Fizyka Budowli – funkcja rozkładu temperatury w

przegrodzie

Funkcja rozkładu temperatury w przegrodzie jednorodnej:

Rozpatrzmy jednomateriałową, zewnętrzną, pionową przegrodę budowlaną (przegroda

jednorodna):

𝑞𝑖 = 𝛼𝑠𝑖 (𝑡𝑖 − 𝑣𝑖 )
𝜕𝑡
𝑞𝜆 = −𝜆
𝜕𝑥
𝑞𝑒 = 𝛼𝑠𝑒 (𝑣𝑒 − 𝑡𝑒 )

𝑖 – strona wewnętrzna (w fizyce budowli z ang. interior),

𝑒 – strona zewnętrzna (w fizyce budowli z ang. exterior),
𝑑 – grubość przegrody,
𝑥 – współrzędna grubości przegrody,
𝑡 – temperatura,
𝑡𝑖 – temperatura powietrza wewnętrznego,
𝑡𝑒 – temperatura powietrza zewnętrznego,
𝑣𝑖 – temperatura powierzchni wewnętrznej przegrody,
𝑣𝑒 – temperatura powierzchni zewnętrznej przegrody,
𝑞𝑖 – natężenie strumienia cieplnego „wchodzącego” do przegrody,
𝑞𝑒 – natężenie strumienia cieplnego „wychodzącego” z przegrody,
𝑞𝜆 – natężenie strumienia cieplnego przepływającego przez przegrodę,
𝛼𝑠𝑖 – współczynnik przejmowania ciepła przez konwekcję po stronie wewnętrznej przegrody,
𝛼𝑠𝑒 – współczynnik przejmowania ciepła przez konwekcję po stronie zewnętrznej przegrody,

1
W wyniku rozwiązania równania bilansu cieplnego otrzymaliśmy m.in. równanie Laplace’a,
czyli równanie przewodnictwa cieplnego (stacjonarne), bez wewnętrznych źródeł ciepła:

∇2 𝑡 = 0 (1)

Przepływ ciepła w płaszczyźnie pionowej przegrody budowlanej, tj, w kierunku pionowym i

poziomym jest bardzo mały w stosunku do ilości ciepła, która przepływa w poprzek
przegrody, czyli wzdłuż jej grubości.
W związku z tym bardzo często, sytuując przegrodę w kartezjańskim układzie współrzędnych
dopuszczalne jest pominięcie przepływu ciepła w płaszczyźnie przegrody:

Mając powyższe na uwadze, poszukujemy rozkładu temperatury w przegrodzie jednorodnej

wzdłuż współrzędnej oznaczającej grubość przegrody, tj „x” w naszym przypadku. Dla jednej
osi układu współrzędnych równanie Laplace’a przybiera postać:

𝜕2𝑡
=0 (2)
𝜕𝑥 2

Z powyższego równania wynika, że funkcja rozkładu temperatury w jednorodnej przegrodzie

zależna jest od jednej zmiennej i jest to funkcja liniowa:

2
Temperatura powierzchni wew. przegrody (𝑣𝑖 ) jest niewiele niższa od temperatury powietrza
wew. (𝑡𝑖 ), a temperatura powierzchni zew. przegrody (𝑣𝑒 ) jest niewiele wyższa od
temperatury powietrza zew. (𝑡𝑒 ). Wynika to z obecności oporu przejmowania ciepła na
powierzchni przegrody zarówno po stronie wew. i zew.

Ogólna postać funkcji liniowej:

𝑡(𝑥 ) = 𝐴𝑥 + 𝐵 (3)

Aby wyznaczyć współczynniki „A” i „B” w równaniu przedstawiającym funkcję rozkładu

temperatury w przegrodzie jednorodnej, należy wprowadzić warunki brzegowe:

 temperatura na powierzchni wewnętrznej przegrody równa jest 𝑣𝑖 :

𝑡(𝑥 = 0) = 𝑣𝑖 (4)

 temperatura na powierzchni zewnętrznej przegrody równa jest 𝑣𝑒 :

𝑡(𝑥 = 𝑑 ) = 𝑣𝑒 (5)

Podstawiając do równania (3) warunek brzegowy z równania (4) możemy obliczyć jeden ze
współczynników równania funkcji rozkładu temperatury w przegrodzie:

𝑡(0) = 𝐴 ∙ 0 + 𝐵 = 𝑣𝑖
(6)
𝐵 = 𝑣𝑖

3
Podstawiając do równania (3) warunek brzegowy z równania (5) i znając wartość
współczynnika „B” – równanie (6), możemy obliczyć drugi ze współczynników równania
funkcji rozkładu temperatury w przegrodzie:

𝑡(𝑑 ) = 𝐴 ∙ 𝑑 + 𝐵 = 𝑣𝑒
𝑡(𝑑 ) = 𝐴 ∙ 𝑑 + 𝑣𝑖 = 𝑣𝑒
𝑣𝑖 − 𝑣𝑒 (7)
𝐴=−
𝑑

Znając współczynniki równania funkcji liniowej – równania (6) i (7), a następnie wpisując je
do równania (3), otrzymujemy równanie funkcji rozkładu temperatury w przegrodzie
jednorodnej:

𝑣𝑖 − 𝑣𝑒
𝑡 (𝑥 ) = − 𝑥 + 𝑣𝑖 (8)
𝑑

Powyższe równanie pozwala na wyznaczenie temperatury w dowolnym punkcie przegrody

wzdłuż jej grubości.

Empiryczne prawo Fouriera dla jednej zmiennej przyjmuje postać:

𝜕𝑡
𝑞𝜆 = −𝜆 (9)
𝜕𝑥

Podstawiając do równania (9) funkcję rozkładu temperatury z równania (8), otrzymujemy:

𝑣𝑖 − 𝑣𝑒
𝜕 (−
𝑞𝜆 = −𝜆 𝑑 𝑥 + 𝑣𝑖 ) (10)
𝜕𝑥

Różniczkując równanie (10), otrzymujemy:

𝑣𝑖 − 𝑣𝑒
𝑞𝜆 = 𝜆 (11)
𝑑

Natężenie strumienia ciepła w obrębie danej przegrody cechuje się ciągłością, tzn.:

𝑞𝑖 = 𝑞𝜆 = 𝑞𝑒 = 𝑞
𝑞𝑖 = 𝛼𝑠𝑖 (𝑡𝑖 − 𝑣𝑖 ) (12)
𝑣𝑖 − 𝑣𝑒
𝑞𝜆 = 𝜆
𝑑

4
 𝑞𝑒 = 𝛼𝑠𝑒 (𝑣𝑒 − 𝑡𝑒 )

Wartości natężenia strumienia cieplnego – równanie (12), można zestawić w układ równań,
zapisując go w postaci:

1
𝑡𝑖 − 𝑣𝑖 = 𝑞
𝛼𝑠𝑖
𝑑
𝑣𝑖 − 𝑣𝑒 = 𝑞 (13)
𝜆
1
𝑣 − 𝑡𝑒 = 𝑞
{ 𝑒 𝛼𝑠𝑒

Dodając równania z układu równań (13) stronami do siebie, otrzymujemy:

1 𝑑 1
𝑡𝑖 − 𝑡𝑒 = 𝑞 ( + + ) (14)
𝛼𝑠𝑖 𝜆 𝛼𝑠𝑒

Z równania (14) możemy wyodrębnić następujące wielkości, które są stosowane powszechnie

w praktyce przy obliczeniach cieplnych przegród budowlanych:

 opór przejmowania ciepła po stronie wewnętrznej przegrody:

1
𝑅𝑠𝑖 = (15)
𝛼𝑠𝑖

 opór przejmowania ciepła po stronie zewnętrznej przegrody:

1
𝑅𝑠𝑒 = (16)
𝛼𝑠𝑒

 opór cieplny pojedynczej warstwy materiału:

𝑑
𝑅= (17)
𝜆

Podstawiając wielkości z równań (15), (16) i (17) do równania (14), otrzymujemy:

𝑡𝑖 − 𝑡𝑒 = 𝑞 (𝑅𝑖 + 𝑅𝜆 + 𝑅𝑒 ) = 𝑞𝑅𝑇 (18)

𝑅𝑇 – całkowity opór cieplny przegrody

5
Współczynnik przenikania ciepła przegrody zdefiniowany jest jako odwrotność
całkowitego oporu cieplnego przegrody:

1
𝑈= (19)
𝑅𝑇

6
Funkcja rozkładu temperatury w przegrodzie wielowarstwowej:

Rozpatrzmy wielomateriałową, zewnętrzną, pionową przegrodę budowlaną (przegroda

wielowarstwowa):

𝑖 – strona wewnętrzna,
𝑒 – strona zewnętrzna,
𝑑1 , 𝑑2, 𝑑3 , 𝑑4 – grubości poszczególnych warstw,
𝑥 – współrzędna grubości przegrody,
𝑡 – temperatura,
𝑡𝑖 – temperatura powietrza wewnętrznego,
𝑡𝑒 – temperatura powietrza zewnętrznego,
𝑣𝑖 – temperatura powierzchni wewnętrznej przegrody,
𝑣𝑒 – temperatura powierzchni zewnętrznej przegrody,
𝑡1 , 𝑡2 , 𝑡3 – temperatura na styku poszczególnych warstw,
𝜆1 , 𝜆2 , 𝜆3 , 𝜆4 – współczynnik przewodzenia ciepła dla poszczególnych warstw.

Całkowity opór cieplny dla wielowarstwowej przegrody budowlanej:

𝑑1 𝑑2 𝑑3 𝑑4
𝑅𝑇 = 𝑅𝑠𝑖 + 𝑅1 + 𝑅2 + 𝑅3 + 𝑅4 + 𝑅𝑠𝑒 = 𝑅𝑠𝑖 + + + + + 𝑅𝑠𝑒 (20)
𝜆1 𝜆2 𝜆3 𝜆4
𝑛

𝑅𝑇 = 𝑅𝑠𝑖 + ∑ 𝑅𝑖 + 𝑅𝑠𝑒 (21)

𝑖=1

𝑖 – liczba warstw w przegrodzie,

7
Przekształcając równanie (18), otrzymujemy natężenie strumienia ciepła przepływającego
przez przegrodę:

1
𝑞= (𝑡 − 𝑡𝑒 ) (22)
𝑅𝑇 𝑖

Natężenie strumienia ciepła przepływającego przez poszczególne warstwy jest zawsze równe
stosunkowi różnicy temperatur pomiędzy skrajnymi powierzchniami tej warstwy do oporu
cieplnego tej warstwy. Dotyczy to również przypowierzchniowych warstw powietrza, jak i
kilku warstw rozpatrywanych razem, dlatego możemy zapisać:

1
𝑞= (𝑡 − 𝑣𝑖 ) (23)
𝑅𝑠𝑖 𝑖

Przekształcając równanie (23) możemy obliczyć temperaturę powierzchni wewnętrznej

przegrody (𝑣𝑖 ):

𝑣𝑖 = 𝑡𝑖 − 𝑞𝑅𝑠𝑖 (24)

Obliczamy temperaturę na stykach poszczególnych warstw:

𝑑1
𝑡1 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 +) = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + 𝑅1 ) (25)
𝜆1
𝑑1 𝑑2
𝑡2 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + ) = 𝑡𝑖 − 𝑞(𝑅𝑠𝑖 + 𝑅1 + 𝑅2 ) (26)
𝜆1 𝜆2
𝑑1 𝑑2 𝑑3
𝑡3 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + ) = 𝑡𝑖 − 𝑞(𝑅𝑠𝑖 + 𝑅1 + 𝑅2 + 𝑅3 ) (27)
𝜆1 𝜆2 𝜆3

Obliczamy temperaturę powierzchni zewnętrznej przegrody:

𝑑1 𝑑2 𝑑3 𝑑4
𝑣𝑒 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + + ) = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + 𝑅1 + 𝑅2 + 𝑅3 + 𝑅4 ) (28)
𝜆1 𝜆2 𝜆3 𝜆4

8
Obliczanie temperatur w przegrodzie – przykład obliczeniowy:

I. Izolacja termiczna po stronie zewnętrznej przegrody

Dane początkowe:
𝑤𝑡 – warstwa tynku cem-wap,
𝑤𝑐 – warstwa cegły ceramicznej,
𝑤𝑠 – warstwa styropianu,
𝑡𝑖 = 20 °𝐶 – temperatura powietrza wewnętrznego,
𝑡𝑒 = −10 °𝐶 – temperatura powietrza zewnętrznego,
𝑑𝑡 = 0,015 𝑚 – grubość warstwy tynku cem-wap,
𝑑𝑐 = 0,38 𝑚 – grubość warstwy cegły ceramicznej,
𝑑𝑠 = 0,14 𝑚 – grubość warstwy styropianu,
𝑊
𝜆𝑡 = 0,82 – współczynnik przewodzenia ciepła tynku cem-wap,
𝑚𝐾
𝑊
𝜆𝑐 = 0,77 – współczynnik przewodzenia ciepła cegły ceramicznej,
𝑚𝐾
𝜆𝑠 = 0,035 𝑚 – współczynnik przewodzenia ciepła styropianu,
𝑚 2𝐾
𝑅𝑠𝑖 = 0,13 – opór przejmowania ciepła po stronie wewnętrznej (PN ISO 6946 – Tab. 1),
𝑊
𝑚2 𝐾
𝑅𝑠𝑒 = 0,04 – opór przejmowania ciepła po stronie zewnętrznej (PN ISO 6946 – Tab. 1),
𝑊

Cel - obliczyć 𝑣𝑖 , 𝑡1 , 𝑡2 , 𝑡3 , 𝑣𝑒 .

Obliczamy całkowity opór cieplny przegrody:

9
 𝑑𝑡 𝑑𝑐 𝑑𝑠 𝑑𝑡
𝑅𝑇 = 𝑅𝑠𝑖 + 𝑅𝑡 + 𝑅𝑐 + 𝑅𝑠 + 𝑅𝑡 + 𝑅𝑠𝑒 = 𝑅𝑠𝑖 +
+ + + + 𝑅𝑠𝑒
𝜆𝑡 𝜆𝑐 𝜆𝑠 𝜆𝑡
0,015 0,38 0,14 0,015 𝑚2 𝐾
= 0,13 + + + + + 0,04 = 4,70
0,82 0,77 0,035 0,82 𝑊

Obliczamy natężenie strumienia cieplnego przepływającego przez przegrodę:

1 1 𝑊
𝑞= (𝑡𝑖 − 𝑡𝑒 ) = (20 − (−10)) = 6,38 2
𝑅𝑇 4,70 𝑚

Obliczamy temperaturę powierzchni wewnętrznej przegrody:

𝑣𝑖 = 𝑡𝑖 − 𝑞𝑅𝑠𝑖 = 20 − 6,38 ∙ 0,13 = 19,2 °𝐶

Obliczamy temperaturę na styku tynku wewnętrznego z cegłą ceramiczną:

𝑑𝑡 0,015
𝑡1 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + ) = 20 − 6,38 (0,13 + ) = 19,1 °𝐶
𝜆𝑡 0,82

Obliczamy temperaturę na styku cegły ceramicznej ze styropianem:

𝑑𝑡 𝑑𝑐 0,015 0,38
𝑡2 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + ) = 20 − 6,38 (0,13 + + ) = 15,9 °𝐶
𝜆𝑡 𝜆 𝑐 0,82 0,77

Obliczamy temperaturę na styku styropianu z tynkiem zewnętrznym:

𝑑𝑡 𝑑𝑐 𝑑𝑠 0,015 0,38 0,14

𝑡3 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + ) = 20 − 6,38 (0,13 + + + )
𝜆𝑡 𝜆𝑐 𝜆𝑠 0,82 0,77 0,035
= −9,6 °𝐶

Obliczamy temperaturę powierzchni zewnętrznej przegrody:

𝑑𝑡 𝑑𝑐 𝑑𝑠 𝑑𝑡
𝑣𝑒 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + + )
𝜆𝑡 𝜆𝑐 𝜆𝑠 𝜆𝑡
0,015 0,38 0,14 0,015
= 20 − 6,38 (0,13 + + + + ) = −9,7 °𝐶
0,82 0,77 0,035 0,82

10
Obliczając z tego samego równania temperaturę powietrza zewnętrznego, możemy uzyskać
informację odnośnie wielkości popełnionego błędu wynikającego z zaokrągleń w trakcie
obliczeń:

𝑑𝑡 𝑑𝑐 𝑑𝑠 𝑑𝑡
𝑡𝑒 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + + + 𝑅𝑠𝑒 )
𝜆𝑡 𝜆 𝑐 𝜆𝑠 𝜆𝑡
0,015 0,38 0,14 0,015
= 20 − 6,38 (0,13 + + + + + 0,04)
0,82 0,77 0,035 0,82
= −9,99 °𝐶 ≈ −10 °𝐶

II. Izolacja termiczna po stronie wewnętrznej przegrody

Dane początkowe – te same co wcześniej.

Cel - obliczyć 𝑣𝑖 , 𝑡1 , 𝑡2 , 𝑡3 , 𝑣𝑒 .

Układ warstw w przegrodzie nie ma wpływu na jej całkowity opór cieplny:

𝑚2 𝐾
𝑅𝑇 = 4,70
𝑊

W związku z powyższym, natężenie strumienia cieplnego również nie ulega zmianie:

𝑊
𝑞 = 6,38
𝑚2

11
Obliczamy temperaturę powierzchni wewnętrznej przegrody:

𝑣𝑖 = 𝑡𝑖 − 𝑞𝑅𝑠𝑖 = 20 − 6,38 ∙ 0,13 = 19,2 °𝐶

Obliczamy temperaturę na styku tynku wewnętrznego ze styropianem:

𝑑𝑡 0,015
𝑡1 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + ) = 20 − 6,38 (0,13 + ) = 19,1 °𝐶
𝜆𝑡 0,82

Obliczamy temperaturę na styku styropianu z cegłą ceramiczną:

𝑑𝑡 𝑑𝑠 0,015 0,14
𝑡2 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + ) = 20 − 6,38 (0,13 + + ) = −6,5 °𝐶
𝜆𝑡 𝜆𝑠 0,82 0,035

Obliczamy temperaturę na styku cegły ceramicznej z tynkiem:

𝑑𝑡 𝑑𝑠 𝑑𝑐 0,015 0,14 0,38

𝑡3 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + ) = 20 − 6,38 (0,13 + + + )
𝜆𝑡 𝜆𝑠 𝜆𝑐 0,82 0,035 0,77
= −9,6 °𝐶

Obliczamy temperaturę powierzchni zewnętrznej przegrody:

𝑑𝑡 𝑑𝑠 𝑑𝑐 𝑑𝑡
𝑣𝑒 = 𝑡𝑖 − 𝑞 (𝑅𝑠𝑖 + + + + )
𝜆𝑡 𝜆𝑠 𝜆𝑐 𝜆𝑡
0,015 0,14 0,38 0,015
= 20 − 6,38 (0,13 + + + + ) = −9,7 °𝐶
0,82 0,035 0,77 0,82

Komentarz do przykładu obliczeniowego:

 W przypadku stosowania izolacji od strony zewnętrznej (czyli tak jak się to
zwyczajowo wykonuje) przegrody, tylko część izolacji cieplnej i warstwa elewacyjna
pracuje okresowo w zakresie temperatur ujemnych. Tym samym nie jest to szkodliwe
dla stateczności i wytrzymałości konstrukcji.
 W przypadku stosowania izolacji od strony wewnętrznej, w zakresie temperatur
ujemnych znajduje się cała część nośna ściany. Jest to szkodliwe dla konstrukcji,
ponieważ zamarzająca woda może powodować rozsadzanie materiału nośnego, a tym
samym powodując jego degradację.
 Należy unikać ocieplania przegród od środka, ale w niektórych przypadkach nie jest to
możliwe, np.: w przypadku obiektu z zabytkową elewacją.

12