat Hurryerte gozaken thal reformeuluga daha sonra Mizanct Murat Bey'in fk lerinde tekrar rastlan. Bu balamdan, Harriyet kendi basina olan tek bir hareket degil,Istanbulda daha gok resmt gevre- lerde gordlen bir reform anlayigimi temsilcisiydi. Bu re- ormeulugun temeli reform, bir devlet personeli ve meka- nnizmast reformu olarak, faydact bir gozle ele almastydh Mannheimiin “boeokeatile muhafazaksrhle™ ismint verdig ba sihniyetin Jon Turkler arasinda tutunamamng olmasi Jon Tork hareketinin karakteristikleri hakkinda anahtarlardan birini emin etmektedi. thm reformeu tucuma bazen, 15- ‘mail Kemal Bey'de oldugu gibi® “separatisme™ (ayrlmaet- In unsurlart kauhyyordu. Bu balamdan Jon Tarklerden bir Jasmin bir sore sonra bu tip “burokratik reform"culuga Icuskuyla balemaya baslamalae tabit kargilanmalidir Halil Ganem_ 1895 yilinda, Jon Tark cevrelerinde Yeni Osmanhlarla Jon. ‘Tarkleri birbirine baglayan 2incirde son halka Halil Ga- nem'in onem kazanmaya basladigin* gorayoruz. ‘Bu Osmanli aydim Birinel Meclis-1 Mebusantinda Suriye mebusu olarak bulunmus, Meclis-i Mebusan'in dagtlmast azerine Fransalya kagmis ve orada hayatim gazetecilikle kazanmish, 1890'ann basinda onu Abdalhamitin parast ie basildygina kusku olmayan bir Yalandogu Haberler Bal- tenfnin basinda gordyoruz. Fakat 1893 yihndan ve Le Croissant isimli horriyetgt dergiyi yayimlamasindan itiba 238 Mee, Koy au ay 1% $0 toma Ker Ho geri nanan cme bo fn ua i 1 emp a) oNea aer 2 1 {2 LaFrexe teratone,ren Ganem Tarkiyede var olan dazeni degistirmek isteyen bir demokrat olarak kargimiza gikiyor. 1895 yilnda Os- ‘man gehzadelerinin yetistirilme usullerinin koualtiga ko- nnusunda gtkan eseri® araciiiyla, o zaman hala yumusak bir selalde dile getirlen elesirilerini daha genis bir okuyu- cu katlesine yayma imkimim elde etmist. Bu strada Halil Ganem Suriye sorunlarina éze!agirlik veren bir kis olarak fonem kazaniyor. Az sonra Ganem'in yonetimini (Pariste bbulunan diger Suriye ve Lobnanblarla birlikte) azerine al- digi *Tark-Suriye Islahat Komitesi"nin isminde gdzaken “Suriye” kelimesint bask vara izah etmek mamkan degil diz Bu Komitenin olusmasina gelinee, o da goyle bir yol ‘slemist ‘Osman Imparatorlugu'ndan kagip bir sireden beri Pa- riste bulunan Lobnanh Emir Arslan, Mart 1895%e Paiste Kegfa'n-Nikab isminde Arapea gikan bir gazete kurmust. Gazetenin Suriye'de pek cok rage gormesi Suriye sorunla- rina ozel bir onem vermis olduguna isaret etmektedir** Ay- nt yin sonbeharinda Halil Ganem ve Emir Arslan kuvwet lerint biclestrerek *Tark-Suriye Komitesi"ni meydana ge- tiemiglerdi. Kuruldugu tarihte, Komite yoneticileri, Ingiliz basin meneuplarina yaptiklan aeiklamada: “1876 Kanna sasisinin tekrar yarrloge konmast neticesinde yalmtz Su- {2 Ha Gane, cation es Price Coan (ul, oe, 93). 1H ee Stns Guonanrds Ganemin Oman arp cae davranky toric. Arts, nly Segre Rin Prensa po ‘psn te Alaa qua edge de cation a ge “etantprenas ae sare nme Jar des mime eso 9 et ‘eeu peapl veut mat ana solos ees Seat dute ieee rive ahalisine degilfakat baton Osmanks tmparatorlugu sa- lcinferine are we inang aynims yapalmaksizn gavenli ve agi bash (wise) bir harriyet” bahsedilmesi* zorunlulugundan s0z ediyorlardh, Komite tyelerinin "yalniz Surlye” ahalisini dosanmedikleri seklindekt ifadelert Suriye'e verilen onemi gosteriyordu, 1895 ys sonunda Pariste faaliyete gecen Jon Tarklerin Tark-Suriye Komitesine karst cekingen tvilan tba acidan degerlendirilmelidie “Turk Suriye Komitesinin orgamt Jeune Turgule devgisinin cikmasi manasebetivle de Abdalhamitn propagandasim ‘yapan Paris gazetclerinden biti gut matalaada bulunuyordu: ‘Bir zamanlar Pariste er-Raca [Umit] isminde bir Tark- ‘Arap gazetesi ckard), Madara, St. Julien Grek-Unyat (ka tolik]kilisesinin papas Abbé Kateb ii. Sidi, bu kisi giy~ sisini Kaldinyor ve dzerinde kahn harflerle yazih bir Jeune Turquie ibaresi kargimiza glayor™ Tark-Suriye Islahat Komitestnin Arslan, Ganem, Kateb ve adi agtklanmayan bir “mali kaynak’tan olustugu bildirl- liyordu, Halil Ganemin bu siralarda Ahmet Riza'yla da go- rgmelerde bulunmus olmast muhtemeldi. Zira Mesveretin kurucularidan Albert Foa, hatratinda Ahmet Riza'nin, kendisinin ve Halil Ganem'in, ayn: dinden olanlanin bir ‘amag cevresinde birleebilecekleriniispat etmek azere Mes- ‘erect kurmays karar verdiklerin anlanyor.? Oysakei Mesve- retin ill sayast 1895 -yant Turk-Suriye Komitest nin agik- 16 Tes (Lond, 16 Amc 695, eae ae eng) 47 “Raden oe lee, Landes Mra, Pee Reh Mba "rar nega gi elas cenit” Mer 8 En 165s, 2 Gene Meer Aptos 1897, Duna aca A ‘fons aloe Mousa sak eclve gis. 31 Mart whos Hs 4 Alben Fa, Aime Rate” Machete, ¥ 1919238| Janmasinun yapuldagstarhte- gikemist Bu itibarla Ganemtin rola tam bir agikikla belirmemekei “Tark-Suriye Komitesinin islahat program, ayelerinden bicinin ifadesiyle, gonlardan oluguyordu: Anayasatmin tek- zr yardrloge konmasi ve Parlamento'nun yeniden toplan- mast, “Temsileiler Meclist”tarafindan segilecek bir “Milli Konsey"in kurulugu, yonetimin yeniden orgatlenmest, a keerlik yokomlalaganan “irk ve inang” ayrims yapulmakst- 21m herkese yaygunlasunlmas,valilerin “Mill Konsey" tars- findan atanmalan ve bu atamalarin Meclisce onaylanmast, subay adaylannin yetkili maleamlar tarafndan secilmest ve ancak bir smnavdan gocenlere suby rithesi veriimesi csi devlelerle yapilan ticari anlasmalann yeniden gozden geci- rilmesi, her vilayette subeleri olan bir maliye mofewisler| orgatantin kurulmast, milli egitimin tegviki ve bayindlie ve ziraat islerinin dazene sokulmasi* ‘Bu programin ozelltlerinden biri gerek Iuthat ve Teralkt Komitest nin asil prograrm: sanilan programdan” gerek Fransizea Mechverette ckan® lua ve Terakk programin- dan cok daha aeik ve ayrinnlh olmasiydh. Ote yandan bura- da adem-i merkeziyete dogra bir adim atslmak istendigi belli 1897 den sonra Tark-Suriye Komitestnden aruik s6z edil- memektedir. Fakat Komitenin yazeye gikan emellerl 1902 Kongresinde baslalan tarafindan biraz degisik bir sekilde tekrar one saralecekt 1 Be Tonya Take Sut Pale» 19712, 2% Slo ln kon Nees a Smarr syle kat enn 0 Trt yaya heehee ‘crmnaman ae ar iene Kad gets mene see ‘Yeni Osmanhilann Faaliyetlerinin Osmanh imparatorlugu'nun Disindaki Yankalars Jon Tarkler iein entelekGel zemini hazislamis olan akam- Jann incelenmesini zorlaguran unsurlardan biri bu etkile- rin bazen de payitabtun disindan gelmig olmastdr. Yeni Os- ‘manblardan sonra harriyetei akimlann dallanip budaklan- aigr yerlerden birt de Bulgaristan olmusta. Her ne kadar ‘Abdolhamit zamaninda, Bulgaristan bagkentle olan bagla- rum gittikse gevgetiyorduysa da emarextelt Turk okullarina atsnan hocalar hala merkezden geliyordu. Bulgaristan dak serbest entelektuel hayat® oraya giden bircok Turkea bura dda harviyetct yayunlara girigmeye tegvik etmisti. Bu faali- yelleri 1880 yilina kadar goturebiliyoruz. O yil iginde Me- nizade Yusuf isminde Bulgeristanl bir Tark’an Bulgaris- tan’da Rusofilerin himayesinde Tarla isminde bir dergl ¢t- ard gorayoruz"* Yasuf daha sonra Arnavut milliyete, Ihaceketine katlacakts Bu ilk derginin ozellie isi en ilgi ¢ekiei tarafin olugturuyordu, zira onda ile defa olarak top- rk ve halkda olan bir iginin ve belki de Rus “halke"lan- rnin (Narodniklerin) “halla dogra sloganlarimin izlerl g6- ralayor. Bulgaristan ve Balkanlar Ozellikle 20. yazyshn baslaninda memleketimizde yavas yavas yerlesen “halk” goragan Balkanlaedaki Tarkler ta ‘afindan gelistiilip gelistiriimedigi incclemeye muhtactr Koycalak ve koylolak kavramlarinin Bulgarlar arasinda Dir hayli gelismesi balamindan halkgtligin 1910%dan sonra © ois: Tener aca Rees s0 Ss Soe 5 Ade Rh Keg, gras Tk an 179915 (abl, 193) 6.13bize bu yoldan gelmis olmast htimali goz onande tutul- male ‘Bulgaristan’daki Tork basininin daha belie ve yazeydekt etkilerine gelince bunu *tarisma kanallarim agik burakemis olmak® geklinde ozetleyebiliriz** 1895 tarihinde, Tarki- yeden Kacuktan sonra Mizanci Murat Bey bu etkiler il Yyayimladhgs ktapeikta soyle ozetiyordus “Bulgaristanvda goralen teak ~Ki bu terakki hakkanda- ki bilgiler memleketimize gelen softalar araciigyts yayil- rmaktadur hallarszea o tlkede citi devlet idare gekline at- fedilmektedir, Binaenaleyh, eskiden bir halk meclisine karst duyulan tereddatler yok olmakla kalmams, yerine ~dini- rmizin fate lnldigs “Mecls-1 Mesverecle bir tutulmast dolsy siyla goklere cikarilan~ Parlamento sistemine kargi bir sevgi peyda olmustur’ Bulgaristan etkisinin yanmnda Rusya'dakei Tork basiminin| rola de onemli olmustur, 1 gen ino ab an an ee [rel Pnn wes pon Tage ch ln Cf Bi ea 2 eyes be Rael re on Tah ee Raby Be ang Efron 2 Bm ers emacs clair ber Re ‘Mua 1940s Task tte lt Fat arnt laa ‘Bape Tye, Spe Perey: Trk som amin ult 14 Triton sor ops yp Kolbas kars nee Da harm oras neap Ned yi yyy Sebo Brgersaan hone bee bu gts ulus ir nse vara nue ap SL any a td Gana pc ee ‘a yaplanany ted as Image bau br are gure Pee [veh ben yp Mace ues talon Jon Tere Sep wm re ay we He, Mean ‘ims ar tens eats an Monet ll Bnd hare S57 Mun Le Pls ede aloe Pte (ab, 185). 3 {stanbulda yerli gazetelerden daha fazla okunan gazete- lerden biti Kazan’da Gaspiral Ismail Bey'in cakardigh Ter- ‘aman gazetesiydi. Bu gazetenin sayslarmma bakmadan bas- ent aydinlan azerindeki etkilerinin ne olabilmis olacagy- im kestimmek zordus, Fakst, 1895 yih sayntarinin birinde ‘cikan cok iiging bir inceleme bu etkiyle ilgili bir ipuc aglamaktadi. Tercdman'in soz konusu sayisinda taribin fiaisadi yorumunun (Tarkgeyle ifade edilmis) ile ornegt- ne rastlaniyordu. Gaspirat tarafindan yaralan bu parcanin tei, Ermeni sorununun esas itibanyla bir iktisadi soran foldaga ve gozam yolunun Tarkleri Ermeniler kadar iti fuden verimlt yapmaktan ibaret oldugu noktasinda topla- siyordu.§* 1805ten sonra baskentin digindan gelen etkileriozetler- sek Jon Tarlderin bir ideolojk tabula rasayla ge baslama- iklanm ve Itibat ve Terakki'nin olusume yllarmda Pa- risten gelen harriyetgi yayinlara ek olarak Bulgaristan’dan gelen baz yankslardan da yararlandiklarin: soyleyebiliiz Dastan gelen hurziyetet yayinlann amaci pek fazla derine sitmeyen bir Nberalizmi aglamak ve aydinlan harckete ge- firmekti, Ancak, Abdalharast rejimine ve sansare ragmen bu tesvikler de tamamen bakie bir zemin tzerinde ig gor~ mayordu. Bizzat Istanbul iginde bazi entelektael akimlar bir kisim aydinianin birt bir danys gordgayle donanlma- Jar saglamish Payitahun igindelt bu akanlarin da kendi ne has ve uzun vadede meveut dazenin aleyhinde ealsan— bir dinamigi vardh, Bu dinamigh, genisletict ve sinrlandiicy, ‘unsuclanyla birlikte anlayabilmek igin bakaislarimict Mal Ive Mektebine gevirmemiz gerekir. 5B Ange Agine2an. 24 Arb 195,Bir Fikir Merkezi Olarak Malliye Mektebi ‘Malkiye Mektcbi 1859 yshndan bert faliyetteyd.® Abdsl- hhamitin tahta gikmastyla beraber mektebe daha cok onem verilmeye baglands... Bunun nedenini daha ilerde inceleye- cegiz. 1870 yillarmin sonuna dogru Padisah, Sait Pasa'nin tavsiyesiyle mektebe tayin ettedigi bart hocalar sayesinde Malkiye'nin akademik niteligini kuvvetlendirmist, Bunlar- ddan daha sonra en dnlt olam Murat Bey'dir, Murat Bey 1878 yilinda Malkiye'ge girmigt. Az sonra, Yer Osmanhila- ‘rm en gene olan fakat gencligh dolayisiyla da onlara,nispe- ten ince baglarla boglt olan Recaizade Ekrem de mektche cedebiyat hocast olmusta.° Murat Bey’ ve Recalzade’nin mektebin atmosferine egemen olduklar: bundan sonraki yillarda, Malkiye gercekten Avrupat bir irfan ocagi olarak bir islev fa etmeye baslamsu. O sada Malkiye'de ogrenci olarak buluniis olan baton aydinlarumiz bu havayt sonra dan oaleyisle haurlamistardie, Bunlardan birinin fadestyle: “Merhum Murat Bey, Umum Tarih dersinde hepimize ‘cok bayuk ibret levhalar: verir ve bizi dunya inkalaplaninan azametine alignnirdh ve bu mdnevver muallimin takislerin- de, 0 zamana kadar gttigimiz mekteplerde veya evlerimiz- de dinlemeye altsugirmz bal itikatlardan, gorak an‘aneler- den eser bulunmazch, Murat Bey Malkiye Mektebl'nden ye- tisceek efendileri Tarkiye'de uyandigim: diledigi yenilik ve ‘medeniyet ash le doldurmal ister. “Abdurrahman Seref Efendi merhum, bugan inkisafint saadetle gordagamas yakselme haystinin temellerini her 59 Ba, Osman Eg, Teshiye Masry Tri tb, 1939-104), 50250, ‘etiocagu Goss, Malye En velit lan, 1953). Shletomae 62 De Ae an pn Xi a Hk Ei oh ae sakitdin zihninde koklendirecek soglam tohumlar serper- Gi., Sonra Hekimbas: Salih Efendi vards, nebatat dersi ve~ ‘indi, fakat onun agzindan gikan sOsler en derin felsefe ka- idelen id. “Salih Efendl'nln Kenhies'dak yalsinin bahcest Tarki- yetnin il nebatat bahgest id. O, derse geldigi gunler bahge- Sinden getidigi cigeklerin, yapraklarm ilmt yasaytglarint anlaurken bizim baul ikataela doldurulmus olan zihinle- rimlal sanki saparar ve temizlerdi “Bize Maliye dersi veren Mibsil Portakal Paga ile Sakizi (Ohannes Efendi, Tark olmadiklar:halde kendilerini sevdir- misled “Danya hayatunm yalniz iktisst uzerine kurulmus oldu- ‘gun, millelerle memleketler kuvvetinin her seyden ziyade sual tesilat ve saiydan gtkacagini Malye mesunarina hhep bu hocalar telkin ets Boylece Molkiyetain getiedigi yeni dunya gordsinde iki nokta oldugunu gorlyoruz: bri cok genis anlaminda “post tiviem”® geldinde isimlendirlebilecek yen! bie abiat anla- vist digert gene yalntz en genis anlarminda "realizm” ismini ‘verebilecegimis toplumun iktsadi unsurlann Kabul eden, “Saly"t Cemegi) esas sayan bir toplum anlayrst. Her ne kadar Abdalhamit gibi, nen muhafazakar bir insanin padisahlgh ‘srasnda bu gibi slamlann vaehgr insana paradoksal gelirse de daha ilerde gorecepimiz Gzere bu iki tema durmakszin| kargumiza gikacakur, ‘Murat Bey'in tarih dersleri dogrudan dogruya poliikay: 1 Ae, Mada Htlr 18801525 Leal 930), 2630. ‘ec alan Han tnt longa kyle bo seem ‘Sehr, At Wa -Enunouen pobbqueeaTuguee hier, (2 bu gee Aru 19. yo i iin ulin etl Br ‘eo. bu ral iat im Ba, Caton aes Racoon” Faget Sol Seat, 46