Prace oryginalne

Gastroenterologia Polska 1998, 5, 5: 443-450 ISSN 1232-9886

Stenia biaek ostrej fazy u dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego

Concentrations of acute phase proteins in children with ulcerative colitis

Jolanta Lukamowicz, Krystyna Grzybowska, Bogusawa Ujma-Kubasiewicz, Izabela Paneta-Maecka, Marek Paradowski, Agnieszka Skotnicka, Micha Przybyszewski
II Klinika Chorb Dzieci Katedry Pediatrii WAM w odzi Pracownia Biaek Zakadu Diagnostyki Laboratoryjnej Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w odzi

Streszczenie: Wrzodziejce zapalenie jelita grubego (w.z.j.g.) jest nieswoistym, przewlekym i nawracajcym zapaleniem jelita, ktrego przyczyna nie zostaa ustalona. Aktywno choroby najczciej jest oceniana na podstawie objaww klinicznych oraz wynikw wybranych bada dodatkowych. Powszechnie stosowane metody diagnostyki laboratoryjnej nie pozwalaj na monitorowanie przebiegu choroby w trakcie leczenia. Celem pracy bya ocena dynamiki ste wybranych biaek ostrej fazy u dzieci z w.z.j.g. w ostrym rzucie choroby przed rozpoczciem leczenia, podczas jego stosowania i w trakcie remisji oraz okrelenie przydatnoci oznaczania biaek ostrej fazy w ocenie cikoci rzutu choroby. Badaniom poddano 36 dzieci (16 dziewczt i 20 chopcw) w wieku 10-16 lat hospitalizowanych w II Klinice Chorb Dzieci Katedry Pediatrii WAM w odzi, u ktrych rozpoznano wrzodziejce zapalenie jelita grubego. Dzieci, w zalenoci od cikoci rzutu choroby, podzielono na trzy grupy: do I grupy zaliczono 7 dzieci z cik postaci wrzodziejcego zapalenia jelita grubego, do grupy II 17 dzieci ze redniocik postaci choroby, a do grupy III 12 dzieci z lekk postaci w.z.j.g. Grup porwnawcz stanowio 30 zdrowych dzieci (14 dziewczt i 16 chopcw) w tym samym wieku. W ostrym rzucie choroby oznaczenia wykonano przed leczeniem, w 4., 7., 14. i 21. dniu po jego zastosowaniu oraz w czasie remisji. U badanych dzieci w surowicy krwi oznaczano stenie biaka C-reaktywnego (CRP), =1-antytrypsyny (AAT), =1-kwanej glikoproteiny (AAG) oraz biaka cakowitego i jego frakcji. Oznaczenia ste biaek ostrej fazy wykonano wedug immunochemicznej metody nefelometrii kinetycznej za pomoc nefelometru firmy Behring, biaka cakowitego wedug metody biuretowej z uyciem aparatu typu Monarch, za frakcji biakowych wedug metody elektroforezy na 1-proc. elu agarozowym przy uyciu systemu Paragon firmy Beckman. U dzieci, w zalenoci od cikoci rzutu choroby, stwierdzono statystycznie znamienny wzrost ste CRP, AAT i AAG, jak rwnie obnienie stenia biaka cakowitego oraz albumin i podwyszenie wartoci ste =1-, =2- i >-globulin. Najwysze rednie stenia oznaczanych biaek wystpoway przed leczeniem, po czym nastpowa stopniowy ich spadek do wartoci prawidowych podczas remisji. Ustalono, e zrnicowana dynamika ste ocenianych biaek moe by wykorzystana w monitorowaniu przebiegu choroby. Wartoci dyskryminacyjne natomiast wyznaczone dla ste CRP, AAT i AAG wskazuj na ich przydatno w rnicowaniu cikoci rzutu choroby.

Sowa kluczowe: biaka ostrej fazy, wrzodziejce zapalenie jelita grubego

Abstract: Ulcerative colitis (UC) is unspecific chronic and recurrent enterocolitis of unknown cause. The activity of the disease is most often assessed on the basis of clinical symptoms and selected additional investigations. Widely applied methods of laboratory diagnostics do not allow monitoring of the disease course during treatment. The aim of this study was both to assess the dynamics of selected acute phase proteins concentrations in children with UC in the severe stage of the disease, before and during treatment and remission and to define the usefulness of acute phase protein determination in the assessment of the severity of the disease. The study comprised 36 children (16 girls and 20 boys), aged 10-16 years, hospitalised in the II Department of Paediatrics at Military Medical University with diagnosed ulcelerative colitis. Depending on the disease severity the children were alloted to three groups: group I 7 children with severe UC, group II 17 children with moderate UC, and group III 12 children with mild form of the disease. The reference group included 30 healthy children (14 girls and 16 boys) at the same age. In the severe attack of the disease the determination was performed before treatment, on 4, 7, 14, 21 day of its application and in remission. The concentrations of C-reactive protein (CRP), =1-antitripsin (AAT), =1-acid glycoprotein (AAG), total protein and its fractions were assessed in serum. The determination of acute phase proteins was performed by immunochemical method of kinetic nephelometry with Behring nephelometer, total protein concentration by biuret method with Monarch type apparatus, while

443

Jolanta Lukamowicz i wsp.

Gastroenterologia Polska 1998, 5, 5

protein fractions by electrophoresis method on 1% agarose gel with Beckman Paragon system. Depending on the severity, statistically significant increase of CRP, AAT and AAG concentration, decrease of total protein, albumin and increase of =1-, =2-, >-globulin concentration were observed. The highest mean concentrations of the determined proteins were found before the treatment and then gradual decrease to normal values was observed in remission. Differentiated dynamics of the determined proteins may be useful in the disease monitoring, while discriminating values of CRP, AAT and AAG concentrations point to the usefulness of their application in the disease severity differentiation. (Gastroenterol. Pol., 1998, Vol. 5, No. 5, p. 443-450)

Key words: acute phase proteins, ulcerative colitis

Wstp

Wrzodziejce zapalenie jelita grubego (w.z.j.g.) jest zaliczane do grupy nieswoistych zapale jelit. Jego przyczyna mimo wieloletnich poszukiwa nie zostaa ustalona. Istot choroby stanowi zapalenie bony luzowej jelita grubego prowadzce do powstania owrzodze. Wiadomo, e w odpowiedzi na infekcje, uszkodzenie tkanek czy uraz, bez wzgldu na charakter czynnika uszkadzajcego, w organizmie rozwija si reakcja ostrej fazy, ktra jest elementem odpowiedzi nieswoistej. Pocztkowo reakcja ostrej fazy ogranicza si do zmian miejscowych, a nastpnie obejmuje wiele zmian oglnych, ktre wi si ze zwikszeniem przepuszczalnoci naczy i/lub infiltracj tkanek przez komrki fagocytujce, uwalnianiem mediatorw reakcji zapalnej, aktywacj procesw krzepnicia i fibrynolizy, tworzenia kinin oraz aktywacj ukadu dopeniacza (1, 2, 4, 5, 10, 12, 13, 15, 18, 25). Procesy te maj na

celu izolacj i zniszczenie czynnikw zakanych, aktywacj procesw naprawczych i przywrcenie normalnej funkcji dotknitym zmianami tkankom i narzdom. W procesie zapalnym istotn rol odgrywaj komrki wtroby, ktre nasilaj syntez biaek ostrej fazy. Biako C-reaktywne (CRP), =1-antytrypsyna (AAT) i =1-kwana glikoproteina (AAG) nale do silnych biaek ostrej fazy, ktrych stenie w procesie zapalnym wzrasta wielokrotnie, a w przypadku CRP nawet 100-krotnie. Spord wielu wanych funkcji biologicznych, na uwag zasuguje kompleksowanie i usuwanie obcego materiau z organizmu przez CRP, hamowanie aktywnoci proteinaz, gwnie elastazy granulocytw obojtnochonnych, przez AAT oraz modulowanie odpowiedzi immunologicznej przez AAG (4, 21). Celem pracy bya ocena zachowania si wybranych biaek ostrej fazy u dzieci z w.z.j.g. w ostrym rzucie choroby i podczas remisji oraz ustalenie ich przydatnoci w monitorowaniu przebiegu choroby.

Tabela I: Stenie CRP w surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego [10-3 g/l] Table I: The CRP concentration in childrens serum with ulcerative colitis [10-3 g/l]
Przebieg choroby Severity of disease rednia arytmetyczna Mean Czas wykonywania bada [dni] The time of investigations [days] 17,26,8 12,0-31,0 p<0,001 p<0,001 NS 7 13,25,3 9,6-24,0 p<0,001 p<0,001 8,52,8 p<0,05 14

48,518,5 31,8-87,0 p<0,001

32,710,7 23,0-54,0 p<0,001

10,61,3 8,6-12,0 p<0,001

21

7,81,0 6,4-9,0 p<0,001

1,71,1 0,6-4,3

GP

Ciki (C) Severe (C) (n=7)

Zakres wartoci Range of values C/GP C/Sc C/L

p<0,001

(n=17)

redniociki (Sc) Moderate (Sc)

Zakres wartoci Range of values Sc/GP Sc/L

rednia arytmetyczna Mean

21,64,2 16,4-29,4 p<0,001 2,21,1 0,6-4,1 NS

p<0,001

p<0,001

12,83,7 7,5-22,0 p<0,001 1,50,6 0,6-2,4 NS

p<0,001

17,36,0 7,4-26,0 p<0,001 1,60,8 0,9-3,2 NS

p<0,001 4,51,7 2,0-7,2

p<0,001

p<0,001 1,91,1 0,6-4,2 p<0,001 1,40,7 0,6-2,3 NS

p<0,001

1,71,1 0,6-4,3

2,8-13,0 p<0,001 1,50,7 0,6-3,0 NS

Lekki (L) Mild (L) (n=12)

Zakres wartoci Range of values L/GP

rednia arytmetyczna Mean

p<0,001

p<0,001

p<0,001

p<0,001

p<0,001 1,30,7 0,6-2,5 NS

p<0,001

p<0,001

1,71,1 0,6-4,3

R remisja / remission GP grupa porwnawcza / reference group NS nieistotny statystycznie / non-significant

444

Stenia biaek ostrej fazy u dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego

50

45

40 35 30

CRP [10-3 g/l]

Czas wykonywania bada The time of investigation: 0 przed leczeniem / pre-treatment 4, 7, 14 i 21 dni po wczeniu leczenia days after initiation of treatment R remisja / remission GP grupa porwnawcza / reference group

25

20

15

10

GP

14

21

Lekki / Mild

Ciki / Severe redniociki / Moderate

Ryc. 1. Stenie CRP w surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego Fig. 1. The CRP concentration in childrens serum with ulcerative colitis

Badaniami objto 36 dzieci (20 chopcw i 16 dziewczt) w wieku 10-16 lat hospitalizowanych w II Klinice Chorb Dzieci Katedry Pediatrii WAM w odzi, u kt-

Materia i metody

rych rozpoznano wrzodziejce zapalenie jelita grubego. Diagnoz ustalono na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego oraz wyniku badania endoskopowego dolnego odcinka przewodu pokarmowego i badania patomorfologicznego wycinkw bony luzowej jelita gru-

Tabela II: Stenie AAT w surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego [g/l] Table II: The AAT concentration in childrens serum with ulcerative colitis [g/l]
Przebieg choroby Severity of disease rednia arytmetyczna Mean Czas wykonywania bada [dni] The time of investigations [days] 3,010,66 2,03-3,94 p<0,01 p<0,01 NS 7 2,750,76 1,58-3,59 p<0,05 p<0,05 NS 14

3,310,79 1,64-4,06 p<0,01 p<0,01 NS

3,290,38 2,52-3,72 p<0,001 p<0,001 NS

2,520,56 1,64-3,16 p<0,05 p<0,05 NS

21

2,470,59 1,72-3,41 NS

1,990,59 0,82-3,15

GP

Ciki (C) Severe (C) (n=7)

Zakres wartoci Range of values C/GP C/Sc C/L

(n=17)

redniociki (Sc) Moderate (Sc)

Zakres wartoci Range of values Sc/GP Sc/L

rednia arytmetyczna Mean

3,070,66 1,74-4,02 p<0,001

2,890,57 1,62-3,84 p<0,001 1,890,39 1,14-2,38 NS p<0,001

2,780,45 1,81-3,57 p<0,001

2,430,39 1,74-2,91 p<0,01

2,280,40 1,45-2,84 NS

2,170,34 1,64-2,68 NS

p<0,05

NS

1,990,59 0,82-3,15

Lekki (L) Mild (L) (n=12)

Zakres wartoci Range of values L/GP

rednia arytmetyczna Mean

1,900,39 1,26-2,44 NS

p<0,001

1,850,27 1,30-2,17 NS

p<0,001

1,820,34 1,22-2,25 NS

p<0,001

1,800,22 1,32-2,09 NS

p<0,01

1,760,29 1,04-2,23 NS

p<0,01

1,990,59 0,82-3,15

R remisja / remission GP grupa porwnawcza / reference group NS nieistotny statystycznie / non-significant

445

Jolanta Lukamowicz i wsp.

Gastroenterologia Polska 1998, 5, 5

3,5 3 2,5 AAT [g/l] 2 1,5 1 0,5 0 GP

Czas wykonywania bada The time of investigation: 0 przed leczeniem / pre-treatment 4, 7, 14 i 21 dni po wczeniu leczenia days after initiation of treatment R remisja / remission GP grupa porwnawcza / reference group

14

21

Lekki / Mild

Ciki / Severe redniociki / Moderate

Ryc. 2. Stenie AAT w surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego Fig. 2. The AAT concentration in childrens serum with ulcerative colitis

bego. U wszystkich badanych dzieci wykluczono istnienie innych chorb przewodu pokarmowego, a zwaszcza przewlekych zakae bakteryjnych. Dzieci, w zalenoci od cikoci rzutu choroby ocenianego wedug kryteriw Truelowa-Wittsa, podzielono na trzy grupy:

grup I stanowio 7 dzieci z cikim rzutem w.z.j.g., grup II 17 dzieci ze redniocik postaci choroby, a grup III 12 dzieci z lekkim rzutem w.z.j.g. Badania wykonywano w okresie ostrego przebiegu choroby przed rozpoczciem leczenia, w 4., 7., 14.

Tabela III: Stenie AAG w surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego [g/l] Table III: The AAG concentration in childrens serum with ulcerative colitis [g/l]
Przebieg choroby Severity of disease rednia arytmetyczna Mean Czas wykonywania bada [dni] The time of investigations [days] 1,810,52 0,80-2,50 p<0,001 p<0,01 p<0,01 7 1,510,50 0,84-2,28 p<0,001 p<0,01 p<0,01 14

2,130,79 0,84-3,11 p<0,001 p<0,01 p<0,01

1,870,60 0,87-2,68 p<0,001 p<0,01 p<0,01

1,310,40 0,87-1,77 p<0,01

21

0,990,16 0,81-1,26 NS

0,850,24 0,39-1,32

GP

Ciki (C) Severe (C) (n=7)

Zakres wartoci Range of values C/GP C/Sc C/L

p<0,01

redniociki (Sc) Moderate (Sc) (n=17)

Zakres wartoci Range of values Sc/GP Sc/L

rednia arytmetyczna Mean

1,090,34 0,46-1,75 p<0,05 0,940,24 0,61-1,45 NS NS

1,050,29 0,53-1,69 p<0,05 0,990,24 0,64-1,53 NS NS

0,980,27 0,53-1,50 NS 0,990,21 0,59-1,34 NS NS

0,890,20 0,40-1,33 NS 0,920,19 0,58-1,26 NS NS

0,810,19 0,35-1,16 NS

p<0,01

p<0,05

0,810,17 0,53-1,06 NS

p<0,05

0,850,24 0,39-1,32

Lekki (L) Mild (L) (n=12)

Zakres wartoci Range of values L/GP

rednia arytmetyczna Mean

0,870,19 0,56-1,30 NS

NS

0,800,11 0,60-0,98 NS

NS

0,850,24 0,39-1,32

R remisja / remission GP grupa porwnawcza / reference group NS nieistotny statystycznie / non-significant

446

Stenia biaek ostrej fazy u dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego

2,5 2 1,5 1 0,5 0

Czas wykonywania bada The time of investigation: 0 przed leczeniem / pre-treatment 4, 7, 14 i 21 dni po wczeniu leczenia days after initiation of treatment R remisja / remission GP grupa porwnawcza / reference group

AAG [g/l]

GP

14

21

Lekki / Mild

Ciki / Severe redniociki / Moderate

Ryc. 3. Stenie AAG w surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego Fig. 3. The AAG concentration in childrens serum with ulcerative colitis

i 21. dniu po jego wprowadzeniu oraz w czasie remisji. Grup porwnawcz stanowio 30 zdrowych dzieci (16 chopcw i 14 dziewczt) w tym samym wieku. W surowicy krwi badanych dzieci oznaczano stenie biaka C-reaktywnego, =1-antytrypsyny, =1-kwanej glikoproteiny oraz biaka cakowitego i jego frakcji. Oznaczenia ste biaek ostrej fazy wykonano wedug immunochemicznej metody nefelometrii kinetycznej za pomoc nefelometru oraz odczynnikw firmy Behring, biaka cakowitego wedug metody biuretowej z uyciem aparatu typu Monarch, za frakcji biakowych wedug metody elektroforezy na 1% elu agarozowym przy uyciu systemu Paragon firmy Beckman. Otrzymane wyniki bada poddano analizie statystycznej, stosujc nieparametryczny test Manna-Whitneya. Za statystycznie znamienne przyjto rnice, gdy p<0,05. Dla uzyskanych ste biaek ostrej fazy zastosowano analiz dyskryminacyjn, ktra pozwolia na wykorzystanie oznaczanych biaek w rnicowaniu cikoci rzutu choroby. rednie wartoci ste CRP, AAT i AAG w surowicy krwi badanych dzieci w poszczeglnych grupach zestawione ze rednimi wartociami w grupie dzieci zdrowych przedstawiono na rycinach 1-3 oraz w tabelach I-III. W grupie dzieci z cikim przebiegiem choroby statystycznie znamiennie wysze byy rednie stenia CRP, AAT i AAG przed leczeniem oraz w 4. dobie po jego zastosowaniu. W kolejnych przedziaach czasowych stenia biaek obniyy si do wartoci prawidowych podczas remisji (AAT, AAG) lub zblionych do prawidowych (CRP). W grupie dzieci ze redniocikim przebiegiem w.z.j.g. dynamika ste CRP i AAT bya zbliona do obserwowanej w cikim przebiegu. Najwysze rednie stenia biaek rnice si znamiennie od wartoci w grupie dzieci zdrowych wyWyniki

kazano przed leczeniem. W 4. i 7. dobie stosowanej terapii stenie CRP i AAT byo jeszcze wysokie i stopniowo normalizowao si w czasie remisji. Dynamika ste AAG w przebiegu redniocikim rnia si od obserwowanej w cikim przebiegu w.z.j.g. (tab. III, ryc. 3). Dla tej grupy dzieci statystycznie znamienne rnice ste AAG wykazano przed leczeniem i w 4. dobie po jego zastosowaniu. W pozostaych przedziaach czasowych oraz podczas remisji choroby stenie badanego biaka byo prawidowe. W grupie dzieci z lekkim przebiegiem choroby nie stwierdzono statystycznie znamiennie wyszych ste badanych biaek ostrej fazy, zarwno przed leczeniem, w czasie jego stosowania, jak i w trakcie remisji. Potwierdzeniem procesu zapalnego u dzieci w ostrym rzucie w.z.j.g., ktrego wymiernym wykadnikiem s wykazane w naszej pracy podwyszone stenia biaek ostrej fazy (CRP, AAT, AAG), jest statystycznie znamienny wzrost ste frakcji =1-, =2- i >-globulin uzyskanych w rozdziale elektroforetycznym biaek surowicy (tab. IV, ryc. 4). U dzieci z cikim i redniocikim rzutem w.z.j.g. przed leczeniem stwierdzono najwikszy wzrost ste wyej wymienionych frakcji, ktremu towarzyszyo statystycznie znamienne obnienie stenia albumin. W czasie stosowanej terapii obserwowano normalizacj ste zarwno biaka cakowitego, jak i poszczeglnych jego frakcji do wartoci prawidowych w czasie remisji. rednie stenia CRP, AAT i AAG przed leczeniem rniy si statystycznie znamiennie w zalenoci od cikoci przebiegu w.z.j.g., co pozwolio na przeprowadzenie analizy dyskryminacyjnej (tab. V). W rnicowaniu cikiego i redniocikiego rzutu choroby najwiksz warto diagnostyczn miao CRP i AAG, dla ktrych uzyskano wysokie wartoci czuoci i swoistoci rnicowania. W diagnostyce rnicowej redniocikiego i lekkiego rzutu natomiast wysokie wartoci czuoci i swoistoci wyznaczono dla CRP i AAT. 447

Jolanta Lukamowicz i wsp.

Gastroenterologia Polska 1998, 5, 5

80 Biaka surowicy / Serum proteins [g/l] 70 60 50 40 30 20 10 0 GP 0 R 0 R 0 R

0 R GP

przed leczeniem / pre-treatment remisja / remission grupa porwnawcza / reference group

= =

albuminy albumins

Lekki Mild

redniociki Moderate

Ciki Severe

Ryc. 4. Elektroforetyczny rozdzia biaek surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego Fig. 4. The electrophoretic separation of serum proteins in children with ulcerative colitis

kuje reakcj ostrej fazy, ktrej wymiernym aspektem s midzy innymi syntetyzowane przez hepatocyty biaka ostrej fazy. W zalenoci od cikoci rzutu i rozlegoci Przebieg choroby TP Albuminy Globuliny [g/l] Severity of disease [g/l] [g/l] Globulins zmian zapalnych w jelicie, synteza Albumins biaek ostrej fazy przebiega z r=1 =2 > C nym nasileniem. Podczas bada wasnych najwysze wartoci stLekki O 73,6 46,4 2,1 6,3 8,7 10,1 Mild R 75,0 47,8 2,2 6,3 8,6 10,1 e CRP, AAT i AAG w surowicy krwi dzieci wykazano w cikim redniociki O 72,6 42,2 2,9 9,8 7,4 10,3 Moderate R 74,5 45,9 2,1 7,0 8,9 10,7 rzucie choroby, w redniocikim rzucie CRP i AAG byy znamienCiki O 59,6 28,5 3,0 9,6 6,8 11,7 Severe R 71,4 43,4 2,0 6,2 6,7 13,1 nie nisze od wynikw uzyskanych w przebiegu cikim, rednie stGrupa 74,2 47,0 2,2 6,5 8,8 9,7 porwnawcza enia AAT natomiast w przebiegu Reference group redniocikim byy rwnie wysokie. Uzyskane wyniki pozwalay O przed leczeniem / pre-treatment przypuszcza, e oznaczanie tych R remisja / remission biaek moe mie praktyczne znaczenie do oceny przebiegu i monitorowania choroby. Na podstawie Omwienie analizy ste biaka C-reaktywnego u dzieci z cikim przebiegiem w.z.j.g. stwierdzono stopniow normalizacj po wprowadzeniu leczenia. Podczas remisji u 28% Oznaczanie biaek ostrej fazy wykorzystywano wiepacjentw zaobserwowano jednak wartoci wysze od lokrotnie we wczesnej diagnostyce zagraajcych inprawidowych. Utrzymujce si przez dugi czas niefekcji, w monitorowaniu przebiegu i leczeniu oraz oceznacznie podwyszone stenie CRP moe sugerowa nie rozlegoci i cikoci procesw zapalnych (3, 8, stae pobudzanie procesu zapalnego, mimo stosowane11, 14, 17, 19, 20, 23, 24, 26, 27). Wrzodziejce zapago leczenia. Podobn dynamik ste CRP obserwolenie jelita grubego jest nieswoistym zapaleniem bony wano u dzieci ze redniocikim przebiegiem choroby, luzowej odbytnicy lub/i okrnicy o charakterze przejednak po wprowadzeniu leczenia wczeniej uzyskiwawlekym, postpujcym, przebiegajcym z okresami zano popraw stanu klinicznego pacjentw oraz prawidostrze i remisji. Czsto zaostrzenie procesu choroboweowe wartoci ste biaka C-reaktywnego w surowigo wymaga systematycznej obserwacji stanu klinicznego cy. Na podstawie bada wasnych wykazano rwnie pacjentw, w miar moliwoci monitorowania leczenia przydatno oznaczania AAT w surowicy. W obu grupach przy zastosowaniu nieinwazyjnych metod diagnostyczdzieci, z cikim i redniocikim przebiegiem w.z.j.g., nych. W aktywnej fazie choroby proces zapalny induTabela IV: Stenie biaka cakowitego i elektroforetyczny rozdzia biaek surowicy krwi dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego Table IV: The total protein (TP) concentration and the electrophoretic separation of serum proteins in children with ulcerative colitis

448

globuliny globulins

>

Stenia biaek ostrej fazy u dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego Tabela V: Wartoci dyskryminacyjne oraz czuo i swoisto oznaczanych biaek ostrej fazy w rnicowaniu cikoci rzutu wrzodziejcego zapalenia jelita grubego u dzieci Table V: The discriminating values, specificity and sensitivity of determinated acute phase proteins in differentiation of severity of ulcerative colitis in children
Rnicowana posta rzutu choroby Differentiated severity of disease

Biaka Proteins

AAT

CRP

Warto dyskryminacyjna [g/l] Discriminating value 3010-3 3,3 1,6

Cika redniocika Severe moderate Czuo [%] Sensitivity 100

Swoisto [%] Specificity 100

Warto dyskryminacyjna [g/l] Discriminating value 1510-3 2,5 0,9

redniocika lekka Moderate mild Czuo [%] Sensitivity 100

Swoisto [%] Specificity 100

AAG

57,0

85,7

64,7

94,1

82,3

64,7

41,7

100

stwierdzono podwyszone rednie stenia =1-antytrypsyny przed leczeniem i w 4. dobie po jego zastosowaniu, nastpnie spadek w kolejnych przedziaach czasowych i normalizacj w trakcie remisji choroby. Dla AAG stwierdzono rn dynamik ste w zalenoci od cikoci przebiegu wrzodziejcego zapalenia jelita grubego. Najwysze stenie badanego biaka wykazano u dzieci z cikim przebiegiem choroby przed leczeniem oraz w 4. i 7. dobie stosowanej terapii. Stenie AAG powracao do zakresu wartoci prawidowych w czasie remisji. W przebiegu redniocikim natomiast stwierdzono tylko nieznacznie podwyszone wartoci AAG przed leczeniem oraz w 4. dobie leczenia. Rezultaty analizy dynamiki ste CRP, AAT i AAG u dzieci z w.z.j.g. wskazuj na moliwo zastosowania oznacze wybranych biaek w monitorowaniu przebiegu choroby. Wydaje si, e pojedyncze oznaczenia biaek ostrej fazy maj warto diagnostyczn jedynie do oceny cikoci rzutu w.z.j.g., co wykazano rwnie w innych pracach (6, 7, 9, 16). Potwierdzaj to wyniki bada Grossa i wsp. nad korelacj midzy podwyszonymi steniami CRP i AAG oraz wskanikami aktywnoci w.z.j.g. (7). Raab i wsp. natomiast wykazali wzrost ste CRP i AAT oraz ich korelacj ze wzrostem stenia IL-6 i aktywnoci choroby (22). Ocena stopnia aktywnoci wrzodziejcego zapalenia jelita grubego jest niezwykle wana, ze wzgldu na wybr metody leczenia, zrozumiae jest zatem poszukiwanie parametrw opisujcych stan pacjenta w sposb najbardziej precyzyjny. Z omwionych przez nas bada wynika, e wnikliwa analiza dynamiki ste biaek ostrej fazy u dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego umoliwia uzyskanie wikszej iloci informacji o przebiegu choroby i efektach terapeutycznych. Oznaczenia ste biaek ostrej fazy stanowi w tym przypadku uzupenienie wynikw badania endoskopowego i histopatologicznego wycinkw bony luzowej jelita. Na podstawie bada wasnych wykazano rwnie statystycznie znamienne rnice midzy rednimi wartociami ste badanych biaek ostrej fazy w zalenoci od cikoci rzutu w.z.j.g., co sugeruje moliwo rnicowania cikiego, redniocikiego i lekkiego rzutu choroby. Uzyskana wysoka czuo i swoisto dla wyznaczonych limitw dyskryminacyjnych pozwala na wy-

korzystanie ste CRP i AAG w rnicowaniu cikiego i redniocikiego rzutu w.z.j.g. oraz CRP i AAT w rnicowaniu redniocikiego i lekkiego rzutu. Otrzymane przez nas wyniki dla biaka C-reaktywnego s zgodne z przedstawionymi przez Fagana i wsp. w doniesieniu dotyczcym cikiego rzutu choroby (6). Autorzy ci nie stwierdzili jednak statystycznie znamiennych rnic midzy steniem CRP w cikim i redniocikim rzucie w.z.j.g. Rozbieno uzyskanych wynikw bada CRP moe wynika z rnych metod oznaczania biaka C-reaktywnego w surowicy oraz sposobu kwalifikowania pacjentw do grupy badawczej. W naszej pracy u wszystkich badanych dzieci wykluczono istnienie innych chorb przewodu pokarmowego, a zwaszcza przewlekych zakae bakteryjnych. Oznaczanie ste biaek ostrej fazy wykonywano po zgoszeniu si pacjentw do kliniki, przed wprowadzeniem terapii. Takie postpowanie eliminowao wpyw lekw na oznaczanie stenia biaek ostrej fazy w surowicy dzieci z wrzodziejcym zapaleniem jelita grubego. Z przeprowadzonych bada wynika, e oznaczanie ste CRP, AAT i AAG przed leczeniem daje moliwo ich wykorzystania do oceny cikoci rzutu w.z.j.g. Ocena dynamiki ste wybranych biaek ostrej fazy pozwala rwnie na jej praktyczne zastosowanie w diagnostyce choroby. Ocena ta wnosi istotne elementy do monitorowania przebiegu wrzodziejcego zapalenia jelita grubego, a w powizaniu ze stanem klinicznym pacjentw daje moliwo oceny skutecznoci leczenia.
Pimiennictwo

1. Bauman H., Gauldie J.: The acute phase response. Immunol. Today, 1994, 2, 74-80.

2. Birkedal-Hansen H.: Role of cytokines and inflammatory mediators in tissue destruction. J. Periodontal. Res., 1993, 28, 500-510.

3. Brik H., Smolewska E., Biernacka M., Kamierczak-Kosicka B.: Alfa-1 antytrypsyna jako wskanik aktywnoci procesu zapalnego w przebiegu modzieczego przewlekego zapalenia staww. Reumatologia, 1994, 32, 110-117. 4. Camban E.: C-reactive protein: general review and role in the study of infections. Pathol. Biol. (Paris), 1988, 36, 1232-1236.

449

Jolanta Lukamowicz i wsp.

Gastroenterologia Polska 1998, 5, 5

6. Fagan E.A., Dyck R.F., Maton P.N., Hodgson H.J., Chadwick V.S., Petrie A., Pepys M.B.: Serum levels of C-reactive protein in Crohns disease and ulcerative colitis. Eur. J. Clin. Invest., 1982, 351-359. 7. Gross V., Andus T., Caesar I., Roth M., Schlmerich J.: Evidence for continuous stimulation of interleukin-6 production in Crohns disease. Gastroenterology, 1992, 102, 514-519.

5. Cole A.T., Pilkington B.J., McLanghlan J., Smith C., Balsitis M., Hawkey C.J.: Mucosal factors inducing neutrophil movement in ulcerative colitis: the role of interleukin 8 and leukotriene B4. Gut, 1996, 39, 248-254.

19. Paradowski M., obos M., Kuydowicz J., Krakowiak M., Kubasiewicz-Ujma B., Wrodycki W.: Przydatno oznaczania wybranych biaek ostrej fazy w surowicy krwi i pynie mzgowo-rdzeniowym do diagnostyki rnicowej i monitorowania przebiegu ropnego zapalenia opon mzgowo-rdzeniowych u dorosych. Cz. I. Stenie biaek ostrej fazy w surowicy krwi. Przegl. Epidemiol., 1994, 48, 181-190.

18. Nielsen O.H., Rask-Madsen J.: Mediators of inflammation in chronic inflammatory bowel disease. Scand. J. Gastroenterol., 1996, 216, supl., 149-159.

8. Hott I., Cooper R.G., Hopkins S.J.: Relationships between local inflammation, interleukin-6 concentration and the acute phase protein response in arthritis patients. Eur. J. Clin. Invest., 1991, 21, 479-484. 9. Hyams J.S., Fitzgerald J.E., Treem W.R., Wyzga N., Kreutzer D.L.: Relationship of functional and antigenic interleukin-6 to disease activity in inflammatory bowel disease. Gastroenetrology, 1993, 104, 1285-1292.

20. Pourcyrous M., Bade H.S., Korones S.B., Baselski V., Wong S.P.: Significance of serial C-reactive protein responses in neonatal infection and other disorders. Pediatrics, 1993, 92, 431-435. 21. Prandota J., Kotecki L.: Inhibitory proteinaz osoczowych i ich znaczenie kliniczne. Pediatr. Pol., 1995, 70, 667-672.

11. Jasiska A., Bobilewicz D., Mach U.: Biako C reaktywne jako laboratoryjny wskanik zakaenia u noworodkw. Pediatr. Pol., 1996, 7, 595-598. 12. Kushner I.: The phenomenon of the acute phase response. Ann. N. Y. Acad. Sci., 1982, 389, 39-48.

10. Ilycki D., Mackiewicz A.: Regulation of the acute phase protein genes in human hepatocytes. Hepatol. Pol., 1995, 2, 233-239.

22. Raab Y., Hallgren R., Gerdin B.: Enhanced intestinal synthesis of interleukin-6 is related to the disease severity and activity in ulcerative colitis. Digestion, 1994, 55, 44-49. 23. Sheldon J., Riches P., Geoding R., Soni N., Hoobs J.R.: C reactive protein and its cytokine mediators in intensive care patients. Clin. Chem., 1993, 39, 147-150. 24. Steel D.M., Whitehead A.S.: The major acute phase reactants: C-reactive protein, serum amyloid P component and serum amyloid A protein. Immunol. Today, 1994, 2, 81-86. 26. Young B., Gleeson M., Cripps A.: C-reactive protein: a critical review. Pathology, 1991, 23, 118-124.

13. Laskin D.L., Pendino K.J.: Macrophages and inflammatory mediators in tissue injury. Annu. Rev. Pharmacol., 1995, 35, 655-677. 14. Lubega J., Davies T.J.: Comparison of serum mucoprotein with serum alpha 1 acid glycoprotein, haptoglobin, and alfa 1 antitrypsin assays in monitoring inflammatory bowel disease. Clin. Chim. Acta, 1990, 188, 59-69.

25. Tchrzewski H.: Zapalenie pocztek czy koniec choroby? Alergia, Astma, Immunologia, 1996, 1, 29-34. 27. Zborowska H., Bobilewicz D.: Prognostyczna rola parametrw ostrej fazy. Diagn. Lab., 1994, 30, 549-553. Adres do korespondencji: Dr med. Jolanta Lukamowicz Zakad Diagnostyki Laboratoryjnej Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki ul. Rzgowska 281/289 93-338 d Praca wpyna do Redakcji: 1998-09-03 Zaakceptowano do druku: 1998-10-17

16. Mazlam M.Z., Hodgson H.J.F.: Interrelations between interleukin 6, interleukin 1 > plasma C-reactive protein values and in vitro C-reactive protein generation in patients with inflammatory bowel disease. Gut, 1994, 35, 77-83.

15. Mackiewicz S., Hrycaj P.: Nowe aspekty ostrej fazy. Postpy Nauk Med., 1993, 6, 147-153.

17. Nakayama T., Sonoda S., Urano T., Yamada T., Okada M.: Monitoring both serum amyloid protein and C-reactive protein as inflammatory markers in infectious diseases. Clin. Chem., 1993, 39, 293-297.

450