TIX2020

PENGANTAR SOSIOLINGUISTIK
BAHASA KEBANGSAAN DAN PERANCANGAN BAHASA

Minggu 6
21.11.2022 (Isnin)
(Tiada kuliah sempena Pilihanraya Umum ke-15)

Jamila Mohd (PhD)

jamila@um.edu.my
014-2233989
 PERANCANGAN BAHASA

Perubahan bahasa yang dirancang melibatkan

perkara-perkara seperti memperkenalkan
identiti baharu, reformasi sistem ejaan dan
membangunkan dialek standard untuk
dijadikan sebagai bahasa kebangsaan atau
bahasa rasmi.

Membangunkan polisi pengunaan bahasa

untuk menyelesaikan masalah tertentu dalam
komuniti bahasa yang multilingual.
 PERANCANGAN BAHASA

Menurut Phillipson (2003), Perancangan Bahasa

merupakan satu bidang khas dalam sosiologi
perancangan bahasa. Ia mengambil kira input
daripada bidang ekonomi, demografi,
pendidikan dan linguistik. Ia merupakan
instrumentasi dalam polisi bahasa. Aplikasi
utama adalah selepas penjajahan.

Tsunoda (2005) berkata, polisi bahasa harus

dilaksanakan untuk mengelak situasi kepupusan
bahasa, contohnya, menghapuskan penindasan
sosio ekonomi, menaikkan prestij dan sikap
penutur sendiri untuk menggalakkan kesetiaan
bahasa.
 PERANCANGAN BAHASA

Asmah (1985) berkata, dalam negara

multilingual, Perancangan Bahasa bermakna
penentuan bahasa yang hendak dijadikan
bahasa kebangsaan atau bahasa rasmi dan
diikuti dengan pembinaan bahasa tersebut. Ini
bermakna, Perancangan Bahasa secara
keseluruhannya mempunyai 2 tahap utama
iaitu:

1. penentuan bahasa
2. pembinaan bahasa
 BAHASA KEBANGSAAN DAN BAHASA RASMI

Para sosiolinguis membezakan Bahasa

Kebangsaan (National Language) dan Bahasa
Rasmi (Official Language) dari segi dimensi
referensi afektif atau dimensi ideologi-
instrumentasi.
 BAHASA KEBANGSAAN (NATIONAL LANGUAGE)

Bahasa Kebangsaan (National Language) adalah

bahasa untuk tujuan politik, budaya dan sosial.
Ia melambangkan identiti dan kedaulatan
negara serta fungsi utamanya adalah untuk
menyatu-padukan rakyat. Bahasa Kebangsaan
dibangunkan dan digunakan sebagai lambang
perpaduan negara.
 BAHASA RASMI (OFFICIAL LANGUAGE)

Bahasa Rasmi (Official Language) adalah bahasa yang

digunakan dalam situasi rasmi, contohnya dalam
urusan pemerintahan dan pentadbiran, sistem
pendidikan negara, perdagangan, perusahaan serta
upacara rasmi.

Bahasa rasmi tidak semestinya bahasa kebangsaan

kerana Bahasa rasmi tidak dikaitkan dengan
nasionalisme.

Tujuan Bahasa rasmi adalah praktikal iaitu memberi

manafaat kepada orang ramai (utilitarian) dan tidak
bersifat simbolik. Walau bagaimanapun, ada bahasa
yang mempunyai 2 fungsi iaitu sebagai bahasa
kebangsaan dan bahasa rasmi.
 STATUS RASMI DAN MINORITI DALAM PERANCANGAN BAHASA

Biasanya kerajaan akan mengisytiharkan sesuatu

bahasa sebagai bahasa kebangsaan terutamanya dalam
negara multi–lingua.

Paraguay adalah negara Amerika Latin yang

menggunakan bahasa pribumi Guarani sebagai Bahasa
Kebangsaan dan Bahasa Sepanyol sebagai Bahasa Rasmi.

Bahasa Inggeris biasanya adalah bahasa rasmi yang

kedua di banyak negara. (Malaysia : Malay & English).
Di New Zealand walaupun BI adalah bahasa rasmi
(kerajaan & pendidikan), bahasa Maori mempunyai
kedudukan sebagai bahasa rasmi yang diiktiraf. (rujuk
buku teks, m/s.105)
 FAKTOR DALAM MENETAPKAN BAHASA KEBANGSAAN

Kebanyakan negara memilih satu Bahasa Kebangsaan

sebagai lambang negara – simbolik.
Pada abad lepas (100 tahun kebelakangan ini), isu
kenegaraan dan kemerdekaan telah menjadi isu politik
yang penting di seluruh dunia – alat penyatuan bangsa –
terutama dalam negara multi lingua.
Dalam usaha untuk menubuhkan identiti kebangsaan
yang tersendiri, dan juga memastikan kemerdekaan
tercapai daripada penjajah, pembangunan Bahasa
Kebangsaan sering memainkan peranan yang penting.
Masalah penyatuan tidak timbul dalam negara yang
majoriti menggunakan satu bahasa.
Masaalah hanya timbul di negara multi-lingual.
Nilai simbolik sesuatu bahasa kebangsaan sebagai
titik perpaduan yang dialu-alukan sering diterima baik
oleh rakyat.
 PERANCANGAN UNTUK BAHASA KEBANGSAAN RASMI
(NATIONAL OFFICIAL LANGUAGE)

Menentukan satu kod/ bahasa yang sesuai

sebagai bahasa rasmi melibatkan isu berkaitan
variasi, fungsi dan sikap penutur terhadapnya:

Terdapat empat (4) Langkah terlibat:

1. Pemilihan - selection
2. Kodifikasi- codification
3. Perancangan/perincian - elaboration
4. Penerimaan - acceptance
 PERANCANGAN UNTUK BAHASA KEBANGSAAN RASMI
(NATIONAL OFFICIAL LANGUAGE)

1. Pemilihan – Mengenal pasti bahasa yang akan

dibangunkan sebagai Bahasa Kebangsaan Rasmi. Keputusan
biasanya bersifat politik tetapi linguis memberi pendapat
tentang masalah yang timbul dalam pemilihan sesuatu
bahasa.
2. Kodifikasi- Menyeragamkan struktur dan fitur linguistik -
proses linguistik.
3. Perancangan/perincian - menambah pengunaan dalam
domain baharu dan membangunkan sumber linguistik
untuk menerangkan konsep/ konteks baharu.
4. Penerimaan – Memastikan penerimaannya kerana status
sesuatu bahasa kebangsaan dan sikap terhadapnya adalah
sangat penting. Penerimaan rakyat harus dipertimbangkan
dan diambil kira. Perlu ada langkah-langkah untuk
meningkatkan prestijnya dan penerimaan dari segi politik.
 PERANAN AHLI LINGUISTIK DALAM
PERANCANGAN BAHASA

1. Kodifikasi ortografi

2. Membangunkan istilah/ perbendaharaan kata

3. Penerimaan masyarakat

4. Perancangan pemerolehan bahasa

 1. KODIFIKASI ORTOGRAFI

Melibatkan perancang yang mempunyai kepakaran

linguistik.
Melibatkan kerajaan. Di sesetengah negara dahulu
melibatkan para mubaligh.
Menentukan yang mana satu sistem yang lebih
efekif.
Dilaksanakan melalui penyebaran makalah, buku
panduan, kamus dan syarahan umum.
Cara ejaan dan sebutan yang diterima pakai.
2. MEMBANGUNKAN ISTILAH/ PERBENDAHARAAN KATA

Untuk domain tertentu – penulisan dokumen rasmi,

pengajaran subjek Matematik, Sains dll.

Terutamanya untuk menerangkan konsep dari budaya lain.

Dilemma Maori Language Commission (m/s.115) – antara

masaalah: kata pinjaman Bahasa Inggeris; perkataan Maori
yang tidak berapa dikenali; membentuk perkataan baharu

‘remain true to the spirit of the language’ – tidak mudah

untuk kekal kepada ‘semangat ‘ sesuatu bahasa.
2. MEMBANGUNKAN ISTILAH/ PERBENDAHARAAN KATA

Pembentukan perkataan/istilah baharu untuk

menyelesaikan masalah.

Dalam membangunkan istilah perancangan

Korpus (Corpus Planning) adalah penting.

Perancang bahasa akan membuat analisis dan

menentukan penggunaan bahan literari dan
standard, nahu, dan vokabulari/istilah.
 3. PENERIMAAN MASYARAKAT

Memerlukan penerimaan daripada kumpulan tertentu

(ahli politik, puak tertentu yang berkuasa). Ia boleh
menentukan kejayaan sesuatu bahasa (Lihat m/s. 113:
pertikaian antara Bokmal dan Nynorsk sebagai bahasa rasmi
di Norway.

Mandarin di China (kerajaan) .

Media dan Rakyat – siapa yang menyebar, siapa yang

menentukan?

Sebab mengapa rakyat tidak dapat menerima sesuatu

polisi bahasa adalah rumit dan terus dipertikaikan.
 3. PENERIMAAN MASYARAKAT

Penerimaan masyarakat mesti mengambil kira Perancangan

Status/Prestij.

Perancang bahasa mesti menganalisa dan memantau evolusi

dan perkembangan fungsi bahasa yang dipilih dalam
masyarakat.

Biasanya Pentadbir (kerajaan tempatan, atau badan yang

bertanggungjawab seperti Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) dan
ahli politik dipertanggungjawabkan.

Berusaha untuk mempengaruhi sikap orang awam tentang

bahasa yang dipilih sebagai bahasa rasmi atau bahasa
kebangsaan.
 4. PERANCANGAN PEMEROLEHAN BAHASA

Memberi fokus kepada penggunaan bahasa dalam konteks

tertentu dan meningkatkan penggunaannya.

Cara yang paling baik adalah dalam pendidikan (juga

dikenali sebagai perancangan bahasa dalam pendidikan)

Tujuan bagi memperbaiki teks bertulis supaya mencapai

tahap kefasihan yang terbaik dalam konteks tertentu.

Cara utama untuk tujuan ini adalah melalui pendidikan,

perundingan bahasa dan semakan teks, penilaian dll.

Boleh melibatkan kos yang tinggi, jadi perancangan yang

baik serta kepekaan sumber kewangan adalah diperlukan.
Matlamat kerajaan mestilah teratur dan dirancangkan dengan
teliti.
 KESIMPULAN

Bahasa menyuarakan identiti dan keahlian

dalam sesuatu kumpulan dan kenegaraan.

Bahasa adalah Jiwa Bangsa

Bahasa melambangkan bangsa.

 RUJUKAN

Abdullah Hassan One Hundred Years of Language Planning

In Malaysia: Looking Ahead to the Future.

Asmah Haji Omar (1985). Perancangan Bahasa dengan

Rujukan Khusus kepada Perancangan Bahasa Malaysia. DBP.

http://www.languageinindia.com/nov2004/abdulla1.htm.

http://kertaskerja.wordpress.com/2009/05/28/peranca nga
n-bahasa-malaysia-dari-segi-taraf-dan-korpus/ .

http://www.pts.com.my/modules.php?name=News&file=
print&sid=193.