wERKEN AAN

GESCHIEDENIS
Kijken naar vreemden: Arabieren over Europeanen

Mensen gaan op reis naar verre landen en vertellen bij terugkomst wat ze hebben
gezien en meegemaakt. Meestal hebben ze het over hoe anders alles daar was: het
eten, de kledij, het gedrag van de mensen. Ze kijken en vertellen vanuit hun eigen
perspectief en leggen de nadruk op alle verschillen.
In de eerste middeleeuwen kwamen door de Arabische veroveringen
mensen uit verschillende samenlevingen met elkaar in contact. Hoe keken
zij naar elkaar?
Je verkent in geschreven bronnen hoe en vanuit welke perspectieven Arabieren
naar Europeanen keken.

Arabieren over Europeanen

Vikingen
Ik kwam in contact met de Roes* toen ze
hierheen kwamen als handelsreizigers en hun
kamp hadden opgezet bij de Wolga. Nog nooit
heb ik mensen met zo’n perfecte lichaamsbouw
gezien. Ze zijn zo lang als een dadelpalm, blond
en blozend. Ze dragen geen tuniek of kaftan**.
Integendeel, de mannen dragen een kledingstuk
dat maar de helft van hun lichaam bedekt. […]
Elk van hen heeft van het puntje van zijn
nagels tot aan de nek tattoos van donkergroene
figuren, bomen en andere dingen. […]
Zij zijn de meest vieze mensen op aarde. Ze
wassen zich niet na hun behoefte te hebben
gedaan, en ook niet na het eten. Als ze zich
wassen, doen ze dat met één grote kom die ze
aan elkaar doorgeven en waarin
ieder naar hartenlust zijn gezicht en haar wast,
spuugt en snottert. Bovendien gaan ze rustig met
een slavin naar bed waar iedereen bij zit. Zij zijn
verslaafd aan drank, ze drinken dag en nacht,
en velen van hen sterven met een beker in de
hand.
Naar Ibn Fadlan, Risala (Verslag), 921.
Ibn Fadlan reisde in 921 als lid van een
gezantschap van de kalief van Bagdad naar de
Bulgaren aan de Wolga, een rivier in West-
Rusland. Hij maakte van die reis een verslag.
* Roes: de benaming die de Arabieren gebruikten voor
de Scandinaviërs in Oost-Europa.
** Tuniek en kaftan: kledingstukken uit de Arabische wereld. Een
tuniek is een kledingstuk voor het bovenlichaam en een kaftan is een
lang traditioneel mannengewaad.

Het West-Frankenrijk en zijn bewoners

De Franken* zijn van deze rassen het sterkst, het meest
weer- baar en het best bewapend. Hun rijk is groter, heeft
meer steden, is beter van inrichting en bestuur, en hun
koningen worden het best gehoorzaamd. Alleen de
Galiciërs [in Noord- Spanje] zijn nog sterker en agressiever
dan de Franken. Eén Galiciër kan op tegen een aantal
Franken. De Franken hebben één onbetwistbare koning en
zijn niet in groepen verdeeld. De huidige hoofdstad heet
Bariza [Parijs], een grote stad. Zij hebben ongeveer 150
steden, naast kleinere nederzettingen en dorpen.
Naar al-Mas’udi, Muruj al-dhahab (De weiden van goud), 947.

Al-Mas’udi werd in 896 geboren in Bagdad en was een

his- toricus en geograaf. Het grootste deel van zijn leven
bestond uit reizen. Voor zijn laatste werken, die hij in
Egypte schreef, raadpleegde hij maar liefst tachtig andere
werken. Hij schreef over de Franken maar bezocht
hun land niet.
* Franken: hier gebruikt om de bewoners van het West-Frankenrijk aan te
duiden.
 De noordelijke volken
De kracht van de zon is bij hen
erg zwak vanwege de afstand, en
daarom is het bij hen overwegend
koud en nat. Sneeuw en ijs volgen
elkaar op. Om die reden zijn ze
groot van lichaam, grof van natuur,
ruw van manieren, traag van begrip
en zwaar van tong [taal]. Hun
kleur is zo overmatig wit dat ze
haast blauw lijken, hun huid is
dun en hun vlees is dik. Hun ogen
zijn ook blauw: dat past goed bij
hun huidskleur. Hun haar is sluik en
rossig als gevolg van de vochtige
dampen. Hun religieuze ideeën
missen degelijkheid, en dat komt
door de kou en het gebrek aan
warmte. Hoe noordelijker ze wonen,
hoe dommer en grover en
2 beestachtiger ze zijn. 3

D1

6 | DE ARABISCHE SAMENLEVING IN DE EERSTE MIDDELEEUWEN (6DE – 10DE EEUW) 1

1 Achterhaal hoe en vanuit welke perspectieven Arabieren in de eerste middeleeuwen
naar Europeanen keken.
a Bekijk het beeldfragment. Beantwoord de vragen mondeling.
– Welke kenmerken van ‘de ander’ beschrijven deze getuigen?
– Beschrijven ze die kenmerken eerder positief, negatief of neutraal?
– Ligt de klemtoon op verschillen of op gelijkenissen met de eigen cultuur?
– Waaraan merk je het perspectief van waaruit de getuigen naar ‘de ander’ kijken?
b Noteer in de tabel hoe Arabieren in de eerste middeleeuwen naar Europeanen keken.
1 2 3
Welke kenmerken Roes De franken De noordelijke
van de Europeanen volkeren
beschrijft de auteur?

Legt de auteur de verschillen / verschillen / verschillen /

nadruk voorname- gelijkenissen / gelijkenissen / gelijkenissen /
lijk op verschillen niet van toepassing niet van toepassing niet van toepassing
of gelijkenissen met
zijn eigen cultuur?
Beschrijft de auteur positief positief positief
de kenmerken / / /
eer- der positief, negatief negatief negatief
negatief of / / /
neutraal? neutraal neutraal neutraal

De inspiratiebronnen van Arabische auteurs

Twee inspiratiebronnen
Twee inspiratiebronnenbepaalden
bepaalden dede
kijkkijk
opop
de de
wereld
wereld
vanvan
Arabische
Arabische
schrijvers
schrijvers
uit deuiteerste
de eerste middeleeuwen:
middeleeuwen:
– Gewoontes en gedrag in hun samenleving
– Wetenschappelijke kennis
– Gewoontes
Moslims lietenen gedrag in hun
zich sterk samenleving
leiden door religieuze – Wetenschappelijke kennis
Geleerde moslims kenden de werken van Griekse
Moslims
regels dielieten
waren zich sterk leiden
vastgelegd door
in de religieuze
Koran en de Geleerde moslims kenden de werken van
wetenschappers uit de klassieke oudheid. Bij
Griekse(een
Hadith regels die waren
verzameling vastgelegd in
getuigenissen overdehet
Koran en de wetenschappers uit de klassieke oudheid. Bij
Aristoteles lazen ze dat het karakter en het gedrag
Hadithvan
leven (eendeverzameling getuigenissen
profeet Mohammed). over het
Die regels Aristoteles lazen ze dat het karakter en het
van volken sterk bepaald werd door het klimaat en
gedrag leveneisen
stelden hoge van deaanprofeet Mohammed).
hygiëne en gedrag: Die regels van volken sterk bepaald werd door het klimaat
het landschap waarin ze leefden. Wie in een
en stelden
moslims hoge eisen
moesten zichaan hygiëne
geregeld en gedrag:
wassen en moslims het landschap waarin ze leefden. Wie in een
woeste omgeving woonde, werd daardoor zelf
woeste
verzorgdmoesten
voor de zich
dag geregeld
komen, ze wassen
moesten en zich
verzorgd voor omgeving woonde, werd daardoor zelf
woest van uiterlijk en karakter.
woest van de
heel zedig dag komen, ze moesten zich heel zedig kleden, uiterlijk en karakter.
kleden,
zonder benen of armen te ontbloten, ze
mochten geen alcohol drinken …
D2

c Vanuit welk perspectief [D2] schreven Arabische auteurs over Europeanen?

Streep door wat niet past en licht je antwoord toe.
– De auteur van [D1/1] liet zich vooral inspireren door de eigen gedragsregels /
door wetenschappelijke kennis. Hij schreef vanuit het perspectief van een gelovige
moslim / vanuit het perspectief van een Arabische wetenschapper.
– De auteur van [D1/2-3] liet zich vooral inspireren door de eigen gedragsregels /
door wetenschappelijke kennis. Hij schreef vanuit het perspectief van een gelovige
moslim / vanuit het perspectief van een Arabische wetenschapper.
d Hoe mensen naar mensen uit andere culturen kijken, wordt sterk bepaald door het perspectief van
waaruit ze kijken. Verduidelijk dit met een actueel voorbeeld.
2 VAN NoMADEN IN DE WoESTIJN ToT HEERSERS ovER EEN UITGESTREKT GEBIED