CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM

TEKST I

Zapoznaj się z tekstem Wisławy Szymborskiej, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod
tekstem.

„Wspomniałam o natchnieniu. Na pytanie, czym ono jest, jeśli jest, poeci współcześni dają
odpowiedzi wymijające. Nie dlatego, że nigdy nie odczuwali dobrodziejstwa tego wewnętrznego
impulsu.

Przyczyna jest inna. Niełatwo wyjaśnić komuś coś, czego się samemu nie rozumie.

Ja także, pytana o to czasem, istotę rzeczy obchodzę z daleka. Ale odpowiadam w sposób
taki: natchnienie nie jest wyłącznym przywilejem poetów czy artystów w ogólności. Jest, była, zawsze
pewna grupa ludzi, których natchnienie nawiedza. To ci wszyscy, którzy świadomie wybierają sobie
pracę i wykonują ją z zamiłowaniem i wyobraźnią. Bywają tacy lekarze, bywają tacy pedagodzy,
bywają tacy ogrodnicy i jeszcze setka zawodów. Ich praca może być bezustanną przygodą, jeśli tylko
potrafią w niej dostrzec coraz to nowe wyzwania. Pomimo trudów, porażek ich ciekawość nie stygnie.
Z każdego rozwiązanego zagadnienia wyfruwa im nowy rój pytań. Natchnienie, czymkolwiek ono jest,
rodzi się z bezustannego „nie wiem”.

Takich ludzi nie jest zbyt wielu. Większość mieszkańców tej ziemi pracuje, żeby zdobyć środki
utrzymania, pracuje, bo musi. To nie oni z własnej pasji wybierają sobie pracę, to okoliczności życia
wybierają za nich. Praca nielubiana, praca, która nudzi, ceniona tylko dlatego, że nawet w tej postaci
nie dla wszystkich jest dostępna, to jedna z najcięższych ludzkich niedoli. I nie zanosi się na to, żeby
najbliższe stulecia przyniosły tutaj jakąś szczęśliwą zmianę.

Wolno mi więc powiedzieć, że wprawdzie odbieram poetom monopol na natchnienie, ale i

tak umieszczam ich w nielicznej grupie wybrańców losu.

Tutaj jednak mogą się w słuchaczach zbudzić wątpliwości.

Rozmaici oprawcy, dyktatorzy, fanatycy, demagodzy walczący o władzę za pomocą kilku, byle
głośno wykrzykiwanych haseł także lubią swoją pracę i także wykonują ją z gorliwą pomysłowością.
No tak, ale oni „wiedzą”. Wiedzą, a to co wiedzą, wystarcza im raz na zawsze. Niczego ponad to nie są
ciekawi, bo to mogłoby osłabić siłę ich argumentów. A wszelka wiedza, która nie wyłania z siebie
nowych pytań, staje się w szybkim czasie martwa, traci temperaturę sprzyjającą życiu. W
najskrytszych przypadkach, o czym dobrze wiadomo z historii dawnej i współczesnej, potrafi być
nawet śmiertelnie groźna dla społeczeństw.

Dlaczego tak wysoko cenię sobie dwa małe słowa: „nie wiem”. Małe, ale mocno uskrzydlone.
Rozszerzające nam życie obszary, które mieszczą się w nas samych, i obszary, w których zawieszona
jest nasza nikła Ziemia. Gdyby Izaak Newton nie powiedział sobie „nie wiem”, jabłka w jego ogródku
mogłyby spadać na jego oczach jak grad, a on w najlepszym razie schylałby się po nie i zjadał z
apetytem. Gdyby moja rodaczka Maria Skłodowska-Curie nie powiedziała sobie „nie wiem”, zostałaby
pewnie nauczycielką chemii na pensji dla panienek z dobrych domów i na tej – skądinąd zacnej –
pracy upłynęłoby jej życie. Ale ona powiedziała sobie „nie wiem” i te właśnie słowa przywiodły ją, i to
dwukrotnie, do Sztokholmu, gdzie ludzi o duchu niespokojnym i wiecznie poszukującym nagradza się
Nagrodą Nobla.

Poeta również, jeśli jest prawdziwym poetą, musi ciągle powtarzać sobie „nie wiem”. Każdym
utworem próbuje na to odpowiedzieć, ale kiedy tylko postawi kropkę, ogarnia go wahanie, już
zaczyna zdawać sobie sprawę, że jest to odpowiedź tymczasowa i absolutnie niewystarczająca. Więc
próbuje jeszcze raz, a potem te kolejne dowody niezadowolenia z siebie historycy literatury zepną
spinaczem i nazywać będą „dorobkiem”.”

Fragment przemówienia W. Szymborskiej

„Gazeta Wyborcza” 9.12.1996

1. W jaki sposób określenia: „Natchnienie...przywilej poetów”, „słowa mocno uskrzydlone”,

„wyfruwa mi rój nowych pytań” charakteryzują osobę mówiącą w tekście? Podaj trzy cechy
narratora:

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

2. Kogo – poza poetami – nawiedza natchnienie? Wymień trzy zawody:

.......................................................................................................................................................

3. Co cechuje wymienionych przez Szymborską „wybrańców losu”? Odpowiedz, wskazując

odpowiedni cytat. Pamiętaj o właściwym zapisie.

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

4. Wobec jakich ludzi, postaw i zachowań poetka się dystansuje?

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

5. Jaką wartość mają wg Szymborskiej dwa „małe, ale mocno uskrzydlone słowa: nie wiem”?
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

6. Przemyślenia polskiej noblistki dotyczą nie tylko ludzi dorosłych. Napisz w 5 – 10 zdaniach, w jakim
sensie mogą one dotyczyć Ciebie i Twojego otoczenia.

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...........................................

TEKST II

Przeczytaj uważnie wiersz Wisławy Szymborskiej. Zwróć szczególną uwagę na jego budowę (m.in. trzy
słowa tytułu – trzy strofy – wyrazy rozpoczynające kolejne strofy, spójniki, funkcję myślników).

„Niektórzy lubią poezję”

Niektórzy –

Czyli nie wszyscy.

Nawet nie większość wszystkich, ale mniejszość.

Nie licząc szkół, gdzie się musi,

I samych poetów,

Będzie tych osób chyba dwie na tysiąc.

Lubią –

Ale lubi się także rosół z makaronem,

Lubi się komplementy i kolor niebieski,

 Lubi się stary szalik,

Lubi się stawiać na swoim,

Lubi się głaskać psa.

Poezję –

Tylko co to takiego poezja.

Niejedna chwiejna odpowiedź

Na to pytanie już padła.

A ja nie wiem i nie wiem i trzymam się tego

Jak zbawiennej poręczy.

A teraz odpowiedz na pytania:

7. Co wynika z porównania zdania oznajmującego będącego tytułem wiersza z kolejnymi częściami

utworu?

Odpowiedz jednym zdaniem.

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

8. Podaj słownikowe definicje wyrazów: NIEKTÓRZY, LUBIĆ , POEZJA.

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

9. W jakim sensie poetka dystansuje się wobec ww. definicji?

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................
10. Podaj trzy cechy, które kwalifikują wiersz Szymborskiej do liryki.

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................

11. Które określenia najtrafniej charakteryzują postawę podmiotu lirycznego: SCEPTYCYZM,

ENTUZJAZM, DYSTANS, PEWNOŚĆ SIEBIE, DUMA. Wybierz dwa i uzasadnij swój wybór w dwóch
zdaniach.

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................

12. Wskaż w wierszu przynajmniej trzy epitety wraz z wyrazami określanymi i jedno porównanie.

Epitety:.......................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
............................................................................................................................

..Porównanie:..................................................................................................................................