Ποια ή ποιες δεξιότητες συναισθηματικής

νοημοσύνης δεν κατείχε ο Αβραάμ Λίνκολν

Κουτούδης Στέργιος

2020
 ii

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1

ΣΚΟΠΟΣ 1

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο Η ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ- 3

ΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥ- 2

ΝΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΑΒΡΑΑΜ ΛΙΝΚΟΛΝ 5

ΟΙ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΤΕΙΧΕ 5

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 7

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 8

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 9
 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΣΚΟΠΟΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο όρος Συναισθηματική Νοημοσύνη (Emotional Intelligence) διατυπώθηκε

για πρώτη φορά το 1964 από τους καθηγητές ψυχολoγίας Τζόελ Ντάβιτζ (Joel
Davitz) και Μάικλ Μπέλντοχ (Michael Beldoch) (Davitz and Beldoch, 1964, 32).
Έγινε ευρέως γνωστός από τον ψυχολόγο Ντάνιελ Γκόουλμαν (Daniel Goleman)
(Goleman, 1995). Σε μία νεότερη ανάλυση οι ψυχολόγοι Τράβις Μπράντμπερυ
(Travis Bradberry) και Τζιν Γκριβς (Jan Greaves), όρισαν την συναισθηματική
νοημοσύνη ως την «ικανότητα να μπορεί κάποιος να παρακολουθεί και να
ρυθμίζει τα δικά του συναισθήματα, αλλά και αυτά των άλλων και να τα
χρησιμοποιεί ως οδηγό για σκέψη και δράση» (Bradberry and Greaves, 2005, IX) .

ΣΚΟΠΟΣ

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξεταστεί ποια ή ποιες δεξιότητες

συναισθηματικής νοημοσύνης δεν κατείχε ο Αβραάμ Λίνκολν (Abraham Lincoln)
και με ποιον τρόπο αυτό επηρέασε την ηγετική του συμπεριφορά.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο Αβραάμ Λίνκολν είναι ένας από τους πιο σημαντικούς προέδρους και
σίγουρα ένας από τους πιο αξιόλογους και αντιπροσωπευτικούς άνδρες της
Αμερικής. Ο ίδιος μιλώντας για τον εαυτό του, περί το τέλος του Εμφυλίου
Πολέμου είπε: «Είναι πολύ περίεργο αυτό, το ότι εγώ ένα αγόρι που μεγάλωσε
στα αμερικανικά δάση, συμμετέχω στο τέλος αυτού του μεγάλου γεγονότος»
(Nevins, 2000, 45). Πόσο παράξενο, πράγματι, ήταν ότι ενώ γεννήθηκε στις 12
Φεβ 1809 στο μικρό Χότζβιλ του Κεντάκι, ο αυτοδίδακτος δικηγόρος του Ιλλινόις
έγινε, προς έκπληξη όλων, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών τη στιγμή της
βαθύτερης τους κρίσης, της απόσχισης του επαναστατικών πολιτειών και
χειρίστηκε το ζήτημα του πιο άθλιου θεσμού της Αμερικής, της δουλείας. Ο Τζον
Μπουθ (John Booth) δολοφόνησε τον Λίνκολν στις 14 Απρ 1865, διότι πίστευε, ότι
όλοι οι Ρεπουμπλικάνοι ήταν προδότες επειδή επιθυμούσαν την κατάργηση της
δουλείας αλλά και την Ένωση, άρα να καταστούν «τύραννοι» (Blaisdell, 2013, 9).
 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο Η ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ

ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

O Γκόουλμαν έκανε ευρέως γνωστή τη Συναισθηματική Νοημοσύνη το 1995

ορίζοντας τη ως «την ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του
και τα συναισθήματα των άλλων, να τα χειρίζεται αποτελεσματικά και να
δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του» (Goleman, 1995, 10). Ωστόσο, οι
Μπράντμπερυ και Γκριβς διατύπωσαν μία περισσότερο κατανοητή προσέγγιση,
προτείνοντας τη θεωρία των τεσσάρων τομέων (διαστάσεων) της συναισθηματικής
νοημοσύνης, που ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες ικανοτήτων (προσωπικές και
κοινωνικές). Αυτοί οι τομείς συγκροτούν την έννοια της Συναισθηματικής
Νοημοσύνης και περιλαμβάνουν τις παρακάτω δεκαοχτώ δεξιότητες (Bradberry
and Greaves, 2005, 23):

Προσωπικές Ικανότητες (Αυτοεπίγνωση, Αυτοδιαχείριση): Αυτές αφορούν

τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις σχέσεις μας και αναλύονται ως εξής:

 Αυτοεπίγνωση ονομάζεται η βαθιά κατανόηση, που έχει το άτομο

για τα συναισθήματα του, αλλά και για τις δυνατότητες, τα όρια, τις αξίες και τα
κίνητρα του.

Δεξιότητες

 Συναισθηματική αυτοεπίγνωση: Είναι η δυνατότητα να

διαβιβάζουμε τα συναισθήματά μας και να αναγνωρίζουμε την επίδραση τους . η
χρησιμοποίηση της διαίσθησης μας κατά τη λήψη αποφάσεων.

 Ακριβής αυτοαξιολόγηση: H γνώση των δυνατών σημείων και

των ορίων μας.

 Αυτοπεποίθηση: H σταθερή αίσθηση, που έχουμε για την αξία

και τις δυνατότητές μας.

 Αυτοδιαχείριση. Η αυτοδιαχείριση είναι αναγκαία, καθώς αν δε

γνωρίζουμε τα συναισθήματα μας, δεν μπορούμε να τα διαχειριστούμε με
 3

αποτέλεσμα να μας ελέγχουν αυτά (Goleman, Boyatzis and Mckee, 2014, 58 και
66).

Δεξιότητες

 Αυτοέλεγχος: Η δυνατότητα να διατηρούμε τα διασπαστικά

συναισθήματα και τις παρορμήσεις μας υπό έλεγχο.

 Διαφάνεια: Η δυνατότητα να επιδεικνύουμε τιμιότητα και

.
ακεραιότητα η αξιοπιστία μας.

 Προσαρμοστικότητα: H ευελιξία προσαρμογής στις

μεταβαλλόμενες συνθήκες ή στο ξεπέρασμα εμποδίων.

 Επίτευξη: Το εσωτερικό κίνητρο για τη βελτίωση της

απόδοσής μας προκειμένου να φτάσουμε τα κριτήρια, που θέτουμε εμείς για την
επιτυχία.

 Πρωτοβουλία: Η ετοιμότητά μας για δράση και για αξιοποίηση

των ευκαιριών

 Αισιοδοξία: H ικανότητα μας να βλέπουμε τη θετική πλευρά

των καταστάσεων.

Κοινωνικές Ικανότητες (Κοινωνική επίγνωση, Διαχείριση σχέσεων):

 Κοινωνική επίγνωση. Η ικανότητα αυτή πηγάζει από νευρώνες σε

εκτεταμένα κυκλώματα, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους και με την αμυγδαλή. Η
αμυγδαλή διαβάζει το πρόσωπο και τη φωνή του ατόμου, που έχουμε απέναντί
μας προσπαθώντας να αναγνωρίσει τα συναισθήματα του.

Δεξιότητες

 Ενσυναίσθηση: Η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τα

συναισθήματα των άλλων, να κατανοούμε τη δική τους οπτική και να δείχνουμε
ενεργά το ενδιαφέρον μας για τις ανησυχίες τους.
 4

 Οργανωτική επίγνωση: Η ετοιμότητα να αντιλαμβανόμαστε τα

τρέχοντα ζητήματα, τα δίκτυα των κέντρων λήψης αποφάσεων και τις στρατηγικές
στο επίπεδο του οργανισμού.

 Εξυπηρέτηση: Η ικανότητα να αναγνωρίζουμε και να

καλύπτουμε τις ανάγκες των υφισταμένων.

 Διαχείριση σχέσεων. Αναφέρεται στην ικανότητα να χειριζόμαστε

με επιτυχία και σε βάθος χρόνου τις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους ανθρώπους.

Δεξιότητες

 Έμπνευση: Η ικανότητά μας να καθοδηγούμε και να

κινητοποιούμε τους άλλους προς προδιαγεγραμμένο όραμα.

 Επιρροή: Η δυνατότητά μας να εφαρμόζουμε ένα ευρύ φάσμα

τακτικών πειθούς.

 Ανάπτυξη των άλλων: Η ικανότητά μας να στηρίζουμε και να

ενισχύουμε τους άλλους μέσω της ανατροφοδότησης και της καθοδήγησης.

 Καταλύτης αλλαγών: Η ικανότητά μας να αναλαμβάνουμε

πρωτοβουλίες και να καθοδηγούμε προς νέες κατευθύνσεις.

 Διαχείριση συγκρούσεων: Η ικανότητά μας να επιλύουμε τις

διαφωνίες.

 Οικοδόμηση δεσμών: Η ικανότητά μας να καλλιεργούμε και να

συντηρούμε ένα δίκτυο σχέσεων.

 Συνεργατικότητα και ομαδική δουλειά: Η ικανότητά μας να

αναπτύσσουμε τη συνεργατικότητα και την ομαδικότητα (Goleman, Boyatzis and
Mckee, 2014, 66 και 68, 71-72).
 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΑΒΡΑΑΜ ΛΙΝΚΟΛΝ

ΟΙ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΤΕΙΧΕ

O Αβραάμ Λίνκολν, ο 16ος πρόεδρος των Η.Π.Α., κέρδισε τον τίτλο του
«Μεγάλου Ελευθερωτή» και του «Εύγλωττου Υπερασπιστή της Ένωσης, της
Ελευθερίας και της Δημοκρατίας». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι ένας από
τους πιο μελετημένους και αγαπημένους όλων των Αμερικανών (Burlingame,
2008, vol. 1, 9). Αρχικά, σε ότι αφορά στις Προσωπικές Ικανότητες και τον τομέα
της Αυτοεπίγνωσης, ο Λίνκολν δεν είχε αντιληφθεί την επίδραση των
συναισθημάτων του (έλλειψη συναισθηματικής αυτοεπίγνωσης) όταν τα
εξέφραζε μετά την εκλογή του σε φίλους, συγγενείς και λοιπούς πολίτες και πριν τη
μετάβαση του στην Ουάσιγκτον. Αφού κέρδισε τις εκλογές της 6 Νοε 1860, ο
προσωπικός του φίλος Τζόζεφ Γκιλέσπι (Joseph Gillespie) δήλωσε ότι ο Λίνκολν
ήταν βαθιά προβληματισμένος και στη συζήτηση, που είχαν στις 01 Ιαν 1861 του
είπε: «Κάθε ώρα προσθέτει κι άλλες δυσκολίες, που καλούμαι να αντιμετωπίσω
και η σημερινή Διοίκηση δεν κάνει τίποτα για να ελέγξει την τάση προς διάλυση. Δε
διαμαρτύρομαι για τα καθήκοντα που θα αναλάβω. Όμως κάθε μέρα, που περνά
κάνει τις προοπτικές για τη χώρα πιο ζοφερές. Η απόσχιση καλλιεργείται και δεν
καταστέλλεται και αν αυτό το δόγμα συναντήσει γενική αποδοχή στις Πολιτείες των
συνόρων τότε το πλήγμα θα είναι τεράστιο για την κυβέρνηση» (Burlingame, vol.1,
2008, 1058). Άλλος παλαιός του φίλος, ο Γκούσταβ Κέρνερ (Gustave Koerner)
παρατήρησε ότι ο Λίνκολν ήταν «εξαντλημένος από την ευθύνη, που θα
αναλάμβανε». Τέλος, ο φίλος του γλύπτης Τόμας Τζόουνς (Thomas Jones)
παρατήρησε ότι σχεδόν δύο μήνες πριν την ανάληψη των καθηκόντων του μία
«βαθιά μελαγχολία κατέλαβε την ψυχή του» (Burlingame, vol.1, 2008, 1059).

Επίσης, όσον αφορά στις Προσωπικές Ικανότητες του και ειδικά στον τομέα
της Αυτοδιαχείρισης αυτό, που χαρακτηρίζεται ως το σημαντικότερο λάθος του
Λίνκολν, είναι η αδικαιολόγητη αισιοδοξία του. Αυτή τον οδήγησε στην
αντικατάσταση του πολέμιου της δουλείας, του Δημοκρατικού Χάνιμπαλ Χάμλιν
(Hannibal Hamlin) με τον επίσης Δημοκρατικό αλλά ρατσιστή και πρώην ιδιοκτήτη
σκλάβων, Άντριου Τζόνσον (Andrew Johnson) στη θέση του αντιπροέδρου στις 04
Μαρ 1865. Η τοποθέτηση του Τζόνσον έλαβε χώρα λίγο πριν τη δολοφονία του
Λίνκολν από τον Τζον Μπουθ στις 15 Απρ 1865 (Burlingame, vol.2, 2008, 1172).
 6

Η αιτία της αντικατάστασης ήταν η διευκόλυνση της Ένωσης, καθώς ο Τζόνσον

φερόταν να αποτελεί την κατάλληλη επιλογή ως σύνδεσμος με τους Νότιους.

Επιπρόσθετα όμως, εκ του αποτελέσματος, φαίνεται ότι ο Λίνκολν δε

διέθετε ενσυναίσθηση, την ικανότητα δηλαδή που θα του επέτρεπε να αντιληφθεί
τα συναισθήματα του Τζόνσον και να κατανοήσει την οπτική του. Αυτό
τεκμηριώνεται από τη διακυβέρνηση του Τζόνσον μετά τη δολοφονία του Λίνκολν.
Ο Τζόνσον σήμερα θεωρείται με διαφορά, ο χειρότερος πρόεδρος της
αμερικανικής ιστορίας. Συγκεκριμένα, αντί να ακολουθήσει τις ιδέες του Λίνκολν
για την κατάργηση της δουλείας και την παροχή τουλάχιστον μερικών πολιτικών
δικαιωμάτων στους σκλάβους, συμπεριφέρθηκε ουσιαστικά ως εκπρόσωπος των
Νοτίων και της Ομοσπονδίας. Ένας σχεδόν αγράμματος, ρατσιστής «μέχρι το
κόκκαλο», με μεσαιωνικό σύμπλεγμα (κόμπλεξ), ο Τζόνσον ως πρόεδρος έκανε
ό,τι μπορούσε για να αποκαταστήσει το προπολεμικό status quo, με επίκεντρο την
εκ νέου σφράγιση των ήδη απελευθερωμένων έγχρωμων. Δεν έλαβε μέτρα, όταν
οι νότιες πολιτείες αμέσως μετά το θάνατο του Λίνκολν το 1865 και το 1866
εισήγαγαν «νόμους για τους μαύρους», με στόχο τον περιορισμό της ελευθερίας
των Αφροαμερικανών και τον εξαναγκασμό τους να εργαστούν για ελάχιστο ή
καθόλου μισθό. Όταν το Κογκρέσο απέρριψε αυτούς τους νόμους των Πολιτειών
του Νότου, ο Τζόνσον άσκησε βέτο σε κάθε προσπάθεια επίτευξης οποιουδήποτε
ελάχιστου δικαιώματος για τους έγχρωμους. Επιπλέον, αρνήθηκε να εφαρμόσει
νόμους που ψήφισε το Κογκρέσο, που έδιναν δικαιώματα στους έγχρωμους.
Απέλυε Ρεπουμπλικάνους από την κυβέρνηση με το παραμικρό πρόσχημα και
τοποθετούσε ρατσιστές Δημοκράτες στην κρατική γραφειοκρατία και το Στρατό.
Επίσης, χορήγησε χάρη σε τρεις από τους συνεργάτες του δολοφόνου του
Λίνκολν, Τζον Μπουθ. Τίποτα από τα παραπάνω πιθανόν δε θα συνέβαινε αν ο
Λίνκολν είχε αναγνωρίσει τις προθέσεις του Τζόνσον και δεν τον είχε διορίσει ως
αντιπρόεδρο του (Kunhardt et al., 1992, 353-361).
 7

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Αναμφισβήτητα, οι δεξιότητες του Αβραάμ Λίνκολν, του ευγενικού και

καλοσυνάτου δικηγόρου, που ενέπνεε εμπιστοσύνη στους συμπατριώτες του,
ήταν πολλές και σημαντικές. Ωστόσο, ανέλαβε την εξουσία σε μία πολύ δύσκολη
εποχή για τη χώρα του και διαχειρίστηκε έναν εμφύλιο πόλεμο, δρομολογώντας
παράλληλα την κατάργηση της δουλείας θίγοντας σημαντικά συμφέροντα
τραπεζιτών και επιχειρηματιών (Blackburn, 2011, 13).

Εκτιμάται ότι το νέο κύμα τρόμου, που αντιμετώπισαν οι έγχρωμοι επί της
προεδρίας του Τζόνσον, οι οποίοι με κεκτημένη ταχύτητα από τα δικαιώματα που
τους είχε παραχωρήσει ο Λίνκολν, έχτισαν σχολεία, εκκλησίες και σπίτια,
αγόρασαν οικόπεδα και σπίτια και οργάνωσαν πολιτικές οργανώσεις σε όλη την
αμερικανική επικράτεια, οφείλεται εν μέρει έμμεσα και στον Λίνκολν. Πολλοί
θεωρούν ότι η συστηματική εκστρατεία «λευκής τρομοκρατίας» με εμπρησμούς,
ενορχηστρωμένες επιθέσεις, απάτες και ανθρωποκτονίες εναντίον ελεύθερων
έγχρωμων και των λευκών Ρεπουμπλικάνων συμμάχων τους, δεν θα είχε λάβει
χώρα αν ο Λίνκολν, πριν απομακρύνει τον Χάμλιν και διορίσει τον Τζόνσον ως
αντιπρόεδρο, είχε «διαβάσει» το πρόσωπο και τη φωνή του τελευταίου και είχε
αναγνωρίσει τα σταθερά ρατσιστικά συναισθήματα του (The Week, 2014).

Εκτιμάται ότι ο Λίνκολν ήταν πιο μετριοπαθής και συμφιλιωτικός από τους
πραγματικούς ριζοσπάστες όπως ο Θαδέους Στίβενς (Thaddeus Stevens) ή ο
Τσαρλς Σάμνερ (Charles Sumner). Αλλά είχε και μια μακρά ιστορία διατύπωσης
πιο διαφωτισμένων απόψεων και σίγουρα δε θα ανεχόταν την εκστρατεία της
τρομοκρατίας από τα πρώην μέλη της Συνομοσπονδίας. Πολλοί λόγιοι
υποστηρίζουν ότι αν ζούσε ο Λίνκολν, δε θα εμφανίζονταν οι νόμοι, που πήραν το
όνομα «νομοθεσία Τζιμ Κρόου», λόγω ενός θεατρικού χαρακτήρα, που
παρουσίαζε τους έγχρωμους ως οκνηρούς, αναξιόπιστους, μειωμένων
πνευματικών δυνατοτήτων και ανάξιους για εξίσωση με τους λευκούς. Αντ' αυτού,
σε μεγάλο βαθμό, επειδή ο Τζόνσον ήταν ένας ποταπός ρατσιστής, οι
Αφροαμερικανοί καταδικάστηκαν σε έναν επιπλέον αιώνα δουλείας. Η αλλόκοτη
προεδρία του Τζόνσον ανήγαγε το ψέμα της διαφορετικότητας των έγχρωμων σε
κεντρικό ζήτημα και όρισε την διαφορετική μεταχείριση ως την υψηλότερη πολιτική
αρετή, ακριβώς εξαιτίας λόγω της απουσίας του Λίνκολν.
 8

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο Λίνκολν θεωρείται ως ο κύριος εκφραστής της ελευθερίας, της

δημοκρατίας και της εθνικής ενότητας των Η.Π.Α. αλλά και ως κύρια πηγή
έμπνευσης. Εκτιμάται ότι λίγοι θα πετύχουν να εξασφαλίσουν ανάλογη παγκόσμια
ιστορική σημασία, αλλά πολλοί μπορούν να επωφεληθούν από το προσωπικό του
παράδειγμα.

Παρά τη δύσκολη παιδική ηλικία του (Schurz, 1829, 22), οι δεξιότητες

συναισθηματικής νοημοσύνης, του επέτρεψαν να γίνει υπόδειγμα ψυχολογικής
ωριμότητας, ηθικής και αδιαμφισβήτητης ακεραιότητας. Τέλος, ακόμη και η έλλειψη
ελάχιστων δεξιοτήτων συναισθηματικής νοημοσύνης δε θα είχαν τόσο σημασία αν
δεν είχε κληθεί να διακυβερνήσει αυτό το σημαντικό έθνος σε μία τόσο δύσκολη
περίοδο της ιστορίας του.
 9

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Goleman, Daniel; Boyatzis Richard and Mckee, Annie. Ο Νέος Ηγέτης. Η

Δύναμη Της Συναισθηματικής Νοημοσύνης Στη Διοίκηση Οργανισμών.
Αθήνα: Πολιτεία, 2014.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

 Blackburn, Robin. Marx and Lincoln: An Unfinished Revolution. New York:

Verso Books, 2011.

 Blaisdell, Bob. Abraham Lincoln’s Wit & Wisdom. New York: Dover
Publications, 2013.

 Bradberry, Travis and Greaves, Jean. Emotional Intelligence Quick Book –

Everything you need to know to put your EQ to work. London: Simon &
Schuster, 2005.

 Burlingame, Michael. Abraham Lincoln: A Life, Volume 1. Baltimore: Johns

Hopkins University Press, 2008.

 Burlingame, Michael. Abraham Lincoln: A Life, Volume 2. Baltimore: Johns

Hopkins University Press, 2008.

 Davitz, Joel Robert; Beldoch, Michael. The communication of emotional

meaning. Westport, Conn.: Greenwood Press, 1964.

 Goleman Daniel. Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ.
New York: Bantam Books, 1995.

 Kunhardt Philip Jr. et al. Linkoln. New York: Alfred A. Knopf Publications,
1992.

 Nevins, Allan. The Life and Writings of Abraham Lincoln. New York: Modern
Library, 2000.
 10

 Schurz, Carl. Abraham Lincoln: The Gettysburg Speech and Other Papers.
Barnes & Noble Press, Inc.: 1899.

 The Week (2014). ‘What we can learn from Abraham Lincoln's greatest
mistake’. Διαθέσιμο: https://theweek.com/articles/443168/what-learn-from-
abraham-lincolns-greatest-mistake (πρόσβαση Φεβ 09, 2020).