Α κλίση ουσιαστικών

Αρσενικά σε –ας και –ης                  θηλυκά σε –α και -η

Οι καταλήξεις των πτώσεων είναι οι εξής:

Ενικός  
αρσενικά θηλυκά Παραδείγματα:
 
    Ενικός αριθμός
  σε -αςσε -ης σε -α σε -η
  αρσενικά σε –ας αρσενικά σε -ης
ον. -ας -ης -α -η
  Αρχαία ελληνικά Νέα ελληνικάΑρχαία ελληνικά Νέα ελληνικά
γεν. -ου -ου -ας ή -ης -ης
Ονομ.ὁ λοχίας ο λοχίας πολίτης πολίτης
δοτ.-ᾳ -ῃ -ᾳ ή -ῃ -ῃ
Γεν. τοῦ λοχίου του λοχία πολίτου πολίτη
αιτ. -αν -ην -αν -ην
Δοτ. τῷ λοχίᾳ - πολίτῃ -
κλ. -α -α ή -η -α -η
Αιτ. τόν λοχίαν το(ν) λοχία πολίτην πολίτη
Πληθυντικός
Κλητ. (ὦ) λοχία λοχία πολῖτα πολίτη
ον. -αι
 
γεν. -ῶν
Πληθυντικό αριθμός
δοτ. -αις
αιτ. -ας Ονομ.οἱ λοχίαι οι λοχίες πολῖται πολίτες

κλ. -αι Γεν. τῶν λοχιῶν των λοχιών πολιτῶν πολιτών

Δοτ. τοῖς Λοχίαις - πολίταις -

Αιτ. τούς λοχίας τους λοχίες Πολίτας πολίτες

Κλητ. (ὦ) λοχίαι λοχίες πολῖται πολίτες

             
 

Ενικός αριθμός

  θηλυκά σε –α Θηλυκά σε -ης

  Αρχαία ελληνικά Νέα ελληνικάΑρχαία ελληνικά Νέα ελληνικά

Ονομ.  χώρα η χώρα τιμή τιμή

Γεν.   χώρας της χώρας τιμῆς τιμής

Δοτ.   χώρᾳ - τιμῇ -

Αιτ.   χώραν τη(ν) χώρα τιμήν τιμή

Κλητ.   χώρα Χώρα τιμή τιμή

Πληθυντικό αριθμός

Ονομ.αἱ χῶραι οι χώρες τιμαί τιμές

Γεν. τῶν χωρῶν των χωρών τιμῶν τιμών

Δοτ. ταῖς χώραις - τιμαῖς -

Αιτ. τάς χώρας τις χώρες τιμάς τιμές

Κλητ. (ὦ) χῶραι χώρες τιμαί τιμές

             
 
Παρατηρήσεις:

1.      Προσέχουμε τη διαφορά που υπάρχει στη γενική ενικού στα αρσενικά ονόματα της νέας ελληνικής
από τα αρχαία, π.χ.,  τοῦ λοχίου, τοῦ πολίτου – του λοχία, του πολίτη.

2.      Παρατηρούμε ότι ο πληθυντικός αριθμός είναι ίδιος και για τα αρσενικά και για τα θηλυκά, τόσο στα
αρχαία, όσο και στη νέα ελληνική, π.χ., οἱ λοχίαι, οἱ πολῖται, αἱ χῶραι, αἱ τιμαί – οι λοχίες, οι πολίτες, οι
χώρες, οι τιμές.

3.      Παρατηρούμε την ομοιότητα της γενικής ενικού με τα δευτερόκλιτα ονόματα, π.χ., τοῦ λοχίου, τοῦ
πολίτου - τοῦ ἀνθρώπου, τῆς ἐλάφου.
 

Κανόνες τονισμού:

1.      Το –α στην κατάληξη –ας των πρωτόκλιτων (σε οποιαδήποτε πτώση) καθώς και το -ᾳ της δοτικής
είναι πάντα μακρόχρονα.

2.      Όλα τα πρωτόκλιτα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα και περισπώνται, π.χ., ὁ λοχίας
- τῶν λοχιῶν
                              ὁ κομήτης - τῶν κομητῶν

                              ἡ νίκη - τῶν νικῶν

                              ἡ μαθήτρια - τῶν μαθητριῶν

3.      Από τα αρσενικά σε –ης λήγουν στην κλητική ενικού σε –α (αντί κανονικά σε -η):

Α) αυτά που τελειώνουν σε –της, π.χ., ὁ βουλευτής - ὦ βουλευτά.

Β) τα σύνθετα με δεύτερο συνθετικό ρήμα, σε –άρχης, -μέτρης, -τρίβης, -πώλης, - ώνης κλπ.,  π.χ.,  ὁ
γυμνασιάρχης - ὦ γυμνασιάρχα

                                          ὁ γεωμέτρης - ὦ γεωμέτρα.

                                          ὁ παιδοτρίβης - ὦ παιδοτρίβα

                                          ὁ ἀρτοπώλης - ὦ ἀρτοπῶλα

                                          ὁ τελώνης - ὦ τελῶνα

γ) τα εθνικά, π.χ., ὁ Πέρσης - ὦ Πέρσα, ὁ Σκύθης - ὦ Σκύθα, αλλά: ὁ Πέρσης - ὦ Πέρση

 
(το –α της κλητικής ενικού είναι βραχύχρονο)

ΠΡΟΣΟΧΗ

α. ὁ δεσπότης ανεβάζει τον τόνο στην κλητική ενικού, π.χ., ὦ δέσποτα.

β. Τα ουσιαστικά σε –δης, π.χ., ὁ εὐπατρίδης και το κύριο όνομα Αἰσχίνης, διατηρούν    την κατάληξη –η
στην κλητική ενικού.

4.      Στα θηλυκά που λήγουν σε –α, το –α αυτό ονομάζεται καθαρό, όταν πριν από αυτό υπάρχει φωνήεν
ή –ρ- (π.χ., πολιτεί-α, χώρ-α κλπ.) και μη καθαρό, όταν πριν από αυτό υπάρχει άλλο σύμφωνο εκτός από
το –ρ- (π.χ., μᾶζ-α, πεῖν-α κλπ.)
Το μη καθαρό –α- είναι πάντα βραχύχρονο (στον ενικό) και στη γενική και δοτική ενικού τρέπεται σε –η.

Το καθαρό –α- είναι κανονικά μακρόχρονο.

Παραδείγματα
Ενικός αριθμός

    καθαρό     Μη καθαρό

Ονομ.ἡ πολιτεία γλῶσσα

Γεν. τῆς πολιτείας γλώσσης

Δοτ. τῇ πολιτείᾳ γλώσσῃ

Αιτ. τήν πολιτείαν γλῶσσαν

Κλητ. (ὦ) πολιτεία γλῶσσα

       
Πληθυντικός αριθμός

Ονομ.αἱ πολιτεῖαι γλῶσσαι

Γεν. τῶνπολιτειῶν γλωσσῶν
Δοτ. ταῖςπολιτείαις γλώσσαις

Αιτ. τάς πολιτείας γλώσσας

Κλητ. (ὦ) πολιτεῖαι γλῶσσαι

Development and Design by Digy.gr (https://www.digy.gr).