ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ ΒΙΒΛΙΟ 3,ΕΝΟΤΗΤΑ 78

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

[78.1] Και οι Κερκυραίοι, επειδή εφορμούσαν και άτακτα και με λίγα πλοία
δεινοπαθούσαν από την πλευρά τους. Οι Αθηναίοι εξάλλου, επειδή φοβούνταν το
μεγαλύτερο αριθμό (των εχθρικών πλοίων) και την περικύκλωση, δεν έκαναν επίθεση
στα παρατεταγμένα εναντίον τους πλοία ούτε στο σύνολό τους ούτε στο μέσο τους,
αλλ’ αφού επιτέθηκαν σε μια πτέρυγα καταβυθίζουν ένα πλοίο. Και μετά απ’ αυτά (οι
Αθηναίοι), αφού οι εχθροί σχημάτισαν κυκλική παράταξη, έπλεαν γύρω γύρω από
αυτούς και προσπαθούσαν να τους προκαλέσουν σύγχυση.
[78.2] Καθώς όμως το αντιλήφτηκαν οι Πελοποννήσιοι που ήταν κοντά στους
Κερκυραίους και επειδή φοβήθηκαν μήπως συμβεί αυτό που έγινε στη Ναύπακτο,
σπεύδουν να βοηθήσουν, και αφού συγκεντρώθηκαν όλα μαζί τα πλοία έκαναν
ταυτόχρονα την επίθεση εναντίον των Αθηναίων.
[78.3] Τότε άρχισαν πια κι εκείνοι να υποχωρούν κωπηλατώντας προς τα πίσω και
συγχρόνως επιδίωκαν να προλάβουν τα κερκυραϊκά πλοία να καταφύγουν (στο λιμάνι)
στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό, καθώς αυτοί θα υποχωρούσαν αργά και οι εχθροί
είχαν παραταχθεί εναντίον τους.
[78.4] Η ναυμαχία λοιπόν, αφού εξελίχθηκε κατ’ αυτό τον τρόπο, τελείωσε με τη δύση
του ηλίου.

1.κακῶς τε καὶ κατ’ ὀλίγας προσπίπτοντες: Αυτό λέγεται σε αναφορά προς το προηγούμενο οὐδεὶς
κόσμος (77.2). Ο Θουκυδίδης θεωρεί την τακτική αυτή ως την κύρια αιτία ήττας των Κερκυραίων.
2.ἁθρόαις... μέσον: Το ἁθρόαις συνάπτεται με το τεταγμέναις. Οι Αθηναίοι δρουν με σύνεση και
προσαρμόζουν κατάλληλα την τακτική τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αριθμητική
υπεροχή των αντιπάλων τους. Η συνειδητοποίηση ότι η επίθεση σ’ όλη τη συγκεντρωμένη δύναμη
των εχθρών ήταν ασύμφορη τους οδηγεί στην επίθεση κατά κέρας.
3.προσβαλόντες δέ κατὰ κέρας: Οι Αθηναίοι ακολουθούν την τακτική αυτή, διότι απέκλειε τον
κίνδυνο περικύκλωσής τους από τις εχθρικές δυνάμεις, ενώ συγχρόνως τους παρείχε μεγάλη
ευχέρεια διαφυγής. Αξιοσημείωτη είναι η τόλμη αλλά και η μεγάλη ναυτική εμπειρία των Αθηναίων,
οι οποίοι δεν ακολουθούν αμυντική τακτική αλλά επιτίθενται, παρά την αριθμητική ανωτερότητα
των Πελοποννησίων.
4.κύκλον ταξαμένων αὐτῶν: Περιγράφεται η αντίδραση των Πελοποννησίων, οι οποίοι προσπαθούν
να αποφύγουν την κατά κέρας επίθεση των Αθηναίων.
5.γνόντες δὲ οἱ πρὸς τοῖς Κερκυραίοις: Οι Πελοποννήσιοι που αντιμετώπιζαν τους Κερκυραίους δεν
πρέπει να ήταν πολύ μακριά από εκείνους που αντιμετώπιζαν τους Αθηναίους και έτσι μπόρεσαν να
δουν ότι υπήρχε ο κίνδυνος να επαναληφθεί σε βάρος τους το πάθημα της Ναυπάκτου. Πρόκειται
για αξιοπρόσεκτη αναφορά, καθώς εντάσσεται στις λίγες περιπτώσεις που ο Θουκυδίδης
παρουσιάζει τους ανθρώπους να διδάσκονται από τα λάθη (δικά τους ή άλλων) του παρελθόντος .
6.μὴ ὅπερ ἐν Ναυπάκτῳ γένοιτο: Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Θουκυδίδης (2.83-84) το καλοκαίρι
του 429 π.Χ. στη ναυμαχία της Ναυπάκτου ο στρατηγός των Αθηναίων Φορμίων με 20 πλοία νίκησε
τον αποτελούμενο από 47 πλοία στόλο των Πελοποννησίων, διότι με κατάλληλους ελιγμούς
κατόρθωσε να προξενήσει σύγχυση στους αντιπάλους.
7.καὶ γενόμεναι ἁθρόαι αἱ νῆες: Συνενώθηκαν δηλαδή τα δύο τμήματα του πελοποννησιακού στόλου
(20 πλοία που είχαν παραταχθεί εναντίον των Κερκυραίων + 33 πλοία που είχαν αντιταχθεί στα 12
αθηναϊκά = συνολικά 53 πελοποννησιακά πλοία).
8.τὰς τῶν Κερκυραίων... προκαταφυγεῖν: Οι Αθηναίοι υποχωρούν χωρίς βιασύνη, για να δώσουν τη
δυνατότητα στους Κερκυραίους να καταφύγουν στο λιμάνι τους.
9.σχολῇ τε ὑποχωρούντων: Η τακτική της αργής υποχώρησης που ακολουθούν οι Αθηναίοι είχε ως
στόχο να παρασύρει τους Πελοποννήσιους στην καταδίωξη των αθηναϊκών πλοίων, που, καθώς
έπλεαν με βραδύτητα, δημιουργούσαν στους αντιπάλους τους την ψεύτικη ελπίδα ότι θα μπορούσαν
να τα προφτάσουν. Με αυτήν την κίνηση αντιπερισπασμού οι Πελοποννήσιοι δε θα στρέφονταν κατά
των Κερκυραίων, δίνοντας τους έτσι το χρόνο να επιστρέψουν ασφαλείς στο λιμάνι τους.
10.τοιαύτῃ γενομένῃ: Η περιγραφή της ναυμαχίας που προηγήθηκε, κατά την οποία ο Νικόστρατος
ανακρούει πρύμνα, διατηρώντας άθικτη την παράταξή του και βοηθώντας συγχρόνως τους
Κερκυραίους να υποχωρήσουν, αποκαλύπτει τις στρατηγικές του ικανότητες. Πράγματι ο Αθηναίος
ναύαρχος διακρίνεται για την τόλμη του, τις ψύχραιμες επιλογές του, τη μεγάλη ναυτική του
εμπειρία, την οξύτατη κρίση και την πολιτική του ευστροφία τη συνδυασμένη με ανθρωπισμό. Πιο
αναλυτικά ο Νικόστρατος κατόρθωσε να αναχαιτίσει με 12 μόλις πλοία 53 εχθρικά, να προστατεύσει
την αποχώρηση των αποδιοργανωμένων Κερκυραίων, να διατηρήσει το στόλο του αλώβητο και να
διασφαλίσει τα αθηναϊκά συμφέροντα στο νησί, εμποδίζοντας ουσιαστικά τους Σπαρτιάτες να
πραγματοποιήσουν την προσχεδιασμένη τους απόβαση στην Κέρκυρα. Η πολιτική ευφυία και ο
ανθρωπισμός που επιδεικνύει στην περίσταση αυτή ο Νικόστρατος δε συναντιέται σε κανέναν άλλο
Αθηναίο, με μόνη ίσως εξαίρεση τον Περικλή, ο οποίος φαίνεται ότι διέθετε το είδος της
μεγαλοφροσύνης που η συμπεριφορά του Νικόστρατου αφήνει να διαφανεί. Έχει μάλιστα
υποστηριχθεί η άποψη πως αν στην Αθήνα είχαν υπάρξει λίγοι ακόμα σαν και τον Νικόστρατο —αν
για παράδειγμα ο Αλκιβιάδης πραγματικά κατείχε τις αριστοκρατικές αρετές που ισχυριζόταν ότι
διέθετε— τότε θα ήταν πλησιέστερη στην αλήθεια η άποψη πως μόνη αυτή (ενν. η Αθήνα) δεν
προκαλούσε αγανάκτηση ούτε στον εχθρό, όταν αυτός κακοπάθαινε απ’ αυτήν, ούτε στον υπήκοο
μεμψιμοιρία, διότι τάχα εξουσιαζόταν από ανάξιους (2.41.3).
Τακτική
Σε αντίθεση με την εσφαλμένη τακτική των Κερκυραίων οι Αθηναίοι ακολουθούν
σωστή τακτική και προσαρμόζονται εύστοχα στην αριθμητική υπεροχή των
Πελοποννησίων.Πιο συγκεκριμένα:
1. Αποκλείουν την επίθεση στο σύνολο των δυνάμεων των εχθρών.
Χτύπησαν μόνο μια πτέρυγα του εχθρού και βύθισαν ένα πλοίο. Η τακτική αυτή
απέκλεισε την περικύκλωση τους και έκανε εύκολη τη διαφυγή.
2. Ακολούθησαν την τακτική της αργής υποχώρησης αφού η αριθμητική υπεροχή
των αντιπάλων ήταν δεδομένη. Υποχωρούν αργά και συντονισμένα, χωρίς να
χάσουν την ψυχραιμία και τη συγκέντρωση τους. Ο στόχος τους ήταν να μην
έχουν οι ίδιοι απώλειες και να δώσουν χρόνο στα πλοία των Κερκυραίων
ν'ανασυνταχθούν και να επιστρέψουν στο λιμάνι.

Η τακτική που ακολουθούν αναδεικνύει την εμπειρία τους στα ναυτικά θέματα, την
εξαιρετική τεχνική τους, την απόλυτη τάξη και πειθαρχία τους και την τόλμη τους .

Ο Νικόστρατος
Κατορθώνει ν'αντιμετωπίσει με δώδεκα πλοία τα πενήντα τρία πλοία των εχθρών.
Είναι ρεαλιστής, ψύχραιμος, ευφυής και προνοητικός.Διαθέτει τόλμη και
αποφασιστικότητα αλλά και γνώσεις και πείρα στα ναυτικά θέματα. Η οξεία αντίληψη
των πραγμάτων που έχει του επιτρέπει να διατηρήσει τον στόλο του αλώβητο και να
ελαχιστοποιήσει τις απώλειες για τους πανικοβλημένους και αποδιοργανωμένους
Κερκυραίους. Με ανθρωπιά, αποφασιστικότητα και στρατηγική οξύνοια διασφαλίζει
τα Αθηναϊκά συμφέροντα στο νησί της Κέρκυρας και αποτρέπει μια συντονισμένα
απόβαση των Πελοποννησίων στην Κέρκυρα. Τέλος με ευθύνη, ψυχραιμία και
μεγαλοφροσύνη βοηθά τα κερκυραϊκά κάράβια να καταφύγουν ασφαλή στο λιμάνι
τους.

Α. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου :

1. ἐταλαιπώρουν τὸ καθí αὑτούς: Γιατί οι Κερκυραίοι βρέθηκαν σε δεινή θέση;

2. Ποια στρατηγική ακολούθησαν οι Αθηναίοι, αν κρίνουµε από τους ελιγµούς τους
στη ναυµαχία97;
3. Πώς αντέδρασαν στην τακτική των Αθηναίων οι Πελοποννήσιοι και γιατί;
4. Να περιγράψετε τη στάση και τις ενέργειες καθενός από τους αντιπάλους στη
ναυµαχία.
5. Να αξιολογήσετε την τακτική του Νικόστρατου στη ναυµαχία. Ποια συµπεράσµατα
µπορούµε να βγάλουµε για το χαρακτήρα του από τη στάση του;
6. Να εντοπίσετε στην περιγραφή της ναυµαχίας τα σηµεία που δείχνουν τη ναυτική
εµπειρία και τέχνη των Αθηναίων και να τα αναλύσετε.
7. Πώς κρίνετε τις στρατηγικές ικανότητες των αντιπάλων; Ποιοι υπερέχουν κατά τη
γνώµη σας; Για δύο λόγους: α) κακῶς τε προσπίπτοντες, β) καὶ κατí ὀλίγας
προσπίπτοντες. 97 Βλ. σχόλια βιβλίου σ. 333. 98 O J. Finley (1977, σ. 187) παρατηρεί ότι
ο
πελοποννησιακός στόλος στην πραγµατικότητα δεν κατόρθωσε τίποτα.
Β. Ερωτήσεις σύντοµης απάντησης
1. Πότε και πώς τελείωσε η ναυµαχία;
2. Ποιες ήταν οι απώλειες των Κερκυραίων;
3. Να υπογραµµίσετε στο κείµενο τα ρήµατα που δείχνουν τις ενέργειες καθενός από
τους αντιπάλους.
4. δείσαντες µὴ ὅπερ ἐν Ναυπάκτῳ γένοιτο: Τι ακριβώς φοβήθηκαν οι Πελοποννήσιοι;

Συνδυασµός ερωτήσεων κλειστού τύπου και ανοικτού τύπου

1. Α. Να σηµειώσετε Χ στη σωστή απάντηση.

Οι Αθηναίοι επιτέθηκαν:
α) Στο σύνολο των πλοίων των Πελοποννησίων !
β) Στο µέσο των πλοίων !
γ) Στα πλάγια !

Β. Γιατί οι Αθηναίοι επέλεξαν την τακτική αυτή;

2. Α. Να κρίνετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή λανθασµένες, σύµφωνα µε

το κείµενο, σηµειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο.

Οι Αθηναίοι αφού βύθισαν ένα πλοίο των Πελοποννησίων: Σωστό Λάθος

α) δε συγκρούστηκαν περισσότερο µε τους αντιπάλους ! !
β) υποχώρησαν όσο πιο γρήγορα µπορούσαν ! !
γ) υποχώρησαν µε βραδύ ρυθµό ! !
δ) ζήτησαν βοήθεια από τους Κερκυραίους ! !
ε) επιτέθηκαν µε ορµή στους αντιπάλους ! !
Β. Να δικαιολογήσετε την τακτική των Αθηναίων σε µία πρόταση που χαρακτηρίσατε
ως σωστή