Vrouwenrechten-/ emancipatie

Inhoudsopgave

Tekst 1 'Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix'

Test 2 De hoofddoek maakteen bizar en intrinsiekseksistisch onderscheid - daar moeten we

ons druk over blijven maken

Tekst 3 Een voor allen, allen voor een

Tekst 4 In Iran volgen mannen nu de vrouwen

Tekst 5 Na abortus vervolgt Hooggerechtshof zijn conservatieve campagne

 'Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix'
de Volkskrant
12 oktober 2022

1779 words
ROBERT VAN DE GRIEND

Highlight: Terwijl Max Verstappen de zeges aaneenreeg, werd Svenja Tillemans spreekbuis
voor alle vrouwen die zich onveilig hebben gevoeld op het Formule 1-circuit. 'Van mijn eigen
jeugd heb ik geleerd dat er in eerste instantie maar één ding belangrijk is: luisteren.'Door Robert
van de Griend en Wies de Gruijter Foto's Elisa Maenhout

Formule 1 - Interview - Svenja Tillemans

Het was niet voor eerst dat de emoties hoog opliepen bij Svenja Tillemans na een gewonnen
race van Max Verstappen. Als voorzitter van de vereniging voor vrouwelijke Formule 1-fans, die
in haar huis in Alphen aan den Rijn een manshoge kartonnen pop van Verstappen heeft staan,
had ze haar keel vaker schor geschreeuwd na een zege van de Nederlandse coureur. Maar
zelden was de ontlading bij haar zo groot als zondag, toen Verstappen voor de tweede maal de
wereldtitel bemachtigde. 'Het was natuurlijk een bloedstollende en gekke race', zegt Tillemans
(33). 'En ik denk dat bij mij ook alle spanning van de laatste maanden even naar boven kwam.'

Die 'spanning' ontstond begin september, na afloop van de Dutch Grand Prix. Het stof was maar
net neergedaald in Zandvoort toen bekend werd dat tientallen vrouwelijke bezoekers waren
lastiggevallen door mannen in het publiek. Sommigen waren in hun billen of borsten geknepen,
anderen waren met bier bekogeld of hadden obscene teksten naar hun hoofd geslingerd
gekregen. Bij een vrouw van 19 was de broek naar beneden getrokken. Twee vrouwelijke fans
deden aangifte bij de politie.Tillemans groeide, onbedoeld, uit tot vertrouwenspersoon en
spreekbuis voor alle vrouwen die zich onveilig hadden gevoeld op het racecircuit. Via de
Facebookpagina van haar fanclub ontving ze 'ongeveer vijftig' berichten over seksueel
grensoverschrijdend gedrag. De afgelopen maanden onderhield ze vrijwel dagelijks contact met
de melders. 'Ik heb hen naar de politie doorverwezen en, als ze dat wilden, in contact gebracht
met de organisatie van Zandvoort. Mijn belangrijkste boodschap was: dit ligt niet aan jou, maar
aan de mannen die zoiets doen. Zij hebben een kronkel in hun hoofd, niet jij. Sommige vrouwen
 'Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix'

zijn behoorlijk in de war over wat hun is overkomen. Zij zeggen: ik ga nooit meer naar een
Grand Prix.'

Dat het mannelijk deel van Formule 1-minnend Nederland niet bekend staat om zijn
vrouwvriendelijkheid wist Tillemans al langer. Het was de voornaamste reden waarom ze in
2016 haar fanclub oprichtte, vertelt ze aan de keukentafel in haar Alphense appartement. 'Als je
als vrouw op sociale media iets zei over de Formule 1, kreeg je meteen hordes mannen over je
heen: 'Wat weet jij er nou van? Ga lekker achter het aanrecht staan.' Op een gegeven moment
dacht ik: misschien moet ik een platform voor vrouwelijke fans oprichten. In no time kreeg ik
vierhonderd reacties van vrouwen.'

Sindsdien organiseert Tillemans fanclubdagen waarop leden van 'the pink army' samenkomen
om naar races te kijken en initieert ze reizen naar grand prixs in het buitenland. 'Kippevel', krijgt
ze van het geluid van al die auto's. Maar op de circuits ontdekte Tillemans ook hoe hardnekkig
het seksisme onder de mannelijke fans uit Nederland was. 'Een vrouw die Floor heette, kreeg te
horen: 'Hé Floor, wil je van achter of van voor?' Aan mij werd gevraagd of ik shirtje wilde ruilen.
Nu kan ik wel wat hebben, maar voor andere vrouwen is zoiets echt intimiderend.'

En het bleef niet bij onsmakelijk taalgebruik. Tijdens een Formule 1- race in Oostenrijk,
afgelopen juli, werden diverse vrouwelijke bezoekers door Nederlandse mannen betast. 'Toen
heeft mijn telefoon ook anderhalve week roodgloeiend gestaan.' Nog geen twee maanden later
ging het helemaal mis op Zandvoort.

Wat zijn het voor mannen die zich bij grand prixs schuldig maken aan seksueel
grensoverschrijdend gedrag?

'Laat ik vooropstellen: de meeste mannen gedragen zich netjes. De mannen die dat niet doen
zijn vaak iets ouder, zo rond de 50. De meiden die ze lastigvallen zijn juist jong. De meeste
meldingen die ik krijg zijn van vrouwen tussen de 18 en 30 jaar oud. Opvallend is dat veel jonge
mannen me laten weten dat ze zich schamen voor hun seksegenoten.'

Hoe verklaart u dat er in Zandvoort zoveel incidenten waren?

'Door de populariteit van Max Verstappen trekt de Formule 1 een nieuw publiek. Vorig jaar
waren er geen goedkope staanplaatsen in de duinen, dit jaar wel. Daardoor is de sport
toegankelijker geworden. Dat vind ik op zich goed, maar het trekt ook de verkeerde mensen
aan. Zij komen niet voor de race, maar voor een weekend feest.

'Daarnaast hebben we er de mannen uit het zakenleven bijgekregen, die bij wijze van
bedrijfsuitje naar een grand prix gaan. In Monza sprak ik een vrouw die een busreis voor
feesttypes en zakenlieden coördineerde. Bleken die mannen de hele bus te hebben ondergepist
en ondergekotst en stoelen kapot te hebben getrokken. Dat soort figuren denken dat ze zich
alles kunnen permitteren.
 'Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix'

'Voor de duidelijkheid: het wangedrag wordt niet alleen verklaard door wat mannen in hun
portemonnee hebben. Ook mannen uit het middensegment maken zich er schuldig aan.'

Welke rol speelt alcohol bij het wangedrag?

'Een allesbepalende. In Zandvoort komen supporters op donderdag met kratten bier en al de

camping op. Het eerste krat is al leeg voordat ze hun tent hebben opgezet. Om half 11
's ochtends zijn ze al zwaar bezopen. Dat gaat door tot zondagavond.

'Je hoeft alleen maar naar Barcelona te kijken om te zien dat het ook anders kan. Daar is
alcohol verboden. Campings zijn er ook niet. En de sfeer is alleen maar gezellig.'

Het is opvallend hoe laatdunkend er vaak wordt gereageerd op de berichten over

Zandvoort. Formule 1-verslaggever Jack Plooij zei bij Vandaag Inside: 'Als je een keer
een lullige opmerking maakt en een beetje grappig wilt zijn, dan kan dat ook al niet meer.'

'Dat soort mannen snapt de kern niet. Zo'n meisje heeft misschien wel twee jaar gespaard voor
een ticket. Ze vertrekt vol enthousiasme naar het circuit en ze is er nog geen drie minuten of ze
krijgt ze al naar haar hoofd dat ze dikke tieten heeft.

'Ik ben onwijs geschrokken van de reacties op het wangedrag. Sommige meiden durfden het
aan om hun ervaringen te delen op sociale media. Dan lees je daaronder: 'Vrouwen horen ook
niet op het circuit.' Niet een keer, maar tientallen keren. Dan denk ik: het is 2022, bestaat dit
nog?

'Als je zoiets onder ogen krijgt, terwijl je net bent lastiggevallen, dan voel je je opnieuw
aangerand. Ik heb meteen een berichtje gestuurd naar alle vrouwen die zich bij mij hebben
gemeld: lees alsjeblieft die reacties niet. Anders zullen sommige slachtoffers denken: laat maar,
ik houd mijn ervaring wel voor me.'

Heeft u zelf ook negatieve reacties ontvangen?

'Via Facebook krijg ik hele tirades voor mijn kiezen. 'In de kroeg gebeuren dit soort dingen ook',
schrijven mannen. Of: 'Ik was op Zandvoort en heb niks gezien, dus het was er niet.''

Krijgt u ook weleens negatieve reacties van vrouwelijke Formule 1-fans?

'Ja, vooral iets oudere vrouwen schrijven dingen als: 'Ik zou het als een compliment zien.' Of: 'Je
moest eens weten wat ze vroeger allemaal tegen ons zeiden.' Daar word ik woest van. Het is
gewoon victim blaming. De meiden die ik spreek hebben geen boodschap aan dat soort
opmerkingen. Je merkt dat vrouwen door het schandaal bij The Voice meer naar buiten durven
te treden. Vrouwen zijn het zat.'

Tillemans weet waarover ze praat, als het over seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat. Op
10-jarige leeftijd werd ze tijdens een schoolreisje aangerand door een vader van een
 'Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix'

klasgenoot. 'Toen mijn moeder verhaal ging halen bij de schoolleiding, werd ze niet geloofd.
Want ja, het was zo'n aardige man. Dus mocht hij gewoon blijven meehelpen bij
schoolactiviteiten. Later werd hij tot drie jaar cel veroordeeld wegens seksueel misbruik van drie
kinderen, onder wie zijn eigen dochter.'

Die ervaring heeft een diepe kras bij haar achterlaten, zegt Tillemans. 'Ik veranderde van een
vrolijk, levendig kind in een heel stil meisje dat niet meer met klasgenoten wilde spelen. Van alle
ellende ging ik zoveel eten dat ik als puber 95 kilo woog. Uiteindelijk was mijn afkeer van school
zo groot dat mijn ouders me er op mijn 15de vanaf haalden.'

Na een paar jaar in de winkel van haar moeder hebben gewerkt, ging Tillemans aan de slag als
zelfstandig ondernemer. 'Vroeger droomde ik ervan om bij de politie te werken, het liefst als
zedenrechercheur. Omdat ik aan chronische migraine en spierspanning lijd is dat er helaas niet
van gekomen. Nu kan ik met mijn fanclub toch iets voor vrouwen betekenen. Van mijn eigen
jeugd heb ik geleerd dat er in eerste instantie maar één ding belangrijk is als iemand met een
verhaal over seksueel grensoverschrijdend gedrag naar je toekomt: luisteren. Alleen maar
luisteren. Vaak is dat al genoeg. De meeste vrouwen willen helemaal geen aangifte doen of
ondersteuning van Slachtofferhulp. Die willen gewoon gehoord worden.'

Sinds enkele weken probeert Tillemans de organisatie van de Dutch Grand Prix te bewegen tot
concrete plannen om te voorkomen dat het volgend jaar weer uit de hand loopt op Zandvoort.
Tegenover de Volkskrant laat de organisatie weten 'intrinsiek gemotiveerd' te zijn om 'dit
maatschappelijke probleem te adresseren en gewogen maatregelen te nemen'. Maar: 'Over
mogelijke oplossingen kunnen we nu nog geen uitspraken doen.' Tillemans is optimistisch. 'De
gesprekken die ik heb gevoerd met de organisatie zijn positief. Volgens mij zitten we op één lijn.'

Wat moet er volgens u gebeuren om incidenten te voorkomen?

'Ze zouden op Zandvoort om te beginnen het alcoholbeleid kunnen aanpassen en duidelijk

zichtbare meldpunten in het leven kunnen roepen waar vrouwen hun verhaal kwijt kunnen.
Daarnaast zou de organisatie het circuit vrouwvriendelijker kunnen maken. Als je er naar de wc
moet, staan er alleen smerige dixi's. Zet gewoon schone, vaste toiletgebouwen neer, net als in
Barcelona.

'Coureurs zouden ook iets kunnen betekenen, door fans aan te spreken: hé mannen, handen af
van je medesupporters, maak er met elkaar een leuk feest van. Op televisie zouden ze meer
aandacht kunnen besteden aan de vrouwen die een belangrijke rol spelen bij de Formule 1. Aan
Hannah Schmitz bijvoorbeeld, de grote strateeg achter Max Verstappen. Of aan de vrouwelijke
monteurs.

'Zelf denk ik na over een wereldwijde campagne. Ik heb al een slogan, maar die houd ik nog
even voor me. Al met al ben ik hoopvol gestemd. Ik denk dat er iets gaat veranderen.'
 'Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix'

Wat heeft uw strijd tegen dit gedrag u persoonlijk opgeleverd?

'Voor mij werkt het helend. Ik voel me voor het eerst echt gehoord en gezien.' (Stilte) 'Nu moet ik
huilen.'

Wat als de organisatie van Zandvoort het bij loze beloften houdt?

'Als ze niks laten horen, dan zorg ik dat ze van mij horen. We moeten niet gaan zitten wachten
op nog ernstigere incidenten. Ik laat dit niet los.'

Ik ben onwijs geschrokken van de reacties op het wangedrag. Dan lees je: 'Vrouwen horen ook
niet op het circuit.' Dan denk ik: het is 2022, bestaat dit nog?
 De hoofddoek maakteen bizar en intrinsiekseksistisch onderscheid - daar moeten we ons druk over blijven
maken
De hoofddoek maakteen bizar en intrinsiekseksistisch onderscheid - daar
moeten we ons druk over blijven maken
de Volkskrant
21 oktober 2022

713 words

ELMA DRAYER

Column

Vorige maand, het zal geen nieuwsvolger zijn ontgaan, kwam er een einde aan het nog maar
22-jarige leven van de Iraanse Mahsa Amini - naar verluidt na een hardhandige arrestatie
vanwege volgens islamitische leer incorrect bedekte haren. De protesten die erop volgden
gaven het hoofddoekdebat ook in Nederland een nieuwe impuls. Dat doet mij deugd.

Hoe je het wendt of keert, de islamitisch geïnspireerde hoofddoek beoogt de mensheid te

scheiden in wezens die bescherming nodig hebben tegen onkuise blikken en wezens die heel
goed daarzonder kunnen. In wezens die de publieke ruimte alleen onder voorwaarden mogen
betreden en wezens die zich er vrijelijk mogen bewegen. Dat we daarover op gezette tijden
stevig van gedachten wisselen, lijkt me heel gezond. Zou toch jammer zijn als we ons niet
langer druk maakten om dit bizarre en intrinsiek seksistische onderscheid.

De apologeten van de hoofddoek hebben het wel wat zwaar, misschien door de brede
sympathie die alom loskwam voor de dappere vrouwen in Iran. Mij komt voor dat hun
argumenten sleetser klinken dan ooit.

Zo zag ik wederom in vele varianten het lapjestofargument voorbijkomen ('Waar maak je je druk
om, de hoofddoek is niet meer dan een lapje stof') - op het oog heel plausibel, in werkelijkheid te
onnozel voor woorden. Want zou een islamitische hoofddoek inderdaad louter een lapje stof
zijn, dan zou je hem evengoed kunnen afdoen, nietwaar. Juist omdat het ding voor veel méér
staat hechten nogal wat moslims er nogal wat waarde aan. Juist de symboolwaarde ervan
verleent de hoofddoek zijn kracht.

Ook veelgehoord, vooral onder lieden die zichzelf als vooruitstrevend beschouwen: het moet
gaan om keuzevrijheid. Samengevat: als weldenkend mens zou je net zo principieel moeten
protesteren tegen Iraanse hoofddoekdwang als tegen pakweg het Nederlandse verbod op
boerka's en op hoofddoekjes bij de politie en in de rechtbank.

Ook dit argument klinkt heel wat plausibeler dan het is. Want natuurlijk zou iedere vrouw zelf
moeten kunnen uitmaken hoe ze zich kleedt, met of zonder hoofddoek. Maar heel terecht heeft
de Nederlandse wetgever middels het zogenoemde 'boerkaverbod' korte metten gemaakt met
het recht om in het openbaar vervoer, de zorg, het onderwijs en in overheidsgebouwen van top
tot teen verpakt, dus onherkenbaar rond te lopen. En functionarissen bij de politie en in de
 De hoofddoek maakteen bizar en intrinsiekseksistisch onderscheid - daar moeten we ons druk over blijven
maken
rechtbank dragen niet voor niets een uniform. In zo'n ambt, waarin je de neutrale overheid
vertegenwoordigt, dien je je religieuze overtuiging thuis te laten.

Voorts, je kon erop wachten, deed menigeen de hernieuwde aandacht voor de hoofddoek af als
islamofobie. Mediaplatform de Kanttekening bijvoorbeeld ('Wij zetten ons in voor het bestrijden
van vooroordelen die onterechte angst voeden') hekelde deze week een artikel dat eerder in de
Volkskrant verscheen onder de kop 'Hoofddoekdwang in Holland'. Daar klopte, u begrijpt het al,
helemaal niets van. Uw krant overdreef weer eens.

Volgens de ene zegsvrouw was de discussie 'op een islamofobe manier naar Nederland
geïmporteerd en op Nederlandse moslima's geplakt, alsof dat allemaal hier ook gaande zou
zijn'. Volgens de andere grepen islamcritici de kwestie aan 'om de islam en moslims aan te
vallen'. En volgens een derde was de 'witte' afkeuring van de hoofddoek 'institutioneel' en
onvergelijkbaar met hoofddoekonderdrukking binnen de moslimgemeenschap. De 'publieke
dwang vanuit de politiek, de media en de overheid' om géén hoofddoek te dragen is namelijk
'groter'. De jij-bak als ultiem argument - sneuer kan bijna niet.

Al met al hoef je waarachtig geen master in de argumentenleer op zak te hebben om te zien dat
de verdediging aan alle kanten rammelt. Zou dit duiden op een achterhoedegevecht? Het zou
zomaar kunnen - zie de reportage van Rob Vreeken vanuit Turkije, woensdag 19 oktober in
deze krant. Hoewel het strikte verbod op de hoofddoek in Turkije verdween, daalt het aantal
vrouwen dat heur haar bedekt er gestaag. Dat past, begrijp ik, in een bredere trend van
'secularisering, van mislukte islamisering' in de Turkse samenleving.

Nee, me rijk rekenen durf ik nog niet. Maar elk lichtpuntje is er een.

Elma Drayer is neerlandicus en journalist. Zij schrijft om de week een wisselcolumn met
Asha ten Broeke.

End of Document
 Een voor allen, allen voor een
de Volkskrant
12 oktober 2022
2835 words
ESMA LINNEMANN

Highlight: Moraalfilosoof Susan Neiman verrichtte studie naar de wortels van het kwaad. In de
veertigste Van der Leeuwlezing richt de Amerikaanse haar pijlen op nieuwe progressieve
bewegingen. 'Woke mensen hebben bewonderenswaardige emoties, maar de verkeerde
theorieën.'

Leven: Interview Susan Neiman

Susan Neiman (67) heeft het knetterdruk, ze kan op deze zonnige zaterdagochtend vanuit haar
werkkamer in de multiculturele Berlijnse wijk Neukölln via Zoom eigenlijk maar eventjes praten.
De Amerikaanse moraalfilosoof en directeur van het Potsdamse researchcentrum Einstein
Forum haalt haar handen in een dramatisch gebaar door haar zwarte krullen. 'Ik ben vaak
overwerkt, maar de afgelopen weken spannen echt de kroon, met een essaybundel die net uit
is, en een nieuw boek waar ik aan werk. Ik werk echt dag en nacht.'

Dat nieuwe boek vormt de basis voor de 40ste Van der Leeuwlezing, die Neiman op 4
november zal uitspreken in de Groningse Martinikerk. De polemische titel: Why Left is not
Woke. Neiman is fel gekant tegen wat zij ziet als een hang naar 'diversiteit über alles' in de
progressieve kringen waarin zij zich ook begeeft. In Why left is not Woke richt de linkse
intellectueel haar pijlen op een soort tribalisme dat volgens Neiman welig tiert op de linkerflank
van het politieke spectrum, zowel in Europa als in de Verenigde Staten. 'Een activistische
vriendin van mij zei nog: 'Alsjeblieft, verander die titel.' Maar dat wil ik niet, het is provocatief
bedoeld. Ik heb lang gezwegen, omdat woke ook zo wordt aangevallen vanuit de radicaal-
rechtse hoek en door autoritaire leiders als Poetin en Trump. Maar de vijand van mijn vijand is
niet mijn vriend. Ik voel de morele verplichting om in te grijpen.'

Wie of wat bedoelt u als u het heeft over 'woke'?

'Dan heb ik het over mensen die linkse emoties koesteren, die zich diep betrokken voelen bij het
lot van onderdrukte minderheden, die geven om sociale rechtvaardigheid en willen handelen om
 Een voor allen, allen voor een

positieve verandering teweeg te brengen. Ze hebben bewonderenswaardige emoties, alleen de

verkeerde theorieën, ze doen afstand van ideeën die ik als noodzakelijk beschouw voor links:
universalisme, het geloof in vooruitgang en een strikte scheiding tussen macht en
rechtvaardigheid.'

Waarom voelde u de noodzaak om over de woke-beweging een boek te schrijven?

'Dat kwam voort uit gesprekken met vrienden, zowel in Europa als in de Verenigde Staten,
waarin steeds vaker mensen zeiden: als dit links is, dan ben ik kennelijk niet links meer. Veel
mensen voelen zich vervreemd van het identiteitsdenken dat plaatsvindt in sociale bewegingen,
waarbij mensen worden gereduceerd tot hun etniciteit of gender.'

De in Amerika geboren, in Berlijn woonachtige Neiman is zelf een devote aanhanger van het
universalisme; het in de Verlichting van de 18de eeuw gestolde idee van een universele
mensenrechten, van waarden die mensen ongeacht etnische, culturele of nationale verschillen
met elkaar delen. Dat universalisme werd haar als meisje bijgebracht door haar Joodse moeder
in een volledig gesegregeerd zuiden van Amerika. 'In Atlanta waren wij buitenstaanders en
vanaf een jonge leeftijd leerde ik hoe belangrijk het was voor Joden om solidair te zijn met
andere onderdrukte groepen. Mijn moeder was betrokken bij de Amerikaanse
burgerrechtenbeweging, zij streed voor de integratie van scholen. En dat deed ze met gevaar
voor eigen leven: wij hebben telefoontjes van de Ku Klux Klan gehad, sommige witte leden
werden vermoord. Ze vertelde ons kinderen daar niets over. Maar mijn vader maakte zich
ernstig zorgen.'

Neiman kan zich levendig herinneren hoe ze voor het eerst besefte wat racisme was, ze moet 5
of 6 jaar oud zijn geweest 'Mijn moeder wilde dat haar kinderen gewend raakten aan leven en
spelen met kinderen van kleur, zij dacht dat desegregatie vlakbij was, en nodigde haar zwarte
vriendin en dier kinderen bij ons thuis. Het was een heel hete, benauwde dag zoals je die hebt
in Georgia, en ik wilde dat we met zijn allen naar het zwembad gingen. Mijn moeder wilde haar
vriendin niet in verlegenheid brengen en zei simpelweg dat dit niet kon. Ik bleef maar zeuren dat
ik wilde zwemmen, konden we dan niet gaan zwemmen in het meer? Pas toen ze weg waren,
legde mijn moeder uit dat het illegaal was voor witte en zwarte mensen om samen te zwemmen.
Ik schaamde me diep, en vind het nog steeds triest om aan die dag terug te denken. Mijn
moeder probeerde iets goeds te doen, maar het werd haar volledig onmogelijk gemaakt.'

Neiman ging op haar 14de van school - 'Ik las meer boeken dan de leraren, het onderwijs was
aanmatigend slecht' - en sloot zich aan bij de protesten tegen de oorlog in Vietnam, ze ging naar
Woodstock. Zonder middelbareschooldiploma, maar via een examen kwam ze alsnog op de
universiteit terecht, eerst in New York, en toen op haar 19de op Harvard. 'Ik was in de ban
geraakt van De Beauvoir en Sartre, twee filosofen die zowel politiek als intellectueel zeer actief
waren, dat wilde ik ook met mijn leven doen. Maar pas toen ik een jaar naar Berlijn ging, vond ik
mijn plek. Op Harvard pijnigden wetenschappers zich over de vraag of er nog filosofie mogelijk
was na Wittgenstein. In Berlijn ging het over de vraag of er nog filosofie mogelijk was na
Auschwitz. Het voelde allemaal zoveel relevanter voor mij.'
 Een voor allen, allen voor een

Neiman noemt zichzelf een 'niet gewortelde kosmopolitische Jood'. 'Dat is een nazistische en
stalinistische term, maar hij klopt wel in mijn geval.' Ze gaf les aan Yale en aan de universiteit
van Tel Aviv, en schreef in 2002 haar magnum opus Het Kwaad in het moderne denken,
gevolgd door zes boeken, waaronder Morele Helderheid (2008). In 2014 ontving Neiman de
Spinozalens voor haar moraalfilosofische analyses.

Sinds 2000 is ze directeur van het researchcentrum Einstein Forum in Potsdam. In die
hoedanigheid, maar ook als verdediger van de waarden van de door haar zo gekoesterde
Verlichting, ziet Neiman met lede ogen aan dat etniciteit en gender allesbepalend zijn geworden.
'Neem Hillary Clinton, die onlangs in een interview de overwinning van de rechts-radicale
Italiaanse politica Giorgia Meloni prees omdat 'elke vrouw die wordt gekozen tot staatshoofd of
hoofd van een regering een stap voorwaarts is'. Ik haat dat, ik haat dat! Het doet me denken aan
een recent boek over vrouwen in de CIA. Het centrale punt van het boek is dat de CIA veel
beter is dan we denken, omdat er vanaf het begin coole vrouwen werkten. Alsof bijdragen aan
marteling en moord op enigerlei wijze minder erg is als het door vrouwen wordt gedaan. Of de
Britse regering, die wordt geprezen omdat zij zo divers is, terwijl het zo'n beetje de slechtste
regering is die het Verenigd Koninkrijk heeft gehad.'

U claimt in uw boek dat links ten prooi valt aan tribalisme. Wat bedoelt u daarmee?

'Met tribalisme bedoel ik het idee dat je alleen maar een verbinding of serieuze verplichting
aangaat met mensen die tot je eigen groep behoren. Ik hoorde voor het eerst de term woke zo'n
vier jaar geleden, en ik vatte het toen op als een compliment, een term die van zwarte activisten
kwam en zoiets betekende als wakker zijn, de ogen geopend hebben voor de vele vormen van
racisme, ook de vormen die niet opzettelijk zijn. Maar het is uitgemond in zo'n nadruk op
machtsverschillen en ras en gender, dat andere grote problemen niet worden aangepakt.'

Kunt u een voorbeeld geven van dit tribalisme?

'Er zijn voorbeelden overal om ons heen. Maar neem mijn werk bij het Einstein Forum. Ik heb
kritiek gekregen omdat ik niet genoeg mensen van kleur of vrouwen uitnodig voor conferenties,
maar er zijn er soms gewoon niet voldoende in het specifieke wetenschappelijke veld. Ik heb de
afgelopen 22 jaar mijn best gedaan om diversiteit te promoten, en ben daar grotendeels in
geslaagd. Maar als feminist is er niets dat ik meer haat dan uitgenodigd worden alleen maar
omdat ik vrouw ben, er zijn er heel weinig in de filosofie, of omdat ik een Joodse vrouw ben. Dat
is niet respectvol, het versterkt het idee alleen maar dat vrouwen minder geschikt zijn, maar dat
je ze toch maar moet uitnodigen. Mijn zwarte vrienden voelen zich precies hetzelfde over
promoties krijgen in naam van diversiteit.'

Maar bent u het met mij eens dat er ook veel mannen worden gevraagd voor debatten
waarvoor ze eigenlijk niet de juiste competenties hebben?

'Natuurlijk, maar die nodig ik dan ook niet uit voor conferenties die ik organiseer.'
 Een voor allen, allen voor een

U verwijt linkse activisten dat ze minderheidsgroepen reduceren tot uitsluitend

slachtoffers van racisme of seksisme. Maar feministen, antiracisten en transgender
activisten zullen zeggen: dat reduceren doen wij niet, wij zetten ons juist af tegen de
beperkende identiteit die ons is opgelegd.

'Zo begon woke natuurlijk ook. Het Black Lives Matter-protest uit 2020 is de grootste sociale
beweging van Amerika, nooit eerder protesteerden zoveel mensen tegen racisme en waren de
demonstranten zo divers: meer dan de helft was wit en dat midden in een levensbedreigende
pandemie. Ik vond dat een zeer hoopvol moment in de geschiedenis, en helemaal niet
tribalistisch. Trump bekritiseerde de protesten door te zeggen dat ze een gevaarlijke vorm van
identiteitspolitiek waren, terwijl de demonstranten universele waarden uitdroegen: we wilden
allemaal dat het politiegeweld tegen ongewapende zwarte mannen zou stoppen. Maar toen
zeiden sommige leiders van Black Lives Matter dat het inderdaad identiteitspolitiek was, ze
suggereerden dat het hun strijd was, en dat witte mensen hoogstens bondgenoten kunnen zijn.
Nou, ik ben geen bondgenoot. Een bondgenoot is iemand wiens belangen tijdelijk samengaan
met die van jou, niet iemand die ten diepste strijdt voor dezelfde principes.'

Waarom was u zo geraakt door het woord 'bondgenoot'?

'Omdat je, zodra je onderscheid gaat maken tussen bondgenoten en mensen die de 'echte'
politieke strijd voeren, je linkse solidariteit vernietigt. Ik zag dat ook gebeuren in de Amerikaanse
burgerrechtenbeweging. In 1964 was er de geweldige studentenorganisatie SNCC, die streed
voor het stemrecht van de zwarte bevolking in het Zuiden. In dat jaar werden twee witte leden
van de SNCC vermoord, anderen raakten zwaargewond. Maar nog geen half jaar later won
Stokely Carmichael, de bedenker van de slogan black power, een stemming om alle witte leden
te royeren van deze organisatie. Ik kan heus begrijpen dat zwarte mensen een leidende rol
moeten hebben in deze emancipatiebeweging, maar ik vond dat echt een tribalistische actie.
Het maakte het daarna extreem moeilijk om bredere steun te krijgen voor de
zwarteburgerrechtenbeweging. Bij Black Lives Matter zie ik een herhaling van die zetten, en dat
baart me momenteel zorgen.'

U verzet zich hevig tegen wat u beschrijft als 'enlightment bashing' onder linkse denkers
en wetenschappers op het gebied van postkoloniale theorie: het idee dat de Verlichting,
die wordt geassocieerd met rationalisme en de erkenning van individuele rechten, in feite
diep eurocentrisch was.

'Ja, dat klopt gewoon echt niet! Verlichtingsdenkers drongen er juist op aan dat Europa zichzelf
zou zien vanuit het perspectief van non-Europeanen en ze namen daarmee gigantische risico's.
Een beroemd voorbeeld uit de eerste helft van de 18de eeuw is de filosoof Christian Wolff, door
wie Immanuel Kant is beïnvloed. Wolff bestudeerde Chinese filosofie en stelde dat deze van
morele waarde was, al was die niet christelijk. Hij kreeg vervolgens 48 uur de tijd om zijn
hoogleraarschap op te zeggen, anders zou hij worden onthoofd. Als ik activisten zie twitteren
dat de Verlichting eurocentrisch is, dan denk ik: jongens, verdiep je een beetje in de
geschiedenis. Mensen hebben echte offers gebracht.'

Verlichtingsdenkers wordt ook racisme verweten. Volgens sommigen is wetenschapper

Carl Linnaeus met zijn classificatie van de mens, waarbij de Europese soort er het beste
 Een voor allen, allen voor een

van af kwam, de grondlegger van wetenschappelijk racisme. De belangrijkste

verlichtingsdenker Immanuel Kant schreef in 1764: 'Deze man was vrij zwart, een
duidelijk bewijs dat wat hij zei dom was.' Hij schreef ook: 'De mensheid bestaat in zijn
grootste perfectie in het witte ras.'

'Bijna alle verlichtingsdenkers hebben wel eens racistische opmerkingen gemaakt. Dat waren
vaak ondoordachte opmerkingen, die haaks staan op hun filosofieën. Wat mensen zich te
weinig realiseren is dat diezelfde denkers ook de sterkste kritiek op kolonialisme hadden, die
kritiek wordt nooit geciteerd. Neem Diderot, zijn felle teksten zou je zo kunnen verwarren met
die van Frantz Fanon (Frans- Martinikaanse psychiater, geestelijk vader van het post-
kolonialisme, red.). Mensen graven altijd die paar racistische citaten van Kant op, maar reppen
niet over zijn kritiek op kolonialisme en de universele waarden die hij uitdroeg. Kant zou de
eerste zijn om toe te geven dat iedereen zijn beperkingen heeft en dat hij niet over alles gelijk
had.'

Verlichtingsdenkers waren uitgesproken seksisten.

'Dat klopt, daar kun je niet omheen. Ik heb daar lang over nagedacht, en ben op een plek
uitgekomen waar ik ze enigszins kan vergeven. Ik ontdekte dat vrouwen uit die tijd gemiddeld
vijf kinderen baarden, er was een gigantische kinder-moedersterfte. De levens van vrouwen
waren biologisch gezien zo anders dan die van mannen, tenzij je naar het klooster ging, en daar
zaten wel veel nadenkende vrouwen. De mechaniek van bevallen had zo'n beperkende invloed
op vrouwenlevens en deze mannen gingen ervan uit dat dit altijd zo zou blijven, en vrouwen
nooit dezelfde levens en rechten zouden kunnen krijgen.' Ze zakt even achterover in haar stoel:
'Ben ik deze mannen aan het verdedigen? Nee, ik probeer te begrijpen waarom denkers als
Rousseau, Diderot en Kant zo hoog opgaven van het idee dat alle mensen, ongeacht etniciteit
en culturele achtergrond, fundamenteel gelijke rechten hebben, maar dat niet dachten over de
vrouwen die naast hen woonden.'

U stelt: naties kunnen niet leven op een dieet van slechte herinneringen. Maar hoe
moeten we dan omgaan met de pijnlijke geschiedenis van het kolonialisme?

'Natuurlijk moet je die erkennen. Ik hoorde dat jullie Rijksmuseum dat op een geweldige manier
doet, en dat doet me deugd want toen ik voor mijn boek Wat we van de Duitsers kunnen leren
op bezoek was in een geschiedenismuseum in Den Haag, was er niets, geen enkele verwijzing!
Ik zie de omgang met onze geschiedenis een beetje als de relatie tussen ouders en kinderen.
We hebben allemaal erfenissen waarvoor we niet zelf hebben gekozen, we moeten zien uit te
zoeken waar we trots op zijn, wat we willen overdragen aan onze kinderen en wat we willen
afwijzen. Ja, er is seksisme, racisme, kolonialisme. Maar er waren in de westerse geschiedenis
ook altijd mensen die daartegen in verzet kwamen, die moeten ook worden herinnerd. Het is
belangrijk om vooruitgang te erkennen, ook al is die niet altijd perfect.'

In uw boek en lezing klinkt kritiek door op de prioriteiten onder linkse mensen. Ze zouden
te veel belang hechten aan voornaamwoorden en andere genderkwesties en te weinig
oog hebben voor de grote gevaren.
 Een voor allen, allen voor een

'Ik vind dat de voornamenkwestie (het belang dat nonbinaire mensen hechten aan de
keuzevrijheid voor voornaamwoorden als hen of die, red.) wordt gepresenteerd alsof het een
kwestie van leven en dood is. Dat is niet zo. Waar we wel mee te maken hebben is oprukkend
fascisme, en op dit moment is er zelfs sprake van een nucleaire dreiging! Als fascisten erin
slagen om aan de macht te komen, dan worden transgenders en non-binaire mensen als eerste
onderdrukt. Wie dat niet inziet, is gewoon politiek naïef. Ik ben aangevallen op deze mening,
maar mij gaat het om prioriteiten stellen. Als ik als vrouw mijn rechten moest opgeven om een
nucleaire oorlog te voorkomen en fascisme te bestrijden, ik dat zou doen.'

Echt?

'Natuurlijk: als je moet kiezen tussen de rechten van een groep, en de vernietiging van de hele
planeet, dan is die keuze toch zo gemaakt?'

Wat zouden linkse partijen in de tussentijd moeten doen om fascisme te bestrijden?

'Een universele agenda formuleren die grote groepen mensen samenbrengt, een ijzersterk front
vormen tegen antidemocratische krachten. Daarbij geef ik graag een historisch voorbeeld: als
de sociaal-democraten en de communisten hadden samengewerkt, dan hadden we geen
Tweede Wereldoorlog gehad. Rechts is ontzettend goed georganiseerd, allerlei rechtse
bewegingen en voormannen, van Steve Bannon tot het Alternative für Deutschland komen
samen en nodigen elkaar uit, ze zweren samen en zijn daar zeer succesvol in. Links zou zich
daar bewust moeten worden en daar veel meer naar moeten handelen.'

De Van der Leeuwlezing wordt gehouden op 4 november, vanaf 16.30 uur in de Martinikerk in
Groningen. Gratis kaarten zijn te bestellen op de site van de organisatie.

VAN DER LEEUWLEZING

De 40ste editie van de Van der Leeuwlezing door Susan Neiman heeft als titel Why Left is not
Woke. Dit jaar zijn er twee coreferenten: Parool-columnist Johan Fretz, die onlangs een
documentaire maakte over de teloorgang van de PvdA, en de Pools-Belgische filosoof, schrijver
en tv-maker Alicja Gescinka, die zich onder meer verdiept in de sociale en politieke rol van
intellectuelen. De bijeenkomst is via een livestream te volgen op Rug.nl.

Ik las in Georgia meer boeken dan de leraren, het onderwijs was aanmatigend slecht

Moraalfilosoof Susan Neiman: 'Ik heb lang gezwegen, omdat woke ook zo wordt aangevallen
vanuit de radicaal-rechtse hoek en door autoritaire leiders als Poetin en Trump. Maar de vijand
van mijn vijand is niet mijn vriend. Ik voel de morele verplichting om in te grijpen.
 In Iran volgen mannen nu de vrouwen
de Volkskrant
22 oktober 2022

2142 words
MARJA VUIJSJE

Highlight: De Iraans-Nederlandse hoogleraar Halleh Ghorashi (1962) constateert dat er

een revolutie gaande is in Iran. 'Aan de ene kant zijn er de gewapende mannen, aan de
andere kant zijn er de meisjes met achter hen de jongens die vechten voor hun vrijheid.
Hun enige wapen is solidariteit van de wereld.'

Vrouw, leven, vrijheid

'Nederlanders schromen soms om solidariteit te betuigen. Ze zeggen: 'Het zou paternalistisch

zijn als ik me over Iran zou uitspreken.' Dat is niet waar. Iedereen kan iets doen om
protesterende Iraniërs een steun in de rug te geven. Regeringsleiders kunnen politieke druk
uitoefenen, journalisten kunnen zorgen dat Iran in het nieuws blijft, universiteiten, vakbonden en
andere instituties kunnen zich solidair verklaren, artiesten kunnen hun podium gebruiken, maar
ook individuele Nederlanders kunnen zich laten horen. Dat een tweet over Mahsa Amini
wereldwijd 500 miljoen keer is gedeeld geeft de mensen daar moed, net als filmpjes van
vrouwen die hun haar afknippen uit lotsverbondenheid met actievoerende meisjes en vrouwen
in Iran. Het laat ze zien dat ze niet alleen staan.'

Voor Halleh Ghorashi (1962) was het lang geleden dat ze zich nadrukkelijk bemoeide met wat
er gebeurt in Iran. De Iraans-Nederlandse hoogleraar diversiteit en integratie aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam staat bekend om haar genuanceerde, door onderzoek onderbouwde
standpunten. En om haar focus op Nederland, het land waar ze in de jaren tachtig naartoe
vluchtte, studeerde en promoveerde, en waar ze zitting heeft in invloedrijke gremia als de
Sociaal Economische Raad en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Sinds jaar en dag kregen journalisten die met haar over Iran wilden praten nul op het rekest. Nu
is ze een van de belangrijkste motoren achter Nederlandse steun aan de protestbeweging tegen
het Iraanse regime die opbloeide na de dood van Mahsa Jina Amini, de 22-jarige Koerdisch-
 In Iran volgen mannen nu de vrouwen

Iraanse vrouw die in september stierf nadat ze door de zedenpolitie werd opgepakt en
mishandeld vanwege een afgezakte hoofddoek.

In de aanloop naar 8 oktober, een dag waarop de protesten in Iran een hoogtepunt beleefden
en ook elders in de wereld onder de leuze 'Vrouw, leven, vrijheid' werd gedemonstreerd,
verspreidde Ghorashi samen met GroenLinks-Eerste Kamerlid Farah Karimi,
mensenrechtenactivist Mardjan Seighali en oud-PvdA-leider Lilianne Ploumen een petitie met
als aanhef 'Mahsa Jina Amini. Zeg haar naam! Wees niet stil'. De aansporing om in Den Haag
te komen demonstreren ging gepaard met een oproep aan de regering op te komen voor de
vrouwen in Iran, het Iraanse staatsgeweld te veroordelen en sancties tegen de Iraanse
machthebbers in te stellen.

En toen stond je op 8 oktober samen met vertegenwoordigers van wel tien politieke
partijen op een vol Malieveld. Waarom wil je je nu wel laten horen over Iran?

'Nog steeds wil ik niet de deskundige uithangen als het gaat om politieke of economische
ontwikkelingen in Iran, of de militaire positie van Iran in de rest van het Midden-Oosten.
Daarover heb ik te weinig recente gegevens om een goed verhaal te vertellen. Samen met een
aantal Iraanse studenten die tijdelijk onderdak vonden bij de VU heb ik de laatste jaren wel
gepubliceerd over de Iraanse vrouwenbeweging, en met de beweging die nu gaande is voel ik
me sterk verbonden. Ik zag verschillende spontane demonstraties van de grond komen waarop
vooral Iraniërs afkwamen en dacht: dat is mooi, maar er moet iets breders gebeuren, iets
waarbij we meer Nederlanders betrekken en de Nederlandse regering direct aanspreken.

'Ik beschouw mezelf niet als Iran-expert, maar mijn kennis over de geschiedenis van de Iraanse
vrouwenbeweging wil ik graag delen. En ik wil wel solidariteit organiseren, als een van de
Nederlandse Iraniërs met een groot genoeg Iraans én Nederlands netwerk om iets te bereiken.
Ik kan slapeloze nachten hebben als ik denk aan al die meisjes en jongens die daar doodgaan
omdat ze de moed hebben door te gaan met protesteren, maar wat heeft dat voor zin? Ik kan er
iets aan doen door hen in Nederland een podium te geven.'

Onder de Haagse politici was er ongekende saamhorigheid. Sophie Hermans van de VVD
die samen met Lilian Marijnissen van de SP, Tunahan Kuzu van Denk en Kamerleden van
CDA, PvdA, D66, ChristenUnie, Bij1, Volt en PvdD uit volle borst 'Vrouw, leven, vrijheid!'
scandeerden en allemaal in waren voor maatregelen tegen Iran. Doel bereikt?

'Het is een goed begin. Ik hoop dat het niet bij statements blijft, dat er in Nederland een
beweging op gang komt die de regering aanspoort tot actie, ook internationaal. Denk aan de rol
die Nederland speelde bij de strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika. Zoiets hoop ik ook voor acties
tegen het brute geweld in Iran.

'President Trudeau van Canada heeft een prachtig voorbeeld gegeven door met onmiddellijke
ingang gerichte sancties in te stellen tegen een grote hoeveelheid regeringsfunctionarissen en
leidinggevende figuren van de Revolutionaire Garde, het militaire elitecorps dat tevens een
groot deel van de economie in handen heeft. De algemene sancties die een paar jaar geleden
 In Iran volgen mannen nu de vrouwen

onder aanvoering van Trump werden aangescherpt treffen voornamelijk de bevolking. Veel
Iraniërs leven in armoede terwijl mensen in en om de macht in weelde leven. Nederland zou het
voorbeeld van Trudeau moeten volgen, een gidsland worden in Europa als het gaat om
solidariteit met het Iran dat af wil van rigide machthebbers die zichzelf schaamteloos verrijken
en zich systematisch schuldig maken aan schendingen van mensenrechten.'

Opperste leider Khamenei en president Raisi spiegelen actievoerders tegen hun bewind
af als handlangers van het Westen. Er zijn commentatoren die denken dat westerse steun
aan de Iraanse protesten om die reden juist averechts werkt.

'Je moet niet meegaan met die retoriek over het Oosten en het Westen. Die geeft sowieso een
vertekend beeld. De huidige solidariteit met Iran komt niet alleen uit Amerika en Europa. Ook in
Australië, Zuidoost-Azië en Latijns-Amerika wordt gedemonstreerd. De president van Chili was
de eerste die tijdens een VN-vergadering een heel duidelijk statement maakte. We moeten niet
in de val van de Iraanse autoriteiten trappen dat solidariteit met Iraanse vrouwen iets westers is.'

Terug naar het 'Vrijheid is noch oosters, noch westers maar universeel'?

'Ha ja, dat was in 1979 de leuze waaronder we demonstreerden toen Khomeini met de nu nog
steeds geldende shariawetgeving kwam waarin vrouwen een tweederangspositie hebben en
verplicht zijn hun haar te bedekken. Toen werd het opkomen voor vrouwenrechten ook
afgedaan als een vorm van westers imperialisme. Dat universeel zou ik nu veranderen in
globaal. De strijd om vrijheid en om vrouwenrechten gaat over alle continenten en alle landen.
Westerse landen moeten doen wat ze kunnen, in de eerste plaats met gerichte sancties, ook
tegen familieleden van officials in Iran die in het Westen wonen.

'Veel kinderen van mannen in en om de macht studeren in Amerika en Canada en zetten foto's
van zichzelf op sociale media waarop ze aan het feesten zijn. Als zij zich niet openlijk uitspreken
tegen de daden van het regime dan moeten ze aangepakt worden. Die kinderen profiteren van
de corruptie van hun ouders en doen allemaal dingen die hun vaders in eigen land met geweld
onderdrukken. Een deel van de beweging van nu is ontstaan uit woede daarover.

De symbolische steun voor Iraanse meisjes die hun leven wagen om te protesteren tegen
de verplichte hijab is overweldigend, maar sommige feministen die hier juist protesteren
tegen discriminatie van moslimvrouwen met hoofddoek vrezen dat het protest wordt
misbruikt voor een islamofobe agenda.

'Die aarzeling om deel te nemen aan de protesten tegen het Iraanse regime bij mensen die hier
opkomen voor het recht van vrouwen om een hoofddoek te dragen is onterecht. Zij zouden ook
moeten vechten voor de vrijheid van andere vrouwen om hun hoofddoek af te doen. Inderdaad
zijn er mensen die de situatie in Iran gebruiken om zich af te zetten tegen de islam. In Iran
zeggen velen: ons pleidooi is niet voor het verplicht afdoen van de hoofddoek, ons pleidooi is
voor keuzevrijheid. Dat moet ook ons uitgangspunt zijn. Het gaat over de vrijheid van vrouwen,
die moet je niet vernauwen tot een ideologisch verhaal over de islam. Het gaat niet om voor of
tegen de islam, het gaat om het bestrijden van een corrupt en gewelddadig regime dat strenge
leefregels oplegt.
 In Iran volgen mannen nu de vrouwen

'Nieuw is dat deze keer de vrouwen de leiding hebben in Iran. Dat is geweldig. Heel anders dan
tijdens de revolutie van 1978-1979. De revolutie tegen het dictatoriale bewind van sjah
Mohammad Reza Pahlavi werd naast Khomeini vooral aangevoerd door linkse, hiërarchisch
georganiseerde partijen met voorhoedepretenties en mannen aan de top die vertelden wat er
moest gebeuren. Veel toenmalige activisten waren politieke gevangenen geweest onder de
sjah. Het ging om politieke vrijheid, democratie, socialisme, een eerlijke verdeling van kennis,
inkomen en macht tussen arm en rijk. Na de machtsovername van Khomeini keerden die linkse
partijen zich tegen hem.

'Toen de leiders door het regime waren vermoord of naar het buitenland verdwenen stortte alles
in. De beweging van nu heeft horizontale, meer feministische organisatievormen - losse
netwerken met meerdere aanvoerders zodat het niet meer het einde betekent als een van hen
wegvalt.

'Je kunt zeggen dat de revolutie van 1978-1979 is mislukt. Tegelijkertijd: de Iraanse
vrouwenbeweging is nog nooit zo sterk geweest als nu. Dat heeft ook te maken met die
revolutie van toen. Toen is de geest uit de fles gekomen. Mensen hebben ervaren wat vrijheid
betekent om daarna onderdrukt te worden. Dat zit in het collectieve geheugen van Iraniërs van
mijn generatie en ouder.

'De jongeren die nu in opstand komen hebben alleen onderdrukking gekend en hebben weinig
met de dogma's van de jaren zeventig. Voor hen gaat het protest om existentiële vrijheden. De
tijd van de grote ideologische verhalen is voorbij, nu gaat het om de eigen ervaringen die
collectief worden gemaakt. Dat en solidariteit van de rest van de wereld hebben hoop
gecreëerd.'

Denk jij dat er nu sprake is van een revolutie?

'Ik vind van wel. Door het hele land en dwars door alle lagen van de bevolking wordt
geprotesteerd. Hoe het gaat aflopen weet niemand. Eén ding is zeker: de genderverhoudingen
in Iran zijn al veranderd. Mannen volgen nu de vrouwen. Vaders kunnen straks niet meer tegen
hun dochters zeggen: ga jij maar naar huis.'

Veel Iraniërs vrezen dat het eindigt met een militaire coup door de Revolutionaire Garde
of een burgeroorlog.

'Dat zijn reële angsten. Wat ik ook eng vind zijn de leuzen die beginnen met: 'Dood aan...' Dan
denk ik: dat is precies wat er na de vorige revolutie fout is gegaan, de gedachte dat
wraaknemen door te moorden een oplossing zou zijn. Des te belangrijker is het om
verbondenheid te tonen met de beweging van onderop die nu gaande is. Het lied van Shervin
Hajipour dat dé protestsong is geworden vertelt over dagelijkse belemmeringen. De zachtheid
en tegelijk vastberadenheid die daaruit klinkt is precies waar de beweging van nu voor staat. Je
ziet het ook terug in de theatrale performances die worden gebruikt als actiemiddel, het dansend
en zingend verbranden van hoofddoeken. Aan de ene kant zijn er de gewapende mannen, aan
de andere kant zijn er de meisjes met achter hen de jongens die vechten voor hun vrijheid. Hun
 In Iran volgen mannen nu de vrouwen

enige wapen is solidariteit van de wereld. Die gewapende mannen zijn minder sterk als de
wereld hen onder druk zet.

'Natuurlijk vrees ik dat het geweld tegen demonstranten nog zal toenemen. Ook zullen meer
Iraniërs moeten vluchten. Een ruimhartig asielbeleid zou een belangrijk onderdeel moeten zijn
van de solidariteit van westerse regeringen met de strijd in Iran. Westerse landen kunnen nu
laten zien dat ze voor meer staan dan het azen op Iraanse olie. In ambtsberichten van
Buitenlandse Zaken zou meegenomen moeten worden dat Iran een gevaarlijk land is voor wie
zich verzet tegen het regime.

'De manier waarop Oekraïners worden opgevangen zou een voorbeeld moeten zijn voor de
opvang van andere vluchtelingen. Laat ze niet zoals nu gebeurt verkommeren in Ter Apel en
overvolle centra waar trauma op trauma wordt gestapeld. Geef ze de kans hier een waardig
bestaan op te bouwen, ga flexibel om met deze situatie en probeer voor die mensen goede en
kleinschaliger opvang te bieden. Tegenover de mensen die te hoop lopen tegen
asielzoekerscentra in hun omgeving staan een heleboel mensen die vluchtelingen juist willen
helpen. Daar komt bij: ook onder de Iraniërs die hierheen komen zitten getalenteerde studenten
en geschoolde werknemers die voor Nederland veel zouden kunnen betekenen. Het is
irrationeel dat de vele duizenden openstaande vacatures waar Nederland mee kampt niet
mogen worden opgevuld door mensen van wie snel duidelijk kan zijn dat ze hier met goede
redenen naartoe komen.'

We moeten niet in de val van de Iraanse autoriteiten trappen dat solidariteit met Iraanse
vrouwen iets westers is

Het gaat niet om voor of tegen de islam, het gaat om het bestrijden van een corrupt en
gewelddadig regime

Halleh Ghorashi is een van de belangrijkste motoren achter Nederlandse steun aan de
protestbeweging in Iran: 'Westerse landen kunnen nu laten zien dat ze voor meer staan dan het
azen op Iraanse olie.'
 Na abortus vervolgt Hooggerechtshof zijn conservatieve campagne
de Volkskrant
12 oktober 2022

1508 words
MARAL NOSHAD SHARIFI STERRE LINDHOUT

Highlight: Na het terugdraaien van het recht op abortus kan het Amerikaanse
Hooggerechtshof komende tijd de conservatieve agenda verder wettelijk verankeren.
Maar kunnen de Republikeinen daarvan profiteren bij de tussentijdse verkiezingen
volgende maand? Het abortusbesluit gaat veel kiezers te ver.

Hooggerechtshof VS

Terwijl veel Amerikanen de kater van de afschaffing van het landelijke recht op abortus door het
Hooggerechtshof nog nauwelijks te boven zijn, is datzelfde hof begonnen aan een nieuw
zittingsseizoen. Ook de komende maanden staan daar zaken op de agenda die de verdeeldheid
van de Amerikaanse samenleving verder kunnen vergroten.

Een maand voor de tussentijdse verkiezingen staan zes van de negen opperrechters klaar om
het land verder in conservatieve richting te duwen. Het was de vorige president, Donald Trump,
die alles op alles zette om drie conservatieve rechters te benoemen. Maar de vraag is of hun
eventuele successen de Republikeinse Partij ten goede zullen komen. Heeft Trump met deze
samenstelling van het Hooggerechtshof een monster geschapen?

Het besluit om het algemene recht op abortus terug te draaien, waardoor miljoenen
Amerikaanse vrouwen niet meer legaal hun zwangerschap kunnen beëindigen, viel slecht. De
meerderheid van de bevolking is voorstander van dit recht, dus ook een deel van de
Republikeinse achterban. Dit leidt ertoe dat minder dan de helft van de Amerikanen vertrouwen
zegt te hebben in het Hooggerechtshof. Dat is het laagste cijfer ooit, sinds peilingbureau Gallup
in 1992 begon met meten. In 2020 was het vertrouwen nog 67 procent.

Onbedoeld gaven de oerconservatieve opperrechters de Democraten met het abortusbesluit

munitie voor de tussentijdse verkiezingen op 8 november. De partij van president Joe Biden leek
 Na abortus vervolgt Hooggerechtshof zijn conservatieve campagne

deze zomer nog af te stevenen op een kansloos verlies in de strijd om beide huizen, de Senaat
en het Huis van Afgevaardigden. Nu is er een klein kansje dat ze de meerderheid in de Senaat
kan behouden. De Democraten hebben van abortus een belangrijk verkiezingsthema gemaakt.
De Republikeinen negeren het onderwerp - ze weten dat het kiezers bij hen wegjaagt.

'Wat de exacte invloed van die beslissing van het Hooggerechtshof zal zijn op de verkiezingen
weten we nog niet', zeg Kimberly Wehle, rechtendocent aan de Universiteit van Baltimore. 'Maar
als de Democraten winnen, zal abortus daar zeker een rol in hebben gespeeld.'

Uit onderzoeken blijkt dat veel jonge kiezers en vrouwen zich vlak na het abortusbesluit
registreerden voor de verkiezingen. Zo bestond in de staat Kansas 70 procent van de nieuw
geregistreerde stemmers uit vrouwen. Ook veel Democraten die niet van plan waren om te
stemmen, voelen zich nu toch genoodzaakt om op 8 november naar het stemhokje te gaan,
zeggen ze. Het abortusverbod zal bovendien veel onafhankelijke kiezers naar de
Democratische Partij duwen - precies het tegenovergestelde van wat Trump met zijn
benoemingen wilde bereiken.

Volgens Anna Law, docent politicologie en constitutioneel recht aan Brooklyn College, vinden
niet alle Republikeinen het erg als een oordeel van het Hooggerechtshof stemmen kost. 'De
rechts-conservatieve tak in de Republikeinse Partij probeert al vijftig jaar via wetgeving zijn
stempel te drukken op het land', zegt ze. 'Dit proces is al ver voor Trump in gang gezet. Ze
weten dat hun kiezersgroep slinkt en proberen via rechtspraak hun behoudende agenda te
verwezenlijken.'

En ook al lopen de verkiezingen nu misschien slecht af, de rechters zijn voor het leven
benoemd. Sterker nog, volgens Law zijn de opperrechters nog maar net begonnen met hun
conservatieve campagne: de aanpassing op de abortuswet moet de eerste van vele wetten zijn.

De komst van de progressieve opperrechter Ketanji Brown Jackson, die nu in haar tweede week
zit, zal de koers van het Hooggerechtshof niet veranderen. Ze neemt de plek in van Stephen
Breyer, een opperrechter die ook door een Democratische president is benoemd. Toch is haar
benoeming historisch, als eerste zwarte vrouw die deze positie bekleedt. Bovendien zaten er
nooit eerder tegelijkertijd vier vrouwen in het Hooggerechtshof én twee zwarte Amerikanen.

'Ik hoorde haar afgelopen week redeneren in een zaak', zegt Law, die onder de indruk is van
haar scherpte en de kracht waarmee ze sprak. 'Ze is niet zo'n opperrechter die eerst even moet
opwarmen.' Toch maakt haar optreden weinig uit, stelt Law. 'Wanneer de besluiten vallen, in
juni, zijn de progressieven nog altijd in de minderheid. Mijn voorspelling is dat alle beslissingen
komend jaar in het voordeel van de conservatieven zullen uitvallen.'

Kansen om behoudend gedachtengoed in de grondwet te verankeren liggen er dit jaar genoeg.

De volgende zaken spelen de komende zittingsperiode.
 Na abortus vervolgt Hooggerechtshof zijn conservatieve campagne

SEKSUELE ORIËNTATIE

Lhbti-discriminatie op religieuze gronden

Een van de explosieve zaken die dit jaar op de rol staat draait om een webdesigner uit Colorado
die geen 'huwelijkswebsite' wenst te ontwerpen voor partners van hetzelfde geslacht.

De zaak is een digitale echo van de beruchte 'baker case' uit 2018. Toen weigerde een bakker,
eveneens uit de conservatieve staat Colorado, om religieuze redenen een bruidstaart te bakken
voor de bruiloft van twee mannen. Dat was volgens het Hof van Beroep in Colorado in strijd met
de wet die bedrijven verbiedt te discrimineren op grond van seksuele oriëntatie. Het
Hooggerechtshof oordeelde destijds dat de burgerrechtencommissie van Colorado niet 'neutraal
en respectvol' genoeg was omgegaan met de religieuze bezwaren van de bakker in kwestie.
Daarmee ontweken de rechters de eigenlijke angel in de zaak: de vraag of
antidiscriminatiewetten van de staat de bakker zouden kunnen dwingen een bruidstaart te
bakken voor twee partners van hetzelfde geslacht.

Ook de webdesigner motiveert haar weigering vanuit het christelijke geloof. De kans is dus groot
dat het Hooggerechtshof deze heikele vraag vier jaar later wel moet beantwoorden.

Verwacht wordt dat de webdesigner haar opdracht mag weigeren, omdat de zes conservatieve
rechters in andere zaken doorgaans begrip tonen voor handelen vanuit christelijke overtuiging.
Dit zou de weg vrijmaken voor andere ondernemers om opdrachten te weigeren op religieuze
gronden.

'GERRYMANDERING'

Hertekenen kiesdistricten in politiek eigenbelang

In de twee meest explosieve zaken die het Hooggerechtshof dit jaar in behandeling neemt, staat
de herindeling van kiesdistricten, en daarmee het Amerikaanse kiesstelsel zelf, centraal.

In de staat Alabama maken zwarte kiezers 27 procent uit van het electoraat, maar zijn ze
slechts in een van de zeven, strategisch door Republikeinen ontworpen, districten in de
meerderheid. Dat zouden er minstens twee moeten zijn, vinden de aanklagers, een groep
organisaties die opkomt voor de rechten van zwarte kiezers. Volgens hen is de huidige indeling
in strijd met artikel 2 van de Voting Rights act uit 1965. Deze wet, een van de juridische trofeeën
van de burgerrechtenbeweging, verbiedt discriminatie bij het stemmen. De kans dat de
aanklagers gelijk krijgen is klein.

Een nog grotere bedreiging voor het kiesrecht van zwarte kiezers vormt de tweede zaak: in
North Carolina zette de hoogste rechter eerder dit jaar een streep door een Republikeins
voorstel voor een nieuwe indeling van de kiesdistricten in de staat. Hij noemde de herindeling
'schandalig en opzettelijk partijdig'. Waarop de Republikeinen stelden, verwijzend naar een
 Na abortus vervolgt Hooggerechtshof zijn conservatieve campagne

paragraaf in de grondwet, dat de hoogste rechter op staatsniveau juridisch in feite niets te

zeggen heeft over de organisatie van de verkiezingen.

Gaat het Hooggerechtshof mee in deze lezing, dan kunnen politici de verkiezingsregels in hun
staat, zoals de indeling van districten, straks veranderen zonder controle door een rechter.

In een brandbrief waarschuwen alle vijftig hoogste rechters op staatsniveau voor de democratie-
ondermijnende gevolgen hiervan. Experts vermoeden dat dit voorstel zelfs in het conservatieve
Hooggerechtshof geen meerderheid krijgt. Maar zeker is dat niet.

'EDUCATIEVE DIVERSITEIT'

Rol etnische afkomst bij selectieprocedures universiteiten

De conservatieve belangengroep Students for Fair Admissions (SFFA) vecht de

selectieprocedures van de prestigieuze Harvard Universiteit en de South Carolina State
University aan, omdat etnische afkomst een rol speelt in hun selectieprocedure. Sinds 2003
mogen Amerikaanse universiteiten etniciteit, 'race', gebruiken als criterium. Niet uitsluitend,
maar wel als een van vele factoren in het toelatingsproces.

De juridische grondslag hiervoor is het streven naar 'educatieve diversiteit', het idee dat
studenten meer en beter leren in een omgeving waarin veel achtergronden zijn
vertegenwoordigd. In de praktijk helpt het streven veel zwarte Amerikanen en andere
maatschappelijk benadeelde minderheden aan een plek op de universiteit.

Omdat alle zes conservatieve rechters van het Hooggerechtshof zich in voorbije zaken
uitgesproken tegenstanders van positieve discriminatie hebben getoond, is de vraag niet zozeer
of de SFFA wint, maar hoever de rechters zullen gaan. De minimale verwachting is dat
universiteiten vanaf komende zomer geen studenten meer mogen selecteren (mede) op grond
van hun etnische achtergrond. Het zou kunnen dat ook wervingscampagnes van bedrijven om
diverse werknemers aan te trekken, zullen worden verboden.