GIẢI TÍCH HÀM

Mã học phần: MAT3301

Số tín chỉ: 03
Giảng viên: Lê Huy Chuẩn
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
1. Toán tử tuyến tính:
Định nghĩa: Cho 𝑋 và 𝑌 là hai không gian tuyến tính trên cùng một trường
𝐾. Ánh xạ 𝐴: 𝑋 → 𝑌 được gọi là một toán tử tuyến tính nếu nó thoả mãn
𝐴 𝛼𝑥 + 𝛽𝑦 = 𝛼𝐴𝑥 + 𝛽𝐴𝑦 ∀𝑥, 𝑦 ∈ 𝑋, ∀𝛼, 𝛽 ∈ 𝐾.

Chú ý: Cho 𝐴: 𝑋 → 𝑌 là một ánh xạ tuyến tính. Khi đó:

• Tập
𝒩 𝐴 = Ker 𝐴 ≔ 𝑥 ∈ 𝑋: 𝐴𝑥 = 0 ⊂ 𝑋
là một không gian con của 𝑋 và tập
ℛ 𝐴 = Im 𝐴 ≔ 𝐴𝑥: 𝑥 ∈ 𝑋 ⊂ 𝑌
là một không gian con của 𝑌 với dim(Im 𝐴 ) ≤ dim 𝑋 .
• 𝐴 là đơn ánh khi và chỉ khi 𝒩 𝐴 = 0 . Khi đó 𝐴 bảo toàn tính độc lập
tuyến tính và dim Im 𝐴 = dim 𝑋 .
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
1. Toán tử tuyến tính liên tục và toán tử tuyến tính bị chặn :
Định lý: Cho (𝑋, . ) và (𝑌, . ) là hai không gian định chuẩn trên cùng một
trường 𝐾 và 𝐴: 𝑋 → 𝑌 là một toán tử tuyến tính. Toán tử 𝐴 liên tục (trên 𝑋)
khi và chỉ khi 𝐴 liên tục tại 0.

Định nghĩa: Cho (𝑋, . ) và (𝑌, . ) là hai không gian định chuẩn trên cùng
một trường 𝐾 và 𝐴: 𝑋 → 𝑌 là một toán tử tuyến tính. Toán tử 𝐴 được gọi là bị
chặn (giới nội) nếu có tồn tại một hằng số 𝐶 ≥ 0 sao cho
𝐴𝑥 ≤ 𝐶 𝑥 ∀𝑥 ∈ 𝑋.

Định lý: Toán tử tuyến tính 𝐴: 𝑋 → 𝑌 giới nội khi và chỉ khi nó biến mỗi tập
bị chặn (trong 𝑋) thành tập bị chặn (trong 𝑌).

Định lý: Toán tử tuyến tính 𝐴: 𝑋 → 𝑌 liên tục khi và chỉ nó giới nội.
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
1. Toán tử tuyến tính liên tục và toán tử tuyến tính bị chặn:
Định nghĩa:
Cho 𝐴: 𝑋 → 𝑌 là một toán tử tuyến tính liên tục. Khi đó chuẩn của toán tử 𝐴
ký hiệu bởi 𝐴 là số
𝐴𝑥
𝐴 ≔ sup .
𝑋∋𝑥≠0 𝑥
Mệnh đề: Chuẩn của toán tử liên tục 𝐴 còn được xác định bởi công thức
𝐴 ≔ sup 𝐴𝑥 = sup 𝐴𝑥 = inf 𝐶 > 0: 𝐴𝑥 ≤ 𝐶 𝑥 ∀𝑥 ∈ 𝑋 .
𝑥 ≤1 𝑥 =1

Nhận xét: Nếu 𝐴: 𝑋 → 𝑌 là một toán tử tuyến tính liên tục thì
𝐴𝑥 ≤ 𝐴 𝑥 ∀𝑥 ∈ 𝑋.
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
1. Toán tử tuyến tính liên tục và toán tử tuyến tính bị chặn:
Cách tính chuẩn của một toán tử tuyến tính liên tục 𝐴: 𝑋 → 𝑌:
Bước 1: Chứng minh bất đẳng thức 𝐴𝑥 ≤ 𝐶 𝑥 . Từ đó suy ra 𝐴 liên tục và
𝐴 ≤ 𝐶.
Bước 2:
• Trường hợp 1: Nếu tồn tại 𝑥0 ≠ 0 mà 𝐴𝑥0 = 𝐶 𝑥0 thì suy ra
𝐴𝑥 𝐴𝑥0
𝐴 ≔ sup ≥ = 𝐶 nên 𝐴 = 𝐶.
𝑋∋𝑥≠0 𝑥 𝑥0

• Trường hợp 2: Nếu có tồn tại một dãy 𝑥𝑛 ⊂ 𝑋 ∖ {0} thoả mãn
𝐴𝑥𝑛 = 𝐶𝑛 𝑥𝑛
và 𝐶𝑛 → 𝐶 thì suy ra
𝐴𝑥 𝐴𝑥𝑛
𝐴 ≔ sup ≥ sup = sup 𝐶𝑛 ≥ 𝐶 nên 𝐴 = 𝐶.
𝑋∋𝑥≠0 𝑥 𝑛 𝑥𝑛 𝑛
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
1. Toán tử tuyến tính liên tục và toán tử tuyến tính bị chặn:
Ví dụ:
i. 𝐴: (ℝ2 , ||. |2 → (ℝ2 , ||. |1 , 𝐴 𝑥, 𝑦 = 2𝑥 + 𝑦, 𝑥 − 3𝑦 ;
ii. 𝐴: (𝒞 𝑎, 𝑏 , ||. |max → (𝒞 𝑎, 𝑏 , ||. ||max ), 𝐴𝑓 𝑡 = 𝑎 𝑡 𝑓(𝑡) trong đó
𝑎 . ∈ 𝒞 𝑎, 𝑏 .
iii. 𝐴: (𝒞 1 𝑎, 𝑏 , ||. |max → (𝒞 𝑎, 𝑏 , ||. |max , 𝐴𝑓 = 𝑓 ′ .
iv. 𝐴: (𝒞 1 𝑎, 𝑏 , ||. |1 → (𝒞 𝑎, 𝑏 , ||. |max , 𝐴𝑓 = 𝑓 ′ , trong đó
𝑓 1 = 𝑓 max + 𝑓 ′ max .

Định lý:
Cho (𝑋, . ) và (𝑌, . ) là hai không gian định chuẩn trên cùng một trường 𝐾
và 𝐴: 𝑋 → 𝑌 là một toán tử tuyến tính. Khi đó nếu 𝑋 là không gian hữu hạn
chiều thì 𝐴 là toán tử liên tục.
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
2. Không gian ℬ(𝑿, 𝒀):
Định nghĩa: Cho (𝑋, . ) và (𝑌, . ) là hai không gian định chuẩn trên cùng
một trường 𝐾. Ta ký hiệu ℬ 𝑋, 𝑌 là tập tất cả các toán tử tuyến tính liên tục
từ 𝑋 vào 𝑌.

Mệnh đề: Giả sử 𝐴, 𝐵 ∈ ℬ 𝑋, 𝑌 và 𝜆 ∈ 𝐾. Khi đó:

i. 𝐴 + 𝐵 ∈ ℬ 𝑋, 𝑌 và 𝐴 + 𝐵 ≤ 𝐴 + 𝐵 ;
ii. 𝜆𝐴 ∈ ℬ 𝑋, 𝑌 và 𝜆𝐴 ≤ 𝜆 𝐴 .

Định lý: ℬ 𝑋, 𝑌 cũng là một không gian tuyến tính định chuẩn trên trường
𝐾 với phép cộng hai toán tử, phép nhân một số với một toán tử và cấu trúc
chuẩn là phép lấy chuẩn toán tử.
 Chương II. KHÔNG GIAN ĐỊNH CHUẨN
§2. Toán tử tuyến tính liên tục
2. Không gian ℬ(𝑿, 𝒀):
Định nghĩa: Cho {𝐴𝑛 } là một dãy toán tử trong ℬ 𝑋, 𝑌 .
• Nếu 𝐴 ∈ ℬ 𝑋, 𝑌 và 𝐴𝑛 − 𝐴 → 0 thì ta nói rằng {𝐴𝑛 } hội tụ theo chuẩn
(toán tử) hay hội tụ đều đến 𝐴.
• Nếu 𝐴: 𝑋 → 𝑌 và 𝐴𝑛 𝑥 − 𝐴𝑥 → 0 ∀𝑥 ∈ 𝑋 thì ta nói {𝐴𝑛 } hội tụ điểm đến 𝐴.

Định lý: Nếu 𝑋 là không gian định chuẩn và 𝑌 là không gian đầy đủ (Banach)
thì ℬ 𝑋, 𝑌 cũng là không gian đầy đủ.