پاسخ1 12

‫‪1-12‬‬ ‫مبحث‬ ‫دبیر معلمی شربیانی‬ ‫شیمی‬ ‫درس‬
‫منبع‪ :‬کنکور سراسری‬

‫شیمی‬
‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫را به رنگ آبی‬ ‫ترکیب های ‪ M ،A‬و ‪ X‬اسید هستند؛ زیرا کاغذ ‪ pH‬را به رنگ سرخ درم ی‌آورند‪ .‬ترکیب‌های ‪ G ،E‬و ‪ ،D‬باز هستند؛ زیرا کاغذ ‪pH‬‬
‫درم ی‌آورند‪.‬‬
‫باتوجه‌به نمودار‪ ،‬در شرای ط دما و غلظت یکسان (غلظت همۀ محلول‌ها‪ 0/1 ،‬موالر است)‪ ،‬محلولی که رسانایی الکتریکی بیشتری دارد؛ غلظت یون‌ها در‬
‫آن بیشتر است‪ .‬هر چقدر غلظت یون‌ها در محلول بیشتر باشد‪ ،‬گواه این واقعیت است که این محلول درجه یونش بیشتری داشته و درنتیجه اسید یا باز‬
‫قوی‌تری است‪ ،‬براین‌اساس‪:‬‬
‫‪ : E > G > D‬قدرت‪ ‬باز ی‪ ‬و ‪ : A > X > M‬قدرت‪ ‬اسیدی‪ ‬‬
‫بیشتر است (حدود ‪ 2‬برابر است)‪ .‬ا گر غلظت‬ ‫باتوجه‌به نمودار‪ ،‬غلظت یون هیدرونیم در محلول اسیدی ‪ X‬از غلظت یون هیدروکسید در محلول بازی ‪D‬‬
‫برابر ‪ ۲a‬خواهد بود؛ بنابراین‪:‬‬ ‫] ‪ [OH −‬را در محلول ‪ D‬برابر ‪ a‬در نظر بگیریم؛ غلظت ] ‪ [H +‬در محلول ‪X‬‬
‫‪[H + ][OH − ]=۱۰ −۱۴‬‬ ‫‪۱۰−۱۴‬‬

‫‪[OH − ]D = a‬‬ ‫= ‪[H + ]D × a = ۱۰−۱۴ ⇒ [H + ]D‬‬
‫‪a‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪[H + ][OH − ]=۱۰ −۱۴‬‬ ‫‪۱۰−۱۴‬‬

‫‪[H + ]X = ۲a‬‬ ‫= ‪۲a × [OH − ]X = ۱۰−۱۴ ⇒ [OH − ]X‬‬
‫‪۲a‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪⇒ [H + ]D > [OH − ]X‬‬ ‫‬ ‫‬
‫بررسی سایر گزینه‌ها‪:‬‬

‫در وا کنش کامل آن‌ها با یکدیگر‪ ،‬عالوه بر غلظت اسید و باز‪ ،‬به ظرفیت اسید و باز نیز بستگی دارد‪.‬‬ ‫گزینۀ ‪ :1‬نادرست‪ .‬حجم استفاده‌شده از ‪ E‬و ‪M‬‬
‫(ظرفیت اسید شامل تعداد هیدروژن‌های اسیدی در ساختار اسید و ظرفیت باز شامل تعداد یون‌های ‪ OH −‬در ساختار باز است)‪ .‬در وا کنش خنثی‬
‫شدن کامل اسید و باز‪ ،‬تساوی زیر همواره برقرار است‪:‬‬
‫‪MA‬‬ ‫ ‬ ‫‪VA‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪nA‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫=‬ ‫‪MB‬‬ ‫ ‬ ‫‬ ‫‪VB‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪nB‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪ ‬ظرفیت‪ ‬اسید‪ ‬حجم‪ ‬اسید‪ ‬غلظت‪ ‬مولی‪ ‬‬ ‫‪ ‬ظرفیت‪ ‬باز‪ ‬حجم‪ ‬باز‪ ‬غلظت‪ ‬مولی‪ ‬‬

‫‪ ‬اسید‪ ‬‬ ‫‪ ‬باز‪ ‬‬
‫و ‪ ،M‬هر دو یک ظرفیتی باشند‪ ،‬و غلظت اولیه آن‌ها برابر باشد (که طبق فرض سوال برابر است)‪ ،‬در این شرای ط حجم‬ ‫بر اساس تساوی فوق‪ ،‬ا گر ‪E‬‬
‫برای وا کنش خنثی شدن‪ ،‬برابر است‪:‬‬ ‫استفاده‌شده از ‪ E‬و ‪A‬‬
‫‪۰/۱ × V E × ۱ = ۰/۱ × V M × ۱ ⇒ V E = V M‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫یک اسید یک ظرفیتی (مانند ‪ )HF‬باشد‪ ،‬در این‬ ‫ولی ا گر‪ ،‬ظرفیت اسید و باز برابر نباشد‪ ،‬مثًال ‪ E‬یک باز دوظرفیتی (مانند ‪ )C a(OH)۲‬و ‪M‬‬
‫‬
‫برای خنثی شدن‪ ،‬برابر نیست!‬ ‫شرای ط حجم استفاده‌شده از ‪ E‬و ‪A‬‬
‫‪۰/۱ × V E × ۲ = ۰/۱ × V M × ۱ ⇒ V M = ۲V E‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫یک محلول اسیدی یا بازی عالوه بر غلظت‬ ‫گزینۀ ‪ :3‬نادرست‪ .‬نم ی‌توانیم قضاوت درستی دربارۀ ‪ pH‬محلول ‪ A‬و ‪ G‬داشته باشیم‪ .‬برای تعیین ‪pH‬‬
‫اولیه محلول؛ م ی‌بایست درجه یونش و ظرفیت اسید یا باز نیز مشخص باشد‪.‬‬
‫بیشتر است‪ .‬از طرف دیگر قدرت اسیدی هیدروسیانیک اسید نسبت به‬ ‫گزینۀ ‪ :4‬نادرست‪ .‬طبق نمودار‪ ،‬قدرت اسیدی محلول ‪ X‬از محلول ‪M‬‬
‫هیدروفلوئوریک اسید‪ ،‬کمتر است؛ بنابراین فرض سوال نم ی‌تواند درست باشد‪.‬‬
‫کنک ور سراسری عل وم تجربی خارج از کش ور ‪1401‬‬
‫‪1/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫م ی‌باشد‪ .‬این بخش از ترکیب را حذف کرده و یک اتم هیدروژن جایگزین آن م ی‌کنیم‪.‬‬ ‫بخش یونی ترکیب داده‌شده‪(−SO ۳− N a + ) ،‬‬
‫‬
‫بررسی گزینه‌ها‪:‬‬
‫گزینۀ ‪ :1‬درست‪ .‬ساختار جدید به شکل زیر است‪:‬‬
‫‪ = ۱۸(۱۲) + ۳۰(۱) = ۲۴۶ g.mol−۱‬جرم‪ ‬مولی‪ : C ۱۸ H ۳۰ ⇒ ‬فرمول‪ ‬ترکیب‪ ‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪ = ۲(۱۲) + ۴(۱) + ۲(۱۶) = ۶۰ g.mol−۱‬جرم‪ ‬مولی‪ : C ۲ H ۴ O ۲ ⇒ ‬متیل‪ ‬متانوات‪ ) ‬استر‪ ۲ ‬کربنه‪( ‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۲۴۶‬‬
‫‬ ‫‬
‫= ‪ ‬نسبت‪ ‬جرم‪ ‬مولی‪ ‬‬ ‫‪= ۴/۱‬‬

‫‪۶۰‬‬
‫‬
‫گزینۀ ‪ :2‬نادرست‪ .‬ترکیب جدید‪ ،‬یک هیدروکربن است‪ .‬به همین دلیل نسبت به ترکیب اولیه قابلیت سوختن بیشتری دارد‪.‬‬
‫گزینۀ ‪ :3‬نادرست‪.‬‬
‫‪ : ۱۸(۱۲) + ۳۴(۱) = ۲۵۰ g.mol−۱‬جرم‪ ‬مولی‪ ‬آلکین‪ ‬‬
‫گزینۀ ‪ :4‬نادرست‪ .‬ترکیب جدید‪ ،‬یک هیدروکربن است‪ .‬م ی‌دانیم هیدروکربن‌ها ناقطبی بوده و گشتاور قطبی آن‌ها تقریبًا برابر صفر است؛ بنابراین این‬
‫ترکیب در آب و حالل‌های قطبی حل نم ی‌شود‪ .‬درحال ی‌که ترکیب اولیه یک شوینده غیرصابونی است‪ ،‬که ازطریق بخش قطبی خود به راحتی در آب‬
‫(حالل قطبی) حل م ی‌شود‪.‬‬
‫‪2 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫عبارت‌های اول و دوم درست‌اند‪.‬‬

‫بررسی عبارت‌ها‪:‬‬
‫عبارت اول‪ :‬درست‪ .‬بین بخش کاتیونی و آنیونی پا ک‌کنندۀ غیرصابونی پیوند یونی وجود دارد‪ ،‬اما در بخش آنیونی‪ ،‬همۀ ات م‌ها با پیوند کوواالنسی به‬
‫یکدیگر متصل هستند‪.‬‬
‫‪R − C ۶ H ۴ S O ۳−‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪N a+‬‬

‫‪ ‬بخش‪ ‬آنیونی‪ ‬‬ ‫‪ ‬بخش‪ ‬کاتیونی‪ ‬‬
‫عبارت دوم‪ :‬درست‪.‬‬

‫عبارت سوم‪ :‬نادرست‪.‬‬
‫‪ ) H ۲ S : ۲(۱) + S = ۰ ⇒ S = −۲‬هیدروژ ن‪ ‬سولفید‪( ‬‬ ‫‬
‫عبارت چهارم‪ :‬نادرست‪ .‬در شهر مراغه‪ ،‬صابون معمولی تولید م ی‌شود نه پا ک‌کنندۀ غیرصابونی!‬
‫عبارت پنجم‪ :‬نادرست‪.‬‬
‫آلکیل‪R:‬‬
‫‪RC ۶ H ۴ S O ۳ N a‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪C n H ۲n+۱ C ۶ H ۴ S O ۳ N a‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪n=۱۰‬‬
‫‬ ‫‪C ۱۰ H ۲۱ C ۶ H ۴ S O ۳ N a = C ۱۶ H ۲۵ S O ۳ N a : (۱۶ × ۱۲) + ۲۵ + ۳۲ + ۴۸ + ۲۳ = ۳۲۰ g.mol−۱‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک داخل ‪1401‬‬
‫‪3 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫عبارت‌های دوم و سوم نادرست‌اند‪.‬‬

‫عبارت اول‪ :‬درست‪.‬‬
‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫‬
‫)‪K a (I‬‬ ‫) ‪M (۱ − α ۱‬‬ ‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫‪۱ − α۲‬‬

‫‬
‫=‬ ‫⇒ ‪= ۱۰‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۱۰‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪+ ۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫)‪K a (II‬‬ ‫‪[H ]۲‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪[H ]۲‬‬ ‫‪۱ − α۱‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫) ‪M (۱ − α ۲‬‬
‫‬
‫‬ ‫‬
‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫‪۱ − α۱‬‬ ‫‪[H + ]۱‬‬

‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫×‬ ‫⇒‬ ‫<‬ ‫‪۱۰‬‬
‫‬
‫‬ ‫‬
‫‪[H + ]۲۲‬‬ ‫‪۱ − α۲‬‬ ‫‪[H + ]۲‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫‬ ‫‬
‫‪↓α۱ >α۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱−α۱‬‬
‫‪۱−α۲ <۱‬‬
‫‬
‫‬
‫‬
‫باشد؛ م ی‌بایست درجه یونش محلول‬ ‫عبارت دوم‪ :‬نادرست‪ .‬ا گر‪ ،‬شمار کل یون‌های موجود در محلول ‪ ۱۰ ،I‬برابر شمار کل یون‌های موجود در محلول ‪II‬‬
‫‪ I‬نیز ‪ 10‬برابر درجه یونش محلول ‪ II‬باشد‪( .‬البته این مطلب در شرایطی درست است که غلظت اولیه و حجم محلول‌ها باهم برابر باشند)‬
‫‪M α۱۲‬‬ ‫‬ ‫‬
‫‪KI‬‬ ‫‪۱ − α۱‬‬ ‫‪ ‬از‪ α ‬مخرج‪ ‬به‌تقریب‪ ‬‬ ‫‪KI‬‬ ‫‪α۲‬‬ ‫‪α۱‬‬

‫‬
‫=‬ ‫⇒ ‪≃ ۱۲ = ۱۰‬‬ ‫≃‬ ‫‪۱۰‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪K II‬‬ ‫‪M α۲۲‬‬ ‫‪K II‬‬ ‫‪α۲‬‬ ‫‪α۲‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪ ‬صرف‌نظر‪ ‬می‌کنیم‪ ‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱ − α۲‬‬
‫‬
‫‬
‫است‪.‬‬ ‫برابر درجه یونش محلول )‪(II‬‬ ‫همان طور که مالحظه م ی‌کنید‪ ،‬درجه یونش محلول )‪۱۰ ،(I‬‬
‫‬
‫عبارت سوم‪ :‬نادرست‪ .‬ثابت یونش اسید فق ط به دما وابسته است و با تغییر غلظت محلول‌ها‪ ،‬تغییر نم ی‌کند‪.‬‬
‫بیشتر از درجه یونش محلول‬ ‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬باتوجه‌به اینکه غلظت و حجم اولیه اسیدها باهم برابر است و از طرف دیگر درجه یونش محلول )‪(I‬‬
‫)‪ (II‬است؛ بنابراین شمار مولکول‌های یونیده‌نشده در محلول )‪ (II‬بیشتر از شمار مولکول‌های یونیده‌نشده در محلول )‪ (I‬خواهد بود‪.‬‬
‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪N ۲ O ۵ + H ۲ O → ۲H + + ۲N O ۳‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪[H ] = ۱۰‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪−pH‬‬
‫‪= ۱۰‬‬ ‫‪−۳/۱۵‬‬
‫‪= ۱۰‬‬‫‪−۴‬‬
‫‪× ۱۰۰/۸۵ = ۷ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬‬
‫‪۷ × ۱۰−۴ mol H +‬‬ ‫‪۱ mol N ۲ O ۵‬‬ ‫‪۱۰۸ g N ۲ O ۵‬‬ ‫‪۱۰۳ mg‬‬
‫× ‪ ‬محلول‪۰/۵ L ‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۱۸/۹ mg N ۲ O ۵‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪ ‬محلول‪۱ L ‬‬ ‫‪۲ mol H +‬‬ ‫‪۱ mol‬‬ ‫‪۱g‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪4/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫و سود سوزآور )‪ (N aOH‬خاصیت بازی‬ ‫محلول‌های بازی کاغذ ‪ pH‬را به رنگ آبی درم ی‌آورند‪ .‬در بین ترکیبات داده‌شده‪ ،‬متیل آمین ) ‪(C H ۳ N H ۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫دارند (حذف گزینه‌های "‪ "1‬و" "‪.)4‬‬

‫م ی‌باشد؛ زیرا هر دو در آب به‌طور کامل تفکیک‬ ‫همچنین رسانایی الکتریکی سود سوزآور )‪ (N aOH‬نزدیک به رسانایی محلول پتاسیم کلرید )‪(K C l‬‬
‫شده و از غلظت‌های یکسان‪ ،‬شمار یکسانی یون تولید م ی‌کنند‪.‬‬
‫)‪N aOH(aq) → N a + (aq) + OH − (aq‬‬

‫)‪K C l(aq) → K + (aq) + C l− (aq‬‬
‫به ازای انحالل یک مول از هریک از این ترکیبات در آب‪ ،‬دو مول یون تولید م ی‌شود‪.‬‬
‫نکته‪ :۱‬اتانول در آب به‌صورت مولکولی حل م ی‌شود و اسید یا باز آرنیوس محسوب نم ی‌شود‪.‬‬
‫نکته ‪ :2‬جوهر نمک یا همان هیدروکلریک اسید‪ ،‬یک اسید آرنیوس است و کاغذ ‪ pH‬را به رنگ قرمز درم ی‌آورد‪.‬‬
‫نکته ‪ :۳‬متیل آمین (به‌طورکلی آمین‌ها)‪ ،‬باز ضعیف محسوب شده و یونش آن‌ها در آب‪ ،‬جزئی است‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫در اسیدها و بازهای ضعیف رواب ط زیر برای حل مسئله استفاده م ی‌شود‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪M α۲‬‬ ‫] ‪[H +‬‬
‫= ‪Ka‬‬ ‫= ‪, Ka‬‬
‫‪۱−α‬‬ ‫)‪M (۱ − α‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪M α۲‬‬ ‫‪[OH − ]۲‬‬

‫= ‪Kb‬‬ ‫= ‪, Ka‬‬
‫‪۱−α‬‬ ‫)‪M (۱ − α‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫طبق فرض سوال‪ ،‬به دلیل یونش اندک اسید و باز‪ ،‬غلظت موالر آن‌ها را قبل و بعد از یونش‪ ،‬به‌تقریب یکسان در نظر گرفته است؛ بنابراین در بکارگیری‬
‫در مخرج کسر صرف‌نظر کنیم‪.‬‬ ‫رواب ط فوق می توانیم از ‪α‬‬
‫بخش اول مسئله‪:‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫] ‪[H +‬‬ ‫‪۲‬‬
‫= )‪K a (HA‬‬ ‫= ‪⇒ ۲ × ۱۰−۶‬‬ ‫‪⇒ [H + ] = ۴ × ۱۰−۸‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪۰/۰۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪⇒ [H + ] = ۲ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬‬

‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫] ‪[OH −‬‬ ‫] ‪[OH −‬‬ ‫‪۲‬‬
‫= )‪K b (XOH‬‬ ‫= ‪⇒ ۴ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪⇒ [OH − ] = ۴ × ۱۰−۶‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪۱۰‬‬‫‪−۲‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪+‬‬
‫‪[H‬‬ ‫‪]HA‬‬ ‫‪۲ × ۱۰−۴‬‬
‫⇒ ‪⇒ [OH − ] = ۲ × ۱۰−۳‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۰/۱‬‬
‫‪[OH − ]XOH‬‬ ‫‪۲ × ۱۰−۳‬‬
‫‬ ‫‬
‫بخش دوم مسئله‪:‬‬
‫‪Kb‬‬ ‫)‪M α ۲ (HA‬‬ ‫‪۴ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪۰/۰۱α ۲ HA‬‬ ‫‪α ۲ HA‬‬ ‫‪αHA‬‬
‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫⇒ ‪= ۴۰۰‬‬ ‫‪= ۲۰‬‬
‫‬
‫‪Ka‬‬ ‫‪۲‬‬
‫)‪M α (XOH‬‬ ‫‪۲ × ۱۰‬‬‫‪−۶‬‬ ‫‪۰/۰۲α XOH‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪α XOH‬‬ ‫‪αXOH‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک خارج از کش ور ‪1401‬‬
‫‪5/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪8‬‬
‫لیتیم ا کسید‪ ،‬یک ا کسید فلزی است‪ .‬ا کسیدهای فلزی ضمن وا کنش با آب‪ ،‬هیدروکسید فلز تولید م ی‌کنند که خاصیت بازی دارد‪ .‬در بین گزینه‌های‬
‫هر دو‪ ،‬ا کسید فلزی هستند‪ .‬این ا کسیدها مانند لیتیم ا کسید با آب وا کنش داده و محلول بازی تولید م ی‌کنند‪.‬‬ ‫داده‌شده‪ C aO ،‬و ‪K ۲ O‬‬
‫‬
‫ا کسیدهای داده‌شده در گزینه‌های "‪ "۱‬و "‪ ،"۴‬هر دو ا کسید نافلزی هستند‪ .‬این ا کسیدها در وا کنش با آب‪ ،‬محلول اسیدی ایجاد م ی‌کنند به همین‬
‫دلیل این دو گزینه رد م ی‌شود‪.‬‬
‫آب را ‪ ۵۰‬درصد‬ ‫با انحالل لیتیم ا کسید در آب‪ ،‬محلول قلیایی شده و ‪ pH‬آن در بازۀ ‪ ۷‬تا ‪ ۱۴‬قرار م ی‌گیرد‪ .‬طبق فرض سوال انحالل لیتیم ا کسید‪pH ،‬‬
‫محلول نهایی باید برابر ‪ 10/5‬باشد‪:‬‬ ‫افزایش داده است؛ بنابراین ‪pH‬‬
‫‪۵۰‬‬ ‫‪۵۰‬‬
‫‪ +‬آب‪ ‬خالص‪ = pH ‬محلول‪ ‬نهایی‪pH ‬‬
‫‪pH‬‬ ‫‪ = ۷ +‬محلول‪ ‬نهایی‪⇒ pH ‬‬ ‫‪(۷) = ۱۰/۵‬‬
‫‪ ‬آب‪ ‬خالص‪۱۰۰ ‬‬ ‫‪۱۰۰‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪pH +pOH =۱۴‬‬

‫‪pH = ۱۰/۵‬‬ ‫‪pOH = ۳/۵ ⇒ [OH − ] = ۱۰−۳/۵ = ۱۰−۴ × ۱۰۵ = ۳ × ۱۰−۴‬‬
‫‬
‫‪mol‬‬
‫‪mol OH − = ۳ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪× ۲/۵ L = ۷/۵ × ۱۰−۴ mol‬‬
‫‪L‬‬
‫‬ ‫‬
‫‬
‫و معادلۀ موازنه‌شدۀ وا کنش لیتیم ا کسید با آب‪ ،‬جرم لیتیم ا کسید را برحسب میل ی‌گرم به دست‬ ‫ا کنون با در اختیار داشتن شمار مول‌های ‪OH −‬‬
‫م ی‌آوریم‪:‬‬
‫‪Li۲ O + H ۲ O → ۲Li+ + ۲OH −‬‬ ‫‬
‫‪۱ mol Li۲ O‬‬ ‫‪۳۰ g Li۲ O‬‬ ‫‪۱۰۳ mg‬‬

‫× ‪? mg Li۲ O = ۷/۵ × ۱۰−۴ mol OH −‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۱۲/۲۵ mg‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۲ mol OH −‬‬ ‫‪۱ mol Li۲ O‬‬ ‫‪۱g‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫گزینه ‪1‬‬ ‫‪9‬‬
‫ابتدا معادلۀ وا کن ش‌ها را موازنه کرده و سپس حجم اسید الزم برای خنثی کردن مقادیر داده‌شده از آلومینیم هیدروکسید و سدیم هیدروکسید را به‬
‫دست م ی‌آوریم‪:‬‬
‫‪۳H ۲ S O ۴ + ۲Al(OH)۳ → Al۲ (SO ۴ )۳ + ۶H ۲ O‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۳ mol H ۲ S O ۴‬‬ ‫‪۱ L H ۲SO ۴‬‬

‫× ‪? L H ۲ S O ۴ = ۰/۰۳ mol Al(OH)۳‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۰/۴۵ L‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۲ mol Al(OH)۳‬‬ ‫‪۰/۱ mol H ۲ S O ۴‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪H ۲ SO ۴ + ۲N aOH → N a ۲ SO ۴ + ۲H ۲ O‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۰/۲ mol N aOH‬‬ ‫‪۱ mol H ۲ S O ۴‬‬ ‫‪۱ L H ۲SO ۴‬‬

‫× ‪? L H ۲ S O ۴ = ۰/۳ L N aOH‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۰/۳ L‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱ L N aOH‬‬ ‫‪۲ mol N aOH‬‬ ‫‪۰/۱ mol H ۲ S O ۴‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬
‫بنابراین برای خنثی کردن ‪ 0/03‬مول آلومینیم هیدروکسید به حجم بیشتری از سولفوریک اسید نیاز داریم و این حجم برابر ‪ 0/45‬لیتر یا ‪ ۴۵۰‬میل ی‌لیتر‬
‫است‪.‬‬
‫‪6/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪10‬‬
‫‪۲+‬‬ ‫‪۲+‬‬
‫‪ )C a‬به نمک‌های نامحلول‬ ‫و‬ ‫‪Mg‬‬ ‫الف) درست‪ .‬صابون جامد و مایع در آب محلول هستند؛ اما در وا کنش با یون‌های موجود در آب سخت (‬
‫تبدیل م ی‌شوند‪.‬‬ ‫‪ (RC OO)۲ M g‬و ‪(RC OO)۲ C a‬‬
‫‬ ‫‬
‫ب) نادرست‪ .‬قدرت پا ک‌کنندگی صابون در آب سخت کاهش م ی‌یابد؛ زیرا با یون‌های موجود در آب سخت وا کنش داده و رسوب م ی‌کند‪ ،‬توجه داشته‬
‫باشید که بخشی از صابون در آب سخت حل م ی‌شود و خاصیت پا ک‌کنندگی نیز دارد‪.‬‬
‫و کلسیم ) ‪ (C a ۲+‬وجود دارد‪.‬‬ ‫پ) نادرست‪ .‬آب سخت به آبی گفته م ی‌شود که در آن مقادیر چشمگیری یون‌های منیزیم ) ‪(M g ۲+‬‬
‫ت) درست‪ .‬صابون ازطریق سر ناقطبی خود (زنجیرۀ هیدروکربنی) با مولکول‌های ناقطبی چربی‪ ،‬بره م‌کنش دارد‪ .‬نیروی جاذبۀ واندروالسی حاصل‪ ،‬باعث‬
‫حل شدن چربی در بخش ناقطبی صابون م ی‌شود‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫به دلیل زنجیرۀ کربنی بلند و گروه عاملی کربوکسیل‪ ،‬نوعی اسید چرب به شمار م ی‌رود‪.‬‬
‫ترکیب ‪a‬‬
‫ترکیب ‪ b‬یک استر سه عاملی بلندزنجیر (شامل سه زنجیره کربنی) با جرم مولی زیاد است‪.‬‬
‫ساختار یک صابون را نشان م ی‌دهد‪ .‬بخش آنیونی آن شامل یک زنجیر هیدروکربنی بلند است که به گروه کربوکسیالت ) ‪ (−C OO −‬ختم‬ ‫ترکیب ‪c‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫یا ‪ N H۴‬باشد‪.‬‬
‫‬
‫‪K‬‬ ‫‪،N a‬‬ ‫م ی‌شود و بخش کاتیونی آن هم م ی‌تواند شامل یون‌هایی مانند‬
‫از اجزای سازندۀ چرب ی‌اند‪.‬‬
‫الف) نادرست‪ .‬چربی مخلوطی از اسیدهای چرب و استرهای بلندزنجیر با جرم مولی زیاد است؛ بنابراین ‪ a‬و ‪b‬‬
‫ب) نادرست‪ .‬ترکیب ‪ ،a‬اسید چرب است که ماهیت ناقطبی داشته و در حالل قطبی مانند آب حل نم ی‌شود‪ .‬ترکیب ‪ ،c‬صابونی است و هم در چربی و‬
‫هم در آب حل م ی‌شود‪.‬‬
‫پ) درست‪ .‬مثًال از وا کنش اسید چرب با محلول سود سوزآور یا استرهای سنگین با محلول سود سوزآور‪ ،‬م ی‌توان صابون جامد تهیه کرد‪.‬‬
‫(صابون)‪،‬‬ ‫ت) درست‪ .‬مخلوط ‪ b‬با آب‪ ،‬در حقیقت همان مخلوط آب و روغن است که ناپایدار بوده و دوالیۀ مجزا تشکیل م ی‌دهند‪ .‬با اضافه کردن ‪c‬‬
‫قطرات روغن در آب پخش شده و یک کلویید پایدار ایجاد م ی‌شود‪.‬‬
‫‪−‬‬
‫فاقد این گروه‌ها م ی‌باشد‪.‬‬ ‫‪c‬‬ ‫ث) نادرست‪ .‬در ساختار پا ک‌کنندۀ غیرصابونی‪ ،‬حلقه بنزنی و گروه سولفونات ) ‪ (−SO ۳‬وجود دارد‪ .‬مدل فضاپرکن مادۀ‬
‫کنک ور سراسری عل وم تجربی داخل ‪1401‬‬
‫‪7 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪12‬‬
‫بررسی گزینه‌ها‪:‬‬
‫گزینۀ ‪ :1‬نادرست‪ .‬شیب نمودار غلظت‪ -‬زمان مواد شرکت‌کننده در وا کنش با ضرایب استوکیومتری متناسب است؛ بنابراین در یک بازۀ زمانی یکسان‪،‬‬
‫است)‪ ،‬اما این مسئله در زمانی که وا کنش به حالت تعادل‬ ‫شیب نمودار ‪ X‬باید دو برابر شیب نمودار ‪ Y‬باشد (ضریب ‪ X‬در معادله‪ 2 ،‬برابر ضریب ‪Y‬‬
‫م ی‌رسد‪ ،‬صدق نم ی‌کند؛ زیرا در حالت تعادل غلظت مواد موجود در ظرف ثابت بوده و شیب نمودار غلظت‪ -‬زمان برابر صفر م ی‌شود‪.‬‬
‫است‪ ،‬امکان برخورد دو نمودار به‬ ‫گزینۀ ‪ :2‬نادرست‪ .‬باتوجه‌به اینکه مول‌های اولیه ‪ A‬و ‪ D‬یکسان است و شیب نمودار ‪ ،D‬دو برابر شیب نمودار ‪A‬‬
‫یکدیگر وجود ندارد!‬
‫فرآورده م ی‌باشد و به مرور زمان‬

‫گزینۀ ‪ :3‬نادرست‪ .‬مادۀ ‪ D‬وا کن ش‌دهنده است و مصرف م ی‌شود؛ بنابراین نمودار ‪ D‬به‌صورت نزولی است‪ .‬مادۀ ‪X‬‬
‫‪−ΔnD‬‬ ‫‪ΔnX‬‬
‫‪ ،‬ا گرچه اندازۀ تغییر غلظت مادۀ ‪ D‬و ‪X‬‬ ‫=‬ ‫غلظت آن افزایش م ی‌یابد؛ بنابراین نمودار ‪ X‬به‌صورت صعودی است‪ .‬باتوجه‌به تساوی‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫باهم برابر است‪ ،‬اما شیب نمودار ‪ D‬قرینۀ‪( ،‬قرینه‪ ،‬نه عکس!) شیب نمودار ‪ X‬خواهد بود‪.‬‬
‫گزینۀ ‪ :4‬درست‪ .‬مادۀ ‪ A‬وا کن ش‌دهنده است و مصرف م ی‌شود‪ .‬مادۀ ‪ X‬فرآورده است و غلظت آن افزایش م ی‌یابد‪ .‬در شرایطی که نمودارهای ‪ A‬و‬
‫م ی‌شود‪.‬‬ ‫‪ X‬یکدیگر را قطع کنند؛ غلظت نهایی مادۀ ‪ X‬بیشتر از غلظت نهایی ‪A‬‬
‫‪8 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪13‬‬
‫ابتدا غلظت ‪ HC l‬را در شیرۀ معده به دست م ی‌آوریم‪:‬‬
‫‪pH = ۱/۷ ⇒ [H + ] = ۱۰−۱/۷ = ۱۰−۲ × ۱۰۰/۳ = ۲ × ۱۰−۲‬‬

‫‪αH Cl=۱‬‬
‫‪[H + ] = M α‬‬ ‫‬ ‫‪۲ × ۱۰−۲ = M × ۱ ⇒ M H Cl = ۰/۰۲ mol.L−۱‬‬ ‫‬
‫سپس باتوجه‌به معادلۀ موازنه‌شده وا کن ش‌ها‪ ،‬مقدار جرمی ضداسیدها و غلظت اسید در شیرۀ معده را حساب م ی‌کنیم این شربت ضداسید چند‬
‫میل ی‌لیتر شیرۀ معده را م ی‌تواند خنثی کند‪:‬‬
‫‪M g(OH)۲ + ۲HC l → M gC l۲ + ۲H ۲ O‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱g‬‬ ‫‪۱ mol M g(OH)۲‬‬ ‫‪۲ mol HC l‬‬

‫× ‪? ml HC l = ۱/۱۶ mg M g(OH)۲‬‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‬
‫‪۱۰۰۰ mg‬‬ ‫‪۵۸ g M g(OH)۲‬‬ ‫‪۱ mol M g(OH)۲‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱ L HC l‬‬ ‫‪۱۰۰۰ ml‬‬

‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۲ ml HC l‬‬
‫‪۰/۰۲ mol HC l‬‬ ‫‪۱L‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪Al(OH)۳ + ۳HC l → AlC l۳ + ۳H ۲ O‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱g‬‬ ‫‪۱ mol Al(OH)۳‬‬ ‫‪۳ mol HC l‬‬

‫× ‪? ml HC l = ۳/۹ mg Al(OH)۳‬‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‬
‫‪۱۰۰۰ mg‬‬ ‫‪۷۸ g Al(OH)۳‬‬ ‫‪۱ mol Al(OH)۳‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱ L HC l‬‬ ‫‪۱۰۰۰ ml‬‬

‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۷/۵ ml‬‬
‫‪۰/۰۲ mol HC l‬‬ ‫‪۱L‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪ = ۲ ml + ۷/۵ ml = ۹/۵ ml‬حجم‪ ‬شیرۀ‪ ‬معدۀ‪ ‬خنثی‌شده‪ ‬‬
‫‪14‬‬
‫استیک اسید (محلول ‪ )I‬یک اسید ضعیف و نیتریک اسید (محلول ‪ )II‬یک اسید قوی است‪ .‬در محلول نیتریک اسید در شرای ط یکسان‪ ،‬غلظت یون‌ها‬
‫به دلیل یونش کامل به مراتب از محلول استیک اسید بیشتر است‪ .‬در اسیدهای ضعیف با افزایش دما میزان یونش اسید نیز افزایش یافته و در این‬
‫شرای ط تفاوت غلظت یون‌های موجود در دو محلول کاهش م ی‌یابد‪( .‬توجه داشته باشید و اسیدهای قوی افزایش دما تأثیری در میزان یونش اسید‬
‫ندارد)‬
‫گزینۀ ‪ :1‬نادرست‪ .‬استیک اسید به میزان بسیار جزئی یونش پیدا م ی‌کند؛ بنابراین غلظت یون‌ها در محلول این اسید بسیار کم و غلظت مولکول‌های‬
‫یونیده‌نشده‪ ،‬زیاد است‪ .‬در محلول نیتریک اسید غلظت گونه‌های مولکولی به دلیل یونش کامل اسید تقریبًا برابر صفر است‪.‬‬
‫محلول تغییر‬ ‫گزینۀ ‪ :2‬نادرست‪ .‬در محلول نیتریک اسید‪ ،‬افزایش دما تأثیری در میزان یونش اسیدی ندارد؛ بنابراین غلظت یون هیدرونیم و درنتیجه ‪pH‬‬
‫افزایش م ی‌یابد‪ .‬با افزایش‬ ‫نم ی‌کند‪ .‬در محلول استیک اسید با افزایش دما میزان یونش اسید افزایش یافته و درنتیجه غلظت یون هیدرونیم ) ‪(H +‬‬
‫غلظت یون هیدرونیم ‪ pH‬محلول کاهش م ی‌یابد‪.‬‬
‫گزینۀ ‪ :4‬نادرست‪ .‬ثابت تعادل فق ط وابسته به دما است؛ بنابراین با تغییر غلظت اسید‪ ،‬ثابت تعادل تغییر نخواهد کرد‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫و‬ ‫‪ HBr‬یک اسید قوی است و تقریبًا ‪ %۱۰۰‬در آب یونیده م ی‌شود و غلظت گونۀ مولکولی (یونیده نشده) در آن تقریبًا صفر است‪H ۲ C O ۳ .‬‬
‫‬ ‫‬
‫هر دو اسید ضعیف هستند و شمار مولکول‌های یونیده‌نشده در آن‌ها زیاد است؛ اما باتوجه‌به اختالف زیاد ثابت یونش این دو اسید‬ ‫‪HC N‬‬
‫انتظار م ی‌رود تفاوت شمار مولکول‌های یونیده‌نشده در این دو اسید نسبت به‬ ‫‪(K a HC N = ۴/۹ × ۱۰‬‬
‫‬
‫‪−۱۰‬‬
‫) ‪, K a H ۲ C O ۳ = ۴/۳ × ۱۰−۷‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫اسیدهای ضعیفی که ثابت یونش آن‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر است‪ ،‬بیشتر باشد‪.‬‬
‫‪9/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

2 ‫گزینه‬
16
:‫بخش اول مسئله‬
۱ g Ba(OH)۲ ۱ mol Ba(OH)۲

۴۲۷/۵ mg Ba(OH)۲ × × = ۲/۵ × ۱۰−۳ mol Ba(OH)۲

۱۰۳ mg Ba(OH)۲ ۱۷۱ g Ba(OH)۲

n ۲/۵ × ۱۰−۳ mol

M Ba(OH)۲ = = = ۰/۰۱ mol.L−۱
V ۰/۲۵ L

[OH − ] = M .n.α = ۰/۰۱ × ۲ × ۱ = ۲ × ۱۰−۲

[H + ] × [OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [H + ] × ۲ × ۱۰−۲ = ۱۰−۱۴ ⇒ [H + ] = ۵ × ۱۰−۱۳
pH = − log[H + ] = − log ۵ × ۱۰−۱۳ = −[log ۵ + log ۱۰−۱۳ ] = −(۰/۷ − ۱۳)
pH = ۱۳ − ۰/۷ = ۱۲/۳
.‫درجه یونش آن است‬ α ‫ در فرمول باز) و‬OH ‫ ظرفیت باز (تعداد‬n ،‫ غلظت موالر باز‬M ،[OH − ] = M .n.α ‫ در رابطۀ‬:‫توجه‬
:‫بخش دوم مسئله‬
۳Ba(OH)۲ (aq) + ۲H ۳ P O ۴ (aq) → Ba ۳ (P O ۴ )۲ (s) + ۶H ۲ O (l)

‫نامحلول‬ ‫فرآوردۀ‬
۰/۰۱ mol Ba(OH)۲ ۱ mol Ba ۳ (P O ۴ )۲

? mg Ba ۳ (P O ۴ )۲ = ۱۵۰ × ۱۰−۳ L Ba(OH)۲ × ×

۱ L Ba(OH)۲ ۳ mol Ba(OH)۲

۶۰۱ g ۱۰۳ mg
× × = ۳۰۰/۵ g
۱ mol Ba ۳ (P O ۴ )۲ ۱g

1401 ‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک داخل‬
10 / 37 1401 ‫لرنیت و‬
‫‪17‬‬

‫ابتدا به‌طور جدا گانه حساب م ی‌کنیم ‪ 2/5‬لیتر از این نمونه آب حاوی یون‌های کلسیم و منیزیم با غلظت‌های داده‌شده م ی‌تواند چند گرم از صابون را‬
‫‪)XC l۲‬‬ ‫‬ ‫رسوب دهد‪ .‬معادلۀ موازنه‌شدۀ کلی وا کنش صابون سدیم با نمک ‪ XC l۲‬به‌صورت زیر است‪ M gC l۲ ( :‬یا ‪: C aC l۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۲RC OON a + XC l۲ → (RC OO)۲ X + ۲N aC l‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪۰/۰۰۲۵ mol C a ۲+‬‬ ‫‪۱ mol C aC l۲‬‬ ‫‪۲ mol RC OON a‬‬ ‫‪۳۰۰ g RC OON a‬‬
‫× ‪ ‬آب‪۲/۵ L ‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۳/۷۵ g RC OON a‬‬
‫‬
‫‪ ‬آب‪۱ L ‬‬ ‫‪۱ mol C a ۲+‬‬ ‫‪۱ mol C aC l۲‬‬ ‫‪۱ mol RC OON a‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫بنابراین یون‌های کلسیم موجود در این نمونه آب سخت‪ ،‬باعث رسوب ‪ 3/75‬گرم از صابون م ی‌شوند‪.‬‬
‫‪ ‬آب‪۱۰۰۰ ml ‬‬ ‫‪ ‬آب‪۱ g ‬‬ ‫‪۲۶۴ g M g ۲+‬‬ ‫‪۱ mol M g ۲+‬‬ ‫‪۱ mol M gC l۲‬‬
‫× ‪ ‬آب‪۲/۵ L ‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۲+‬‬
‫‪ ‬آب‪۱ L ‬‬ ‫‪ ‬آب‪۱ ml ‬‬ ‫‪ ‬آب‪۱۰ g ‬‬ ‫‪۲۴ g M g‬‬ ‫‪۱ mol M g ۲+‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۲ mol RC OON a‬‬ ‫‪۳۰۰ g RC OON a‬‬

‫×‬ ‫‪= ۱۶/۵ g RC OON a‬‬
‫‪۱ mol M gC l۲‬‬ ‫‪۱ mol RC OON a‬‬
‫‬ ‫‬
‫‬
‫بنابراین یون‌های منیزیم موجود در این نمونه آب سخت باعث رسوب ‪ 16/5‬گرم از صابون م ی‌شوند‪.‬‬
‫‪ = ۱۶/۵ + ۳/۷۵ = ۲۰/۲۵ g‬جرم‪ ‬کل‪ ‬صابون‪ ‬رسوب‌شده‪ ‬‬

‫‪ ‬جرم‪ ‬صابون‪ ‬رسوب‌شده‪ ‬‬ ‫‪۲۰/۲۵‬‬
‫= ‪ ‬درصد‪ ‬صابون‪ ‬رسوب‌شده‪⇒ ‬‬ ‫= ‪× ۱۰۰‬‬ ‫‪× ۱۰۰ = %۷۵‬‬
‫‪ ‬جرم‪ ‬اولیه‪ ‬صابون‪ ‬‬ ‫‪۲۷‬‬
‫‬ ‫‬

‫بر اساس جرمی از صابون که در وا کنش با یون‌های کلسیم و منیزیم موجود در آب سخت شرکت کرده است؛ مقدار یون سدیم آزادشده در این فرآیند‬
‫را به دست م ی‌آوریم‪:‬‬
‫‪۷۵‬‬ ‫‪ ‬صابون‪۱ mol ‬‬ ‫‪۲ mol N aC l‬‬ ‫‪۱ mol N a +‬‬
‫× ‪ ‬صابون‪۲۷ g ‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‪۱۰۰‬‬ ‫‪ ‬صابون‪۳۰۰ g ‬‬ ‫‪ ‬صابون‪۲ mol ‬‬ ‫‪۱ mol N aC l‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۳۲ g N a +‬‬
‫×‬ ‫‪= ۱/۵۵ g N a +‬‬
‫‪۱ mol N a +‬‬
‫‬
‫در واقع این مقدار یون سدیم‪ ،‬همان مقدار یون سدیم الزمی است که م ی‌بایست توس ط نرم‌کننده‌های آب سخت با یون‌های کلسیم و منیزیم مبادله‬
‫شده و مانع از رسوب صابون شود‪.‬‬
‫‪11/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪18‬‬
‫ابتدا معادلۀ وا کنش موازنه م ی‌کنیم‪:‬‬
‫)‪۲HBr(aq) + Ba(OH)۲ (aq) → ۲H ۲ O(l) + BaBr ۲ (aq‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱ mol HBr‬‬ ‫‪۱ mol Ba(OH)۲‬‬ ‫‪۱ mol Ba ۲+‬‬

‫× ‪? g Ba ۲+ = ۵/۴ g HBr‬‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‬
‫‪۸۱ g HBr‬‬ ‫‪۲ mol HBr‬‬ ‫‪۱ mol Ba(OH)۲‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪۱۳۷ g Ba ۲+‬‬
‫×‬ ‫‪= ۴/۵۶ g Ba ۲+‬‬
‫‪۱ mol Ba ۲+‬‬
‫‬
‫‪۱ mol HBr‬‬ ‫‪۱ mol BaBr ۲‬‬

‫× ‪? g BaBr ۲ = ۵/۴ g HBr‬‬ ‫×‬ ‫‪≃ ۰/۰۳۳ mol BaBr ۲‬‬
‫‬
‫‪۸۱ g HBr‬‬ ‫‪۲ mol HBr‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪mol BaBr ۲‬‬ ‫‪۰/۰۳۳‬‬

‫= ‪M BaBr۲‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۰/۲۲ mol.L−۱‬‬
‫‬
‫)‪V (L‬‬ ‫‪۰/۱۵‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪19‬‬
‫عبارت‌های دوم‪ ،‬سوم و چهارم درست‌اند‪.‬‬

‫عبارت اول‪ :‬نادرست‪ .‬ا گرچه کلوییدها مانند محلول‌ها شفا ف‌اند؛ اما رفتار آن‌ها در برابر نور‪ ،‬با محلول‌ها متفاوت است‪ .‬ذرات موجود در کلویید‪ ،‬نور را‬
‫پخش م ی‌‌کنند‪ ،‬درحال ی‌که محلول‌ها نور را از خود عبور م ی‌‌دهند و مسیر عبور نور در آن‌ها مشخص نیست‪.‬‬
‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬کلوییدها در واقع همگن نیستند؛ اما ظاهر آن‌ها مانند محلول‌ها همگن است‪.‬‬
‫عبارت سوم‪ :‬درست‪.‬‬
‫محلول > کلویید > سوسپانسیون ‪ :‬مقایسۀ‪ ‬اندازۀ‪ ‬ذرات‬
‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬آب گل آلود‪ ،‬شربت معده و خا کشیر نمونه‌‌هایی از مخلوط سوسپانسیون هستند‪ .‬این مخلوط‌ها ناپایدار بوده و با گذشت زمان‪،‬‬
‫ذرات آن ته‌نشین م ی‌شوند‪.‬‬
‫‪12 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪20‬‬
‫یک اسید ضعیف است‪.‬‬ ‫می ‌دانیم ‪ HC l‬یک اسید قوی و ‪HF‬‬
‫‪ : pH (H Cl) = pH (H F ) ⇒ [H + ]H Cl = [H + ]H F‬طبق‪ ‬فرض‪ ‬سوال‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪[H + ]=M.α‬‬ ‫‪αHCl >αHF‬‬

‫‪M H Cl × α H Cl = M H F × α H F‬‬ ‫‪M H Cl < M H F‬‬
‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫یک محلول اسید قوی و ضعیف باهم برابر باشد‪ ،‬قطعًا غلظت مولی اسید ضعیف از اسید قوی بیشتر خواهد بود‪.‬‬ ‫نتیجه‪ :‬ا گر ‪pH‬‬
‫بررسی عبارت ها‪:‬‬
‫عبارت اول‪ :‬درست‪ .‬طبق فرض سوال‪ ،‬حجم دو محلول باهم برابر است‪:‬‬
‫‪V HCl =V HF‬‬ ‫‪mol HF‬‬ ‫‪mol HC l‬‬

‫‪M H F > M H Cl‬‬ ‫>‬ ‫‪⇒ mol HF > mol HC l‬‬
‫‬ ‫‬
‫محلول ‪V‬‬ ‫محلول ‪V‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫بیشتر است‪.‬‬ ‫بنابراین شمار مول های آغازی ‪ HF‬از ‪HC l‬‬
‫(یعنی محلول هیدروفلوئوریک اسید) بیشتر است؛ زیرا این اسید‪،‬‬ ‫‪II‬‬ ‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬شمار مولکول ها یا همان اسید یونیده‌نشده‪ ،‬قطعًا در محلول‬
‫ضعیف بوده و به میزان بسیار جزئی یونیده می ‌شود‪ .‬درحال ی‌که هیدروکلریک اسید (محلول ‪ )I‬اسید قوی بوده و تقریبًا به‌طور کامل دچار یونش می‬
‫شود‪.‬‬
‫عبارت سوم‪ :‬درست‪ .‬طبق فرض سوال‪ ،‬غلظت یون هیدرونیوم در هر دو محلول برابر است (برابر بودن ‪ pH‬ها) از طرف دیگر مطابق معادلۀ یونش این‬
‫دو اسید‪ ،‬غلظت یون هیدرونیوم در هریک از این محلول های اسیدی با غلظت آنیون حاصل از یونش اسید برابر است؛ بنابراین‪:‬‬
‫)‪HC l(aq) → H + (aq) + C l− (aq‬‬

‫)‪HF (aq) ⇄ H + (aq) + F − (aq‬‬
‫] ‪ : [H + ] = [C l−‬در‪ ‬محلول ‪HC l‬‬
‫{‬
‫‪[H + ]HCl =[H + ]HF‬‬
‫] ‪[F − ] = [C l−‬‬
‫‬ ‫‬
‫] ‪ : [H + ] = [F −‬در‪ ‬محلول ‪HF‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫نتیجه‪ :‬شمار آنیون های حاصل از یونش دو اسید باهم برابر است‪ .‬همچنین غلظت یون های حاصل از یونش‪ ،‬در این دو محلول اسیدی برابر م ی‌باشد؛‬
‫بنابراین انتظار داریم رسانایی الکتریکی این دو محلول نیز برابر باشد‪.‬‬
‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬گونه ‌های موجود در یک محلول اسیدی‪ ،‬شامل یون های حاصل از یونش و مولکول های یونیده‌نشده هستند‪ .‬می دانیم شمار‬
‫یون های حاصل از یونش در هر دو محلول برابر است؛ از طرف دیگر در محلول هیدروکلریک اسید تقریبًا شمار مولکول های یونیده‌نشده برابر صفر‬
‫م ی‌باشد (یونش این اسید تقریبًا کامل است) و در محلول هیدروکلریک اسید شمار مولکول های یونیده‌نشده بسیار زیاد م ی‌باشد (این اسید به میزان‬
‫(هیدروکلریک اسید) از مجموع شمار گونه ‌های موجود در محلول‬ ‫جزئی دچار یونش می ‌شود)؛ بنابراین درمجموع شمار گونه ‌های موجود در محلول ‪I‬‬
‫(هیدروفلوئوریک اسید) کمتر است‪.‬‬ ‫‪II‬‬
‫‪13 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪21‬‬
‫به میزان‬ ‫عبارت اول‪ :‬درست‪ .‬باتوجه‌به شکل‌های داده‌شده‪ ،‬غلظت یون هیدرونیم در محلول ‪ HX‬از بقیۀ محلول‌ها کمتر است؛ زیرا مولکول‌های ‪HX‬‬
‫کمتری نسبت به مولکول‌های ‪ HY‬و ‪ HZ‬یونیده شده‌اند؛ بنابراین در شرای ط غلظت و دمای یکسان‪ ،‬درجۀ یونش ‪ HX‬از دو محلول دیگر‪ ،‬کمتر بوده‬
‫و اسید ضعیف‌تر است‪.‬‬
‫یونیده شوند‪ .‬وجود مولکول‌های یونیده‌نشدۀ‬ ‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬فق ط در حالتی فرآیند یونش غیرتعادلی و یک‌طرفه است که مولکول‌های اسیدی ‪%۱۰۰‬‬
‫اسید در هر سه ظرف‪ ،‬نشان‌دهندۀ تعادلی بودن وا کنش یونش این سه اسید است‪.‬‬
‫است که نشان م ی‌‌دهد در محلول سرکه یا اتانوییک اسید‪ ،‬شمار بسیار ناچیزی‬ ‫عبارت سوم‪ :‬درست‪ .‬ثابت یونش استیک اسید برابر ‪k a = ۱/۸ × ۱۰−۵‬‬
‫‬
‫از یون‌‌های حاصل از یونش اسید‪ ،‬با شمار زیادی از مولکول‌های اسید یونیده‌نشده‪ ،‬در تعادل با یکدیگر قرار دارند‪ .‬درحال ی‌که در محلول ‪ ،HY‬غلظت‬
‫کمتر‬ ‫یون‌ها از غلظت اسید مولکولی (تفکیک‌نشده) بیشتر است؛ بنابراین در شرای ط دما و غلظت اولیۀ یکسان‪ ،‬درجۀ یونش اتانوییک اسید از ‪HY‬‬
‫بوده و درنتیجه نسبت به آن‪ ،‬قدرت اسیدی کمتری دارد‪.‬‬
‫] ‪↑ [H +‬‬ ‫میزان یونش اسید ↑‬ ‫‪↑k‬‬
‫←‬ ‫←‬ ‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬در شرای ط دما و غلظت یکسان‪a :‬‬
‫‪ : HY > HZ > HX ⇒ k a : HY > HZ > HX‬غلظت‪ ‬یون‪ ‬هیدرونیم‪ ‬در‪ ‬محلول‪ ‬اسیدی‬ ‫‬
‫)مطابق‪ ‬شکل‌های‪ ‬داده‌شده(‬
‫(هیدروفلوئوریک اسید) کوچک‌تر م ی‌باشد‪ .‬از طرف دیگر‪،‬‬ ‫عبارت پنجم‪ :‬درست‪ .‬مطابق کتاب درسی‪ ،‬ثابت یونش ‪( HC N‬هیدروسیانیک اسید) از ‪HF‬‬
‫م ی‌تواند هیدروفلوئوریک اسید باشد‪.‬‬ ‫م ی‌‌دانیم ‪ HX‬از ‪ HZ‬اسید ضعیف‌تری است؛ بنابراین ا گر ‪ HX‬هیدروسیانیک اسید باشد‪HZ ،‬‬
‫‪22‬‬
‫و‬ ‫در گزینۀ "‪ "1‬تا "‪ ،"3‬اسید سمت راست معادله نسبت به اسید سمت چپ‪ ،‬قوی‌‌تر است (‪ HC l‬نسبت به ‪ H ۲ SO ۴ ،HF‬نسبت به ‪HC N‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪ HN O ۳‬نسبت به ‪ .)HN O ۲‬م ی‌‌دانیم تمایل اسید قوی به از دست دادن پروتون ) ‪ (H +‬به مراتب بیشتر از اسید ضعیف است؛ بنابراین انتظار داریم‬
‫‬ ‫‬
‫سمت چپ معادله و اسید ضعیف‬ ‫پیشرفت این سه وا کنش در جهت برگشت باشد‪ .‬درحال ی‌که در معادلۀ گزینۀ "‪ ،"۴‬اسید قوی )‪(HBr‬‬
‫)‪ (C H ۳ C OOH‬سمت راست قرار دارد؛ بنابراین پیشرفت این وا کنش در جهت رفت خواهد بود‪.‬‬ ‫‬
‫‪14/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪23‬‬
‫⇄ ‪HY‬‬ ‫‪H+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪Y−‬‬ ‫] ‪[H + ][Y −‬‬ ‫‪۰/۰۰۳ × ۰/۰۰۳‬‬

‫= ‪Ka‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۴/۵ × ۱۰−۴‬‬
‫‪۰/۰۲‬‬ ‫‪۰/۰۰۳‬‬ ‫‪۰/۰۰۳‬‬ ‫] ‪[HY‬‬ ‫‪۰/۰۲‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫بررسی سایر گزینه‌‌ها‪:‬‬

‫گزینۀ ‪ :1‬درست‪ .‬اسید معده نسبت به آب گازدار خاصیت اسیدی بیشتری دارد‪( .‬اسید معده‪ ،‬هیدروکلریک اسید و اسید موجود در آب گازدار‪ ،‬کربنیک‬
‫در آب گازدار نسبت به اسید معده‪ ،‬کمتر و درنتیجه غلظت یون هیدروکسید در آن بیشتر است‪.‬‬ ‫اسید است)؛ بنابراین غلظت یون هیدرونیم ) ‪(H +‬‬
‫همچنین محلول آمونیاک یک محلول بازی است؛ بدیهی است که غلظت یون هیدروکسید در این محلول بیشتر از محلول اسیدی (آب گازدار) م ی‌باشد‪.‬‬
‫گزینۀ ‪ :2‬درست‪ .‬‬
‫)‪HX(aq‬‬ ‫⇄‬ ‫)‪H + (aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪X − (aq‬‬

‫‪ :‬غلظت‪ ‬تعادلی‬ ‫‪۰/۸ −‬‬ ‫‪x‬‬
‫‬
‫‪x‬‬ ‫‬
‫‪x‬‬ ‫‬
‫تعداد‪ ‬مو ل‌های‬
‫یونش‪ ‬یافته‬
‫‪[H + ] = [X − ] = x = ۱/۶ × ۱۰−۲ mol.L−۱‬‬

‫تعداد‪ ‬مول‌های‪ ‬یونش‪ ‬یافته‬ ‫‪۱/۶ × ۱۰−۲‬‬
‫=‪α‬‬ ‫= ‪× ۱۰۰ ⇒ α‬‬ ‫‪× ۱۰۰ = %۲‬‬
‫تعداد‪ ‬کل‪ ‬مول‌های‪ ‬حل‌شده‬ ‫‪۰/۸‬‬
‫‬ ‫‬
‫گزینۀ ‪ :۴‬درست‪ .‬در شرای ط دما و غلظت یکسان‪ pH ،‬اسید قوی کمتر از اسید ضعیف و ‪ pH‬باز قوی بیشتر از باز ضعیف است؛ بنابراین تفاوت ‪pH‬‬
‫محلول یک اسید و باز ضعیف کمتر از تفاوت ‪ pH‬محلول محلول یک اسید و باز قوی م ی‌باشد‪.‬‬
‫توجه‪ :‬آمونیاک و استیک اسید به ترتیب باز و اسید ضعیف و سدیم هیدروکسید و هیدرویدیک اسید به ترتیب باز و اسید قوی هستند‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫عبارت‌های دوم‪ ،‬سوم و چهارم درست هستند‪.‬‬

‫است‪.‬‬ ‫عبارت اول‪ :‬نادرست‪ .‬فرمول شیمیایی متانوییک اسید یا فرمیک اسید به‌صورت ‪HC OOH‬‬
‫‪ : ۱ + C + ۲(−۲) + ۱ = ۰ ⇒ C = +۲‬عدد‪ ‬اکسایش‪ ‬کربن‬
‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬الکل‌هایی که مولکول آن‌ها ‪ 1‬تا ‪ 5‬کربن دارد‪ ،‬در آب محلول هستند‪.‬‬
‫نسبت به فرمیک اسید )‪ ،(HC OOH‬اسید ضعیف‌تری است‪.‬‬ ‫عبارت سوم‪ :‬درست‪ .‬مثًال استیک اسید )‪(C H ۳ C OOH‬‬
‫‬
‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬یکی از ترکیب‌های آلی موجود در بادام‪ ،‬بنزآلدهید است که نوعی آلدهید آروماتیک محسوب م ی‌‌شود‪.‬‬
‫‪15/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪25‬‬
‫ا گر غلظت اولیۀ اسید را برابر ‪ 0/1‬مول بر لیتر در نظر بگیریم‪ ،‬در این صورت مطابق فرض سوال‪ ،‬غلظت محلول جدید برابر ‪ 2/5‬مول بر لیتر خواهد بود‬
‫(‪ ۲۵‬برابر غلظت اولیۀ محلول)‪.‬‬
‫‪ : K a = M α ۲ ⇒ ۲/۵ × ۱۰−۸ = ۰/۱ × α ۲ ⇒ α = ۵ × ۱۰−۴‬در‪ ‬محلول‪ ‬اولیه‬

‫‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪ : K a = M ′ α ′ ⇒ ۲/۵ × ۱۰−۸ = ۲/۵ × α ′ ⇒ α ′ = ۱۰−۴‬در‪ ‬محلول‪ ‬جدید‬
‫‬
‫تغییر نم ی‌کند‪.‬‬ ‫توجه داشته باشید که با تغییر غلظت اسید‪ ،‬ثابت یونش اسیدی ) ‪(K a‬‬
‫‪α′ − α‬‬ ‫‪۱۰−۴ − ۵ × ۱۰−۴‬‬

‫= تغییر‪ ‬درجۀ‪ ‬یونش‪ ‬اسید‪ ‬نسبت‪ ‬به‪ ‬حالت‪ ‬آغاز ی‬ ‫= ‪× ۱۰۰‬‬ ‫‪× ۱۰۰ = −%۸۰‬‬
‫‪α‬‬ ‫‪۵ × ۱۰−۴‬‬
‫‬ ‫‬
‫)برحسب‪ ‬درصد(‬
‫عدد به‌دست‌آمده‪ ،‬منفی است که نشان م ی‌‌دهد درجۀ یونش این اسید نسبت به حالت آغازی‪ ۸۰ ،‬درصد کاهش یافته است‪.‬‬
‫‪ : [H + ] = M α = ۰/۱ × ۵ × ۱۰−۴ = ۵ × ۱۰−۵ mol.L−۱‬در‪ ‬محلول‪ ‬اولیه‬

‫‪ : [H + ]′ = M ′ α ′ = ۲/۵ × ۱۰−۴ = ۲۵ × ۱۰−۵ mol.L−۱‬در‪ ‬محلول‪ ‬جدید‬
‫‪[H + ]′‬‬ ‫‪۲۵ × ۱۰−۵‬‬
‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪=۵‬‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫‪۵ × ۱۰−۵‬‬
‫‬ ‫‬
‫تغییر کند‪:‬‬ ‫ازآنجا که غلظت یون هیدرونیم در محلول جدید ‪ ۵‬برابر افزایش یافته است‪ ،‬انتظار داریم ‪ pH‬محدود به‌اندازۀ ‪log ۵‬‬
‫‪ΔpH = − log Δ[H + ] ⇒ ΔpH = − log ۵ = −۰/۷‬‬
‫محلول اولیه کوچک‌تر است‪.‬‬ ‫بنابراین ‪ pH‬محلول جدید ‪ 0/7‬از ‪pH‬‬
‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪26‬‬
‫هر مشاهدۀ آزمایشگاهی که مربوط به تفاوت در قدرت اسیدی و بازی یا تفاوت خاصیت اسیدی و بازی محلول‌های آبی باشد‪ ،‬با مدل آرنیوس قابل‬
‫یک ا کسید فلزی است که ضمن حل شدن در آب‪ ،‬غلظت‬ ‫توجیه نیست‪ .‬بر این اساس‪ ،‬گزینه‌های "‪ "۱‬تا "‪ "۳‬با مدل آرنیوس توجیه نم ی‌‌شوند‪Rb۲ O .‬‬
‫‬
‫یون هیدروکسید را افزایش م ی‌دهد‪ .‬همچنین انحالل ‪ HC N‬در آب با افزایش غلظت یون هیدرونیم همراه است؛ بنابراین مطابق مدل آرنیوس انتظار‬
‫باشد‪.‬‬ ‫داریم غلظت مولی یون هیدرونیم در محلول آبی ‪ Rb۲ O‬کمتر از محلول آبی ‪HC N‬‬
‫‬
‫‪16/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪27‬‬
‫‪ (α‬خواهد بود‪.‬‬ ‫در بازهای قوی‪ ،‬درصد یونش برابر ‪ 100‬است )‪(α = ۱‬؛ بنابراین طبق فرض سوال‪ ،‬درصد یونش اسید ‪ HX‬برابر ‪ ۵۰‬درصد )‪= ۰/۵‬‬
‫‪[H + ]H X = M α = ۱ × ۰/۵ = ۰/۵‬‬

‫‬
‫‪pH = − log(۵ × ۱۰−۱ ) = −[log ۵ + log ۱۰−۱ ] = −(۰/۷ − ۱) = ۰/۳‬‬
‫بررسی سایر گزینه‌‌ها‪:‬‬

‫‪ka‬‬
‫برقرار است‪ .‬باتوجه‌به این رابطه‪ ،‬با افزایش غلظت مولی اسید در آب‪ ،‬درجۀ یونش اسید کاهش م ی‌‌یابد‬ ‫=‪α‬‬ ‫گزینۀ ‪ :۱‬در اسیدهای ضعیف رابطۀ‬
‫‬
‫‪M‬‬
‫ ‬
‫و برعکس‪.‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫در محلول یک اسید ضعیف یا یک باز ضعیف نم ی‌تواند برابر باشد‪ ،‬به‌عبارتی در محلول یک باز‪،‬‬ ‫گزینۀ ‪ :2‬توجه داشته باشید که ] ‪ [OH‬و ] ‪[H‬‬
‫م ی‌باشد؛ اما ] ‪ [H +‬در محلول یک اسید ضعیف با‬ ‫همواره بیشتر از ] ‪[OH −‬‬ ‫بیشتر است و در محلول یک اسید‪[H + ] ،‬‬‫] ‪ [OH −‬همواره از ] ‪[H +‬‬
‫در محلول یک باز ضعیف م ی‌تواند برابر باشد؛ به مثال زیر توجه کنید‪:‬‬ ‫] ‪[OH −‬‬
‫‪ : [H + ] = ۱۰−۴‬در‪ ‬اسیدی‪ ‬با ‪pH = ۴‬‬

‫‪[H + ]×[OH − ]=۱۰ −۱۴‬‬
‫‪ : [H + ] = ۱۰−۱۰‬در‪ ‬باز ی‪ ‬با ‪pH = ۱۰‬‬ ‫‬ ‫‪[OH − ] = ۱۰−۴‬‬
‫در‬ ‫گزینۀ ‪ pH :۴‬اسیدهای قوی با غلظت بیش از یک مول بر لیتر‪ ،‬عدد منفی خواهد بود‪ .‬مطابق فرض سوال‪ ،‬برای محلول ‪ ۳‬موالر یک اسید‪pH ،‬‬
‫گسترۀ صفر تا ‪ ۷‬قرار دارد‪ .‬این به این معنی است که درجۀ یونش این اسید قطعًا کوچک‌تر از یک م ی‌باشد )‪ .(α < ۱‬درحال ی‌که هیدروبرومیک اسید‪،‬‬
‫یک اسید قوی بوده و درجۀ یونش آن برابر یک است‪.‬‬
‫گزینه ‪1‬‬ ‫‪28‬‬
‫‪[H + ]=M.α‬‬
‫‪ : pH = ۲ ⇒ [H + ] = ۱۰−۲‬در‪ ‬اسید ‪HA‬‬ ‫‬ ‫‪۱۰−۲ = M H A × ۱۰−۱‬‬ ‫‬
‫‪⇒ M H A = ۱۰ mol.L‬‬
‫‬
‫‪−۱‬‬ ‫‪−۱‬‬
‫‪[H + ]=M.α‬‬
‫‪ : pH = ۳ ⇒ [H + ] = ۱۰−۳‬در‪ ‬اسید ‪HD‬‬ ‫‬ ‫‪۱۰−۳ = M H D × ۲ × ۱۰−۱‬‬
‫‬
‫‪⇒ M H D = ۵ × ۱۰‬‬
‫‬
‫‪−۳‬‬
‫‪mol.L‬‬ ‫‪−۱‬‬
‫‪M HA‬‬ ‫]‪[HA‬‬ ‫‪۱۰−۱‬‬

‫⇒‬ ‫یا‬ ‫=‬ ‫‪= ۲۰‬‬
‫‬
‫‪M HD‬‬ ‫]‪[HD‬‬ ‫‪۵ × ۱۰−۳‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪[H + ]×[OH − ]=۱۰ −۱۴‬‬

‫‪ : [H + ] = ۱۰−۲‬در‪ ‬محلول ‪HA‬‬ ‫‬
‫‪۱۰−۲ × [OH − ] = ۱۰−۱۴‬‬
‫‪⇒ [OH − ] = ۱۰−۱۲‬‬
‫‪ : [H + ] = ۱۰−۳ ⇒ ۱۰−۳ × [OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [OH − ] = ۱۰−۱۱‬در‪ ‬محلول ‪HD‬‬
‫‪[OH − ]H A‬‬ ‫‪۱۰−۱۲‬‬
‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪= ۱۰−۱‬‬
‫‬
‫‪[OH − ]H D‬‬ ‫‪۱۰−۱۱‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪17 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪29‬‬
‫اغلب ا کسیدهای نافلزی با آب وا کنش داده و ضمن تولید اسید‪ ،‬غلظت یون هیدرونیم را در آب افزایش م ی‌‌دهند و به همین دلیل‪ ،‬اسید آرنیوس به‬
‫و ‪ .)c‬از‬‫شمار م ی‌‌آیند‪ .‬در ا کسیدهای داده‌شده در متن سوال‪ SO ۳ ،‬و ‪ C O ۲‬ا کسید نافلزی بوده و اسید آرنیوس محسوب م ی‌‌شوند (یعنی موارد ‪b‬‬ ‫‬ ‫‬
‫طرف دیگر‪ ،‬وا کنش ‪ SO ۳‬و ‪ C O ۲‬با آب‪ ،‬به ترتیب منجر به تشکیل سولفوریک اسید و کربنیک اسید م ی‌‌شود‪ .‬محلول سولفوریک اسید برخالف‬ ‫‬ ‫‬
‫کربنیک اسید‪ ،‬یک اسید قوی است و در آب به‌طور کامل یونیده م ی‌شود‪.‬‬
‫‪%۱۰۰‬‬
‫)‪SO ۳ (g) + H ۲ O (l) → H ۲ S O ۴ (aq‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫)‪H + (aq) + HSO ۴− (aq‬‬‫‬
‫‬
‫به‪ ‬میزان‪ ‬جزئی‬
‫‪C O ۲ (g) + H ۲ O (l) → H ۲ C O ۳‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫)‪H (aq) + HC O ۳− (aq‬‬
‫‪+‬‬
‫‬
‫‬
‫نکته‪ :‬برخی از ا کسیدهای فلزی با آب وا کنش داده و غلظت یون هیدروکسید را در آب افزایش م ی‌دهند؛ به همین جهت باز آرنیوس به شمار م ی‌‌آیند‪.‬‬
‫ا کسید فلزی بوده و باز آرنیوس محسوب م ی‌‌شوند‪.‬‬ ‫در ا کسیدهای داده‌شده در متن سوال‪ K ۲ O ،‬و ‪BaO‬‬
‫‬
‫‪30‬‬
‫‪M H A = M H D , α H A = ۰/۰۸ , α H D = ۰/۰۳۲‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪[H ۳ O + ]H A‬‬ ‫‪M H A .α H A‬‬ ‫‪۰/۰۸‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪= ۲/۵‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪+‬‬
‫‪[H ۳ O ]H D‬‬ ‫‪M H D .α H D‬‬ ‫‪۰/۰۳۲‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪pH(HA) = ۴ ⇒ [H + ] = ۱۰−۴‬‬
‫‪۱‬‬
‫= ‪[H + ]H A = M H A .α H A ⇒ ۱۰−۴ = M H A × ۰/۰۸ ⇒ M H A‬‬ ‫‪× ۱۰−۲‬‬
‫‪۸‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱‬‬
‫= ‪M HA = M HD ⇒ M HD‬‬ ‫‪× ۱۰−۲‬‬
‫‪۸‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱‬‬
‫‪× ۱۰−۲ × ۰/۰۳۲ = ۴ × ۱۰−۵ mol.L−۱‬‬
‫= ‪[H + ]H D = M H D .α H D‬‬
‫‪۸‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪pH = − log(۴ × ۱۰−۵ ) = − log(۲۲ × ۱۰−۵ ) = −[۲ log ۲ + log ۱۰−۵ ] = −(۰/۶ − ۵) = ۴/۴‬‬
‫محلول ‪ 0/2‬موالر پتاسیم هیدروکسید‪ ،‬ابتدا غلظت یون هیدروکسید را از رابطۀ زیر حساب م ی‌‌کنیم‪:‬‬ ‫برای محاسبۀ ‪pH‬‬
‫)باز‪ ‬قوی( ‪α=۱‬‬
‫‪[OH − ] = M . n .α‬‬ ‫‬
‫‬
‫‬
‫‬ ‫‪[OH − ] = ۰/۲ × ۱ × ۱ = ۲ × ۱۰−۱‬‬
‫‪n=۱‬‬
‫)تعداد ‪ OH −‬در‪ ‬فرمول‪ ‬باز( ظرفیت‪ ‬باز ‪n :‬‬
‫محلول بازی را به دست م ی‌آوریم‪:‬‬ ‫ا کنون با در اختیار داشتن ] ‪ [OH −‬و ] ‪ [H +‬درنهایت ‪pH‬‬
‫‪۱‬‬
‫= ] ‪[H + ] × [OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [H + ] × ۲ × ۱۰−۱ = ۱۰−۱۴ ⇒ [H +‬‬ ‫‪× ۱۰−۱۳‬‬
‫‪۲‬‬
‫‬
‫‪۱‬‬
‫‪pH = − log( × ۱۰−۱۳ ) = −[log ۲−۱ + log ۱۰−۱۳ ] = −(−۰/۳ − ۱۳) = ۱۳/۳‬‬
‫‪۲‬‬
‫‬
‫)‪pH (H D‬‬ ‫‪۴/۴‬‬

‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪≃ ۰/۳۳‬‬
‫‬
‫) ‪pH (KOH‬‬ ‫‪۱۳/۳‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪18 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪31‬‬
‫‪(α‬؛ اما نیترواسید‪ ،‬یک اسید ضعیف است و در آب به میزان جزئی‪،‬‬ ‫نیتریک اسید‪ ،‬یک اسید قوی است که در آب به‌طور کامل‪ ،‬یونش پیدا م ی‌‌کند )‪= ۱‬‬
‫‪.(α‬‬ ‫دچار یونش م ی‌شود )‪< ۱‬‬
‫)‪HN O ۳ (aq‬‬ ‫‬ ‫→‬ ‫)‪H + (aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪N O ۳− (aq‬‬

‫‬
‫‪۰/۱ mol.L−۱ − ۰/۱‬‬ ‫‪۰/۱ mol.L−۱‬‬ ‫‪۰/۱ mol.L−۱‬‬

‫‪⇒ [N O ۳− ] = ۰/۱ mol.L−۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫غلظت‪ ‬اسید‬
‫)‪HN O ۲ (aq‬‬ ‫‬ ‫⇄‬ ‫)‪H + (aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪N O ۲− (aq‬‬‫‬
‫‪۰/۱ mol.L−۱ − M α‬‬ ‫‪Mα‬‬ ‫‪Mα‬‬

‫‪⇒ [N O ۲− ] = M α = (۰/۱α) mol.L−۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫غلظت‪ ‬اسید‬
‫ا کنون جرم آنیون حاصل از یونش این دو اسید را در یک لیتر از هر دو محلول‪ ،‬حساب م ی‌کنیم‪:‬‬
‫‪(۰/۱α) mol N O ۲−‬‬

‫× محلول ‪ :? g N O ۲− = ۱ L‬در‪ ‬محلول‪ ‬نیترواسید )محلول‪ ‬شمارۀ ‪(I‬‬
‫‬
‫محلول ‪۱ L‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۴۶ g N O ۲−‬‬
‫×‬ ‫‪= (۴/۶α) g N O ۲−‬‬
‫‬
‫‪۱ mol N O ۲−‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪۰/۱ mol N O ۳−‬‬

‫× محلول ‪ :? g N O ۳− = ۱ L‬در‪ ‬محلول‪ ‬نیتریک‪ ‬اسید )محلول‪ ‬شمارۀ ‪(II‬‬
‫‬
‫محلول ‪۱ L‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۶۲ g N O ۳−‬‬
‫×‬ ‫‪= ۶/۲ g N O ۳−‬‬
‫‬
‫‪۱ mol N O ۳−‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪ = ۶/۲ − ۴/۶α‬تفاوت‪ ‬جرم‪ ‬آنیو ن‌های‪ ‬حاصل‪ ‬از‪ ‬یونش‪ ‬دو‪ ‬اسید‬
‫است؛ تفاوت جرم دو آنیون بیشتر از‬ ‫ا گر ‪ α‬برابر یک باشد تفاوت جرم این دو آنیون‪ ،‬دقیقًا برابر ‪ 1/6‬گرم خواهد بود؛ اما ازآنجا که در نیترواسید ‪α < ۱‬‬
‫‪ 1/6‬گرم م ی‌‌شود‪.‬‬
‫گزینۀ ‪ :1‬در شرای ط یکسان‪ ،‬سرعت وا کنش فلز منیزیم با محلول اسید قوی‌تر (محلول نیتریک اسید) بیشتر است‪.‬‬
‫گزینۀ ‪ :3‬محلول نیترواسید (محلول ‪ )I‬برخالف نیتریک اسید‪ ،‬یک اسید ضعیف بوده و به میزان جزئی دچار یونش م ی‌‌شود؛ بنابراین غلظت گونۀ‬
‫یونیده‌نشده)‪ ،‬در محلول زیاد است‪ .‬درحال ی‌که در محلول نیتریک اسید‪ ،‬غلظت گونۀ مولکولی تقریبًا برابر صفر است‪.‬‬
‫مولکولی ( ‪HN O ۲‬‬
‫گزینۀ ‪ pH :۴‬محلول تابع غلظت یون هیدرونیم است‪ .‬در محلول شمارۀ ‪( II‬نیتریک اسید)‪ ،‬مولکول‌های اسید به‌طور کامل یونیده م ی‌‌شود؛ بنابراین‬
‫آن کمتر خواهد بود‪.‬‬ ‫غلظت یون هیدرونیم در این محلول از محلول نیترواسید (محلول شمارۀ ‪ )I‬بیشتر بوده و درنتیجه ‪pH‬‬
‫‪19/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪32‬‬
‫‪⎧ [HD] M H D‬‬

‫⎪‬
‫‪α H A = ۰/۱۲ , α H D = ۰/۰۲۵‬‬ ‫یا‬ ‫?=‬
‫{ ‪ :‬اطالعات‪ ‬سوال‬ ‫‪ : ⎨ [HA] M H A‬خواستۀ‪ ‬سوال‬
‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫?= محلول ‪⎪pH‬‬

‫⎩‬
‫‬
‫‪pH H A = pH H D‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪ : pH H A = pH H D ⇒ [H + ]H A = [H + ]H D‬طبق‪ ‬فرض‪ ‬سوال‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪+‬‬
‫‪[H ]=M.α‬‬
‫‪M H A × α H A = M H D × α H D ⇒ M H A × ۰/۱۲ = M H D × ۰/۰۲۵‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪M HD‬‬ ‫‪۰/۱۲‬‬

‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪= ۴/۸‬‬
‫‬
‫‪M HA‬‬ ‫‪۰/۰۲۵‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪ : [HA] = M H A = ۰/۰۰۵ mol.L−۱‬فرض‪ ‬سوال‬ ‫‬
‫‪[H ]H A = M H A × α H A ⇒ [H + ]H A = ۵ × ۱۰−۳ × ۱۲ × ۱۰−۲ = ۶ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬‬

‫‪+‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫] ‪pH = − log[H + ] = − log ۲ × ۳ × ۱۰−۴ ⇒ pH = −[log ۲ + log ۳ + log ۱۰−۴‬‬ ‫‬

‫‬
‫‬
‫‬
‫‪۰/۳‬‬ ‫‪۰/۴۸‬‬
‫‪⇒ pH = −(۰/۳ + ۰/۴۸ − ۴) = ۳/۲۲‬‬
‫هر دو محلول باهم برابر است؛ بنابراین‪:‬‬ ‫ازآنجا که طبق فرض سوال ‪pH‬‬
‫‪pH H A = pH H D = ۳/۲۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪20 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪33‬‬
‫ابتدا غلظت مولی این محلول بازی را حساب می کنیم‪:‬‬
‫‪۱ mol K OH‬‬ ‫‪۱‬‬

‫× ‪۰/۷ g K OH‬‬ ‫=‬ ‫‪mol‬‬
‫‪۵۶ g K OH‬‬ ‫‪۸۰‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱‬‬
‫‪mol K OH‬‬ ‫‪mol‬‬
‫‪= ۸۰‬‬
‫‬
‫= ‪[K OH] = M KOH‬‬ ‫‪= ۰/۱ mol.L−۱‬‬

‫)‪V (L‬‬ ‫‪۰/۱۲۵ L‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫بررسی عبارت ها‪:‬‬

‫عبارت اول‪ :‬درست‪.‬‬
‫‪۱L‬‬ ‫‪۰/۱ mol K OH‬‬ ‫‪۱ mol OH −‬‬ ‫‪۱ mol H +‬‬
‫× )‪? mol HC l = ۲۵۰ mL K OH(aq‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‪۱۰۳ mL‬‬ ‫)‪۱ L K OH(aq‬‬ ‫‪۱ mol K OH‬‬ ‫‪۱ mol OH −‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱ mol HC l‬‬

‫×‬ ‫‪= ۲/۵ × ۱۰−۲ mol HC l‬‬
‫‪۱ mol H +‬‬
‫‬
‫تفکیک می شود‪.‬‬ ‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬می دانیم پتاسیم هیدروکسید یک باز قوی است و ضمن حل شدن در آب ‪%۱۰۰‬‬
‫‪K OH(aq) → K + (aq) + OH − (aq) ⇒ [K OH] = [OH − ] = ۰/۱‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪۰/۱ mol.L−۱‬‬ ‫‪۰/۱ mol.L−۱‬‬ ‫‪۰/۱ mol.L−۱‬‬
‫‪[H ] × [OH ] = ۱۰‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−۱۴‬‬
‫‪⇒ [H ] × ۱۰‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−۱‬‬
‫‪= ۱۰−۱۴ ⇒ [H + ] = ۱۰−۱۳‬‬
‫] ‪[OH −‬‬ ‫‪۱۰−۱‬‬
‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪= ۱۰۱۲‬‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫‪۱۰−۱۳‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱L‬‬ ‫‪۰/۱ mol K OH‬‬ ‫) ‪۲ mol (K + , OH −‬‬

‫× )‪۵۰ mL K OH(aq‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫)یون( ‪= ۰/۰۱ mol‬‬
‫‪۱۰۳ mL‬‬ ‫)‪۱ L K OH(aq‬‬ ‫‪۱ mol K OH‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪.‬‬

‫موجود برابر‬ ‫در محلول اولیه‪ 0/7 ،‬گرم پتاسیم هیدروکسید وجود دارد که با اضافه کردن ‪ 1/4‬گرم پتاسیم هیدروکسید دیگر به این محلول‪ ،‬جرم ‪K OH‬‬
‫‪ 2/1‬گرم خواهد شد؛ بنابراین‪:‬‬
‫‪۱ mol K OH‬‬

‫× ‪۲/۱ g K OH‬‬ ‫‪= ۰/۰۳۷۵ mol K OH‬‬
‫‪۵۶ g K OH‬‬
‫‬
‫‪mol K OH‬‬ ‫‪۰/۰۳۷۵ mol‬‬

‫= ‪[K OH] = M KOH‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۰/۳ mol.L−۱‬‬
‫)‪V (L‬‬ ‫‪۰/۱۲۵ L‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪−۱‬‬
‫‪،(۰/۳ mol.L‬‬ ‫ا کنون باتوجه‌به غلظت مولی محلول اولیه ) ‪ (۰/۱ mol.L−۱‬و غلظت مولی محلول پس از اضافه کردن پتاسیم هیدروکسید اضافی )‬
‫غلظت ] ‪ [OH −‬را در محلول جدید نسبت به محلول اولیه مقایسه می کنیم‪:‬‬
‫‪−‬‬
‫محلول‪ ‬جدید] ‪[OH −‬‬ ‫‪۰/۳‬‬
‫‪=۳‬‬
‫‬
‫⇒ ] ‪[K OH] = [OH‬‬ ‫=‬

‫محلول‪ ‬اولیه] ‪[OH −‬‬ ‫‪۰/۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪21/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪34‬‬
‫بررسی عبارت ‌ها‪:‬‬

‫الف) نادرست‪ .‬شربت معده‪ ،‬مخلوط ناهمگن از نوع سوسپانسیون و شیر‪ ،‬مخلوط ناهمگن از نوع کلویید است‪.‬‬
‫ب) درست‪ .‬صابون ازطریق بخش قطبی خود در آب و ازطریق بخش ناقطبی خود در روغن حل می ‌شود و بدین ترتیب باعث پراکنده شدن ناهمگن‬
‫مولکول های روغن در آب می شود؛ بنابراین مخلوط آب و روغن با استفاده از صابون به یک کلویید پایدار تبدیل می شود‪.‬‬
‫پ) نادرست‪ .‬کلوییدها پایدار بوده و ته‌نشین نمی شوند‪.‬‬
‫ت) درست‪.‬‬
‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪35‬‬
‫‪pH = ۲ ⇒ [H + ] = ۱۰−۲ ⇒ [A− ] = ۱۰−۲‬‬
‫در نظر م ی‌‌گیریم‪.‬‬ ‫غلظت اولیۀ اسید را ‪M‬‬
‫)‪AH(aq‬‬ ‫⇄‬ ‫)‪A− (aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪H + (aq‬‬

‫‪M‬‬ ‫‬
‫‪۰‬‬ ‫‬
‫‪۰‬‬ ‫غلظت‪ ‬پیش‪ ‬از‪ ‬یونش‬ ‫‬
‫‪M − ۱۰−۲‬‬ ‫‪۱۰−۲‬‬ ‫‪۱۰−۲‬‬ ‫غلظت‪ ‬پس‪ ‬از‪ ‬یونش‬
‫] ‪[H + ][A−‬‬ ‫‪۱۰−۲ × ۱۰−۲‬‬

‫=‪K‬‬ ‫= ‪⇒ ۱۰−۲‬‬ ‫‪⇒ ۱۰−۲ M − ۱۰−۴ = ۱۰−۴‬‬
‫]‪[AH‬‬ ‫‪M − ۱۰−۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۲ × ۱۰−۴‬‬
‫= ‪⇒M‬‬ ‫‪= ۲ × ۱۰−۲ mol.L−۱‬‬
‫‪۱۰−۲‬‬
‫‬
‫‪۲ × ۱۰−۲ mol‬‬

‫= ‪ = M .V‬تعداد‪ ‬مول‪ ‬اسید‬ ‫‪× ۰/۱ L = ۲ × ۱۰−۳ mol‬‬
‫‪۱L‬‬
‫‬
‫‪۰/۲۵۸ g AH‬‬
‫× ‪ = ۱ mol AH‬جرم‪ ‬یک‪ ‬مول‪ ‬اسید‬ ‫‪= ۱۲۹ g‬‬
‫‪۲ × ۱۰−۳ mol AH‬‬
‫‬
‫است‪.‬‬ ‫جرم مولی اسید ‪۱۲۹ g.mol−۱‬‬
‫‪36‬‬
‫عبارت‌‌های اول و سوم درست هستند‪.‬‬

‫بررسی عبارت‌‌ها‪:‬‬
‫عبارت اول‪ :‬درست‪ .‬اغلب اسیدها و بازهای شناخته‌‌شده‪ ،‬ضعیف هستند‪.‬‬
‫عبارت دوم‪ :‬نادرست‪ .‬هیدروسیانیک اسید‪ ،‬یک اسید ضعیف است و به میزان جزئی یونیده م ی‌‌شود‪ ،‬بنابراین غلظت یون‌‌های حاصل از یونش این اسید‬
‫است‪.‬‬ ‫به‌‌مراتب کمتر از غلظت اولیۀ اسید ) ‪(۰/۱ mol.L−۱‬‬
‫عبارت سوم‪ :‬درست‪ .‬فرمیک اسید نسبت به استیک اسید‪ ،‬اسید قوی‌‌تری است (ثابت یونش اسیدی بزرگ‌‌تری دارد)‪ ،‬بنابراین در غلظت‌‌های یکسان از‬
‫آن کمتر خواهد بود‪.‬‬ ‫این دو اسید‪ ،‬غلظت ] ‪ [H +‬در محلول فرمیک اسید‪ ،‬بیشتر و درنتیجه ‪pH‬‬
‫عبارت چهارم‪ :‬نادرست‪ .‬ا گرچه آمونیاک ضمن تشکیل پیوند هیدروژنی با مولکول‌‌های آب‪ ،‬به‌‌خوبی در آب حل م ی‌‌شود؛ اما میزان یونش این ماده در آب‪،‬‬
‫جزئی است و درنتیجه الکترولیت ضعیف محسوب م ی‌‌شود‪.‬‬
‫‪22 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪37‬‬
‫عبارت‌‌های دوم و پنجم نادرست‌‌اند‪.‬‬

‫مجموع عدد اتمی این ‪ 5‬عنصر برابر با ‪ 45‬است که نشان م ی‌‌دهد محدودۀ عدد اتمی این عنصرها م ی‌‌بایست نزدیک به عدد ‪ 10‬باشد‪ .‬از طرف دیگر ‪،Y‬‬
‫م ی‌‌بایست عنصر ‪ ۱۰ N e‬باشد‪.‬‬ ‫گاز تک‌‌اتمی است که نشان م ی‌‌دهد یک گاز نجیب است‪ .‬ازآنجا که عدد اتمی این عنصرها در محدودۀ ‪ 10‬است‪ ،‬عنصر ‪Y‬‬
‫)‪ (۱۰ N e‬سایر عنصرهای داده‌‌شده را م ی‌‌توانیم به‌‌راحتی‬ ‫باتوجه‌به فرض سؤال که عنصرها به‌‌طور متوالی قرار گرفته‌‌اند و از روی موقعیت عنصر ‪Y‬‬
‫پی ش‌‌بینی کنیم‪:‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‬ ‫‪۱۶‬‬ ‫‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫‬ ‫‪۱‬‬ ‫‬
‫‪A‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪Z‬‬

‫↓‬ ‫↓‬ ‫↓‬ ‫↓‬ ‫↓‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۷N‬‬‫‬
‫‪۸O‬‬ ‫‬
‫‪۹F‬‬
‫‬
‫‪۱۰ N e ۱۱ N a‬‬
‫‬ ‫‬
‫دورۀ‪ ‬دوم‬ ‫دورۀ‪ ‬سوم‬
‫است که به‌‌صورت محلول در آب (هیدروفلوئوریک اسید) یک اسید ضعیف بوده و معادلۀ یونش آن تعادلی‬ ‫عبارت اول‪ :‬درست‪ HX .‬درواقع همان ‪HF‬‬
‫است‪:‬‬
‫)‪HF (aq) ⇄ H + (aq) + F − (aq‬‬
‫(نیترواسید) دو اسید ا کسیژن‌‌داری هستند که در ساختار آن‌‌ها عنصر نیتروژن وجود دارد‪.‬‬ ‫عبارت دوم‪ :‬نادرست‪( HN O ۳ .‬نیتریک اسید) و ‪HN O ۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪ HN O ۳‬یک اسید قوی است و یونش آن در آب کامل است‪ ،‬درحال ی‌‌که ‪ HN O ۲‬یک اسید ضعیف بوده و به‌‌طور جزئی دچار یونش م ی‌‌شود‪.‬‬
‫‬
‫یا ‪ ،OF ۲‬عنصر ا کسیژن دارای عدد ا کسایش (‪ )+2‬است که باالترین عدد ا کسایش ممکن برای این عنصر است‪.‬‬ ‫‬ ‫عبارت سوم‪ :‬درست‪ .‬در ترکیب ‪DX ۲‬‬
‫دارد؛ زیرا مجموع مقدار بار الکتریکی‬ ‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬ترکیب حاصل از وا کنش عنصر ‪ Z‬با ‪ (N a ۲ O ) D‬نقطۀ ذوب باالتری نسبت به ‪LiF‬‬
‫‬
‫بیشتر بوده و درنتیجه آنتالپی فروپاشی شبکۀ بزرگ‌‌تری دارد‪.‬‬ ‫یون‌‌های سازندۀ این ترکیب از ‪LiF‬‬
‫‪ = ۳‬مجموع‪ ‬مقدار‪ ‬بار‪ ‬یو ن‌‌ها ⇒ ) ‪N a ۲ O (N a + , O ۲−‬‬

‫{‬
‫‬
‫‪ = ۲‬مجموع‪ ‬مقدار‪ ‬بار‪ ‬یو ن‌‌های‪ ‬سازندۀ‪ ‬ترکیب ⇒ ) ‪LiF (Li+ , F −‬‬

‫‬ ‫‬
‫→↑ آنتالپی‪ ‬فروپاشی‪ ‬شبکه →↑ مجموع‪ ‬مقدار‪ ‬بار‪ ‬یو ن‌‌ها‪⇒ ‬‬

‫↑ نقطه‪ ‬ذوب‬
‫متفاوت است‪ .‬قطبیت مولکول‌‌های آب‬ ‫عبارت پنجم‪ :‬نادرست‪ .‬ساختار و ویژگ ی‌‌های فیزیکی ترکیب هیدروژن‌‌دار پایدار ‪( D‬یعنی ‪ )H ۲ O‬با ‪H ۲ S‬‬
‫‬ ‫‬
‫فاقد توانایی تشکیل پیوند هیدروژنی است)؛ به همین دلیل دمای جوش‬ ‫به‌‌مراتب از ‪ H ۲ S‬بیشتر بوده و توانایی تشکیل پیوند هیدروژنی دارند ( ‪H ۲ S‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪ H ۲ O‬از ‪ H ۲ S‬بیشتر است‪.‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪23 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪38‬‬
‫‪ Z‬خواهد بود‪.‬‬ ‫دومین عنصر فراوان در پوستۀ جامد زمین‪ ۱۴ S i ،‬است؛ بنابراین عدد اتمی عنصر ‪ X‬طبق فرض سؤال‪ ،‬برابر با ‪= ۷‬‬
‫‬
‫‪۷X‬‬ ‫‪= ۷ N : ۱s۲ ۲s۲ ۲p۳‬‬

‫‬
‫عنصر نیتروژن در گروه ‪ 15‬جدول دوره‌‌ای عناصر قرار دارد‪ .‬در گروه ‪ 14‬تا ‪ ،17‬بیشترین و کمترین عدد ا کسایش عنصر‪ ،‬از رواب ط زیر به دست م ی‌‌آید‪:‬‬
‫رقم‪ ‬یکان‪ ‬شمارۀ‪ ‬گروه = بیشترین‪ ‬عدد‪ ‬اکسایش‬
‫‪ − ۸‬رقم‪ ‬یکان‪ ‬شمارۀ‪ ‬گروه = کمترین‪ ‬عدد‪ ‬اکسایش‬
‫بنابراین بیشترین عدد ا کسایش عنصر نیتروژن برابر با ‪ +5‬و کمترین عدد ا کسایش آن برابر با ‪ -3‬خواهد بود‪.‬‬
‫(آمونیاک) به دست م ی‌‌آید که به ترتیب اسید و باز‬
‫ا گر در گزینۀ ‪ 4‬به‌‌جای ‪ ،X‬عنصر ‪ N‬قرار دهیم‪ ،‬ترکیب‌‌های ‪( HN O ۳‬نیتریک اسید) و ‪N H ۳‬‬
‫‬ ‫‬
‫آرنیوس هستند‪ .‬در ترکیب ‪ ،HN O ۳‬عنصر نیتروژن با بیشترین عدد ا کسایش (‪ )+5‬و در ترکیب ‪ ،N H ۳‬نیتروژن با کمترین عدد ا کسایش خود (‪،)-3‬‬
‫‬ ‫‬
‫شرکت کرده است‪.‬‬
‫‪HN O ۳ : ۱ + N + ۳(−۲) = ۰ ⇒ N = +۵‬‬

‫‬
‫‪N H ۳ : N + ۳(۱) = ۰ ⇒ N = −۳‬‬

‫‬
‫‪24/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪39‬‬
‫ابتدا معادله‌‌های داده‌‌شده را موازنه م ی‌‌کنیم‪:‬‬
‫)‪I) ۴F e(OH)۲ (s) + ۲H ۲ O(l) + ۱O ۲ (g) → ۴F e(OH)۳ (s‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫)‪II) ۲Al(OH)۳ (s) + ۳H ۲ S O ۴ (aq) → ۱Al۲ (SO ۴ )۳ (aq) + ۶H ۲ O (l‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫(عبارت‌‌های دوم‪ ،‬سوم و چهارم درست‌‌اند)‬
‫عبارت اول‪ :‬نادرست‪.‬‬
‫‪۱ mol H ۲ O‬‬

‫× )‪ ‬مولکول ‪۱۲/۰۴ × ۱۰۲۳ (H ۲ O‬‬
‫‬
‫)‪ ‬مولکول‪۶/۰۲ × ۱۰۲۳ (H ۲ O ‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪۴ mol F e(OH)۳‬‬ ‫‪۱۰۷ g F e(OH)۳‬‬

‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۴۲۸ g‬‬
‫‬
‫‪۲ mol H ۲ O‬‬ ‫‪۱ mol F e(OH)۳‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬
‫تشکیل م ی‌‌شود‪.‬‬ ‫بنابراین به ازای مصرف ‪ ۱۲/۰۴ × ۱۰۲۳‬مولکول آب‪ 428 ،‬گرم رسوب ‪F e(OH)۳‬‬
‫‬
‫عبارت دوم‪ :‬درست‪.‬‬

‫از نوع ا کسایش و کاهش است؛ زیرا عدد ا کسایش آهن و عنصر ا کسیژن در این وا کنش تغییر کرده است‪.‬‬ ‫وا کنش )‪(I‬‬
‫از نوع خنثی شدن اسید و باز است‪ .‬در این وا کنش‪ ،‬آلومینیوم هیدروکسید (به‌‌عنوان یک باز) با سولفوریک اسید (به‌‌عنوان یک اسید)‬ ‫وا کنش )‪(II‬‬
‫وارد وا کنش شده و فرآوردۀ حاصل از وا کنش‪ ،‬نمک (آلومینیوم سولفات) و آب است‪.‬‬
‫‪۶ mol H ۲ O‬‬ ‫‪۱۸ g H ۲ O‬‬

‫× ‪۱ mol H ۲ S O ۴‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۳۶ g H ۲ O‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۳ mol H ۲ SO ۴‬‬ ‫‪۱ mol H ۲ O‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫و همچنین مجموع‬ ‫عبارت چهارم‪ :‬درست‪ .‬مطابق معادلۀ موازنه‌‌شدۀ وا کنش )‪ (I‬و )‪ ،(II‬مجموع ضرایب استوکیومتری وا کن ش‌‌دهنده‌‌ها در وا کنش )‪(I‬‬
‫برابر با ‪ 7‬است‪.‬‬ ‫ضرایب استوکیومتری فرآورده‌‌ها در وا کنش )‪(II‬‬
‫‪25/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪40‬‬
‫‪۱۸ g‬‬ ‫‪۱ mol‬‬

‫= ]‪[HX‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۰/۱۵ mol.L−۱‬‬
‫‪۲L‬‬ ‫‪۶۰ g‬‬
‫‬
‫‪۱۰ g‬‬ ‫‪۱ mol‬‬

‫= ] ‪[HY‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۰/۱ mol.L−۱‬‬
‫‪۲L‬‬ ‫‪۵۰ g‬‬
‫‬ ‫‬
‫دو محلول برابر است‪ ،‬غلظت یون هیدرونیم و غلظت آنیون حاصل از یونش در آن‌‌ها برابر خواهد بود‪.‬‬ ‫عبارت اول‪ :‬درست‪ .‬چون ‪pH‬‬
‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬با وجود اینکه غلظت یون‌‌ها در دو محلول برابر است‪ ،‬اما غلظت مولکول‌‌های اسید یونیده‌‌نشده در آن‌‌ها برابر نیست‪.‬‬
‫یون هیدرونیم تولید کرده است‪.‬‬ ‫عبارت سوم‪ :‬نادرست‪ K a .‬اسید ‪ HY‬بزرگ‌‌تر است‪ ،‬زیرا اسید ‪ HY‬با وجود غلظت اولیۀ کمتر‪ ،‬به‌‌اندازۀ ‪HX‬‬
‫عبارت چهارم‪ :‬نادرست‪ .‬غلظت یون هیدرونیم در دو محلول برابر است‪.‬‬
‫] ‪[H +‬‬
‫) ‪α(HY‬‬ ‫‪۰/۱‬‬
‫‬
‫=‬ ‫‪= ۱/۵‬‬

‫)‪α(HX‬‬ ‫] ‪[H +‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۰/۱۵‬‬
‫‬
‫عبارت پنجم‪ :‬نادرست‪.‬‬
‫] ‪[H +‬‬
‫)‪α(HX‬‬ ‫‪۰/۱۵‬‬
‫‬
‫=‬ ‫‪= ۰/۶۷‬‬

‫) ‪α(HY‬‬ ‫] ‪[H +‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۰/۱‬‬
‫‬
‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪41‬‬
‫‪pH = ۱/۴ ⇒ [H + ] = ۱۰−۱/۴ = ۱۰۰/۳+۰/۳−۲ = ۲ × ۲ × ۱۰−۲ = ۴ × ۱۰−۲ mol.L−۱‬‬

‫‪۰/۰۴‬‬
‫= ‪[H + ] = M .α ⇒ ۴ × ۱۰−۲ = M × ۰/۲ ⇒ M‬‬ ‫‪= ۰/۲ mol.L−۱‬‬
‫‪۰/۲‬‬
‫‬
‫‪۰/۲ mol‬‬
‫= تعداد‪ ‬مول‪ ‬اسید‪ ‬در ‪ ۲۰۰‬میلی‌‌لیتر‬ ‫‪× ۰/۲ L = ۰/۰۴ mol‬‬
‫‪L‬‬
‫‬
‫‪۱ mol N aHC O ۳‬‬ ‫‪۸۴ g N aHC O ۳‬‬

‫× ‪ = ۰/۰۴ mol HA‬خالص ‪? g N aHC O ۳‬‬ ‫×‬ ‫خالص ‪= ۳/۳۶ g N aHC O ۳‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱ mol HA‬‬ ‫‪۱ mol N aHC O ۳‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫مقدار‪ ‬خالص‬ ‫‪۳/۳۶‬‬
‫= درصد‪ ‬خلوص‬ ‫= ‪× ۱۰۰ ⇒ ۸۰‬‬ ‫‪ = ۴/۲ g‬مقدار‪ ‬ناخالص ⇒ ‪× ۱۰۰‬‬
‫مقدار‪ ‬ناخالص‬ ‫مقدار‪ ‬ناخالص‬
‫‬ ‫‬
‫‪26/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪42‬‬
‫پاسخ بخش اول مسئله‪:‬‬
‫‪pH = ۲/۷ ⇒ [H + ] = ۱۰−۲/۷ = ۱۰−۳ × ۱۰۰/۳ = ۲ × ۱۰−۳‬‬

‫‪[H + ] = M α ⇒ ۲ × ۱۰−۳ = ۱۰−۱ × α ⇒ α = ۲ × ۱۰−۲ ⇒ %α = ۲‬‬
‫پاسخ بخش دوم مسئله‪:‬‬
‫‪C a(OH)۲ + ۲HF → C aF ۲ + ۲H ۲ O‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱L‬‬ ‫‪۰/۱ mol HF‬‬ ‫‪۱ mol C aF ۲‬‬

‫‪? mg C aF ۲ = ۲۰۰ mL HF (aq) × ۳‬‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‬
‫‪۱۰ mL‬‬ ‫)‪۱ L HF (aq‬‬ ‫‪۲ mol HF‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۳‬‬
‫‪۷۸ g C aF ۲‬‬ ‫‪۱۰ mg‬‬
‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۷۸۰ mg‬‬
‫‬
‫‪۱ mol C aF ۲‬‬ ‫‪۱g‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪43‬‬
‫نمایش دهیم‪ ،‬طبق فرض سؤال خواهیم داشت‪:‬‬ ‫ا گر ثابت یونش اسید را در دمای ‪ ۲۵∘ C‬با ‪ K a‬و در دمای ‪ ۴۵∘ C‬با ‪K a′‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪K a′ = K a +‬‬ ‫‪K a ⇒ ۲ × ۱۰−۴ = K a ⇒ K a = ۱/۶ × ۱۰−۴‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫(دقت داشته باشید وقتی به ازای هر ‪ 10‬درجه افزایش دما‪ ،‬ثابت یونش ‪ 12/5‬درصد افزایش یابد‪ ،‬بنابراین به ازای ‪ 20‬درجه افزایش دما‪ ،‬ثابت یونش‪25 ،‬‬
‫درصد افزایش خواهد یافت)‬
‫‪HA‬‬ ‫⇄‬ ‫‪H+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪A−‬‬

‫‪ :‬قبل‪ ‬از‪ ‬یونش‬ ‫‪M‬‬ ‫‬ ‫‪۰‬‬ ‫‬ ‫‪۰‬‬ ‫‬
‫‪ :‬پس‪ ‬از‪ ‬یونش)حالت‪ ‬تعادل(‬ ‫‪M −x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫است؛ بنابراین‪:‬‬ ‫طبق داده‌‌های مسئله‪ ،‬غلظت ‪ HA‬پس از یونش (غلظت تعادلی)‪ ،‬برابر با ‪۶ mol.L−۱‬‬
‫‪m−x=۶‬‬
‫] ‪[H + ][A−‬‬ ‫‪x×x‬‬
‫= ‪Ka‬‬ ‫= ‪⇒ ۱/۶ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪⇒ x۲ = ۹/۶ × ۱۰−۴‬‬
‫]‪[HA‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪⇒ x = [H + ] = ۳/۰۹ × ۱۰−۲ mol.L−۱‬‬

‫‪۱۰−۱۴‬‬
‫= ] ‪[H + ] × [OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [OH −‬‬ ‫‪= ۳۲/۳۶ × ۱۰−۱۴‬‬
‫‪۳/۰۹ × ۱۰−۲‬‬
‫‬
‫نسبت غلظت یون هیدروکسید به یون هیدرونیوم را به دست م ی‌‌آوریم‪:‬‬ ‫ا کنون با دراختیارداشتن غلظت ] ‪ [H +‬و ] ‪[OH −‬‬
‫] ‪[OH −‬‬ ‫‪۳۲/۳۶ × ۱۰−۱۴‬‬

‫=‬ ‫‪≃ ۱/۱ × ۱۰−۱۱‬‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫‪۳/۰۹ × ۱۰−۲‬‬
‫‬ ‫‬

‫با افزایش دما‪ ،‬ثابت یونش اسید افزایش یافته است؛ بنابراین غلظت یون هیدرونیوم در دمای ‪ 30‬درجه نسبت به دمای ‪ 20‬درجه بیشتر است‪ .‬از طرف‬
‫کاهش م ی‌‌یابد‪ ،‬بنابراین‪:‬‬ ‫دیگر م ی‌‌دانیم با افزایش غلظت ] ‪ ،[H +‬غلظت ] ‪[OH −‬‬
‫] ‪[OH −‬‬ ‫] ‪[OH −‬‬

‫<‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫] ‪[H +‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫در‪ ‬دمای ‪۳۰ ∘ C‬‬ ‫در‪ ‬دمای ‪۲۰ ∘ C‬‬
‫‪27 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪1‬‬ ‫‪44‬‬
‫‪۰/۲ g‬‬ ‫‪۱ mol‬‬

‫= غلظت‪ ‬اسید‬ ‫×‬ ‫‪= ۰/۰۱ mol.L−۱‬‬
‫‪۱L‬‬ ‫‪۲۰ g‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪pH = ۴/۲۲ ⇒ [H + ] = ۱۰−۴/۲۲ = ۱۰−۴ × ۱۰−۰/۲۲‬‬

‫‪۱‬‬
‫‪= ۱۰−۴ × ۰/۲۲ = ۰/۶ × ۱۰−۴ = ۶ × ۱۰−۵ mol.L−۱‬‬
‫‪۱۰‬‬
‫‬
‫)‪HA(aq) ⇄ H + (aq) + A− (aq‬‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۰/۰۱−۶×۱۰ −۵‬‬ ‫‪۶×۱۰ −۵‬‬ ‫‪۶×۱۰ −۵‬‬
‫‪۲‬‬
‫] ‪[H + ][A−‬‬ ‫) ‪(۶ × ۱۰−۵‬‬ ‫‪۳/۶ × ۱۰−۹‬‬
‫=‪K‬‬ ‫=‬ ‫≃‬ ‫‪= ۳/۶ × ۱۰−۷‬‬
‫]‪[HA‬‬ ‫‪۰/۰۱ − ۶ × ۱۰−۵‬‬ ‫‪۰/۰۱‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫مقدار‪ ‬اسید‪ ‬یونید ه‌شده‬
‫= درصد‪ ‬یونش‬ ‫‪× ۱۰۰‬‬
‫مقدار‪ ‬کل‪ ‬اسید‪ ‬حل‌‌شده‬
‫‬
‫‪۶ × ۱۰−۵‬‬
‫⇒‬ ‫‪× ۱۰۰ = %۰/۶‬‬
‫‪۰/۰۱‬‬
‫‬
‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪45‬‬
‫باز آرنیوس است اما در ساختار خود یون هیدروکسید ندارد‪.‬‬ ‫الف) نادرست‪N H ۳ .‬‬
‫ب) درست‪ .‬اسید و باز آرنیوس محدود به محی ط آبی هستند‪.‬‬
‫پ) نادرست‪ 0/5 .‬مول سولفوریک اسید با ‪ 1‬مول سدیم هیدروکسید خنثی م ی‌‌شود‪.‬‬
‫)‪H ۲ S O ۴ (aq) + ۲N aOH(aq) → N a ۲ S O ۴ (aq) + ۲H ۲ O (l‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫(هیدروسیانیک اسید) یک اسید ضعیف‬ ‫ت) درست‪( HN O ۳ .‬نیتریک اسید) یک اسید قوی است و به‌‌طور کامل در آب یونیده م ی‌‌شود‪ ،‬اما ‪HC N‬‬ ‫‬
‫است و یونش آن به‌‌صورت تعادلی است‪.‬‬
‫)‪HN O ۳ (aq) → H + (aq) + N O ۳− (aq‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫)‪HC N (aq) ⇄ H (aq) + C N (aq‬‬
‫‪28 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪46‬‬
‫ابتدا جرم آب تولیدشده را حساب م ی‌‌کنیم‪.‬‬
‫‪۴/۸‬‬
‫= ‪M ۱ V ۱ = M ۲ V ۲ ⇒ M ۱ × ۴/۸ = ۰/۲۵M ۱ × V ۲ ⇒ V ۲‬‬ ‫‪= ۱۹/۲ mL‬‬
‫‪۰/۲۵‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪ = ۱۹/۲ − ۴/۸ = ۱۴/۴ mL = ۱۴/۴ g‬حجم‪ ‬آب‪ ‬تولیدشده‪ ‬از‪ ‬واکنش‪ ‬اسید‪ ‬چرب‪ ‬با ‪M OH‬‬

‫‪۶۷‬‬
‫× ‪ = ۷۵ g‬مقدار‪ ‬خالص ‪M OH‬‬ ‫‪= ۵۰/۲۵ g‬‬
‫‪۱۰۰‬‬
‫‬
‫‪۱ mol H ۲ O‬‬ ‫‪۱ mol M OH‬‬ ‫‪۴۰ g M OH‬‬

‫× ‪ = ۱۴/۴ g H ۲ O‬مقدار‪ ‬مصر ف‌‌شدۀ ‪ M OH‬خالص‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۳۲ g M OH‬‬
‫‬
‫‪۱۸ g H ۲ O‬‬ ‫‪۱ mol H ۲ O‬‬ ‫‪۱ mol M OH‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬ ‫‬
‫‪۳۲ g‬‬
‫= درصد ‪ M OH‬خالص‪ ‬مصر ف‌‌شده‬ ‫‪× ۱۰۰ ≃ %۶۴‬‬
‫‪۵۰/۲۵‬‬
‫‬
‫‪ = ۵۰/۲۵ − ۳۲ = ۱۸/۲۵ g‬باقی‌‌ماندۀ ‪M OH‬‬
‫‪M OH + HC l → M C l + H ۲ O‬‬ ‫‬
‫‪۱ mol M OH‬‬ ‫‪۱ mol HC l‬‬ ‫‪۳۶/۵ g HC l‬‬

‫× ‪? g HC l = ۱۸/۲۵ g M OH‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪≃ ۱۶/۶۵ g‬‬
‫‪۴۰ g M OH‬‬ ‫‪۱ mol M OH‬‬ ‫‪۱ mol HC l‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۱۶/۶۵ g‬‬
‫= غلظت ‪HC l‬‬ ‫‪≃ ۳۳ g.L−۱‬‬
‫‪۰/۵ L‬‬
‫‬
‫‪29/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪47‬‬

‫ابتدا جرم یون سدیم موجود در ‪ 4/8‬میل ی‌‌لیتر محلول ‪ 50‬درصد جرمی ‪ N aOH‬را به دست م ی‌‌آوریم‪:‬‬
‫)‪۱/۵ g N aOH(aq‬‬ ‫‪۵۰ g N aOH‬‬

‫× )‪۴/۸ mL N aOH(aq‬‬ ‫×‬
‫)‪۱ mL N aOH(aq‬‬ ‫)‪۱۰۰ g N aOH(aq‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱ mol N aOH‬‬ ‫‪۱ mol N a +‬‬ ‫‪۲۳ g N a +‬‬

‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫‪= ۲/۰۷ g N a +‬‬
‫‪۴۰ g N aOH‬‬ ‫‪۱ mol N aOH‬‬ ‫‪۱ mol N a +‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫سپس جرم محلول رقیق‌‌شده را حساب م ی‌‌کنیم‪( :‬طبق فرض سؤال‪ ،‬هر میل ی‌‌لیتر محلول رقیق‌‌شده ‪ 1/5 ،N aOH‬گرم جرم دارد)‬
‫)‪۱ g N aOH(aq‬‬
‫× )‪۷۵۰ mL N aOH(aq‬‬ ‫)‪= ۷۵۰ g N aOH(aq‬‬
‫)‪۱ mL N aOH(aq‬‬
‫‬
‫به دست م ی‌‌آوریم‪:‬‬ ‫ا کنون با استفاده از فرمول ‪ ،ppm‬غلظت یون )‪ N a + (aq‬را برحسب ‪ppm‬‬
‫)‪ (g‬جرم ‪N a +‬‬ ‫‪۲/۰۷‬‬

‫= ) ‪ppm (N a +‬‬ ‫= ) ‪× ۱۰۶ ⇒ ppm (N a +‬‬ ‫‪× ۱۰۶ = ۲۷۶۰‬‬
‫)‪ (g‬جرم‪ ‬محلول‬ ‫‪۷۵۰‬‬
‫‬ ‫‬

‫در محلول رقیق‌‌شدۀ سدیم هیدروکسید‪ ،‬مقدار یون سدیم (حل‌‌شونده) با محلول غلیظ اولیه برابر است‪ .‬ا کنون باید حساب کنیم برای خنثی کردن‬
‫محلول سدیم هیدروکسید شامل ‪ 2/07‬گرم یون سدیم‪ ،‬چند گرم ‪ HC l‬خالص مصرف م ی‌‌شود‪:‬‬
‫)‪N aOH(aq) + HC l(aq) → N aC l(aq) + H ۲ O (l‬‬ ‫‬
‫‪۱ mol N a +‬‬ ‫‪۱ mol N aOH‬‬ ‫‪۱ mol HC l‬‬

‫× ‪۲/۰۷ g N a +‬‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‪۲۳ g N a‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪۱ mol N a‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪۱ mol N aOH‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۳۶/۵ g HC l‬‬
‫×‬ ‫‪= ۳/۲۸۵ g HC l‬‬
‫‪۱ mol HC l‬‬
‫‬
‫ناخالص و ‪ HC l‬خالص مصرف‌‌شده‪ ،‬درصد خلوص اسید را به دست م ی‌‌آوریم‪:‬‬ ‫درنهایت با در اختیار داشتن جرم ‪HC l‬‬
‫جرم‪ ‬مادۀ‪ ‬خالص‬ ‫‪۳/۲۸۵‬‬
‫= درصد‪ ‬خلوص‬ ‫= ‪ ‬درصد‪ ‬خلوص‪× ۱۰۰ ⇒ ‬‬ ‫‪× ۱۰۰ = %۴۵‬‬
‫جرم‪ ‬مادۀ‪ ‬ناخالص‬ ‫‪۷/۳‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪30 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪48‬‬
‫‪HA‬‬ ‫⇄‬ ‫‪H+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪A−‬‬

‫‪ :‬غلظت‪ ‬اولیه‬ ‫‪۰/۲‬‬ ‫‬
‫‪۰‬‬ ‫‬
‫‪۰‬‬ ‫‬
‫‪ :‬غلظت‪ ‬تعادلی‬ ‫‪۰/۲ − x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫] ‪[H + ][A−‬‬ ‫‪x×x‬‬
‫= ‪Ka‬‬ ‫= ‪⇒ ۰/۱‬‬ ‫‪⇒ x۲ + ۰/۱x − ۰/۰۲ = ۰‬‬
‫]‪[HA‬‬ ‫‪۰/۲ − x‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫غیرقابل‌قبول ‪x + ۰/۲ = ۰ ⇒ x = −۰/۲‬‬

‫{ ‪⇒ (x + ۰/۲)(x − ۰/۱) = ۰‬‬
‫‪x − ۰/۱ = ۰ ⇒ x = ۰/۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪[H + ] = x = ۰/۱ ⇒ pH = − log ۱۰−۱ = ۱‬‬
‫‪pH HN O ۳ = pH HA = ۱ ⇒ [H + ] = ۱۰−۱‬‬
‫‬
‫‪αHNO۳ =۱‬‬
‫‪[H + ] = M α‬‬ ‫‪۱۰−۱ = M × ۱ ⇒ M = ۰/۱ mol.L−۱‬‬
‫‬
‫‬
‫‬
‫ا کنون غلظت مول بر لیتر را با کمک جرم مولی اسید‪ ،‬به گرم بر لیتر تبدیل م ی‌‌کنیم‪:‬‬
‫‪mol‬‬ ‫‪۶۳ g HN O ۳‬‬

‫‪۰/۱‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۶/۳ g.L−۱‬‬
‫‬
‫‪L‬‬ ‫‪۱ mol HN O ۳‬‬

‫‬ ‫‬
‫‬
‫‪49‬‬
‫عبارت‌‌های دوم و سوم درست‌‌اند‪.‬‬

‫عبارت اول‪ :‬نادرست‪ .‬جامدهای یونی ا کسیژن‌‌دار‪ ،‬همان ا کسیدهای فلزی هستند که به‌‌صورت محلول در آب‪ ،‬خاصیت بازی داشته و باز آرنیوس محسوب‬
‫م ی‌‌شوند (نه اسید آرنیوس!)‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در بین ا کسیدهای فلزی‪ ،‬تنها ا کسید فلزهای قلیایی و قلیایی خا کی (به‌‌جز ‪ ،)Be‬باز آرنیوس هستند و سایر ا کسیدهای فلزی (مانند ‪،F e ۲ O ۳‬‬
‫‬ ‫‬
‫و ‪ )...‬نم ی‌‌توانند باز آرنیوس باشند؛ زیرا ا کسید این فلزات در آب نامحلول‌اند‪.‬‬ ‫‪Ag ۲ O ،C uO‬‬
‫‬
‫عبارت دوم‪ :‬درست‪ .‬الکترولیت‌‌های قوی موادی هستند که به هنگام انحالل به‌‌طور کامل تفکیک یا یونیده م ی‌‌شوند‪ .‬برخی از مواد مانند کلسیم‬
‫هیدروکسید‪ ،‬ا گرچه حاللیت باالیی در آب ندارند‪ ،‬اما همان مقدار به‌‌طور کامل به یون‌‌های مثبت و منفی تفکیک م ی‌‌شود‪.‬‬
‫عبارت سوم‪ :‬درست‪ .‬برخی از ترکیب‌‌ها که ساختار مولکولی دارند؛ م ی‌‌توانند ضمن حل شدن در آب یونیده شده و محلول الکترولیت (رسانای جریان برق)‬
‫تولید م ی‌‌کنند‪.‬‬
‫گاز آمونیاک و گاز هیدروژن کلرید نمونه‌‌ای از این ترکیب‌‌ها هستند‪.‬‬
‫در‪ ‬آب‬
‫)‪HC l(g‬‬ ‫‬ ‫)‪H + (aq) + C l− (aq‬‬
‫)‪N H ۳ (g) + H ۲ O → N H۴+ (aq) + OH − (aq‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫عبارت چهارم‪ :‬نادرست‪ .‬فرآیند یونش یک اسید ضعیف تا جایی پیش م ی‌‌رود که به حالت تعادل برسد‪ .‬در حالت تعادل‪ ،‬غلظت یون‌‌های حاصل از یونش‬
‫اسید به‌‌مراتب از غلظت اسید یونیده‌‌نشده (مولکول‌‌های اسید) کمتر است‪.‬‬
‫‪31/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪50‬‬
‫‪۲/۵ × ۱۰−۱۰ mol‬‬

‫= ] ‪[H +‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪= ۱۰−۹ mol.L−۱‬‬
‫‪L‬‬
‫‪۴‬‬
‫‬
‫‪[H + ][OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ ۱۰−۹ × [OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [OH − ] = ۱۰−۵‬‬

‫‪αMOH =۱‬‬
‫‪[OH − ] = M .n .α‬‬ ‫‪۱۰−۵ = M × ۱ × ۱ ⇒ M = ۱۰−۵ mol.L−۱‬‬
‫‬
‫‬ ‫‬
‫↓‬
‫ظرفیت‪ ‬باز )تعداد‪ ‬گروه ‪(OH‬‬
‫‪[OH − ]Ba(OH ) = [OH − ]MOH = ۱۰−۵‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪۲‬‬
‫‬
‫‪α=۱ , n=۲‬‬
‫‪[OH − ] = M .n .α‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪۱۰−۵ = M × ۲ × ۱ ⇒ M = ۵ × ۱۰−۶ mol.L−۱‬‬
‫↓‬
‫ظرفیت‪ ‬باز )تعداد‪ ‬گروه ‪(OH‬‬
‫یک باز قوی دوظرفیتی است‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬باریم هیدروکسید ) ‪(Ba(OH)۲‬‬
‫‪51‬‬
‫)‪HA(aq‬‬ ‫⇄‬ ‫)‪H + (aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪A− (aq‬‬

‫‪ :‬غلظت‌های‪ ‬تعادلی‬ ‫‪۲/۵ × ۱۰−۲‬‬ ‫‪۵/۵ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪۵/۵ × ۱۰−۴‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۲‬‬
‫] ‪[H + ][A−‬‬ ‫) ‪(۵/۵ × ۱۰−۴‬‬
‫=‪K‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۱/۲۱ × ۱۰−۵‬‬
‫]‪[HA‬‬ ‫‪۲/۵ × ۱۰−۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪52‬‬
‫‪۱L‬‬ ‫‪۱ mol‬‬

‫× ‪?mol HC l = ۴۴/۸ mL‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۲ × ۱۰−۳ mol HC l‬‬
‫‪۱۰۰۰ mL‬‬ ‫‪۲۲/۴ L‬‬
‫‬ ‫‬
‫برابر غلظت اسید است‪.‬‬ ‫در محلول اسیدهای قوی تک‌پروتون‌دار مانند ‪ HC l‬غلظت ‪H +‬‬
‫‪۲ × ۱۰−۳ mol‬‬

‫= ]‪[H + ] = [HC l‬‬ ‫‪= ۴ × ۱۰−۳ mol.L−۱‬‬
‫‪۰/۵ L‬‬
‫‬
‫‪pH = − log[H + ] = − log ۴ × ۱۰−۳ = − log ۴ − log ۱۰−۳ = −۰/۶ + ۳ = ۲/۴‬‬
‫‪۱۰−۱۴‬‬
‫= ] ‪[H + ][OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [OH −‬‬ ‫‪= ۲/۵ × ۱۰−۱۲‬‬
‫‪۴ × ۱۰−۳‬‬
‫‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫‪۴ × ۱۰−۳‬‬

‫=‬ ‫‪= ۱/۶ × ۱۰۹‬‬
‫] ‪[OH −‬‬ ‫‪۲/۵ × ۱۰−۱۲‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪32 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪53‬‬
‫به علت کوچک بودن بخش ناقطبی (چرب ی‌دوست)‪ ،‬جاذبۀ آن با لکۀ چربی بسیار کم است و نم ی‌تواند ذره‌های چربی را از روی لباس جدا کرده و در‬
‫آب پخش کند‪.‬‬
‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪54‬‬
‫معادلۀ موازنه‌شدۀ وا کنش به‌صورت زیر است‪:‬‬
‫)‪۲RC OON a(aq) + C aC l۲ (aq) → (RC OO)۲ C a(s) + ۲N aC l(aq‬‬

‫‬ ‫‬
‫ابتدا با استفاده از رابطۀ ‪ ،ppm‬جرم یون کلسیم موجود در آب را حساب م ی‌کنیم‪:‬‬
‫جرم‪ ‬یون ‪C a ۲+‬‬ ‫جرم ‪C a ۲+‬‬

‫= ‪ppm‬‬ ‫= ‪× ۱۰۶ ⇒ ۲۰۰۰‬‬ ‫‪ = ۰/۴ g‬جرم ‪× ۱۰۶ ⇒ C a ۲+‬‬
‫جرم‪ ‬محلول ≃ جرم‪ ‬آب‬ ‫‪۲۰۰‬‬
‫‬ ‫‬
‫ا کنون باید حساب کنیم ‪ 0/4‬گرم یون کلسیم با چند گرم صابون وا کنش داده و رسوب تولید م ی‌کند‪.‬‬
‫روش اول‪ :‬کسر تبدیل‬
‫‪۱ mol C a ۲+‬‬ ‫‪۱ mol C aC l۲‬‬ ‫)صابون( ‪۲ mol‬‬ ‫‪۲۳۶ g‬‬
‫× ‪) = ۰/۴ g C a ۲+‬صابون( ‪?g‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫)صابون( ‪= ۴/۷۲ g‬‬
‫‬
‫‪۴۰ g C a‬‬ ‫‪۲+‬‬ ‫‪۱ mol C a‬‬ ‫‪۲+‬‬ ‫‪۱ mol C aC l۲‬‬ ‫)صابون( ‪۱ mol‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫در صورت‌مسئله‪ ،‬مقدار صابون اضافه‌شده به آب سخت‪ 4/72 ،‬گرم ذکر شده است که طبق محاسبات انجام‌شده تمام این مقدار صابون وارد وا کنش با‬
‫یون کلسیم شده و به‌صورت رسوب درم ی‌آید‪ ،‬بنابراین ‪ 100‬درصد صابون در وا کنش با یون کلسیم‪ ،‬رسوب م ی‌کند‪.‬‬
‫روش دوم‪ :‬کسر تبدیل‬
‫‪g C a ۲+‬‬ ‫صابون ‪g‬‬ ‫‪۰/۴ g‬‬ ‫)صابون( ‪x g‬‬

‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫)صابون( ‪⇒ x = ۴/۷۲ g‬‬
‫جرم‪ ‬مولی × ضریب‬ ‫جرم‪ ‬مولی × ضریب‬ ‫‪۱ × ۴۰‬‬ ‫‪۲ × ۲۳۶‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫به‌این‌ترتیب طبق محاسبه انجام‌شده‪ ،‬تمام صابون موجود در آب سخت با یون کلسیم وارد وا کنش شده و به‌صورت رسوب درم ی‌آید‪.‬‬
‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪55‬‬
‫به دلیل اینکه جوش‌شیرین (سدیم هیدروژن کربنات) خاصیت بازی دارد‪ ،‬با افزایش خاصیت بازی شوینده‌ها م ی‌تواند قدرت پا ک‌کنندگی چربی را‬
‫افزایش دهد‪.‬در ضمن کلسی م‌هیدروکسید هم خاصیت بازی دارد‪ ،‬اما وجود کاتیون کلسیم در این ترکیب باعث رسوب صابون و کاهش خاصیت‬
‫پا ک‌کنندگی آن م ی‌شود‪.‬‬
‫‪33 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪56‬‬
‫ابتدا غلظت مولی دو محلول غلیظ و رقیق هیدروکلریک‌اسید را حساب م ی‌کنیم‪ .‬توجه داشته باشید که هیدروکلریک‌اسید‪ ،‬یک اسید قوی تک‌پروتون‌دار‬
‫آن با غلظت اولیه اسید برابر است‪.‬‬ ‫است که به دلیل یونش کامل‪ ،‬غلظت یون‌های ‪ C l−‬و ‪H +‬‬
‫] ‪HC l(aq) → H + (aq) + C l− (aq) ⇒ [HC l] = [C l− ] = [H +‬‬

‫‪۱۰ad‬‬ ‫‪۱۰ × ۳۶/۵ × ۱/۲‬‬
‫= غلیظ‪M H Cl‬‬ ‫⇒‬ ‫‪= ۱۲ mol.L−۱‬‬
‫جرم‪ ‬مولی‬ ‫‪۳۶/۵‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫∗‬
‫‪۱۰ad‬‬ ‫‪۱۰ × ۰/۰۱۰۹۵ × ۱‬‬
‫رقیق‪M H Cl‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫‪= ۰/۰۰۳ mol.L−۱‬‬
‫‬
‫جرم‪ ‬مولی‬ ‫‪۳۵/۵‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‬
‫معادل ‪ 0/01095‬درصد جرمی است‪.‬‬ ‫(*) محلولی با غلظت ‪۱۰۹/۵ ppm‬‬

‫سپس با استفاده از رابطه زیر‪ ،‬غلظت محلول غلیظ اولیه را به دست م ی‌آوریم‪:‬‬
‫‪ = ۰/۰۰۳ × ۱۰‬غلیظ ‪ ⇒ ۱۲ × V‬رقیق ‪ V‬رقیق ‪ = M‬غلیظ ‪ V‬غلیظ ‪M‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪ = ۰/۰۰۲۵ L ≃ ۲/۵ mL‬غلیظ ‪V‬‬

‫‬
‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪57‬‬
‫شکل نشان داده‌شده مربوط به یک استر بلند زنجیر با جرم مولی زیاد است‪ .‬در این نوع استرها که بخشی از چرب ی‌ها را شامل م ی‌شوند بخش ناقطبی‬
‫بر بخش قطبی غلبه داشته و به همین دلیل در آب نامحلول و در بنزین محلول هستند‪.‬‬
‫هستند ولی این‬ ‫تنها‪ ،‬موردی که ترکیب را اسید چرب سه ‌ظرفیتی نامیده‪ ،‬نادرست است؛ زیرا اسیدهای چرب دارای گروه کربوکسیل )‪(−C OOH‬‬
‫ترکیب دارای سه عامل استری به‌صورت زیر است‪.‬‬
‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪58‬‬
‫⎧‬
‫‪] = ۰/۰۱ mol = ۰/۱ mol.L−۱‬اسید[ = ] ‪⎪[H +‬‬
‫⎨‬
‫‪HX‬‬ ‫‪۰/۱ L‬‬
‫‬
‫⎩ )اسید‪ ‬قو ی‌‪ ‬تک‌پروتو ن‌دار(‬

‫‪⎪pH = − log[H + ] = − log ۱۰−۱ ⇒ pH = ۱‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪] × α = ۰/۰۱ mol × ۰/۰۲ = ۲ × ۱۰−۳ mol.L−۱‬اسید[ = ] ‪⎧[H +‬‬

‫⎪‬
‫⎨‬
‫‪HY‬‬ ‫‪۰/۱ L‬‬
‫‬
‫⎩ )اسید‪ ‬ضعیف(‬
‫‪⎪pH = − log[H + ] = − log ۲ × ۱۰−۳ = − log ۲ − log ۱۰−۳ = −۰/۳ + ۳ = ۲/۷‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫)محلول ‪pH(HY‬‬ ‫‪۲/۷‬‬

‫=‬ ‫‪= ۲/۷‬‬
‫)محلول ‪pH(HX‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪34/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪59‬‬
‫از آبکافت استر موردنظر م ی‌توان به الکل و اسید چرب سازنده دست یافت‪.‬‬
‫با استفاده از شمار ات م‌های کربن‪ ،‬هیدروژن و ا کسیژن در مولکول‌های روغن‌زیتون‪ ،‬آب و الکل سه عاملی تولیدشده (گلیسیرین)‪ ،‬م ی‌توان فرمول‬
‫مولکولی اسید چرب را مشخص کرد‪.‬‬
‫‪۵۷ − ۳‬‬
‫= شمار‪ ‬اتم‪ ‬کربن‪ ‬در‪ ‬اسید‪ ‬چرب‬ ‫‪= ۱۸‬‬
‫‪۳‬‬
‫‬
‫‪(۱۰۴ + ۶) − ۸‬‬
‫= شمار‪ ‬اتم‪ ‬هیدروژ ن‪ ‬در‪ ‬اسید‪ ‬چرب‬ ‫‪= ۳۴‬‬
‫‪۳‬‬
‫‬
‫‪(۶ + ۳) − ۳‬‬
‫= شمار‪ ‬اتم‌های‪ ‬اکسیژ ن‪ ‬در‪ ‬اسید‪ ‬چرب‬ ‫‪=۲‬‬
‫‪۳‬‬
‫‬
‫است‪.‬‬ ‫فرمول اسید چرب سازندۀ روغن ‌زیتون ‪ C ۱۸ H ۳۴ O ۲‬یا ‪C ۱۷ H ۳۳ C OOH‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪60‬‬
‫معادلۀ موازنه‌شدۀ وا کن ش‌ها‪:‬‬
‫)‪) T iC l۴ (l) + ۴LiH(s) → T i(s) + ۴LiC l(s) + ۲H ۲ (g‬الف‬

‫‬ ‫‬
‫)‪) P C l۵ (s) + ۴H ۲ O (l) → ۵HC l(g) + H ۳ P O ۴ (aq‬ب‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫مجموع ضریب‌های استوکیومتری مواد در معادلۀ (الف) برابر ‪ ۱۲‬و در معادلۀ (ب) برابر ‪ ۱۱‬است‪.‬‬
‫کاهش م ی‌یابد‪.‬‬ ‫گزینۀ ‪ :1‬با انجام وا کنش (ب) در آب‪ ،‬به دلیل تولید اسید )‪ HC l‬و ‪pH(H ۳ P O ۴‬‬
‫‬ ‫‬
‫گزینۀ ‪ :2‬در وا کنش (الف) عدد ا کسایش تیتانیم و هیدروژن تغییر م ی‌کند‪ ،‬اما وا کنش (ب) با تغییر عدد ا کسایش عنصرها همراه نیست‪.‬‬
‫در وا کنش (ب) برابر نیست‪.‬‬ ‫گزینۀ ‪ :3‬ضریب استوکیومتری گاز ‪ H ۲‬در وا کنش (الف) با ضریب استوکیومتری گاز ‪HC l‬‬
‫‪35/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪61‬‬
‫عبارت‌های اول و سوم درست هستند‪.‬‬

‫بررسی موارد‪:‬‬
‫‪ -‬مولکول‌ها در هر سه مورد قطبی هستند‪( .‬مولکول‌های دو اتمی ناجور هسته قطبی هستند) (درست)‬
‫محلول یک موالر‬ ‫‪ pH -‬محلول یک موالر ‪ HC l‬و ‪ HBr‬که اسیدهای قوی هستند و به‌طور کامل در آب یونش م ی‌یابند برابر صفر است‪ ،‬اما ‪pH‬‬
‫‪ HF‬که اسید ضعیفی است و در آب به‌طور کامل یونیده نم ی‌شود بزرگ‌تر از صفر است‪( .‬نادرست)‬
‫توانایی تشکیل پیوند هیدروژنی را داشته و به همین دلیل نقطۀ جوش باالتری از دو ترکیب دیگر دارد‪( .‬درست)‬ ‫‪HF -‬‬
‫قادر به تشکیل پیوند هیدروژنی نیستند‪( .‬نادرست)‬ ‫‪ -‬مولکول‌های ‪ HC l‬و ‪HBr‬‬
‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪62‬‬
‫)‪HA(aq‬‬ ‫⇄‬ ‫)‪H + (aq‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪A− (aq‬‬

‫غلظت‪ ‬مولی‪ ‬قبل‪ ‬از‪ ‬یونش‬ ‫‪۰/۰۵‬‬ ‫‬ ‫‪۰‬‬ ‫‬ ‫‪۰‬‬ ‫‬
‫غلظت‪ ‬مولی‪ ‬بعد‪ ‬از‪ ‬یونش‬ ‫‪۰/۰۵ − ۵ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪۵ × ۱۰−۴‬‬ ‫‪۵ × ۱۰−۴‬‬
‫‪[H + ] = [A− ] = ۵ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬‬

‫{ غلظت‌های‪ ‬تعادلی‬
‫‪[HA] = ۰/۰۵ − ۵ × ۱۰−۴ ≃ ۰/۰۵ mol.L−۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۲‬‬
‫] ‪[H + ][A−‬‬ ‫) ‪(۵ × ۱۰−۴‬‬
‫=‪K‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۵ × ۱۰−۶‬‬
‫]‪[HA‬‬ ‫‪۰/۰۵‬‬
‫‬ ‫‬
‫گزینه ‪4‬‬ ‫‪63‬‬
‫‪pH = ۱۰/۷ ⇒ [H + ] = ۱۰−۱۰/۷ = ۱۰۰/۳−۱۱ = ۱۰۰/۳ × ۱۰−۱۱ ⇒ [H + ] = ۲ × ۱۰−۱۱‬‬

‫‪۱۰−۱۴‬‬
‫= ] ‪[H + ][OH − ] = ۱۰−۱۴ ⇒ [OH −‬‬ ‫‪⇒ [OH − ] = ۵ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬‬
‫‪۲ × ۱۰−۱۱‬‬
‫‬
‫] ‪[OH −‬‬ ‫‪۵ × ۱۰−۴‬‬

‫=‬ ‫‪= ۲/۵ × ۱۰۷‬‬
‫] ‪[H +‬‬ ‫‪۲ × ۱۰−۱۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪64‬‬
‫‪[H + ] = M .α ⇒ ۴ × ۱۰−۳ = ۰/۱ × α ⇒ α = ۴ × ۱۰−۲ ⇒ α = ۰/۰۴‬‬
‫‪pH = − log[H + ] = − log ۴ × ۱۰−۳ = −[log ۴ + log ۱۰−۳ ] ⇒ pH = −(۰/۶ − ۳) = ۲/۴‬‬
‫‪36/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫گزینه ‪1‬‬ ‫‪65‬‬
‫‪] = [H + ] = ۱۰−۳/۷ = ۱۰۰/۳−۴ = ۱۰۰/۳ × ۱۰−۴ = ۲ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬اسید[ ⇒ ‪ pH = ۳/۷‬در‪ ‬حال‪ ‬استراحت‬
‫‪] = [H + ] = ۱۰−۱/۴ = ۱۰−۰/۴−۱ = ۱۰−۰/۴ × ۱۰−۱ = ۰/۴ × ۱۰−۱ = ۴ × ۱۰−۲ mol.L−۱‬اسید[ ⇒ ‪ pH = ۱/۴‬در‪ ‬حال‪ ‬فعالیت‬
‫غلظت‪ ‬موالر‪ ‬اسید‪ ‬در‪ ‬حال‪ ‬فعالیت‬ ‫‪۴ × ۱۰−۲‬‬
‫=‬ ‫‪= ۲۰۰‬‬
‫غلظت‪ ‬موالر‪ ‬اسید‪ ‬در‪ ‬حال‪ ‬استراحت‬ ‫‪۲ × ۱۰−۴‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪37 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

پاسخ1 12

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

پاسخ1 12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫‪1-12‬‬ ‫مبحث‬ ‫دبیر معلمی شربیانی‬ ‫شیمی‬ ‫درس‬

‫منبع‪ :‬کنکور سراسری‬

‫گزینه ‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ : E > G > D‬قدرت‪ ‬باز ی‪ ‬و ‪ : A > X > M‬قدرت‪ ‬اسیدی‪ ‬‬

‫‪[H + ][OH − ]=۱۰ −۱۴‬‬ ‫‪۱۰−۱۴‬‬

‫‪[H + ][OH − ]=۱۰ −۱۴‬‬ ‫‪۱۰−۱۴‬‬

‫‪⇒ [H + ]D > [OH − ]X‬‬ ‫​‬ ‫​‬

‫بررسی سایر گزینه‌ها‪:‬‬

‫‪MA‬‬ ‫​ ​‬ ‫‪VA‬‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫‪nA‬‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫​‬

‫‪ ‬ظرفیت‪ ‬اسید‪ ‬حجم‪ ‬اسید‪ ‬غلظت‪ ‬مولی‪ ‬‬ ‫‪ ‬ظرفیت‪ ‬باز‪ ‬حجم‪ ‬باز‪ ‬غلظت‪ ‬مولی‪ ‬‬

‫‪۰/۱ × V E × ۱ = ۰/۱ × V M × ۱ ⇒ V E = V M‬‬

‫‪۰/۱ × V E × ۲ = ۰/۱ × V M × ۱ ⇒ V M = ۲V E‬‬

‫کنک ور سراسری عل وم تجربی خارج از کش ور ‪1401‬‬

‫‪1/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪ = ۱۸(۱۲) + ۳۰(۱) = ۲۴۶ g.mol−۱‬جرم‪ ‬مولی‪ : C ۱۸ H ۳۰ ⇒ ‬فرمول‪ ‬ترکیب‪ ‬‬

‫‪ = ۲(۱۲) + ۴(۱) + ۲(۱۶) = ۶۰ g.mol−۱‬جرم‪ ‬مولی‪ : C ۲ H ۴ O ۲ ⇒ ‬متیل‪ ‬متانوات‪ ) ‬استر‪ ۲ ‬کربنه‪( ‬‬

‫= ‪ ‬نسبت‪ ‬جرم‪ ‬مولی‪ ‬‬ ‫‪= ۴/۱‬‬

‫‪ : ۱۸(۱۲) + ۳۴(۱) = ۲۵۰ g.mol−۱‬جرم‪ ‬مولی‪ ‬آلکین‪ ‬‬

‫کنک ور سراسری عل وم تجربی خارج از کش ور ‪1401‬‬

‫‪2 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫عبارت‌های اول و دوم درست‌اند‪.‬‬

‫‪R − C ۶ H ۴ S O ۳−‬‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫‪N a+‬‬

‫عبارت دوم‪ :‬درست‪.‬‬

‫‪ ) H ۲ S : ۲(۱) + S = ۰ ⇒ S = −۲‬هیدروژ ن‪ ‬سولفید‪( ‬‬ ‫​‬

‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک داخل ‪1401‬‬

‫‪3 / 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫عبارت‌های دوم و سوم نادرست‌اند‪.‬‬

‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫​‬

‫)‪K a (I‬‬ ‫) ‪M (۱ − α ۱‬‬ ‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫‪۱ − α۲‬‬

‫=‬ ‫⇒ ‪= ۱۰‬‬ ‫×‬ ‫‪= ۱۰‬‬

‫‪+ ۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫​‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫​‬

‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫‪۱ − α۱‬‬ ‫‪[H + ]۱‬‬

‫‪[H + ]۲۲‬‬ ‫‪۱ − α۲‬‬ ‫‪[H + ]۲‬‬

‫‪M α۱۲‬‬ ‫​‬ ‫​‬

‫‪KI‬‬ ‫‪۱ − α۱‬‬ ‫‪ ‬از‪ α ‬مخرج‪ ‬به‌تقریب‪ ‬‬ ‫‪KI‬‬ ‫‪α۲‬‬ ‫‪α۱‬‬

‫=‬ ‫⇒ ‪≃ ۱۲ = ۱۰‬‬ ‫≃‬ ‫‪۱۰‬‬

‫‪K II‬‬ ‫‪M α۲۲‬‬ ‫‪K II‬‬ ‫‪α۲‬‬ ‫‪α۲‬‬

‫​‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫‪ ‬صرف‌نظر‪ ‬می‌کنیم‪ ‬‬ ‫​‬ ‫​‬ ‫​‬

‫کنک ور سراسری عل وم تجربی خارج از کش ور ‪1401‬‬

‫گزینه ‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪ ‬محلول‪۱ L ‬‬ ‫‪۲ mol H +‬‬ ‫‪۱ mol‬‬ ‫‪۱g‬‬

‫کنک ور سراسری عل وم تجربی خارج از کش ور ‪1401‬‬

‫‪4/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫دارند (حذف گزینه‌های "‪ "1‬و" "‪.)4‬‬

‫)‪N aOH(aq) → N a + (aq) + OH − (aq‬‬

‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک داخل ‪1401‬‬

‫‪M α۲‬‬ ‫‪[OH − ]۲‬‬

‫‪⇒ [H + ] = ۲ × ۱۰−۴ mol.L−۱‬‬

‫بخش دوم مسئله‪:‬‬

‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک خارج از کش ور ‪1401‬‬

‫‪5/ 37‬‬ ‫لرنیت و ‪1401‬‬

‫‪pH +pOH =۱۴‬‬

‫‪Li۲ O + H ۲ O → ۲Li+ + ۲OH −‬‬ ‫​‬

‫‪۱ mol Li۲ O‬‬ ‫‪۳۰ g Li۲ O‬‬ ‫‪۱۰۳ mg‬‬

‫‪۲ mol OH −‬‬ ‫‪۱ mol Li۲ O‬‬ ‫‪۱g‬‬

‫کنک ور سراسری ریاضی و فیزیک خارج از کش ور ‪1401‬‬

‫گزینه ‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪۳H ۲ S O ۴ + ۲Al(OH)۳ → Al۲ (SO ۴ )۳ + ۶H ۲ O‬‬

‫‪۳ mol H ۲ S O ۴‬‬ ‫‪۱ L H ۲SO ۴‬‬

‫‪۲ mol Al(OH)۳‬‬ ‫‪۰/۱ mol H ۲ S O ۴‬‬

‫​‬ ‫​‬ ‫​‬

‫‪H ۲ SO ۴ + ۲N aOH → N a ۲ SO ۴ + ۲H ۲ O‬‬

‫‪⇒ [H + ]D > [OH − ]X‬‬ ‫‬ ‫‬

‫‪MA‬‬ ‫ ‬ ‫‪VA‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪nA‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪R − C ۶ H ۴ S O ۳−‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪N a+‬‬

‫‪ ) H ۲ S : ۲(۱) + S = ۰ ⇒ S = −۲‬هیدروژ ن‪ ‬سولفید‪( ‬‬ ‫‬

‫‪[H + ]۲۱‬‬ ‫‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪M α۱۲‬‬ ‫‬ ‫‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪ ‬صرف‌نظر‪ ‬می‌کنیم‪ ‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪Li۲ O + H ۲ O → ۲Li+ + ۲OH −‬‬ ‫‬

‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪ : HY > HZ > HX ⇒ k a : HY > HZ > HX‬غلظت‪ ‬یون‪ ‬هیدرونیم‪ ‬در‪ ‬محلول‪ ‬اسیدی‬ ‫‬