T: Historia powszechna – wiek XVI.

– lekcja powtórzeniowa

Tematy na sprawdzian :
1. W dobie wielkich odkryć geograficznych.
2. Przemiany gospodarczo- społeczne w Europie.
3. Humanizm i odrodzenie.
4. Reformacja i jej skutki.
5. Przemiany polityczne w początkach czasów nowożytnych.

Przypomnij sobie:
 przyczyny i skutki wypraw geograficznych (zarówno polityczne jak gospodarcze czy
społeczne). Określ pozytywne i negatywne skutki wypraw.
 jak doszło do dualizmu w gospodarce europejskiej w XVI w. , opisz na czym polegał ten
dualizm i oceń jego skutki podając pozytywy jak i negatywy
 przyczyny i skutki reformacji; oceń ten proces wskazując jego pozytywy jak i negatywy.
Zastanów się nad długofalowymi skutkami tego procesu
 cechy renesansu – architektury, malarstwa, rzeźby; określ cechy humanisty, wymień
największe osiągnięcia renesansu – wybitnych przedstawicieli i ich dzieła. Powinieneś umieć
je wskazać na zdjęciu / rysunku; podpisać je
 poglądy religijne Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII w zakresie: Biblii, języka liturgii,
odpustów, sakramentów, zwierzchności papieża, zależności między Kościołem a władcą
świeckim, hierarchii kościelnej, kulcie świętych obrazów i relikwii, zbawienia, zakonów i
klasztorów
 reformy wprowadzone na soborze trydenckim
 ideologię renesansowej władzy absolutnej – poglądy Machiavellego, Bodina i Hobbes`a

Daty – powinieneś znać daty. Dopisz datę do opisu.

Data Opis
październik / Pierwsza wyprawa Krzysztofa Kolumba. Odkrycie Haiti, San Salwador, Kuby
grudzień 1492
1494 Układ w Tordesillas – bulla papieża Aleksandra VI określała podział półkuli
zachodniej na strefy hiszpańską i portugalską
1497-1498 Vasco da Gama jako pierwszy człowiek dotarł do Indii opływając Afrykę.
czerwiec 1497 John Cabot dociera do Płw. Labrador w Ameryce Północnej
1519-1522 Wyprawa Ferdynanda Magellana dookoła kuli ziemskiej.
22 kwietnia 1529 Układ w Saragossie – ostateczny podział stref wpływów między Hiszpanię i
Portugalię.
1517 Wystąpienie Marcina Lutra w Wittenberdze – przybicie 95 tez; początek
reformacji.
1524-1526 Wojna chłopska w Niemczech
1534 Akt Supremacji – wprowadzenie anglikanizmu w Anglii
1534 Jaques Cartier dociera do rzeki Św. Wawrzyńca w Ameryce Północnej
1534 Założenie zakonu jezuitów./ Zatwierdzenie Towarzystwa Jezusowego.
1545-1563 Sobór w Trydencie
1555 Pokój w Augsburgu kończący wojny religijne w Niemczech.
z 23 na 24 Noc św. Bartłomieja w Paryżu – rzeź francuskich hugenotów
sierpnia 1572
1596 Unia brzeska w Rzeczypospolitej – część duchowieństwa prawosławnego uznała
zwierzchność papieża.

1
1598 Edykt nantejski – Zakończenie wojen religijnych we Francji – hugenoci uzyskali
prawo wyznawania własnej religii we Francji z wyjątkiem Paryża.
1541 Podzielenie Węgier między Habsburgów i Imperium Osmańskie.
1571 Bitwa morska pod Lepanto. Juan d`Austria pokonał Turków.

Przypomnij sobie czy znasz te postacie? Dopisz nazwisko do opisu.

Imię i nazwisko Opis

Bartolomeu Dias Portugalczyk, który jako pierwszy dotarł do Przylądka Dobrej Nadziei.

Krzysztof Kolumb Żeglarz, który odkrył Amerykę.

Vasco da Gama Żeglarz portugalski, który jako pierwszy dotarł do miejscowości Kalikat w
Indiach opływając Afrykę.
Amerigo Vespucci Żeglarz, który odkrył, że ląd odkryty przez Kolumba to nie Indie.

John Cabot Żeglarz włoski na usługach Anglii, który odkrył Płw. Labrador.

Jacques Cartier Francuz, który dotarł do rzeki Św. Wawrzyńca.

Ferdynand Magellan Przewodził wyprawie, która opłynęła kulę ziemską i udowodniła, że

Ziemia jest kulą.
Francisco Pizarro Konkwistador, który podbił państwo Inków.

Hernan Cortes Konkwistador, który podbił państwo Azteków.

Erazm z Rotterdamu Wybitny humanista holenderski, który potępiał brak wykształcenia u

duchownych; autor „Pochwały głupoty”
Thomas More Humanista angielski, który w swojej książce „Utopia” stworzył wizję
idealnego społeczeństwa, które wyzbyło się własności prywatnej.
Mikołaj Kopernik Wielki astronom epoki renesansu, twórca teorii heliocentrycznej; autor
dzieła „O obrotach sfer niebieskich”.
Galileusz Astronom i fizyk włoski, wynalazł lunetę.

Giordano Bruno Włoski astronom, który za rozpowszechnianie teorii heliocentrycznej

Kopernika spłonął na stosie.
Leonardo da Vinci Jeden z największych mistrzów włoskiego renesansu; malarz, architekt,
filozof, twórca machin. Autor Mony Lisy, Ostatniej wieczerzy czy Damy z
łasiczką.
Michał Anioł Jeden z największych mistrzów włoskiego renesansu; rzeźbiarz, architekt.
Autor Piety, Mojżesza, Dawida, fresków w Kaplicy Sykstyńskiej.
Rafael Santi Wielki mistrz włoskiego odrodzenia; był znany z malowania madonn,
malował freski w Kaplicy Sykstyńskiej. Autor Madonny Sykstyńskiej, Szkoły
ateńskiej, Trzech gracji. Architekt Bazyliki św. Piotra i Pawła w Rzymie.
Filip Brunelleschi Włoski architekt , prekursor renesansu. Zaprojektował pierwsza kopułę
renesansową nad katedrą Snata Maria del Fiore we Florencji.
Donato Bramante Architekt włoskiego renesansu; zaprojektował bazylikę św. Piotra w
Rzymie
Albrecht Durer Przedstawiciel niemieckiego renesansu; autor grafik przedstawiających
Apokalipsę wg św. Jana

2
Pieter Breughel Przedstawiciel holenderskiego renesansu. Znany z malarstwa
pejzażowego. Jako pierwszy przedstawiał życie codzienne zwykłych ludzi.
Autor Ikara, Polowania, Wieży Babel, Sianokosów, Wiejskiego tańca itp.
William Szekspir Angielski dramaturg epoki renesansu. Autor: Henryka V, Romea i Julii,
Makbeta, Hamleta, Poskromienia złośnicy czy Jak wam się podoba itp.
Miguel de Cervantes Hiszpański autor renesansowy. Napisał Don Kichota

Franciszek Rabelais Autor francuski; napisał epopeję fantastyczno – satyryczną Gargantua i

Pantagruel, w której wyszydzał społeczeństwo feudalne.
Niccolo Machiavelli Autor Księcia; włoski historyk, dramaturg, dyplomata. W swojej książce
przedstawił ideał renesansowego monarchy absolutnego. (Cel uświęca
środki)
Jean Bodin Autor Sześciu Ksiąg o Rzeczypospolitej; ideolog monarchii absolutnej.

Thomas Hobbes Autor Lewiatana; ideolog monarchii absolutnej.

Marcin Luter Niemiecki doktor teologii; jego wystąpienie przeciwko odpustom w

Wittenberdze zapoczątkowało reformację.
Tomasz Munzer Radykalny niemiecki reformator; stanął na czele buntu chłopskiego
przeciwko Kościołowi i feudalizmowi. Zwolennik zniesienia własności
prywatnej.
Jan Kalwin Reformator francuski; twórca tezy o predestynacji. przeprowadził
reformację w Szwajcarii.
Henryk VIII Tudor Władca Anglii, który zerwał z Kościołem katolickim i wprowadził
anglikanizm.
Karol IX Walezjusz Władca Francji, który wystąpił przeciwko hugenotom podczas nocy Św.
Bartłomieja. Próbował dokonać inwazji Anglii za pomocą Wielkiej Armady.
Henryk IV Burbon Przywódca hugenotów francuskich; pierwszy władca z dynastii Burbonów.
Wprowadził edykt nantejski dając hugenotom wolność wyznania.
Ignacy Loyola Założyciel Towarzystwa Jezusowego – zakonu jezuitów.

Zygmunt III Waza Polski król elekcyjny, który wprowadził unię brzeską. Zwolennik
kontrreformacji.
Karol V Habsburg Cesarz Habsburgów – panował od 1519 do 1556 gdy abdykował. Panował
nad olbrzymim imperium Habsburgów, w skład którego wchodziły m.in.
Hiszpania z koloniami, posiadłości włoskie, francuskie, Niderlandy, część
krajów niemieckich, Czechy czy Austria.
Filip II Habsburg Król Hiszpanii, który nie zgadzał się na niepodległość Zjednoczonych
Prowincji (Holandii).
Sulejman II Wspaniały Władca imperium osmańskiego, który rozpoczęła ekspansję na Węgry.

Dopisz pojęcie do opisu.

POJĘCIA
POJĘCIE OPIS

3
symonia Sprzedaż stanowisk kościelnych

reformacja Ruch polityczny, religijny i społeczny, w Europie w XVI w., którego celem była
oddolna reforma Kościoła katolickiego w zakresie doktryny, obyczajów i liturgii.
dualizm Istnienie obok siebie dwóch odrębnych zjawisk. W życiu gospodarczym Europy
oznaczał dwie odrębne drogi rozwoju gospodarczego
nepotyzm Obsadzanie stanowisk kościelnych przez krewnych

nikolaizm Łamanie zasady celibatu

kontrreformacja Ruch religijny i polityczny skierowany przeciwko reformacji, zapoczątkowany

soborem trydenckim
refeudalizacja Powrót do stosunków feudalnych

doktryna Ogół poglądów, które leżą u podstaw danej szkoły filozoficznej; ogół poglądów,
które stanowią podstawę religii.
humanizm Prąd umysłowy epoki Odrodzenia, który przeciwstawiał średniowiecznemu
teocentryzmowi zainteresowanie człowiekiem, jego miejscem we
wszechświecie.
urbanizacja Proces powstawania i rozwoju miast.

manufaktura Zakład produkcyjny w XV – XVIII w., w którym produkcja masowa złożonego

produktu końcowego odbywa się ręcznie i oparta była na podziale pracy:
poszczególne etapy produkcji wykonywane były przez pracowników
wyspecjalizowanych w ich wykonywaniu.
dewaluacja Spadek wartości pieniędzy

folwark Gospodarstwo rolne lub rolno – hodowlane, którego produkcja jest nastawiona
na zbyt.
grodzenia Proces komasowania przez pana feudalnego dużej ilości gruntów w celu
wypasu owiec, zapoczątkowany w Anglii w XVI w.
połownictwo Forma dzierżawy ziemi (całych gospodarstw chłopskich), charakterystyczna dla
Francji w XVI w., w której pan feudalny w zamian za dzierżawę ziemi
otrzymywał znaczną część zbiorów (od 1/3 do 3/4) .
sobór Zjazd wszystkich biskupów

dogmat Twierdzenie, które przyjmujemy za pewnik tylko na podstawie autorytetu,

wiary.
predestynacja Jedna z podstawowych tez kalwinizmu, zgodnie z którą zbawienie człowieka
jest zależne wyłącznie od Boga, a człowiek nie ma na nie wpływu.
karawela Rodzaj statku z końca XV i z XVI w., które cechowały wysokie burty i
ożaglowanie mieszane – żagle rejowe i żagle łacińskie.
renesans / Epoka w dziejach kultury europejskiej, zapoczątkowana w XIV w. we Włoszech,
odrodzenie która trwała do końca XVI w., a którą cechowało zainteresowanie kulturą
antyczną i humanizm.
hugenoci Francuscy kalwini.