H E A T T R A N S F E R

QUÁ TRÌNH VÀ
THIẾT BỊ CHUYỂN KHỐI

TS. NGUYỄN NGỌC HOÀNG

0904667684
 GIỚI THIỆU MÔN HỌC

Thời lượng môn học

Lý thuyết+ Bài tập 45 tiết

Thí nghiệm 15 tiết

Tự học 90 tiết
 Giáo trình và tài liệu tham khảo

Các quá trình và thiết bị chuyển khối (Tôn Thất

Minh)
Các quá trình, thiết bị trong công nghệ hóa chất
và thực phẩm (GS.TS. Nguyễn Bin).
Tính toán quá trình thiết bị trong công nghệ hóa
chất và thực phẩm (GS.TS. Nguyễn Bin).
Sổ tay quá trình và thiết bị .. (GS. Nguyễn Bin)
Công nghệ sản xuất và kiểm tra cồn etylic
(Nguyễn Đình Thưởng)
Chemical Engineering Handbook (John Perry )
 NỘI DUNG

1 KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ CHUYỂN KHỐI

2 QUÁ TRÌNH & THIẾT BỊ SẤY

QUÁ TRÌNH VÀ THIẾT BỊ CHƯNG LUYỆN HỖN HỢP

3 HÒA TAN HOÀN TOÀN
QUÁ TRÌNH VÀ THIẾT BỊ CHƯNG CẤT HỖN HỢP
4 KHÔNG HÒA TAN HOÀN TOÀN

5 QUÁ TRÌNH VÀ THIẾT BỊ HẤP THỤ

4

6 QUÁ TRÌNH TRÍCH LY

 PHẦN I

KIẾN THỨC CƠ BẢN

QUÁ TRÌNH CHUYỂN KHỐI
1.1.C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n

1.1.1.§Þnh nghÜa pha

1.1.2.§Þnh nghÜa chuyÓn khèi
1.1.3. Ph©n lo¹i c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn khèi
1.1.4.C©n b»ng pha
1.1.5. §Þnh luËt Henry
1.1.6. §Þnh luËt Raul
1.1.7. Định luật Clapeyron-Dalton
1.1.1.§Þnh nghÜa chuyÓn khèi
• Qu¸ tr×nh chuyÓn khèi lµ qu¸ tr×nh khuyÕch
t¸n vËt chÊt tõ t©m pha nµy sang t©m pha
kh¸c qua bÒ mÆt tiÕp xóc pha víi ®éng lùc
lµ chªnh lÖch nång ®é.
 1.1.2. §Þnh nghÜa pha

• Pha lµ mét khèi luîng x¸c ®Þnh ®ång nhÊt vËt lý

®uîc ph©n c¸ch víi c¸c pha kh¸c bëi bÒ mÆt, nã
cã thÓ ph©n riªng b»ng phu¬ng ph¸p c¬ häc ra
khái nh÷ng phÇn cßn l¹i cña hÖ th× gäi lµ pha.

• C¨n cø vµo tr¹ng th¸i liªn hîp gi÷a c¸c phÇn tö cña pha
mµ ta chia c¸c pha thµnh 3 lo¹i: Pha r¾n, pha láng, pha
khÝ.
• Pha ®uîc t¹o thµnh tõ mét chÊt (mét cÊu tö) duy nhÊt gäi
lµ pha ®¬n gi¶n, t¹o thµnh tõ nhiÒu chÊt (nhiÒu cÊu tö)
gäi lµ pha phøc t¹p.
• Mét sè c¸ch biÓu diÔn nång ®é
1.1.3.Ph©n lo¹i c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn
khèi
• Dùa vµo ®Æc trưng cña sù di chuyÓn vËt chÊt vµ
tÝnh chÊt cña hai pha cã thÓ ph©n ra như sau:
• HÊp thô: KhÝ (h¬i) -> Láng
• HÊp phô: KhÝ (h¬i) -> R¾n
• Chưng luyÖn: Láng -> KhÝ (h¬i)
• TrÝch ly: Láng -> Láng; R¾n -> Láng
• KÕt tinh: Láng -> R¾n
• SÊy : R¾n -> KhÝ (h¬i); Láng-> KhÝ (h¬i)
• Hoµ tan : R¾n -> Láng
 HÊp thô
• Lµ qu¸ tr×nh hót khÝ (hoÆc h¬i) b»ng chÊt
láng, trong ®ã vËt chÊt di chuyÓn tõ pha
khÝ vµo pha láng.
 Chưng luyÖn
• Lµ qu¸ tr×nh t¸ch c¸c hçn hîp láng thµnh
c¸c cÊu tö riªng biÖt, trong ®ã vËt chÊt di
chuyÓn tõ pha láng vµo pha h¬i
 HÊp phô
• Lµ qu¸ tr×nh hót khÝ (hoÆc h¬i) b»ng c¸c
chÊt r¾n xèp, trong ®ã vËt chÊt di chuyÓn
tõ pha khÝ (hoÆc h¬i) vµo pha r¾n.
 TrÝch ly
• Lµ qu¸ tr×nh t¸ch chÊt tan trong chÊt láng
hay chÊt r¾n b»ng mét chÊt láng kh¸c.
 KÕt tinh
• Lµ qu¸ tr×nh t¹o chÊt r¾n tõ dung dÞch,
trong ®ã vËt chÊt di chuyÓn tõ pha láng
vµo pha r¾n.
 SÊy
• Lµ qu¸ tr×nh t¸ch nuíc ra khái vËt Èm
trong ®ã vËt chÊt (h¬i nưíc) ®i tõ pha r¾n
hay pha láng vµo pha khÝ.
 Hoµ tan
• Trong qu¸ tr×nh nµy vËt chÊt di chuyÓn tõ
pha r¾n vµo pha láng.
 1.1.4.Kh¸i niÖm vÒ c©n b»ng pha

• Qu¸ tr×nh c©n b»ng

• Tr¹ng th¸i c©n b»ng
• Nång ®é c©n b»ng
• HÖ sè c©n b»ng
 Qu¸ tr×nh c©n b»ng
• Cho pha láng x chøa cÊu tö A nång ®é xA tiÕp xóc víi
pha h¬i y cã nång ®é yA =0. Do cã sù chªnh lÖch nång
®é cña A gi÷a 2 pha nªn x¶y ra qu¸ tr×nh chuyÓn khèi,
c¸c ph©n tö chÊt A khuyÕch t¸n tõ pha x sang pha y,
lµm cho nång ®é cña A trong pha y t¨ng dÇn cho tíi khi
®¹t tr¹ng th¸i c©n b»ng.
 Tr¹ng th¸i c©n b»ng
• Lµ tr¹ng th¸i mµ trong mét ®¬n vÞ thêi gian cø bao nhiªu
ph©n tö A khuyÕch t¸n tõ pha x sang pha y th× còng
cã bÊy nhiªu ph©n tö A khuyÕch t¸n tõ pha y sang pha
x.
• Nång ®é c©n b»ng lµ nång ®é t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng: yA*
 HÖ sè c©n b»ng
• Lµ tû sè gi÷a nång ®é c©n b»ng y* víi x nång ®é
tư¬ng øng trong pha láng.

m = y*/x (1.1)

• HÖ sè m phô thuéc vµo nång ®é x, nhiÖt ®é vµ

¸p suÊt cña pha:
m = f(x, t, p) (1.2)
 Định luật Dalton
• Trong mét hçn hîp khÝ

P  p1  p 2  .. p n
• trong ®ã:
P lµ ¸p suÊt chung cña hçn hîp
pi lµ ¸p suÊt h¬i riªng phÇn cña cÊu tö i trong hçn hîp khÝ
 Định luật Clapeyron-Dalton

• ta cã, trong mét hçn hîp khÝ

pi  Pyi
• trong ®ã:
• P lµ ¸p suÊt chung cña hçn hîp
• yi lµ nång ®é cña cÊu tö i trong pha khÝ
 1.1.5.§Þnh luËt Henry

• ¸p suÊt riªng phÇn cña chất tan (dÔ bay h¬i)

trong pha khÝ trªn bÒ mÆt dung dÞch (lo·ng) t¹i
tr¹ng th¸i c©n b»ng tû lÖ thuËn víi nång ®é cña
nã trong dung dÞch
(1.3)

pi  Hxi
• pi: lµ ¸p suÊt riªng phÇn cña cÊu tö i trong hçn hîp khÝ
• xi: lµ nång ®é cña chÊt tan trong pha láng
• H: hÖ sè Henry
1. Nång ®é cña chÊt tan (dÔ bay h¬i-chÊt khÝ) hßa tan trong láng tû lÖ
nghÞch víi hÖ sè Henry. HÖ sè Henry cña chÊt tan cµng lín th× nã cµng
pi  Hxi
khã hßa tan.
2. HÖ sè Henry t¨ng theo nhiÖt ®é. Do ®ã kh¶ n¨ng hßa tan cña chÊt
khÝ trong dung dÞch t¨ng khi nhiÖt ®é gi¶m.
3. Nång ®é cña chÊt tan (dÔ bay h¬i-chÊt khÝ) trong dung dÞch tû lÖ
thuËn víi ¸p suÊt riªng phÇn cña nã trong pha khÝ trªn bÒ mÆt dung
dÞch. Do ®ã kh¶ n¨ng hßa tan cña chÊt khÝ trong dung dÞch t¨ng khi
t¨ng ¸p suÊt.
Lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng Lµm thÕ nµo ®Ó gi¶m
CO2 trong ®å uèng? rç bÒ mÆt s¶n phÈm
®óc?
 1.1.5.§Þnh luËt Rault
• ¸p suÊt riªng phÇn cña h¬i dung m«i trong pha
khÝ trªn bÒ mÆt cña dung dÞch láng lý tưởng
(chÊt tan khã bay h¬i) t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng tû
lÖ thuËn víi nång ®é cña nã trong dung dÞch

pi=xi P° (1.3)

• Po: lµ ¸p suÊt bay h¬i cña dung m«i

• xi: lµ nång ®é cña dung m«i trong pha láng

¸p suÊt riªng phÇn cña h¬i dung bÒ mÆt cña dung dÞch lu«n nhá h¬n ¸p
suÊt bay h¬i cña dung m«i

pi < P°
TÝnh chÊt dung dÞch thùc

p1=xi P°i
Lùc hót dÞ ph©n tö < Lùc hót ®ång ph©n

Lùc hót dÞ ph©n tö > Lùc

Sai lÖch dư¬ng
hót ®ång ph©n

Sai lÖch
©m
 pi=xi P°i
• Tèc độ c« ®Æc sÏ thay ®æi thÕ nµo nÕu
dßng nhiÖt cung cÊp kh«ng ®æi?
Pha khÝ vµ láng lý tưëng

Chất tan dễ bay hơi

Dung m«i bay h¬i

Chất tan dễ bay hơi

Dung m«I bay h¬i

 KhuÕch t¸n vËt chÊt

KhuÕch t¸n KhuÕch t¸n

ph©n tö ®èi luu
 §Þnh luËt Fick
• KhuÕch t¸n ph©n tö x¶y ra trong m«i truêng tÜnh
hoÆc ë líp biªn víi ®éng lùc lµ gradient nång ®é.
• §Þnh luËt Fick: tèc ®é khuÕch t¸n ph©n tö tû lÖ
víi gradient nång ®é

𝑑𝐺 𝑑𝐶
= −𝐷
𝐹𝑑𝜏 𝑑𝑥
G: luîng vËt chÊt khuÕch t¸n qua mét ®¬n vÞ bÒ mÆt trong mét ®¬n vÞ thêi gian
F: BÒ mÆt khuÕch t¸n
D: HÖ sè khuÕch t¸n
: Thêi gian