Zadanie 85 (zbiór zadań CKE 2015) 2 pkt.

/ 8 minut Zestaw 15B

W komórkach E. coli operon laktozowy (lac) zawiera geny struktury kodujące enzymy niezbędne
do rozkładu laktozy i jej pobierania ze środowiska zewnętrznego. Transkrypcja tych genów zależy
od warunków środowiska. Jeżeli w środowisku bakterii nie ma laktozy, to represor lac – specjalne
(allosteryczne) białko – wiąże się z operatorem, uniemożliwiając przyłączenie do promotora polime-
razy RNA i rozpoczęcie transkrypcji genów struktury.
Na rysunku przedstawiono operon laktozowy (I) oraz wpływ laktozy (induktora) na aktywność
represora (II).

Na podstawie: Podstawy genetyki dla studentów i lekarzy, red. G. Drewa,T. Ferenc, Wrocław 2005, s. 94.
Korzystając z rysunku, opisz sposób, w jaki laktoza pobrana przez komórkę z podłoża wpływa na
represor lac. Określ konsekwencje tego wpływu dla komórki i jej procesu oddychania.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 104 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 86 (zbiór zadań CKE 2015) a2/b2/c1 = 5 pkt. /
12-15 minut
Zestaw 15B
Na rysunku przedstawiono główne etapy ekspresji informacji genetycznej.

Na podstawie: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, C.A. Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 279.

a) Korzystając z informacji podanych na rysunku i własnej wiedzy, oceń prawdziwość poniższych

stwierdzeń. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Lp. Informacja Prawda Fałsz

Każda z nici DNA oraz nić mRNA zbudowane są z podobnych podjednostek
1. chemicznych połączonych ze sobą za pomocą takich samych wiązań kowa-
lencyjnych.
Dwuniciowy DNA oraz mRNA zbudowane są z nukleotydów purynowych
2. i pirymidynowych, a stosunek ilościowy tych nukleotydów w obu kwasach
wynosi 1 : 1.
Strukturę przestrzenną DNA i mRNA stabilizują wiązania wodorowe pomię-
3.
dzy komplementarnymi zasadami azotowymi nukleotydów.

b) Stosując oznaczenia literowe zasad azotowych, podaj kodon 2 i kodon 3 w mRNA oraz w nici
matrycowej DNA.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 105 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 86 (zbiór zadań CKE 2015) a2/b2/c1 = 5 pkt. /
12-15 minut
Zestaw 15B
c) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Na podstawie przedstawionego schematu ekspresji informacji genetycznej można stwierdzić, że
A. podczas transkrypcji trójkowy kod genetyczny ulega rozszyfrowaniu.
B. podczas translacji dany kodon znajdujący się w DNA zostaje odczytany dwa razy.
C. podczas transkrypcji – mimo zmiany zapisu informacji genetycznej – nie zmienia się jej sens.
D. zmiana nukleotydu w danym kodonie powoduje zmianę jednego aminokwasu w białku.

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 106 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 87 (zbiór zadań CKE 2015) a2/b1 = 3 pkt. / 9 minut Zestaw 15B
Przeprowadzono badanie, w którym skrzyżowano homozygotyczne muszki owocowe, mające
allele dominujące (K) – warunkujące skrzydła proste (krzyżówka A) oraz homozygotyczne muszki
owocowe, mające allele recesywne (k) – warunkujące skrzydła odgięte (krzyżówka B). Na rysunku
przedstawiono fenotypy potomstwa tych muszek, hodowanego w różnej temperaturze (15ºC i 25ºC).

a) Uzupełnij tabelę – wpisz genotypy i fenotypy osobników pokolenia F1 ustalone na podstawie

przedstawionych wyników.
Dane Krzyżówka A Krzyżówka B

osobniki pokolenia F1 I (15ºC) II (25ºC) III (15ºC) IV (25ºC)

genotypy osobników F1

kształt skrzydeł osobników

pokolenia F1

b) Wśród A–D zaznacz wniosek wynikający z przedstawionych wyników badań.

A. Wiele charakterystycznych cech muszki owocowej nie jest dziedziczonych.
B. Kształt skrzydeł muszki owocowej warunkowany jest jedynie przez genotyp.
C. Mutacje występują tylko wtedy, gdy muszki owocowe hodowane są w niskiej temperaturze.
D. Kształt skrzydeł może być warunkowany przez współdziałanie genotypu i warunków środowi-
ska.

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 107 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 88 (zbiór zadań CKE 2015) a1/b2/c1/d1/e1 = 6 pkt. /
18 minut
Zestaw 15B
Muszka owocowa (Drosophila melanogaster) ma cztery pary chromosomów. Gen warunkujący
barwę oczu znajduje się u tego owada w chromosomie X, przy czym allel warunkujący barwę białą
(a) jest recesywny, zaś allel warunkujący barwę czerwoną (A) jest dominujący. Niesprzężony z płcią
jest natomiast gen warunkujący cechę skrzydeł: allel dominujący (S) warunkuje skrzydła długie,
a recesywny (s) warunkuje skrzydła krótkie (zredukowane). Dziedziczenie płci u muszki owocowej
odbywa się według podobnych zasad jak u człowieka. Samica posiada dwa chromosomy płci XX,
a samiec chromosomy płci XY. Cykl rozwojowy muszki owocowej w temperaturze 25ºC trwa od 8
do 9 dni. Gatunek ten, ze względu na swoje cechy, wykorzystywany jest w badaniach genetycznych
jako organizm modelowy.

Na podstawie http://www.nature.com/scitable/topicpage/developing-the-chromosome-theory-164 [dostęp: 21.01.2015].

Na poniższych rysunkach przedstawiono zestawy chromosomów czterech osobników muszki owo-
cowej (A–D). W chromosomach płci zaznaczono lokalizację genu warunkującego barwę oczu.
a) Spośród rysunków A–D zaznacz te, które przedstawiają zestawy chromosomów osobników mę-
skich i określ barwę oczu każdego z tych osobników.
..................................................................................................................................................................
b) Spośród krzyżówek muszki owocowej (1–4) zaznacz tę, w wyniku której w potomstwie męskim
prawdopodobieństwo wystąpienia osobników o oczach czerwonych, jak też białych wynosi 0,5
(50%). Uzasadnij odpowiedź, przedstawiając wynik tej krzyżówki w postaci szachownicy Punnetta.
Podkreśl genotypy osobników męskich o oczach czerwonych.

1. XAXa × XaY Uzasadnienie:

2. XAXA × XaY
3. XaXa × XAY ♂
4. XAXA × XAY ♀

c) Stosując oznaczenia literowe alleli genów podane w informacji do zadania, zapisz wszystkie moż-
liwe genotypy:
1. samicy o czerwonych oczach i długich skrzydłach
2. samca o czerwonych oczach i krótkich skrzydłach.

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 108 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 88 (zbiór zadań CKE 2015) a1/b2/c1/d1/e1 = 6 pkt. /
18 minut
Zestaw 15B
d) Na poniższym schemacie, przedstawiającym cykl rozwojowy muszki owocowej, wpisz nazwy
stadiów rozwojowych oznaczonych cyframi 1 i 2 oraz podaj nazwę typu przeobrażenia występujące-
go u tego owada.

Na podstawie: http://www.easternct.edu/~adams/Drosophilalifecycle.html [dostęp: 24.01.2015].

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
e) Na podstawie podanych informacji oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących trafności wyboru
muszki owocowej jako organizmu modelowego w badaniach genetycznych. Wpisz znak X w odpo-
wiednie komórki tabeli.

Lp. Informacja Prawda Fałsz

1. Samice i samce muszki owocowej wyraźnie różnią się kolorem i rozmiarem, co ułatwia obserwację.

2. Mała liczba potomstwa pozwala na wiarygodną analizę statystyczną wzorów dziedziczenia.

Krótki cykl życiowy umożliwia obserwację wzorów dziedziczenia w kolejnych pokoleniach w krót-
3.
kim czasie.
Ponieważ muszka owocowa ma mały genom, więc mała ilość DNA, który trzeba poddać analizie,
4.
ułatwia lokalizację genów badanych cech.

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 109 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 89 (zbiór zadań CKE 2015) a2/b2 = 4 pkt. / 12 minut Zestaw 15B
Rodowód przedstawia dziedziczenie choroby genetycznej – krzywicy opornej na działanie witami-
ny D. Jest to choroba sprzężona z płcią.

Na podstawie: M. Barbor, M. Boyle, M. Cassidy. K. Senior, Biology, London, 1999, s. 519.

a) Na podstawie analizy rodowodu określ, czy jest to choroba uwarunkowana allelem dominującym,
czy – recesywnym. Odpowiedź uzasadnij.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
b) Określ, jakie jest prawdopodobieństwo, że kolejna córka matki oznaczonej cyfrą 1 urodzi się
zdrowa. Przyjmując H jako oznaczenie allelu dominującego, przedstaw krzyżówkę, stosując sza-
chownicę Punnetta. Podkreśl genotyp zdrowej dziewczynki.
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 110 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018

Zadanie 90 (zbiór zadań CKE 2015) a1/b1/c3 = 5 pkt. /
12-15 minut
Zestaw 15B
Poniższe drzewo rodowe ilustruje dziedziczenie pewnej choroby w danej rodzinie. Choroba ta
uwarunkowana jest przez allel recesywny (a) genu położonego w chromosomie X.

a) Na podstawie analizy drzewa rodowego rodziny państwa Nowaków wypisz genotypy pani Nowak
i pana Nowaka.
b) Zaznacz zdanie, w którym podano nieprawidłową informację o jednym z dzieci państwa Nowa-
ków.
A. Jan jest chory – odziedziczył allel recesywny po matce.
B. Kuba jest zdrowy – odziedziczył allel dominujący po matce.
C. Anna jest nosicielką – odziedziczyła allel dominujący od ojca.
D. Julia jest chora – odziedziczyła allele recesywne od ojca i od matki.
c) Wiedząc, że Anna jest heterozygotą pod względem grupy krwi A, zaś Piotr jest heterozygotą pod
względem grupy krwi B, oblicz prawdopodobieństwo urodzenia się w ich małżeństwie Bartosza jako
zdrowego syna, który ma grupę krwi 0. W tym celu podaj genotypy Anny oraz Piotra, narysuj sza-
chownicę Punnetta i podkreśl w niej genotyp Bartosza.

BRUDNOPIS

wybór i opracowanie - terazwiedza.pl 111 16 Mgnień Matury - edycja sierpień 2018