KOSOVA’DA

TÜRK
KİMLİĞİ

Nurten LAHİ
 2

Kosova Hakkında
• Resmî adıyla Kosova Cumhuriyeti
• 1999 yılında Birleşmiş Milletler kontrolü altına alınan Kosova, 2008
yılında Sırbistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti.
• 17 Şubat 2008 tarihinde bağımsızlığını ilan eden Kosova Mart 2020
itibarıyla 97 ülke tarafından tanınmaktadır.
Konumu 3
 4

Kosova Bayrağı
• Bayrağındaki 6 yıldız, ülkede yaşayan 6
etnik grubu temsil etmektedir. Bu 6 etnik
grup;
• Arnavutlar,
• Sırplar,
• Türkler,
• Boşnaklar,
• Romlar ve
• Gora halkıdır.
• Ülke nüfusu 2020 tarihi itibariyle
tahminen 1.873.160 civarındadır.
 Kosova Nüfusu
5

(2011 istatistikleri)

• 2011 yılı nüfus sayımına göre, Kosova’nın genel nüfusu 1,733,842’dir.

Buna göre nüfusun
• % 92.9 Arnavut,
• %1.6 Boşnak,
• %1.5 Sırp,
• %1.1 Türk,
• %0.9 Aşkali,
• % 0.7 Balkan Mısırlıları,
• %0.6 Goralı ve
• %0.5 Romanlardan oluşturmaktadır (Kosovo Agency of Statistics, 2011).
 6

Kaynak: www.nufusu.com/ulke/kosova-nufusu
 7

Kaynak: www.nufusu.com/ulke/kosova-nufusu
 8

Kaynak: www.nufusu.com/ulke/kosova-nufusu
 9

Kosova’da Türk Nüfusu

ETNİK GRUP 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2011

SAYI % SAYI % SAYI % SAYI % SAYI % SAYI % SAYI %

TÜRKLER 1.315 0.2 34.583 4.3 25.764 2.7 12.244 1.0 12.513 0.8 10.445 0.5 18.738 1.1

Kosova Türklerinin ülkedeki bugünkü durumu uluslararası hukukta azınlık tanımı içine girmektedir.
 10

Kosova’nın Tarihçesi
Kosova kelimesi, Eski Bulgar ve Çek dillerinde “Karatavuk” anlamına
gelen Kos’dan türemektedir.
Kosova, tarih boyunca birçok kavmin saldırısına uğramış bir yerleşim
bölgesidir. Roma İmparatorluğu M. S. 395’de ikiye ayrılınca, Kosova Doğu
Roma (Bizans İmparatorluğu) toprakları içinde kalmıştır. Bu dönemde
kuzeyden gelen ve Batı Avrupa’ya doğru ilerleyen
Hunlar, Avarlar ve Vizigotlar Kosova’dan
geçmişlerdir (Akgün, 2012: 16).
 Kosova’nın Tarihçesi 11

M.S. 300’lü yıllarda Roma İmparatorluğunun yönetimine giren

Kosova,
M.S. 395’te Roma’nın ikiye bölünmesi sonucunda bu kez Bizans
yönetimine geçmiştir. Kısa bir dönem Bulgaristan Krallığı yönetiminde
bulunan Kosova,
1018’de ise tekrar Bulgarlardan Bizans yönetimine geçmiştir (Tabaku,
2017: 51).
 Kosova’nın Tarihçesi 12

Türklerin Balkan coğrafyasında

görülmeye başlandığı tarih M.S. 4.-
5.yüzyıllardır.
6. yüzyılda Avarlar,
7. yüzyılda Bulgar Türkleri,
10. ve 13. yüzyıllarda Kumanlar ve
Peçenekler bölgeye gelerek kendi
devletlerini kurmuşlar, ancak uzun süre
yaşayamamışlardır.
Dolayısıyla ya burayı terk etmişler ya da
yönettikleri topluluklar arasında
erimişlerdir (Akt. Özgür, 2012: 14).
 Kosova’da Türk Tarihi 13

Balkanların Türkleşmesi, Avrupa’da Hun Türkleri (Attila) ile

başlamıştır. 374 yılında başlayan Avrupa Hunlarının İdil (Volga) Irmağı’nı
geçerek Doğu Avrupa steplerindeki kavimleri Batı Avrupa’ya doğru
sürmesi olayına, “Kavimler Göçü” adı verilmiştir (Can, 2012).
Hunların bilhassa Attila önderliğinde birleşerek oluşturdukları devlet
döneminde Balkanlar (Kosova’yı da içine alacak şekilde), Hunların geçici
ve kalıcı iskânlarına sahne olmuştur.
 Kosova’da Türk Tarihi 14

Osmanlıların 1354’te Gazi Süleyman Paşanın Gelibolu’yu fethedip

Rumeli’ye çıkması ile başlayan ve devam eden fetihler ile elde edilen topraklara
yerleşen Türkler, Balkanlarda 5 asır egemen olmuşlardır.
1354’te Gelibolu yarımadasına geçen Osmanlılar, 1361’de Edirne’yi alarak
Balkanları fetih sürecini başlatmışlardır (Tabaku, 2017: 52).

Osmanlı üçüncü padişah olan Sultan I. Murat, I. Kosova Savaşı’nda şehit olmuş
ve bu süreçten sonra Kosova, Osmanlı’nın himayesi altına girmiştir - 28.06.1389
(Jılta, 2018: 5).
 Kosova’da Türk Tarihi 15

Balkanlara tam anlamıyla Türklerin yerleşmesi, Osmanlı‘nın fetihleri

ile gerçekleşmiştir.
Kosova, I. Murat zamanında 1389 I. Kosova Savaşı’ndan sonra Osmanlı
topraklarına tam olarak katılmıştır. 5 asırdan fazla Osmanlı idaresinde
kalan bölge, 1912'de I. Balkan Savaşı sırasında Sırp Krallığının eline
geçmiştir.
 Kosova’da Türk Tarihi 16

Türk Bayrağı, 1. Kosova Savaşı

sonrasında; Türk askerlerin kanının bir
çukurda toplanması sonucunda; Ay ve
Yıldız'ın yan yana gelmesi ile oluştuğu
astronomik olarak koordinatlarla da
desteklenmiştir. Yapılan tüm varsayımlar
arasında, 1. Kosova Savaşı'nın yaşandığı
tarihin akşamında gökyüzünde Jüpiter ve
Ay yan yana nadir anlarından birini
yaşamıştır (URL 1.).
 Anonim 17

Sultan Murad Hüdavendigar bir akşam otururken Sırp

komutanı Miloş Obiliç yaklaşır ve: "Ey Sultan Murad
yıllardır dünyaya siz hükmediyorsunuz? Ne zaman biz
hükmedeceğiz?" diye sorar.
Sultan Murad göğe bakar ve: "Gökteki Ay Yıldızı görüyor
musun?" diye sorar.
Obiliç: "Evet görüyorum." der.
Sultan Murad: "Ne zaman ki o Ay Yıldız yerine gökte haç
görürsün işte o zaman siz hükmedeceksiniz." der.

Halk arasında kimi bu şekilde, kimi farklı siyasiler üzerinden bu konuşmayı uyarlayıp
fıkra/hikaye olarak anlatılır.
 Kosova’da Türk Tarihi 18

I.Kosova Savaşı sonrası 600 yıla yakın Osmanlı egemenliği altında

bulunan Kosova, 1912‐ 1913 arasındaki Balkan Savaşları sonrası 1913
yılında Sırp Krallığına dâhil edilmiştir. 1929 yılında Yugoslavya Krallığı
içinde kalan ülke, II. Dünya Savaşı bitiminde başlayan Josip Broz Tito
döneminde Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti yönetimi altına
girmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun 1912‐ 1913 Balkan Savaşları ile
bölgeyi Sırp Krallığına bırakması ve bölgeden çekilmesinin ardından
burada kalan Kosova Türkleri dönem dönem ülkede çeşitli baskılara
maruz kalmıştır (Akgün, 2012: 17-18).
 Kosova’da Türk Tarihi 19

14 Mart 1914 tarihinde İstanbul’da Osmanlı ve Sırbistan Hükümetleri

arasında imzalanan barış antlaşmasında Kosova’daki Türklerin tüm mal
varlıkları ile tanınması ve eğitimlerinin anadillerinde, Türkçe devam
etmesi tüm masrafların da Osmanlı İmparatorluğu tarafından
karşılanması kararına rağmen, bu antlaşma göz ardı edilmiştir; Türklerin
varlığı yok sayılmıştır (Akt. Elmas, 2014: 133).
“Sırbistan ile Dersaadet’de Mün’akid Muahede-i Sulhiyye” başlıklı “İstanbul Antlaşması” ile Balkan
Savaşlarından sonra bölgede kalan Müslümanların haklarının korunması temel mesele olmuştur
(Şahin, 2016: 272).
 Kosova’da Türk Tarihi 20

Kosova Ulusal kimliği, uzun yıllar boyunca birçok aşamadan geçmiş ve

aynı zamanda birçok farklı isim almış, zamanla olgunlaşarak bugünkü
halini almıştır. Kosova ulusal kimliğinin kurucuları uzun yıllardır bu
topraklarda yaşamakta ve yüzyıllar önce Kosova’ya göç etmiş
Arnavut, Türk, Boşnak, Roman Müslümanların oluşturdukları bir birlik
içinde kurulmuş ve Kosova’da Müslüman Kosovalı Türk ve Kosovalı
Arnavut düşmanları olan Sırplara karşı mücadele içinde olmuştur
(Tabaku, 2017: 85).
 21

Yugoslavya Dönemi
1990'ların başında çıkan ve Yugoslavya’nın
dağılmasıyla başlayan olaylar, Balkan
coğrafyasında yaşayan Türkleri de etkilemiştir.
Türkçe yeniden yasaklı günlerine geri dönmüş,
kendi kimliğini ve dilini korumak isteyen Türkleri
bir araya getirmiştir. Büyük bir kültürel mücadele
başlar. Bu mücadele için seçilen yollardan biri
de, gazete ve dergi çıkartarak milli kimliği
korumak olmuştur. Kosova’da yayınlanan gazete
ve dergilerin hepsi bu çabanın bir sonucudur
(Okumuş, 2017, 13).
 Kosova’da Türk İzleri 22

Osmanlının bu coğrafyadan çekilmesi, bölgede yaşayan Türkler için olumsuz gelişmelere zemin
oluşturmuştur. Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin kurulması, Türkler açısından yeni bir başlangıç
olmuştur.
Türkçe resmi dil olarak ilan edilmiştir,
başta Türkçe eğitim olmak üzere, sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda önemli adımlar atılmıştır.
Bu gelişmelerin en çok tezahür ettiği alan basın-yayındır. 1969 yılında Tan Yayın Şirketi kurulmuştur.
Bu şirketin faaliyetlerinden biri de TAN gazetesidir. 1969 – 1999 yılları arasında 30 yıl aralıksız
yayınlanan TAN gazetesi, Kosova’da yaşayan Türklerin sesi soluğu olur. Kitleleri etrafında toplayan
gazete kaliteli kadrosu ile dergi ve kitap basımında da aktif bir rol oynar.
Birçok öykü, şiir, roman, çeviri ve antoloji türlerinde 160 civarında kitap yayınlamıştır. Böylece
Balkanlardaki Türk aydınları seslerini duyurma, sanatlarını icra etme imkânı bulmuştur.
Bunların dışında Kuş (çocuk dergisi),
Çığ ve Çevren (edebiyat – sanat) gibi dergileri yayınlamıştır (Okumuş ve Barış, 2007, 163).
 23

TAN Gazetesi

Kosova, 1999 yılındaki NATO
savaşından sonra, uluslararası
gücün yönetimine girer, 2008
yılında da bağımsızlığını ilan
ettikten sonra bölgedeki edebi
anlayış kendi mecralarında
akmaya ve gelişmeye başlar.
Kosova'da Tan Yayınları’nın
başlattığı bu kutsal görev,
254).
Kosova’da Türk İzleri 24
“Yeni Dönem” (1999),
“Çığ” (1999),
“Türkçem” (1999),
“Sofra” (1999),
“Bay” (1994),
“Derya” (2002),
“Bal-Tam” (2004),
“Kosova Haber” (2006),
“Bahar” (2007),
Kosovaport (2010),
Yeni Kosova (2012),
“İmza” (2012) ve
Kosovagündem (2015)
gibi gazete ve dergilerin yayınlanmasıyla devam eder
(Okumuş, 2017: 254).
 Kosova’da 25

Türkçe Yayınlar
(Dergi, Gazete vb)
 Kosova’da 26

Türkçe Yayınlar
(Radyo, Televizyon vb)
 Yazılı Eserlerde 27

Osmanlı – Türk İmgesi

6 Ocak 1929 tarihinde Kral I.Aleksandr’ın diktatörlük ilan etmesiyle
birlikte 1937’ye kadar Türk yayın organları kapatılmıştır. Üsküp’te olmak
üzere, 1937’de Türkçe ve Sırpça olarak “Pravi Put (Doğru Yol)”, 1940’ta
ise Sırpça “Müslimanska Sloga (Müslüman Birliği)” adlı gazetelerin
yayınına izin verilmiştir. 23 Aralık 1944’te ise tamamı Türkçe olarak
“Birlik” gazetesi yayına başlamıştır.
Yayın faaliyetleri ilerleyen yıllarda artarak devam etmiştir.
Yugoslavya’daki Türk yazını irdelendiğinde, Osmanlı geçmişi birçok
yazıda adı geçmeden yer alır ve genellikle siyasi bir obje değil kültürel
bir vurgudur (Gölen , 2017: 8-9).
 Yazılı Eserlerde 28

Osmanlı – Türk İmgesi

Eski Yugoslavya’da Türk yazarlar üzerindeki baskı, rejim yıkılmadan önce

ve sonra kaleme aldıkları yazılarda açıkça görülür.
Yugoslavya dağılmadan önce edebî çizgide kalmaya özen gösteren Türk
yazarlar, dağılma sonrasında hem dinî konuları hem de Osmanlı
geçmişini içeren yazılar kaleme alırlar. Mesela, Altay Suroy
Recepoğlu’nun Eylül 1994’te “Bay” dergisinde yayımlanan, “Prizren ve
Türk Dünyası” adlı makalesi, “Osmanlı Rumelisi’nin önemli
merkezlerinden biri olan Prizren 1389 yılındaki Kosova Meydan
Savaşı’ndan sonra Türk egemenliğine girdi.” cümlesiyle başlar.
 Yazılı Eserlerde 29

Osmanlı – Türk İmgesi

Çoğu zaman hiç değinilmeyen Osmanlı geçmişine dair açık

imgelerden biri, derginin 5. sayısında Slavolyub Cinciç tarafından
kaleme alınan Meşrutiyet Dönemi’ne ait bir değerlendirmedir. Ona
göre,
Meşrutiyet Dönemi’nde
Osmanlıcılık,
Turancılık,
Pantürkizm ve
Panislamizm gibi gerici düşünceler ortaya çıkmıştır.
 Yazılı Eserlerde 30

Osmanlı – Türk İmgesi

Sesler Dergisinde yayınlanan Makedon Sosyalist Dimitar Vlahov’un II.

Meşrutiyet Dönemi’ndeki mebusluğu işlenmiştir. Fakat dikkati çeken husus, II.
Meşrutiyet Dönemi’nin özgürlük çağı olarak nitelenmesi dikkat çeken bir husus
olmuştur.

Çağdaş Yugoslav Türk yazarlar genellikle Osmanlı adını kullanmazlarmış.

Aynı dergide, Osmanlı adı verilmeden Osmanlı Devleti yarı sömürge bir devlet
olarak tasvir edilmiştir.
Osmanlı’yı doğrudan doğruya kötüleyemeyen Türk yazarlar, iyi olup olmadığı
sorusunun cevabını da verememektedirler. Bu sebepten bir imaj çıkarımı yapmak
oldukça güçtür.
 Yazılı Eserlerde 31

Osmanlı – Türk İmgesi

80’li yılların sonlarına doğru rejim baskısının hafiflemesi, hatta kalkmasıyla

Türk yazarlar daha özgür ve özgün yazılar yazmaya başlamışlardır.

Derginin bir başka sayısında ise Hamza, Mimar Sinan’ın ne kadar büyük bir
mimar olduğuna dair hacimli bir dosya mevcuttur.

Çevren Dergisi, 8 ve 71. sayılarında, I. Kosova Savaşı ile ilgili yazısına Şefket
Plana “Osmanlıların kazandığı en büyük ve en önemli savaşlardan biri”
diyerek, Kosova kaynaklı söylencelere dayalı olarak kaleme alınan makalede,
özellikle haramdan sakınma motifinin işlendiği bölümde Sultan Murad ve
Türklerin temiz ahlakına vurgu yapılmıştır.
 Yazılı Eserlerde 32

Osmanlı – Türk İmgesi

1989’daki ikinci makalenin “Cihâd yolunda yorulmayan bir savaşçı, adaletli bir hükümdar olan Sultan
Murat’ın bu faziletlerini Halkondilas da kanıtlamaktadır” cümleleriyle bitmesi ise özellikle manidardır.

Kaleşi, Çevren dergisindeki yazısında, Balkan şehirlerindeki durağanlık veya gerilemenin Osmanlı
egemenliği yüzünden değil, 1683’ten sonra gerçekleşen Avusturya saldırıyla ilgili olduğunu savunmuştur.
Osmanlı hâkimiyetine geçen bölgede ciddi bir şehirleşme meydana gelmiş; köprüler, hanlar, hamamlar,
yollar gibi önemli bayındırlık hizmetlerine imza atıldığını belirten Kaleşi,
"Şark medeniyeti, maddi kültürde, her şeyden evvel mimaride, medeni hayatın teşekkülünde ve bilhassa
zanaatçılıkta en kuvvetli ve en başarılı damgasını basmıştır. Hâlbuki Şark medeniyetinin izleri, manevi
varlıklarımızda da, bilhassa folklorda ve birkaç bin Türk uyruklu kelimenin, hâlâ dipdiri olarak lügatimizde
yaşadığı hissedilmektedir."
cümleleri ile açıklamıştır.
 Yazılı Eserlerde 33

Osmanlı – Türk İmgesi

Nehar Şişko Çevren dergisindeki makalesinde Osmanlı örgütlenmesi

tamamen feodal
niteliklidir. Osmanlı idaresi altındaki Balkan köylüleri diğer Avrupa ülkelerine
göre belli bir hak ve hürriyete sahiplerse de Osmanlılar yeni bir düzen
getirmemiş, sadece feodal düzenin dış örgütlenme biçimini değiştirmişlerdir.
II. Selim’den sonra rüşvet, gizli harem hayatı ve çürüme her kurumu sarmış,
makamlar parayla alınıp satılır hâle gelmiş, Türkler Batı’daki toplumsal ve
ekonomik gelişmelere adapte olamamışlardır. Osmanlı Devleti’nin feodal
düzeni yavaş yavaş feodal bir anarşiye dönüşmüş, bu durum, devleti
temelden sarsmıştır. Sonuçta halkın fanatik tutumu, geri kalmışlık, sultanların
yeteneksizliği ve debdebeli yaşamları, kötü ve parçalanmış yönetimde düzene
girmemiş ezilen milletlerin köle gibi kullanılması Osmanlı Devleti’ni yıktığını
savunmuştur.
 Yazılı Eserlerde 34

Osmanlı – Türk İmgesi

Yugoslavya döneminde bölgenin geri kalmasının müsebbibi olarak

Osmanlı geçmişi gösterilmiş ve rejim suçu daima geçmişe atarak, kendi
hatalarını görmezden gelmeyi tercih etmiştir.

Gölen (2017) araştırmasında, Yugoslavya Dönemi’nde Türkçe süreli

yayınlarında sistemli bir Osmanlı imaj çalışması yapılmamıştır. Türk ve
Müslüman kökenli yazarların çoğu, genellikle rejimi rahatsız etmeyecek
şekilde sadece aidiyet ve köken sorununa dair küçük atıflarla
yetinmişler, geçmişi doğrudan kötülemedikleri gibi açıkça da
övmemişler, sadece dolaylı mesajlarla yetindiklerini tespit etmiştir.
 Yazılı Eserlerde 35

Osmanlı – Türk İmgesi

XIX. asır yarı Oryantal Belgrad’ında şair Jovan İliç’in 1891 yılında basılmış Dahire şiir
kitabından o dönemde yoğun kullanılan Türkçe kelimelerin olduğu bir şiiri.

Papuča vardi, Pabuç vardı,

Šejtan gjeldi! Şeytan geldi!
Papuče jok, Pabuç yok,
Hair čok! Hayır çok!

Addilleh! Sevdi seni, Adile sevdi seni

Jakma beni! Yakma beni
Addileh! Fidan boj, Adile! Fidan boylu
Zumbul moj! Sümbülüm!
Ah... zumbul, Ah… sümbül,
Bumbul, Bülbül,
Javrum be! Yavrum be!
 Yazılı Eserlerde 36

Osmanlı – Türk İmgesi

Dahire adlı şiir kitabını neden yazdığını açıklarken Jovan İliç

amacının “bir defa ve her zaman için Kosova Savaşından itibaren
kanımıza giren ve bugün de akıllı dünyanın bizi ayıpladığı ve hâlâ devam
eden dinden kaynaklanan kini - o zehirli yılanın boynunu koparmak”
olduğunu vurgulamıştır (Marinkoviç, 2018: 311).
 Ders Kitaplarında 37

Osmanlı – Türk İmgesi

Kosova'da Okullardaki Ders Haritalarında
'Kürdistan' Ve Ermenistan Yazısı
Yurt dışından Kosova eğitimine destek amaçlı gönderilen haritalarda Türkiye
Cumhuriyeti'nin Güney Doğu kısmı Kürdistan olarak yer alması, eğitim gören
genç beyinlerin karışmasına neden olmasından korkuluyor. Haritalar dışında,
Arnavutça tarih ve coğrafya ders kitaplarında da Türk halkıyla ilgili hakarete
varıcı cümleler yer alıyor. 9'uncu sınıf coğrafya kitabında, Türkiye'nin Güney
Doğusu Kürdistan olarak yer alırken, 4'üncü sınıf tarih kitaplarında da
Türklere hakaret içeren yazılar yer almakta. Harita ve ders kitaplarıyla ilgili
Kosovalı Türk temsilciler, gerekenin yapılması için girişimlerde bulunduklarını
söylüyorlar (Kosova Haber, 1 Mart 2011).
Kaynak: https://www.kosovahaber.net/?page=2,38,5477
 Ders Kitaplarında 38

Osmanlı – Türk İmgesi

Kaynak: https://www.haberler.com/kosova-da-okullardaki-ders-haritalarinda-kurdistan-2561290-haberi/
 Ders Kitaplarında 39

Osmanlı – Türk İmgesi

Kosova müfredatında "genel dersler" ve «milli dersler« olmak üzere iki
şekildedir. Milli dersler Dil, Tarih, Resim ve Müzik dersleridir. Kosova
Türkleri ve Kosova Boşnakları için milli dersler müfredatları ve ders
kitapları Kosova Türk ve Kosova Boşnak topluluklarına ait uzmanlar
tarafından hazırlanmaktadır.
Diğer ders kitapları ve müfredatlar
Arnavut uzmanlar tarafından
hazırlanıp Türkçe ve Boşnakça
dillerine tercüme edilmektedir.
 Ders Kitaplarında 40

Osmanlı – Türk İmgesi

Kavimler göçü konusunda Hunlar ve Avarlar, Gotlar ve Slavlarla beraber

"Barbar" olarak gösterilmiştir.
İlkçağlarda Kosova’da yaşayan kavimlerden bahsedilen bölümde
Türklere yer verilmemiştir (Derviş, 2018: 346).
Osmanlı sultanı kendi hükmünü muhafaza etmek için İtilaf devletleri ile
işbirliği yapan taraf olarak, Mustafa Kemal ise milli özgürlükçü taraf
olarak açıklanmıştır.
11 Temmuz 1938 tarihli "Arnavutların Türkiye’ye göç ettirilmesi ile ilgili
Türkiye – Yugoslavya anlaşmasında Türkiye kasten buralarda Arnavut
nüfusunun sayısını azaltmak için uğraşan bir devlet olarak gösterilmiştir
(Derviş, 2018: 249).
 Ders Kitaplarında 41

Osmanlı – Türk İmgesi

Ders kitaplarında Osmanlı işgalci devlet olarak temsil edilmektedir.

Bunun için kullanılan "pushtues" kavramı başka bir yeri işgal eden,
saldırgan, yabancı, işgalci demektir.
"Şevket Turgut Paşa’nın komutasındaki Osmanlı ordusunun savunmasız
halka karşı vahşî askeri operasyonları" ifadesinde Osmanlı vahşî
gösterilmiştir.
Osmanlı yönetimiyle ilgili istismar, taciz ve şiddet kavramları da yer
almıştır.
Osmanlı devletine karşı yaptıkları savaşlar ise kurtuluş savaşı olarak
nitelendirilmiştir.
 Ders Kitaplarında 42

Osmanlı – Türk İmgesi

18. ve 19. yüzyılda Balkan halklarının Osmanlıya karşı isyanları, Osmanlı

esaretinden kurtulmak olarak yazılmıştır.
Birinci Kosova savaşında Arnavutlar büyük kahramanlık göstermiş, Milot
Kopili, sultanı öldürdü denilerek Sultan Murat’ı şehit eden Miloş Obiliç,
Milot Kopili ismiyle Arnavut olarak gösterilmiştir.
Osmanlı idaresi dini kabul ettirmede şiddet uygulamadığı ancak
Arnavutlar gibi stratejik bölgelerde yaşayan halklara ve uzun süre
direnen halklara baskı yapıldığı ve Hrıstiyan halk için en zor
yükümlülüklerden birini kan haracı – devşirme olduğu, bu acı
yükümlülükten kurtulmak için İslam dinini kabul etmek gerekçe olarak
gösterilmiştir.
 Ders Kitaplarında 43

Osmanlı – Türk İmgesi

Vergilerden muaf olmak, sosyal konumu muhafaza etmek, ekonomik

kazançlar elde etmek amaçlarıyla İslam dinini kabul ettikleri ve Arnavut
halkının bir kısmında "İslamizmin" bir sebebi de Müslüman misyonerler
tarafından uygulanan "ajitasyon" gösterilmiştir.
Osmanlı devleti Arnavutları ekonomik açıdan da istismar eden,
ekonomik açıdan Avrupa’nın en geri kalmış ve %85’ini okuma yazması
olmayan fakir bir millet durumuna getiren devlet olarak tasvir edilmiştir.
Osmanlı taraftarı olan Arnavutlar "Turkoman" olarak adlandırılmıştır.
 Ders Kitaplarında 44

Osmanlı – Türk İmgesi

Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’dan övgüyle bahsedilmiştir.

Sultan Abdülhamid ise vahşi ve kurnaz, anayasaya saygı duymayan, despotik
rejim uygulayan bir sultan olarak tanıtılmıştır.

Osmanlı Balkanlarda ekonomiyi bozan, özellikle ihracatı yasaklayarak

madenciliğe çok zarar veren olarak gösterilmiştir. Bir diğer kitapta ise
15.yüzyılda geçici bir süre toplumsal eylemler ve üretimin kesildiği,
16.yüzyılda Arnavut şehirlerinde zanaat üretiminin arttığı, nüfus sayısının
katlandığı, halkın ihtiyaçları ve Osmanlı askeri idaresinin çeşitli ihtiyaçları için
şehirlerde ekonomik gelişmelerin hızlanarak demir, deri işletmeciliği,
kuyumculuk, silahçılığın geliştiği belirtilmiştir (Derviş, 2018: 354).
 Ders Kitaplarında 45

Osmanlı – Türk İmgesi

İskender Bey’in Arnavutların en büyük ulusal kahramanı olması bir

anlamda en önemli ötekinin Osmanlı olmasını sağlamıştır. Bunun için
Osmanlı imajının yaratılmasında, İskender Bey anlatısı önemli yer
tutar.
İskender Bey’in mensup olduğu Kastrioti ailesi ilk olarak Kosova
Savaşı’nda ortaya çıkmakta ve Osmanlı’ya karşı Balkan Koalisyonu
içerisinde yer almaktadır.
İskender Bey’i ayrıntılı bir şekilde işleyen 5. sınıf tarih ders kitabı içerisinde en
çok “Kahraman Komutan İskender Bey” “İskender Bey’in Örnek Özgürlük
Sevgisi” “İskender Bey: Sevgi Dolu ve İnsancıl Birisi” başlıkları ile
dikkat çekmektedir.
 Ders Kitaplarında 46

Osmanlı – Türk İmgesi

7. sınıf tarih kitabında devşirme konusu “Osmanlı Askeri Düzenlemesi:

Rehinlerin Orduya Alınması” başlığı altında ele alınmıştır.
İskender Bey’in devşirme olması anlatılmadan önce Osmanlı Devşirme sistemi
anlatılmıştır. Burada devşirme sistemi hakkında göze çarpan en önemli
değerlendirmeler; “barbarca alım” ve “kan haracı” yorumlarıdır.
“Osmanlı Ordusu, Arnavut topraklarına girdi. Orada birçok köyü yağmaladılar,
zarar verdiler ve birçok erkek ve güzel kıza el koydular. İskender Bey de
bunlardan biri idi. Onun babası; John Kastrioti idi. O, İskender Bey’i ve diğer iki
oğlunu da Sultan’ın sarayına göndermek zorunda kaldı. Ama, İskender Bey, dini
ve ismi değiştirilmesine rağmen hiçbir zaman nereden geldiğini unutmadı. O
memleketine döndü ve onu rehin alanlara karşı savaştı.”
 47

Gjergj Kastriotit’in Esir Alınması ‘(Marrja peng e Gjergj Kastriotit)

 Ders Kitaplarında 48

Osmanlı – Türk İmgesi

7. sınıf tarih ders

kitabında “ Arnavutlarda İslam Dininin Yayılması” başlığı altında
ayrı bir konu olarak işlenmektedir. Örneğin Osmanlı öncesi dönem ve
sonrasında din alanında yaşananlar anlatılırken şu satırlar dikkati
çekmektedir:

“Osmanlı işgalinden önce, Arnavutlar Hıristiyan dinine mensup idi. Bu

dine iki tür inanış şekli vardı; Ortodoksluk ve Katoliklik. Yapılan büyük
baskılara rağmen Arnavutluk’taki Katolik Kilisesi yaşamaya devam etti.
Onlar, Osmanlı işgalinin yeni şartlarına da ayak uydurmaya çalıştı.
Ortodoks dini genellikle güney Arnavutluk, güney doğu ve kuzeydoğu
bölgelerinde yaygındı.”
 Ders Kitaplarında 49

7. sınıf tarih ders kitabında “Osmanlı Devletine Osmanlı – Türk İmgesi

Katkı Yapan Arnavutlar” başlığı altında;
“Osmanlı işgalinden sonra Arnavutların
bağımsızlık için uğraşları hiç durmadı. Yine de
500 senelik beraber yaşayış birçok kültür ve
dini alışverişi
beraberinde getirdi. Diğer milletlerin yanında
birçok Arnavut, Osmanlı
İmparatorluğu’nda önemli bir rol oynadı.
Onlardan birçoğu önemli mevkile‐
re kadar gitmeyi başardı. Bazıları bakan,
başbakan, ordu komutanı, kaptan‐ı
derya gibi mevkilerde bulundular. 25
başbakandan daha fazlası Arnavut ‘Osmanlı Başbakanı Mehmet Köprülü
uyruklu idi.” (Kyreministri Osman, Mehmet Qypryliu)’
 Ders Kitaplarında 50

Osmanlı – Türk İmgesi

9. sınıf tarih ders kitabında Osmanlı’nın I. Dünya Savaşından

mağlubiyetle ayrılmasının ardından ülkede milliyetçi hareketler
başladığı ve bu hareketin önderliğini de Mustafa Kemal’in yaptığı
anlatılır. Ders kitabında ise Mustafa Kemal’den şu şekilde
bahsedilmektedir:

“Mustafa Kemal, güçlü ve modern bir Türkiye kurmak için savaştı. O,

vatansever, iyi ve yetenekli bir asker, demokratik ve anti monarşist
biriydi.” (Tuncer, 2012).
 Kosova’lı 51

Değerler & Ünlüler

 Kosova’lı Değerler 52

Mehmet Akif Ersoy'un torunu Selma Argon hanımefendi ile

 Kosova’lı 53

Değerler & Ünlüler

Annesi Mitrroviçalı ünlü şef

Somer SİVRİOĞLU

Ailesi Mitrroviçalı ünlü makyöz ve Ailesi Prizrenli Fenerbahçeli futbolcu

şarkıcı/oyuncu Suzan KARDEŞ Vedat MURİQİ
 Kosova’lı 54

Değerler & Ünlüler

Priştine doğumlu Fenerbahçeli

basketbolcu Kenan SİPAHİ Prizren doğumlu ünlü iş adamı Ali ŞEN Ailesi Mitroviçalı ünlü sanatçı
Zaragoza’ya transfer olmuş. Metin ŞENTÜRK
 55

Kosova kökenli Hıfzı KURUŞA’nın

meşhur Kosova Köftesi yapan lokantası ŞENÇAM
 56

Prizrenli Faridin KALA

KALA – Balkan Ticari Danışmanlık şirketinin kurucusu
 57

BENİ
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM
 58

KAYNAKLAR
• Akgün, S. (2012). Kosova Türklerinin Tarihten Bugüne Kimlik Mücadelesi. Karadeniz Araştırmaları 34 (11-36).
• Elmas, N. (2014). Kosovalı Türkler: Dilleri ve Kültürleri. Bilig 70 (131-152).
• Gölen, Z. (2017). Yugoslavya’da Yayımlanan Türkçe Dergilerde “Osmanlı” İmgesi. Osmanlı Mirası Araştırmaları
Dergisi. 4(9). 7-23.

• Jılta, E. (2018). Kosova’da Osmanlı / Türk İmajı: Tarih Ders Kitapları Örneği . Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri
Dergisi.

• Okumuş, S. Ve Barış, H. (2007). “Çevren” Dergisi’nin Balkan Türkleri Edebiyatındaki Yeri ve Edebi Etkinlikleri
(1973-1991). BAL-TAM. Prizren.
• Okumuş, S. (2017). Yüz Yıllık Yalnızlık: İmparatorluktan Azınlığa Kosova'da Türkler. Karadeniz Araştırmaları.
XIV/54 (1-18).
• Okumuş, S. (2017). Kosova'da Türkçe Yayınlanan Bir Çocuk Dergisi: Türkçem. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat
ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. 5/10 (252-282).
• Özgür, A. (2012). Kosova’da Türk Çocuk Edebiyatı. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Tabaku, H. (2017). Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nden Günümüz Kosova Cumhuriyeti’ne Kosova’da
Türk Kimliği. Uludağ Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
• Tuncer, F.F. (2012). Kosova’da Tarih Yazımı Tartışmaları: Osmanlı Ve Türk İmajı. Balkan Araştırmaları Derneği 3(2) 69-
96.
 59

KAYNAKLAR
• Türk Bayrağının Anlamı ve Tarihi Erişim: https://www.secilbayrak.com/tr/blog/turk-bayraginin-anlami-ve-tarihi.html
•
• Kosovo Agency of Statistics, “Kosovo Population and Housing Census 2011 Final Results Quality Report”, Kosovo Agency of
Statistics, 2011

• Kosova Ve Arnavut Tarih Kitaplarında Osmanlı İmparatorluğu

Erişim: https://www.kosovaport.com/kosova-ve-arnavut-tarih-kitaplarinda-osmanli-imparatorlugu/
•
• Tarih Kitaplarından Türk Karşıtı İçerikler Çıkarılacak
Erişim: https://www.kosovaport.com/tarih-kitaplarindan-turk-karsiti-icerikler-cikarilacak/

• Kosova Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kosova

• Kosova Türkleri Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kosova_T%C3%BCrkleri

• Kosovaport Gazete Haberi. Kosova Ve Arnavut Tarih Kitaplarında Osmanlı İmparatorluğu. Erişim:
https://www.kosovaport.com/kosova-ve-arnavut-tarih-kitaplarinda-osmanli-imparatorlugu/

• Kosovaport Gazete Haberi. Tarih Kitaplarından Nefret İçerikli Sözcük Ve İbereler Çıkarılmalı! Erişim:
https://www.kosovaport.com/tarih-kitaplarindan-nefret-icerikli-sozcuk-ve-ibereler-cikarilmali/