 Perspektywa interpersonalna w ujęciu mimicznego sprzężenia zwrotnego

 Chemiczne sygnały emocji strachu

a) Zapach strachu?
- oznaki strachu to nie tylko mimika, wokalika czy zachowania ale także zapach, który
może być specyficznie powiązany z emocją strachu

 Badanie:
1) Mężczyzna na siedmiometrowym palu  kazano mu skoczyć (wzbudzenie emocji
strachu)
2) Zbierano pot z pod jego pach  by użyć go w następnej części badania
3) Porównywano pot z ćwiczeń fizycznych i tej procedury z palem (20 minut)

4) Chemosensoryczne sygnały strachu

 Uczestnicy badania potrafią odróżnić butelkę „strachu” od butelki neutralnej
 Butelki „strachu” nasilają stan lęku u kobiet
 5) Chemosensoryczne sygnały strachu a ekspresje mimiczne
 Analiza ekspresji mimicznej kobiet, które „wąchały” próbki okazało się (zastosowano
elektromiograf do badania skurczów mięśni), że wykryto ekspresje mimiczne
występujące przy strachu  PERSPEKTYWA INTERPERSONALNA

MÓZGOWE MECHANIZMY EMOCJI

 Teoria Cannona – Barda – lata 20’ XX w. (James XIXw.)

 Badanie nad emocją gniewu u kotów (Kalat)
 W przeciwieństwie do Jamesa, takie ośrodki mózgowe odpowiedzialne za emocje zostały
wyodrębnione
 Centralnym ośrodkiem mózgu emocjonalnego jest podwzgórze
 Procesy tam zachodzące (podwzgórze) są źródłem doświadczenia emocjonalnego –
odczucia
 Podwzgórze jest także źródłem typowych reakcji emocjonalnych – chodzi o zachowania
emocjonalne
 Reakcje trzewne są niespecyficzne – takie same dla każdej emocji, w przeciwieństwie do
Williama Jamesa, który traktował raczej o specyficzności reakcji trzewnych ( różne
reakcje w zależności od emocji)
 Reakcje trzewne (wisceralne) zachodzą zbyt wolno, żeby mogły decydować o tym jaka
emocja się pojawi – niektóre emocje mogą pojawić się bardzo szybko w stosunku do
bodźca emotogennego (dynamika reakcji fizjologicznych np. GSR – widać wyraźnie, że po
pojawieniu się bodźca następuje powolne wzrastanie tej reakcji, tak samo jak powolne
jest jej opadanie, wygaszanie)
  Reakcje emocjonalne mogą pojawiać się równolegle z doświadczeniem emocjonalnym
 Żeby pojawiły się zachowania emocjonalne nie musi najpierw pojawić się doświadczenie
emocjonalne

 Schematyczne porównanie Jamesa teorii emocji i Talamiczną teorię emocji ( Cannon- Bard)

 Talamiczna  dlatego, że w Centrum tej koncepcji jest podwzgórze, określana też jako
Centralna (mózgowe podłoże emocji)
 Podsumowanie: różnice w strukturach mózgowych i reakcji o charakterze fizjologicznym

 SCHACHTERA- SINGERA POZNAWCZO- FIZJOLOGICZNA TEORIA EMOCJI

 Dwuczynnikowa teoria emocji  dla powstania emocji istotna jest interakcja napięcia
fizjologicznego z interpretacją sytuacji (poznawcza) – pojawiła się w latach 60’ (czasy
poznawcze)
 Napięcie fizjo to jest czynnik, które wpływa na intensywność a nie na jakość i rodzaj
emocji – o tym decyduje poznawcza interpretacja (tak samo jak o tym czy w ogóle ona
powstanie)
 Komponenty stanu emocjonalnego:
1) Emocja = interakcja napięcia fizjologicznego z interpretacją sytuacji
 Napięcie fizjologiczne określa intensywność przeżywanego stanu, a nie jego jakość
 Poznawcza interpretacja zdarzenie decyduje o tym jak emocja się pojawi (jeśli w ogóle)
 Jedynie obecność tych dwóch elementów (temporalna koincydencja) nie wystarcza, musi
nastąpić powiązanie napięcia fizjologicznego z konkretną sytuacją – przypisanie
pobudzenia do źródła tworzy emocje
*sama obecność tych czynników nie wystarcza do tego  konieczne jest przyczynowe
powiązanie napięcia (musi być spostrzeżone) z konkretną sytuacją emotogenną. Tutaj
warunkiem musi być przyczynowe powiązanie tych dwóch elementów w taki sposób, że
nastepuje przypisanie napięcia do jakiegoś źródła – proces atrybucji  dopiero wtedy
powstaje emocja

 W tej koncepcji możemy mówić o dwóch schematach:

1) Proces generowania emocji w życiu codziennym
- ocena poznawcza – ważny składnik procesu emocjonalnego – Schachter i Singer
wprost go nie wymieniali, ale uważali że był – musi dojść do oceny poznawczej,
ponieważ nie rozumielibyśmy skąd to napięcie fizjologiczne jest
- odczucie napięcia prowadzi do atrybucji i poszukiwania powodu pojawienia się
napięcia  nie wszystkie będą prowadzić do emocji, ale jeśli zostanie powiązane ze
zdarzeniem powstaje emocja

2) Proces generowania emocji w sytuacji badania eksperymentalnego

  Punktem wyjścia jest samo napięcie fizjologiczne – wprowadzenie paradygmatu
pobudzania fizjologicznego poprzez wprowadzanie substancji, które mają działanie o
efekt
 Jeśli napięcie zostanie przyczynowo powiązana z jego źródłem to możemy się spodziewać
powstanie emocji
 Jest to przykład paradygmatu, który miał na celu weryfikować ich tezy

 Po pierwsze ich teoria odnosiła się w głównej mierze do subiektywnego aspektu emocji i ich
doświadczania w sposób świadomy – z tego powodu nazywa się TEORIĄ SUBIEKTYWNYCH
ODCZUĆ – komponent subiektywno- doznaniowy dominuję w tej koncepcji
 Schachter twierdził, że pobudzenie fizjologiczne jest konieczne dla powstania doświadczenia
emocjonalnego, ale nie do pojawienia się zachowań emocjonalnych
 Nie sprecyzowali tego czy występuje jakaś relacja pomiędzy subiektywnym doświadczaniem
emocji a ekspresją i zachowaniami jako komponentami emocji. W szczególności nie twierdził,
że subiektywne odczucia motywują lub powodują do wystąpienia korespondujących z tym
odczuciem zachowań.
 Zgodziliby się co do tego, że procesy poznawcze mają charakter nieświadomy, automatyczny,
przebiegają bardzo szybko, dlatego pozwalają wyjaśnić dlaczego nasze reakcje emocjonalne
nawet na bardzo złożone sytuację pojawiają się szybko
 Zdaniem schachtera emocja pojawia się po a nie przed procesami poznawczymi – emocje są
poprzedzone procesami poznawczymi
 Musimy pamiętać, że w tej koncepcji „napięcie fizjologiczne” odnosi się do PERYFERYCZNEGO
SYSTEMU WEGETATYWNEGO, i to napięcie jest niespecyficzne, niezróżnicowane pod
względem rodzajów emocji – mimo tego, ze nie wykluczał on specyficznego napięcia
fizjologicznego dzięki nowym metodom badawczym, ale uważał, że to nie będzie miało
znaczenia, ponieważ to będą tak subtelne reakcje, że nie będziemy w stanie tego spostrzec –
nie będzie mógł być uruchomiony proces atrybucji
 Samo napięcie fizjologiczne wg niego ma charakter neutralny – znaczenia nabiera dopiero
kiedy zostanie przez jednostkę spostrzeżone i powiązane z jakimś konkretnym obiektem

 Badania nie potwierdzają całości koncepcji Schachtera i Singera, natomiast potwierdzają,

niektóre jego elementy i zagadnienia poruszane w ramach tej koncepcji

 BADANIA:
 Nie możemy manipulując interpretacją „wybierać” sobie emocji, którą będziemy
przeżywać
 Natomiast z różnych badań autorów wynika, że
a) Jeśli nastąpi błędna atrybucja napięcia fizjologicznego do źródła neutralnego
spowoduje to zmniejszenie intensywności przeżywanego stanu emocjonalnego –
czyli subiektywnego odczucia np. zostanie podana informacja, że środek podany
powoduje symptomy podobne do tych, które są przy napięciu fizjologicznym
powstającym pod wpływem emocji – to powinno zmniejszyć intensywność
odczuwania emocji
 BADANIA EKSPERYMENTALNE – potwierdzają
Badani przypisując napięcie, którego przyczyną jest emocja do czynnika nie-
emocjonalnego (np. jakiegoś leku), to odczucie tej emocji zmniejsza się – ale też mogą
pojawić się zmiany w zakresie zachowań

 BADANIE POZA LABORATORYJNE (kliniczne) – nie potwierdzają

Badanym, którzy na co dzień mają styczność z lękiem i strachem podawano i stosowano
podobną schematycznie właściwość np. leku, który miał być intepretowany jako
przyczyna odczuwanych emocji – niestety to nie zadziałało

 Dlaczego tak się zadziało?

 Prawdopodobnie w laboratorium osoba badana znajduję się w takiej sytuacji po raz
pierwszy – zmiana tej atrybucji jest łatwa. W sytuacjach, w których emocja pojawia się
wiele razy np. cyklicznie – zmiana atrybucji jest bardzo trudna

 Empiryczna weryfikacja implikacji drugiej !!!

 Jeśli nastąpi błędna atrybucja „nieistotnego” napięcia do źródła emocjonalnego to może
nastąpić silniejsze odczucie emocjonalne np. wykonywanie ćwiczeń prowadzi do
napięcia, ale nie ma charakteru emocjonalnego, ale może wpływać na uczucie
 emocjonalne kiedy nastąpi błędna atrybucja tego napięcia do sytuacji, która np. nastąpi
po sytuacji wykonywania ćwiczeń
 Paradygmat „transferu pobudzenia emocjonalnego” – j.w.
 W badaniach pokazano, że wcześniejsze wykonywanie ćwiczeń fizycznych:
a) Nasila seksualne podekscytowanie jako reakcji na oglądanie filmów erotycznych
b) Nasila negatywny nastrój u osób, które otrzymały odnoszące się do nich negatywne
informacje
c) Nasila wrogie reakcje agresywne w reakcji na prowokacje

 Pewne ograniczenia tego podejścia; transferu pobudzenia emocjonalnego:

a) Efekt ten nie pojawia się kiedy osoby badane znajdą się w sytuacji emocjonalnej
bezpośrednio po działaniu czynnika nasilającego napięcie fizjologiczne – mało
prawdopodobne jest wtedy zainicjowanie błędnej atrybucji
b) Musi upłynąć odpowiedni czas – nie za dużo nie za mało, ponieważ jeśli upłynie za
mało to atrybucja będzie poprawna, jak za dużo to napięcie zmaleje

 Ostatnia z klasycznych koncepcji – trudna do potwierdzenia z jedne strony, natomiast

eksperymentalnie pewne implikacje udało się wyprowadzić i potwierdzić

TE KONCEPCJE STANOWIĄ FILARY MYŚLENIA, DAJĄ PODSTAWY DO DZISIEJSZYCH BADAŃ,

WYPROWADZIŁY WAŻNE POMYSŁY I ZACZYNKI BADAWCZE

MÓZGOWE MECHANIZMY EMOCJI

 Badania fMRI – rezonans magnetyczny funkcjonalny; pozwala na bezinwazyjne badanie

całego mózgu; podsumowania badań, wniosków metaanalizy:
 Neuronalne korelaty podstawowych emocji – uwzględniono
 Metaanaliza: 1993-2008 – 89 badań z użyciem fMRI
 Wyselekcjonowano 30 do analizy
 Badania – bodźce; wykonywanie zadań wzbudzających emocje, eksponowanie bodźców
emotogennych (np. zdjęć) lub mimicznych ekspresji
 Badania – brutalne badania Cannona- Barda – usuwanie części mózgu
 Case studies – choroby powodują uszkodzenia struktur mózgowych o precyzyjnym
charakterze, gdzie neurodegeneracji ulega ściśle określona struktura – można badać jakie
uszkodzenia powodują jakie choroby, z czego płyną także ważne implikacje dla emocji
 Graficzny wynik badań fMRI – które pokazuję nam jakie obszary mózgu są aktywne w danej
emocji

 obszary aktywizowane są odmienne dla poszczególnych rodzajów emocji – jest

zróżnicowanie
 obszary nie ograniczają się do jednego rejonu – tylko jest ich wiele. Natomiast nie
możemy na podstawie samej aktywności stwierdzić, że osoba odczuwa daną emocję,
ponieważ te obszary mogą uczestniczyć w innych procesach psychicznych, nie-
emocjonalnych
 hipoteza jest taka, że są w mózgu ośrodki odpowiedzialne za aktywizowanie
poszczególnych i konkretnych emocji – PODEJŚCIE LOKALIZACYJNE
 są też tacy, którzy uważają, że w procesie emocji bierze udział cały mózg

 CIAŁO MIGDAŁOWATE – komputer emocjonalny

 Bardzo ważna struktura dla powstawania emocji
 AMYGDALA
 Bierze udział w regulacji emocji, uwagi, pamięci i procesach podejmowania decyzji –
nie wszystkie rodzaje pamięci, ale te w kontekście emocji (…)
 W CM zachodzi proces przetwarzania informacji o dużym znaczeniu biologicznym
 Jest odpowiedzialne na konwergencje emocji tzn. jego rozbudowana architektura
pozwala na integrowanie sensorycznych reprezentacji bodźców z procesami
poznawczymi i emocjonalnymi – rozbudowana architektura wiąże CM z informacjami
ze środowiska poprzez receptory, ale jest powiązane z ośrodkami, które zawiadują o
reakcjach o charakterze również emocjonalnym
  Otrzymuje informację sensoryczna ze wszystkich modalności sensorycznych –
słuchowe, wizualne, dotykowe i inne
 Są bogate połączenia wewnątrz CM (jądra i połączenia między nimi)

 Powiązania ciała migdałowatego

 Połączenia wstępujące, ważne dla emocji:

a) Aktywizacja podwzgórza, przysadki i gospodarki hormonalnej etc.
b) Układ autonomiczny

 Widoczne przejawy emocji aktywowane przez AUN

 AUN jest aktywizowany przez amygdale
 Ciało migdałowate – badania terenowe
 Badania z XX w.
 Badane poprzez badanie osób z uszkodzeniami CM, lub z wykorzystaniem fMRI
 BRUTALNE badania terenowe nad zwierzętami – Artur Kling 1968
 Badanie na Rezusach – po usunięciu zostały wygnane

 Wnioski z tego badania: u małp po usunięciu ciał migdałowatych nastąpiło osłabienie lub
nawet zanik zdolności do przewidzenia i unikania niebezpiecznych konfrontacji. Małpy
były bezbronne wobec ataków i niezdolne do rywalizowania z innymi małpami o pokarm.
 CM pełni bardzo ważne funkcje adaptacyjne i ważne do przetrwania i przeżycia
 STRACH – amygdala w emocji strachu
 Ma powiązania w emocji strachu, ale nie tylko- aczkolwiek strach jest na szczególnym
miejscu

 Znieruchomienie  reakcje emocji strachu

4xF :
1. Freezing – zastygnięcie w bezruchu
2. Flight – ucieczka
3. Fight – walka
4. Fright – toniczne znieruchomienie

 PODWZGÓRZE – wydzielanie kortyzolu (kortykosteronu), który jest odpowiedzialny za

zwiększenie stężenia glukozy we krwi – aby przygotować nas do ucieczki. Niektóre z tych
funkcji polegają na usuwaniu nadmiaru wody.
 Wyolbrzymienie odruchu orientacyjnego  RO* reakcja orientacyjna w innym ujęciu, w
innym aspekcie
 RO w kontekście emocji strachu
  Toniczne znieruchomienie – bardzo blisko zagrożenie, może dochodzić do pojawienia się
tonicznego znieruchomienia

 Różnice pomiędzy zastygnięciem w bezruchu a tonicznym znieruchomieniem

1. Zastygnięcie w bezruchu
a) Jest wolicjonalny
b) Zwiększona uwaga na potencjalne zagrożenie
c) Spowolnione tempo bicia serca
- bezruch ten pojawia się nie tylko na bodźce zagrażające, ale także na bodźce
nowe

2. Toniczne znieruchomienie (bezruch)

a) Stan mimowolny i niewyuczony czasowego znieruchomienia, sztywność mięśni z
ostrym początkiem i końcem – paraliż przy zachowaniu pełnej świadomości
b) Zamknięcie oczu
c) Mogą występować drgawki – drżenie jak przy chorobie Parkinsona
d) Niemożność wykonania ruchu
e) Zmniejszona wrażliwość na ból (anelgezja) – ewolucyjny mechanizm
f) Odczucie zimna
g) Redukcja wokalizacji – nie ma krzyku, nie ma wołania o pomoc
 Na przykładzie zeznań Brejvika – toniczne znieruchomienie uniemożliwiło ucieczkę
 TZ jest reakcją bardzo starą ewolucyjnie – byłą reakcja adaptacyjną, umożliwiała
pozostanie niezauważonym przez drapieżnika
  W nowej ewolucyjnie sytuacji ta sama reakcja może działać przeciwnie – NIE
ADAPTACYJNIE, niektórzy uważają, iż również ofiary gwałtu mogą mieć tą samą reakcje
 Są badania na ten temat, że u ofiar gwałtów taka sama reakcja może wystąpić – co
również ma charakter nie adaptacyjny, przeciwne działanie – uniemożliwia ucieczkę (?)
 Osoby np. ofiary gwałtu u których taka reakcja wystąpiła mogą się samoobwiniać –
pierwszą reakcją jest strach, potem może być samoobwinianie (szczególnie kiedy zadziało
się TZ)

 HIPOALGEZJA – zjawisko polegające na tym, że podczas zdarzenia wywołującego emocje

strachu występuję zmniejszenie wrażliwości na ból – z punktu widzenia ewolucji to ma sens,
ponieważ silne zagrożenie oznacza konieczność zmagania się z konsekwencjami np. rany –
zmniejszenie wrażliwości na ból zwiększa szanse na przetrwanie
 W psychologii emocji istnieje nurt badający relacje między BÓLEM a emocją STRACHU –
jak strach wpływa na odczuwanie bólu?
 W wielu badaniach w tym nurcie wyniki pokazały, że strach raczej nasila odczuwanie
bólu- powoduje HIPERalgezje niż HIPOalgezje
 Jak to wyjaśnić?
 Czynnikiem różnicującym, decydującym o tym czy pojawi się HIPO czy HIPERalgezja
może być:
a) Natężenie emocji strachu – HIPER jest wtedy kiedy strach nie jest tak silny
b) HIPO pojawia się wtedy kiedy strach jest bardzo silny

 Pocenie się przy strachu?

a) Ewolucja? Aspekt interpersonalny – najbardziej widoczna funkcja, ale czasem pot
pojawia się tak, że go nie widać (nie stanowi to sygnału). Chemosensoryczne sygnały o
osobnikach znajdujących się w strachu
b) Obniżenie temperatury ciała – ośrodki termoregulacji w mózgu, w emocji strachu obniża
się temperatura ciała
c) Istnieją jakieś inne powody? Związane z jakimiś mechanizmami biologicznymi niezależnie
od tego jak jest odbierane?
d) Funkcje biologiczne pocenia się w strachu w podejściu ewolucyjnym:
 Eksperymentalna dermatologia:
 W 2001 roku odkryto w pocie białko (dermisin) – które po przekształceniu
właściwości antybakteryjny, antygrzybiczy – wydzielanie potu może być związane
i pomocne w zakresie ochrony przez zakażeniami i w zakresie sprzyjania dobremu
gojeniu się rany
 Ewolucja: zabezpiecza do lepszego radzenia sobie w zakresie gojenia się ran i
ewentualnego zranienia, ale nie ma jej u zwierząt? Może to być filogenetycznie
późniejszy etap, proces i dar od ewolucji
e) Produkt uboczny adaptacji – np. produktem ubocznym adaptacji jaką była umiejętność
poruszania się na dwóch nogach jest umiejętność surfowania i robienia akrobacji na fali-
 być może niektóre funkcje pocenia się w emocji strachu również są produktem ubocznym
adaptacji (?)

 Christopher Patrick – badanie reakcji orientacyjnej

 Schemat reakcji orientacyjnej w ujęciu Patricka – podstawy neuronalne

 Bodziec – hałas, dźwięk

 Schemat RO z uwzględnieniem emocji strachu, który się pojawia dzięki powiązaniom

(anatomicznym i funkcjonalnym) pomiędzy układem siatkowatym a ciałem
migdałowatym.

 Ciało migdałowate uaktywnia się kiedy jest emocja strachu i CM poprzez połączenia a
US powoduje zwiększenie intensywności tej aktywizacji i w konsekwencji tego mamy
nasilenie RO
 Patrick badał to za pomocą elektromiografu, poprzez umieszczeni elektrod w
mięśniach wokół oczu, które są odpowiedzialne za zamykanie oczu, za mrugnięcie
(pojawia się najwcześniej, ma najkrótszy czas latencji) – elektromiograf pozwala
badać siłę tego skurczu (siła skurczu była zmienną zależną) weryfikowano:
- jeśli wszystko zostaje uruchomione w sytuacji strachu  RO zostaje wyolbrzymiona
- wykres badawczy:
* w momencie strachu RO jest silniejsza, ponieważ CM aktywuje się i wpływa na
układ siatkowaty
* badanie przebiegało w ten sposób, że mierzył on siłę skurczu okrężnych mięśni oczu
podczas wyświetlania slajdów ( o różnej walencji) – siła RO w stosunku do slajdów
 nieprzyjemnych jest silniejsza – wyolbrzymienie RO, może pojawić na skutek
procedur badawczych, ale może się pojawić także u osób w życiu codziennym – PTS,
PTSD.
* dlaczego to są ważne badania? Ponieważ, uzyskujemy możliwość diagnozowania
emocji strachu nie bazując na wskaźnikach zawiadywanych przez AUN; chodzi tutaj o
mięśnie twarzy. Po drugie; to dało możliwość uchwycenia różnic indywidualnych

 Różnice indywidualne jako implikacje płynące z badania Patricka:

  Deficyt wyolbrzymienia RO u psychopatów – dlatego ważne było badanie traktujące o
wskaźnikach nie zawiadywanych prze AUN; wskaźniki AUN dawały różne rezultaty
 Chodziło o deficyt strachu u psychopatów – nie różnią się gdy chodzi o wpływ odczuć
o charakterze pozytywnym
a) Pozytywne – obniżenie siły skurczu m. okrężnych oczu
b) Neutralne – wyolbrzymienie RO
c) Nieprzyjemne – obniżenie, co może wskazywać na występowanie deficytu emocji
strachu

 FUNKCJE CIAŁA MIGDAŁOWATEGO  POZA SCHEMATEM

 CASE STUDY: Pacjentka SM (Joseph LeDoux)
 Badano na wiele różnych sposobów – dotknięta chorobą osoba
 IMPLIKACJE, dla rozumienia niektórych aspektów emocji
 SM cierpiała na rzadką postać choroby genetycznej Urbach- Wiethe, która jest
dziedziczona recesywnie (mutacja w genie ECM1). Choroba ta polega na degeneracji CM
a jednym z jej objawów może być ochrypnięty głos, czy szybko starzejąca się skóra. Co
powodowało ostracyzm i wykluczenie przez rówieśników. Neurodegernacja
spowodowana błędem genetycznym ogranicza się tylko do degeneracji CM, inne procesy
i struktury, które mają duże znaczenie dla życia i procesu emocjonalnego zostały
zachowane – mówiono, że pacjentka ta nie potrafi czuć emocji strachu (na co wskazuje
uszkodzenie CM), natomiast jak się okazało w badaniach odczuwa strach; STRACH
INTEROCEPTYWNY.
 Sposób badania pacjentki SM

 Sposób badania pacjentki SM

  Strach interoceptywny – wzbudza się go poprzez podawanie mieszanki powietrza ze
zwiększoną ilością CO2

 Przypadek pacjentki SM
 Obustronne uszkodzenie jąder ciała migdałowatego
 Brak uszkodzenia innych struktur korowych i podkorowych – normalnie funkcjonujące
 Brak możliwości wytworzenia warunkowej reakcji strachu – wie i potrafi powiedzieć,
kiedy pojawi się określony bodziec – pamięc związana z hipokampem (deklaratywna),
natomiast pamięć emocjonalna jest zaburzona (uszkodzenie CM)
 Tylko jedna postawa w zachowaniach wobec innych np. osób nieznajomych – odnosi się
do tych osób z całkowitym zaufaniem (mało adaptacyjne), była bezbronna w sensie nie
zakładania „czarnego scenariusza” na swoją niekorzyść
 BRAK ZDOLNOŚCI DO ROZPOZNAWANIA EMOCJI STRACHU
 Ośrodki w ciele migdałowatym też pełnią ważną funkcją w rozpoznawaniu emocji

 Do badania tego użyli eye-trackera – brak fiksowania wzroku wokół oczu, co utrudnia
rozpoznanie strachu- przy wszystkich innych kierowała dobrze (?)
  Kiedy poproszono ją, żeby kierowała wzrok na oczy to rozpoznawała trafnie emocje
strachu:

 SM – strach interocepcyjny (interoceptywny)

- strach eksterocepcyjny jest wywołany przez bodźce wizualne lub słuchowe
(eksterocepcyjne)
- interocepcja – czucie wisceralne; odczucia pochodzące z narządów lub wrażenia
naczynioruchowe odczuwane dzięki stymualcji zakończeń nerwowych
- w przypadku pacjentki wzbudzany był za pomocą inhalacji powietrza; mieszanki
powietrza zawierające 35% CO2 – 875 razy więcej niż w powietrzu, którym oddychamy
- wdech i stan nagłego zwiększenia CO2 we krwi, który powraca do normy po ok. 30
sekundach

 Po podaniu mieszanki (poziom CO2 wraca do normy w ciągu 30 sekund) chemoreceptory

w peryferyjnym jak i w centralnym systemie nerwowym zostają zaktywizowane, co
uruchamia fizjologiczne reakcje, SZCZEGÓLNIE NASILONE ODDYCHANIE
 Jest to ILUZJA BRAKU POWIETRZA – ponieważ poziom tlenu się nie zmienia. Po zażyciu
stan odczucia braku powietrza trwa około 1 minutę (odczucie braku powietrza, stres
oddechowy etc.)
 Mimo tego, że jest to iluzja to może w niektórych przypadkach wywołać atak paniki ( u
osób narażonych na takowe)

 Hipoteza; CO2 nie wywoła strachu u pacjentki SM

 Ponieważ CM jest uszkodzone i inne wzbudzenie strachu się nie udało
 Jak się okazało u pacjentki SM nastąpił 5 minutowy atak paniki, a sama to opisywała jako
najgorszy strach w jej życiu
 Jak to pogodzić z założeniem traktującym o roli CM w emocjach (szczególnie strachu) ?
1) Ten paradoksalny wynik sugeruje, że ciało migdałowate zamiast indukowania paniki,
bierze istotny udział w jej hamowaniu
 2) To może być prawdopodobne wyjaśnienie, dlaczego u pacjentów dotkniętych
zaburzeniem napadów paniki stwierdza się atrofie CM
3) Patologia CM prawdopodobnie prowadzi do rozhamowania obwodów paniki –
ośrodki zawiadujące strachem interoceptywnym znajdują się w pniu mózgu

 CM może pełnić rolę inicjujące w przypadku strachu EKSTEROCEPTYWNEGO a w przypadku

INTEROCEPTYWNEGO pełni funkcję hamujące – jeśli hamowanie zostaję zaburzone mamy do
czynienia z np. zaburzeniem, a w przypadku SM nie mamy możliwości zablokowania
przeżywania strachu interoceptywnego.
 Wynik ten nie podważa roli CM

TEORIA EMOCJI PODSTAWOWYCH

EKSPRESJE EMOCJI PODSTAWOWYCH

 Analiza ekspresji mimicznych podstawowych emocji

 EKSPRESJA EMOCJI ZAKŁOPOTANIA – przejawy zakłopotania; mimika i ruchy ciała w ujęciu
Dachera Keltnera
 Dacher Keltner
 Prowadził badania nad emocjami samoświadomościowymi
 Jak przejawia się zakłopotanie?
Podczas konstruowania emocji, mogą pojawić się emocje rozbawienia (śmiech) oraz
zakłopotania. Dacher Keltner zauważył, że te emocje mogą się ze sobą mieszać i
występują mieszanina emocji zakłopotania i rozbawienia.
 Badał to za pomocą systemu kodowania ruchów twarzy, analizował także ruchy
towarzyszące np. ruchy głowy, gałek ocznych, rąk etc.
 Porównujemy te emocje (rozbawienie i zakłopotanie), ponieważ Daher Keltner te same
zachowania u osób, które przeżywały zakłopotanie w tej samej sytuacji co inne osoby
przeżywały w tej samej sytuacji rozbawienie – dokonywanie porównań wewnątrzosobniczych
 Rozbawienie jest emocją pozytywną a zakłopotanie raczej negatywną

 Zakłopotanie
 Wzrok skierowany w dół – istotne gdzie kierujemy wzrok
 W porównaniu z rozbawieniem:
 Częstotliwość – brak różnic
 Latencja – prawie 5 razy krótsza niż w przypadku rozbawienia (jak szybko się pojawia)
  Czas trwania – prawie 2 razy dłuższy niż w przypadku rozbawienia

 UŚMIECH KONTROLOWANY
 Częstotliwość – prawie 2 razy większa pojawiania się w emocji zakłopotania
 Uśmiech kontrolowany
 Twarz neutralna – porównania ekspresji mimicznych dokonujemy zawsze z twarzą
neutralną

 Uśmiech Duchennowski – prawdziwie przeżywana radość

 FACS – system kodowania ruchów twarzy (za pomocą symboli, które określają mięśnie
kurczące się w danej emocji) np.
 FACS 6+12C+25 gdzie:
 6 – podniesione policzki (kurze łapki)
 12 – ukośne podniesienie kącików ust (uśmiech), C – oznacza poziom intensywności
(trzeci stopień)
 25 – oznacza otwarte usta

 DUCHENNE vs. NON- DUCHENNE

 Podniesione policzki
 Proporcjonalne fazy i „gładki” przebieg, a przy nie duchenne są „haczyki” – mimiczna
niepewność (cecha morfologiczna i dynamiczna tego ruchu)
 Krócej trwa Duchennowski
 Różnice nie zależą od rodzaju sytuacji – izolacja vs. interakcja
 Kluczowe znaczenie mięśni okrężnych oczu
 Uśmiech D jest powiązany z odczuwaniem rozbawienia, zadowolenia
  Inny wzorzec aktywności Centralnego Systemu Nerwowego w przypadku D, który jest
powiązany z komponentem subiektywno- doznaniowym

 Porównanie DUCHENNOWSKIEGO i DUCHENNOWSKI kontrolowany, o czym świadczy:

 Oprócz trzech ruchów przy poprzednim występują jeszcze dodatkowe
 FACS: 6 + 12C + 15C + 17B + 24B, gdzie:
 6 – podniesienie policzków
 12 – „uśmiech” – ukośne podniesienie kącików ust, C – intensywność
 15 – kąciki ust jednocześnie skierowane w dół, C – jw.
 17 – podniesienie podbródka do góry, B – jw.
 24 – ucisk wargi dolnej na górną i górną na dolną, B – jw.
 Uśmiech kontrolowany może oznaczać chęć zmniejszenia intensywności przeżywanej
emocji

 DUCHENNOWSKI KONTROLOWANE vs. NIE- DUCHENNOWSKI KONTROLOWANY

 FACS: 12C + 14 + 24B, gdzie:
 Nie występuje podniesienie policzków (6)
 Samo podniesienie ukośne w górę kącików ust
 Występują dwa elementy , które pokazują nam, że jest to uśmiech nie-
duchennowski:
a) Wzajemne naciskanie na siebie ust (24)
b) 14 – zaciskanie kącików ust do wnętrza

 KELTNER stwierdził obecność uśmiechu NIE- DUCHENNOWSKIEGO niekontrolowanego w

emocji zakłopotania
 ZAKŁOPOTANIE
 Oznaki: uśmiech niekontrolowany w emocji zakłopotania (?)
 Dlaczego w zakłopotaniu pojawia się uśmiech?
1) Uśmiech może pojawiać się w celu ukrycia społecznego dyskomfortu – skuteczny,
ponieważ jest błędnie odczytywany – uśmiech jako maska, ta technika jest skuteczna
gdyż jest błędnie odczytywana przez obserwatorów
2) Może pojawić się jako forma przyznania się do nieodpowiedniego społecznie
zachowania, które podważa wizerunek społeczny – stosowane w różnych kontekstach
interpersonalnych – forma przyznania się i naprawy wobec innej osoby
3) Uśmiech samoświadomościowy, może być powiązany z zachowaniem
podporządkowania, które występuje u naczelnych – dotyczy on emocji zakłopotania, taki
uśmiech wiążą z podporządkowaniem w sytuacji pojawienia się zdarzenia zagrażającego

 ZAKŁOPOTANIE a RUCHY GŁOWY

 Ruchy głowy częściej pojawiały się w emocji zakłopotania niż rozbawienia
 Odwrócenie głowy – charakterystyczne dla emocji zakłopotania

 ZAKŁOPOTANIE a DOTYK TWARZY

 Ponad 2x częściej w przypadku emocji zakłopotania niż rozbawienia

 SPEKTRUM PROTOTYPOWE ROZBAWIENIA A ZAKŁOPOTANIA

 Zakłopotanie:
 Wzrok w dół
  Uśmiech kontrolowany KONTROLOWANY
 Głowa odwrócona
 Dotknięcie twarzy ręką

 ROZPOZNAWANIA EKSPRESJI na powyższych fotografiach

 W największym stopniu osoby rozpoznawały emocje zakłopotania a przesuwając się w
lewo na powyższej skali jest coraz mniejszy

 Elementy są rozpoznawane i na końcu są formułowane przewidywania czy emocja

zaskoczenia zostanie dołączona do grupy emocji uniwersalnych (są podobne kulturowo
rozpoznawane)
 ROZPOZNAWANIE EMOCJI

 Przerażenie wyznacza postawę obronną

 Zakłopotanie = zażenowanie

 Rozpoznawanie emocji w warunkach naturalnych

 Badanie Tracy, Robins 2008
 Dotyczyło rozpoznawania 8 emocji:
- gniew
- strach
- smutek
- wstręt
- radość
- zaskoczenie
- zaskoczenie i duma ( wstyd, poczucie winy)

 W każdym bloku chodziło o rozpoznawanie określonej emocji w blokach np. rozpoznaj

gniew w serii fotografii ekspresji

 Wprowadzono trzy warunki:

1) Szybkie rozpoznawanie; krótki czas ekspozycji danej fotografii (decyzja tak szybko jak to
jest możliwe i kieruj się intuicją)
2) Rozpoznaj po namyślę; zastanów się czy wskazana emocja pojawiła się w danej fotografii
(czas ekspozycji ekspresji wynosił 8 sekund – bez możliwości skrócenia)
3) Rozpoznawanie przy obciążeniu poznawczym; najbardziej zbliża do sytuacji rzeczywistych
rozpoznawania emocji o charakterze niewerbalnym (jest to „drugie zadanie” po np.
rozmowie, jest zadaniem drugoplanowym)
 Obciążenie poznawcze zostało wprowadzone poprzez zadanie – zapamiętanie liczby
wyświetlonej na ekranie i później dopiero rozpoznawanie emocji (po badaniu miały
te osoby odpamiętać te liczbę)

 WYNIKI
1) Szybkie rozpoznawanie
Poziom trafności – 78%, był istotnie wyższy od poziomu przypadkowego zgadywania
- czas reakcji wynosił średnio 602ms – zbliżony do automatycznego udzielania
odpowiedzi

2) Czas latencji; od pojawienia się zdjęcia do udzielenia odpowiedzi

 Obciążenie poznawcze działa – wolniejsze rozpoznawanie emocji
 TRAFNOŚĆ ROZPOZNAWANIA EMOCJI

 Mimo wprowadzenia obciążenia poznawczego rozpoznawanie większości emocji nie jest

zbliżone do progu „zgadywania”

 Takie wyniki dużą nam mówią o rozpoznawaniu emocji podstawowych ( i

samoświadomościowych, na tym wykresie tylko duma) – wskazują na to, że jeśli chodzi o
zdolność rozpoznawania ekspresji emocji mamy do czynienia z czynnikami biologicznymi ( nie
wyklucza to procesów uczenia się etc.) – prawdopodobnie o charakterze biologicznym
 Trafność rozpoznawania – czas latencji < 600ms
 Większość ( z wyjątkiem pogardy) mieści się powyżej progu przypadkowego zgadywania
  Strach charakteryzuje się niższym poziomem rozpoznawania ( w innych badaniach też) –
nie osiąga trafności rozpoznawania tak wysokiej

 POZIOM FAŁSZYWYCH ALARMÓW (?) – te trafności mogą być wynikiem „Strzelania”

 Emocja strachu jest gorzej rozpoznawana wtedy kiedy mamy ekspresje:

a) Subtelną
b) Bądź są przedstawione tylko w „górnej twarzy” lub w „dolnej twarzy”
ALE…nawet jeśli jest to pełna ekspresja to i tak ten poziom trafności jest wyższy niż
poziom przypadkowości

 Fałszywy alarm – błąd polegający na zgadywaniu, przyjęciu strategii odpowiadania „na

tak” przy odpowiadaniu na pytania i rozpoznawaniu ekspresji
  Emocja „pogardy” była poniżej 600 ms jeśli chodzi o czas latencji (trafność 37% - kiedy
czas jest bardzo krótki) – szybkie rozpoznawanie emocji
 Ekspresje pogardy wg. Ekmana – analizowania ekspresji mimicznych. Dlaczego ona nie
jest rozpoznawana?
 Niektórzy uważają, że nie może być traktowana jako emocja podstawowa
 Sama nazwa, termin, słabo jest obecna w opisach emocji – może być tak, że emocja
ta jest problematyczna w nazwaniu

 Wokalna ekspresja emocji a różnice indywidualne na wymiarze ekstrawersji

 Jak intro i ekstra radzą sobie z rozpoznawaniem ekspresji wokalnych emocji
 Ekspresje wokalne są badana na wielu wymiarach np. uniwersalności interkulturowej

 BADANIE Liebermana i Rosenthala 2001

 Pojawiło się jako wynik wieloletnich dociekań na temat tego, że ekstrawertycy powinni
przeważać nad introwertykami jeśli chodzi o rozpoznawanie emocji
 Podstawą do tego oczekiwania były znane różnice:
 Ekstrawertycy mają większe kompetencje społeczne niż introwertycy – powinno to
im pomóc w trafniejszym odczytywaniu emocji. Intro pod względem rozpoznawania
emocji powinni wypadać gorzej – BADANIE NIE POKAZAŁY JEDNOZNACZNIE, ŻE TAKIE
ZJAWISKO WYSTĘPUJE
 ICH badania ugryzły temat z innej strony tych różnic:
Wyniki badań pokazały, że u ekstrawertyków inaczej funkcjonuje pamięć robocza
( pamięc operacyjna umożliwiająca uruchamianie procesów psychicznych i realizowanie
zadań) co spowodowane jest działaniem adrenaliny w korze przedczołowej i na tej
podstawie Rosenthal i Lieberman przedstawili hipotezę:
 Skoro rozpoznawanie ekspresji jest zadaniem ekologicznie drugoplanowym to
ekstrawertycy powinni zaznaczyć swoją przewagę na introwertykami w tej materii.
Skoro kora przedczołowa odpowiada za realizacje zadań, a u ekstrawertyków działa
lepiej (przez większą aktywność adrenaliny w tej strukturze mózgowej) to
realizowania zadania jakim jest rozpoznanie ekspresja emocji, które jest
drugoplanowym zadaniem lub równoległym do innych zadań realizowanych przez
podmiot to EKSTRA powinni radzić sobie lepiej niż INTRO.
 Nie ma powodów, żeby stwierdzać różnice na podstawie rozpoznawania ekspresji
jako ZADANIA PIERWSZOPLANOWEGO
 HIPOTEZA;

 WYNIKI:

 Nie ma istotnej różnicy w sytuacji oceny partnera jako zadanie pierwszo planowe
 Natomiast natężenie błędów jest większe w warunku z oceną partnera jako zadanie
drugoplanowe
 Tutaj może być ważna zdolność pamięci operacyjnej – nie chodzi o kompetencje tylko o
możliwości operacyjne. Ogólnie te kompetencje są takie same, ale jeśli chodzi o
funkcjonowanie w określonych sytuacjach wtedy różnica się objawia. Bardzo ważne jest
prowadzenie badań w psychologii zwiększające trafność ekologiczną.
 Wykorzystywanie metod wypracowanych na polu psychologii osobowości w postaci
kwestionariusza dot. określania ekstrawersji i introwersji
 EMOCJE A POZNANIE

 Emocje a procesy poznawcze; nieświadome wzbudzanie świadomego afektu

 Procesy poznawcze pod kątem emocji możemy wyróżnić po względem:
 Świadomego ich występowania
 Nieświadomego ich występowania

 Nieświadome wzbudzanie odczucia (?)

 Czy afekt może być nieświadomy?
 Jak wygląda kwestia pamięci odnoszącej się do silnych emocji np. emocje związane z
traumą.

 Zjawisko czystej ekspozycji bodźców – Zajonc 1968 (znany także z naczyniowej koncepcji
emocji)
 Sama częstotliwość jakiegoś bodźca może mieć wpływ na ocenę i lubienie tego bodźca
(nie ma to wpływu z żadnymi skojarzeniami)
 Jego badania spotkały się z krytyką – lubienie takich bodźców pojawia się jako efekt
rozpoznania

 Zjawisko czystej ekspozycji w badaniach

 Bornstein, przeprowadził metaanalizę wielu badań traktujących o ów zjawisku:
 we wszystkich badaniach, które wyeksponował wystąpił efekt czystej ekspozycji.
 Istotna jest liczna ekspozycji, liczba prezentacji; 1-9 – najsilniejszy efekt
 Efekt pojawiał się tylko gdy stosowano losową sekwencje bodźców
 Czas trwania był bardzo istotny – najsilniejsze efekty występowały jak bodziec
prezentowany był przez mniej niż sekundę; im więcej tym gorzej

 WYJAŚNIENIE MODEL I
  Kluczową sprawą jest rozpoznanie bodźca i poczucie, że te bodźce są nam znane
 Odrzucono to wyjaśnienie!
 MODEL II
 Rozpoznanie bodźców wpływa na afekt, ale pozytywna ocena bodźców nie musi być
poprzedzone rozpoznaniem tych bodźców

 Częstotliwość bezpośrednio wpływa na afekt  pozytywna ocena bodźców

 Czysta ekspozycja bodźców podprogowych

 Weryfikacja górnej ścieżki modelu drugiego
 Ekspozycja bodźców przez 1ms  bezpośrednio po niej pojawiał się bodziec nadprogowe
przez 1s (para wieloboków: podprogowego i nowego)  rozpoznawanie lub ocenianie
 Wyniki mówią jasno, najbardziej lubiany był ten wielobok (różnicowanie afektywne),
który był wyświetlany podprogowo

 Częstotliwość ekspozycji wpływa na afekt i pozytywną ocenę bodźca nawet jeśli bodziec
nie został rozpoznany – ekspozycja podprogowa
 Mechanizm wzbudzania afektu może być nieświadomy – nieświadome procesy
poznawcze mogą być powodem wzbudzania afektu
 „nie trzeba się domyślać, by wiedzieć co się woli” – procesy prowadzące do preferencji są
nieświadome ale mogą prowadzić do kształtowania naszych odczuć co do oceny
afektywnej – mechanizm wzbudzania afektu może być nieświadomy

 CZY EMOCJA MOŻE BYĆ NIEŚWIADOMA?

  Czy afekt może być nieświadomy – samo odczucie?
a) Nie może być mowy o emocjach w oderwaniu od świadomości – uważają, że
świadome odczucie jest cechą konstytutywną emocji i bez niej nie można mówić w
ogóle o emocjach
b) Ale jest też drugi pogląd traktujący o tym, że (badania nawiązujące do Zajonca) takie
pytanie jest zasadne- można być nieświadomym przyczyn i odczuć emocjonalnych

 Badanie Winkielmana, Berridge 2004

 Nieświadome aktywizowanie strachu
 Wyświetlano zdjęcia ekspresji mimicznej przez 16 ms (im dłużej eksponowany bodziec
tym lepszy efekt podprogowy, oczywiście w ramach tej podprogowe ekspozycji – jeśli to
przekroczymy możemy otrzymać efekt świadomego odbioru bodźca- a nie o to nam
chodzi) po tej podprogowej od razu pokazywana jest twarz neutralna przez 400ms
(świadome odbieranie bodźca)

 Nieświadome odczucie strachu?

Osoby badane były pytane o to czy były spragnione? (chodziło o motywacje sięgnięcia po
napój występuje u nich czy nie), następnie indukowano podprogowo afekt. Następnie
mierzono reakcje:
a) Nalewania i konsumowania napoju – pomiar zachowania
b) Pomiar odczucia – oceń aktualne odczucie i napięcie na skalach (ważne dla badaczy
było to czy odczucie zgodne z oddziaływaniami się pojawi czy nie)
1. Nastroju – od pozytywnego do negatywnego
2. Napięcia – brak napięcia do silnego napięcia
3. Specyficznych emocji np. poirytowania, obawy (…)

 WYNIKI –
 Osoby podlegające podprogowej ekspozycji:
a) Radości – więcej nalewały sobie napoju niż osoby podlegające ekspresji gniewu
( emocja, która aktywuję tendencje do obrony)
b) Nie stwierdzono istotnych różnic pod względem nastroju, napięcia i specyficznych
emocji  mamy pojawienie się zachowania, ale nie mamy korespondującego z tym
odczucia mierzonego za pomocą skal
1) Świadome odczucia emocji pojawiły się później w ewolucji niż zachowania emocjonalne w
reakcji na bodziec emotogenny
2) Reakcje strachu na bodźce zagrażające są wyzwalane wskutek aktywizacji podkorowych
struktur mózgowych – ciało migdałowate jest konieczne w warunkowaniu strachu, ale nie w
pojawieniu się emocji strachu

 Może być tak, że samo odczucie może być nieświadome odczuwane ale mamy przejawy
zachowań charakterystycznych związanych ze wzbudzeniem danej emocji
 Emocja może przejawiać się w zachowaniu, ale nie koniecznie musi być świadome odczucie
(aspekt subiektywno- doznaniowy)

EMOCJE A PROCESY POZNAWCZE

Pamięć/ niepamięć traumy

 Pamięć odgrywa ważną rolę

 Prospektywne badanie nad pamięcią wykorzystania seksualnego:
 Jedni uważają, że przez wzgląd, że często sprawcami wykorzystywania seksualnego dzieci
są bliskie osoby, znane osoby to trauma tego rodzaju powoduję tendencję usuwania z
pamięci tego zdarzenia- ponieważ jest to zbyt okrutna informacja, że mógł się tego
dopuścić ktoś bliski, że jest usuwana z pamięci (do nieświadomości). Jest to zdarzenie
wypierane. Emocje związane z tą traumą są usuwane wraz ze zdarzeniem z pamięci
 Badania o charakterze prospektywnym:
 Badacze wiedzą czy takie zdarzenie miało miejsce, a po wielu latach pytają takie osoby
czy takie zdarzenie miało miejsce?

 W badaniach prospektywnych wykorzystujemy obiektywne informacje o danym

zdarzeniu, natomiast w badaniach expos facto
 Badanie Goodman (2003)
 81,1% ujawniło znany przypadek SW
  9,7% zaprzeczyło, że były ofiarami
 4% ujawniło inne przypadki SW
 2 osoby stwierdziły, że rodzice im powiedzieli o SW, ale nie pamiętają tego
 1 osoba odmówiła odpowiedzi

 Ogólnie 15,5% nie ujawniło SW

 Brano także pod uwagę predyktory ujawnienia, czyli:

 Wiek ofiary B=1.21, p= .04 – im wcześniej to się zdarzyło tym gorzej było
zapamiętane
 Płeć B=0.12, p= .84 – nie miało znaczenia
 Drastyczność zdarzenia B= 0.34, p=.04 – im bardziej drastyczne tym lepiej pamiętane
 Wsparcie matki B=1.38. p=.02 – jeśli ujawnienie SW było uznane przez matkę i
przyjęte to było lepiej zapamiętane (uznane za niewiarygodne)
 Relacje ze sprawcą B= -0,25, p=.66 – nie ma istotnego wpływu

 Samoobwinianie okazało się istotnie powiązane z ujawnieniem, ale kierunek korelacji był
niezgodne z oczekiwaniami wyparcia – większe samoobwinianie tym lepiej
zapamiętywane, a powinno być odwrotnie
 Badania nie pokazują, że występuje tendencja do wypierania SW, raczej działa tutaj
mechanizm – znany mechanizm – pamięci długotrwałej, co jest przedmiotem ogromnego
sporu. Krytycy tego nurtu badawczego, że w badaniach prospektywnych bierze się tylko
pod uwagę tylko JAWNE przypadki SW

Było inne badanie, które pokazało, że osoby, które w nim uczestniczyły nie udzielały w pierwszym
warunku odpowiedzi na pytanie ogólne dotyczące m.in. wykorzystywania seksualnego, ponieważ się
wstydziły na co wskazuje fakt, iż w następnym pytaniu „konkretnym” można było zaobserwować na
ich twarzach emocje wstydu – bardzo wyraźna ekspresja. Wskazuje to na to, że odpowiedź na jedno
pytanie „nie pamiętam” nie oznacza jeszcze nic – ponadto należy badać emocję, i ich obserwacje. Nie
różnicował strach tylko emocja wstydu

 UJĘCIE PROCESÓW POZNAWCZYCH W ODNIESIENIU DO EMOCJI

- mogą mieć elementarny charakter, nieświadomy i automatyczny
- ale mogą być też świadome, możemy mieć do nich większy wgląd

DRUGI RODZAJ procesów oceny poznawczej

1) Nieświadome
2) Świadome i bardziej złożone; na przykładzie
 Badanie Klausa Scherera nad procesami oceny poznawczej (reprezentant grupy teorii oceny
poznawczej- przypisuje się jej duże znaczenie do oceny poznawczej)
  To badanie jest ważne, ponieważ to jest badanie nad ocenami poznawczymi traktujące w
owe procesy w ujęciu kulturowym (jeśli coś jest uniwersalnego w emocji to procesy
oceny poznawczej)
 Ogromne badanie 3000 respondentów
 Słabszą stroną badania jest to, że badanymi byli studenci ( połowa studenci psychologii, a
druga połowa to inni studenci)
 Badanie procesów oceny poznawczej w odniesieniu do 7 emocji
(między kulturowe badania procesu oceny poznawczej)

 W tych badaniach – procesów oceny poznawczej – badacze interesują się jakimi cechami się
one charakteryzują, jakimi wymiarami możne je opisać w odniesieniu do poszczególnych
emocji
 Czy są podobne czy zróżnicowane dla poszczególnych emocji?
 Czy powtarzają się w różnych kulturach?
1. Wymiary, które były brane pod uwagę w odniesieniu do emocji gniewu i procesów
poznawczych w jej obszarze, to:
a) Przewidywalność np. czy spodziewałeś się czy emocja nastąpi? (opis wymiaru
poprzez odniesienie go do sytuacji, które w opinii badanego spowodowało daną
emocje)
b) Nieprzyjemność – przyjemność (neutralne)
c) Przeszkoda w realizacji celu – czy pomogło Ci czy przeszkodziło w realizacji celu?
d) Niesprawiedliwe – sprawiedliwe – czy ta sytuacja była sprawiedliwa ( jeśli nie to
może wystąpić emocja gniewu)
e) Przyczyna zewnętrzna – jak myślisz, kto był odpowiedzialny za to zdarzenie?
f) Radzenie sobie – w jakim stopniu byłeś zdolny do poradzenia sobie z tym zdarzeniem
bądź jego konsekwencjami?
g) Niemoralność – czy to zachowanie „zrobione” przez Ciebie byłoby ocenione jako
niemoralne przez Twoich znajomych
h) Zgodność z Ja – jak to zdarzenie wpłynęło na Twoją samoocenę?
 Te same wymiary były badane w odniesieniu do innych emocji
 WYNIKI:

 To badanie wskazuje na uniwersalność procesów oceny poznawczej między kulturami w

odniesieniu do emocji radości
  Profil strachu różni się od radości – jest przeciwstawny
 Profile oceny procesów poznawczych mogą być zróżnicowane, ponadto nie ma dużej
zgodności na wymiarze międzykulturowym

 Jeśli chodzi o aspekt międzykulturowy to dane te mogą być traktowane jako uchwycenie
ponad kulturowych wymiarów procesów oceny poznawczej w odniesieniu do różnych emocji

MOTYWACJA

 Ujęcia motywacji z perspektywy różnych systemów teoretycznych

 Robert Woodworth (1918) – Dynamic Psychology

 Wprowadził termin „Motivology” – nauka o motywach, która miała się zajmować
popędami i związanymi z nią zmiennymi
 Psychologia motywacji
 Motivation science
 W czasie kiedy psychoanaliza się pojawiała R. Woodworth zaproponował „naukę o
motywach” – na tamten czas to miała być nauka o popędach i zmiennymi z nią związanych –
NIE PRZYJĘŁA SIĘ TA NAZWA, była to raczej psychologia motywacji, a w ostatnim czasie
nazywamy to „motivation science”, co jest rozszerzeniem perspektywy, ponieważ uwzględnia
badania neurobiologiczne i ów procesy leżące u podstaw motywacji a także m.in.
antropologii kulturowej

 MOTYWACJA W PSYCHOANALIZIE
 Hans Eysenck krytykował mocno pscychoanalizę
 Podział na procesy świadome i nieświadome (jeszcze Freud wyróżniał przedświadomość)
 Wyróżnia się motywacje świadomą i nieświadomą – co było na tamten moment coś
nowego w psychologii
  Psychoanaliza proponuje krytyczne spojrzenie na traktowanie motywacji do zachowania
tylko pod kątem świadomości (motywacja świadoma)
 Motywacja nieświadoma jako coś bardzo podstawowego
 Motywacja świadoma może być wynikiem procesów motywacji nieświadomej, może być
też traktowana jako zniekształcenie motywacji nieświadomej
 Ta świadoma motywacja może być wynikiem działania nieświadomej motywacji i może
być zniekształcenie motywacji nieświadomej – dlatego, że pewnie informacje, które są
negatywne dla naszego Ja (samooceny) są usuwane ze świadomości do nieświadomości
po to żeby chronić nasze poczucie własnej wartości – może przechodzić do świadomości
zniekształcone właśnie dlatego, żeby zniwelować np. obniżenie poczucia własnej wartości

 Podejście psychoanalityczne pokazuję nam dwie ścieżki:

1) Nieświadoma motywacja – może wpływać na świadomą motywacje i może być
uzasadniane świadomie podanym motywem, ale może też bezpośrednio wpływać na
zachowanie z pominięciem motywacji świadomej (nie potrafi uzasadnić swojego
zachowania)
 Dynamiczna nieświadomość – co to oznacza?
 Dochodzi do kłótni, po której żona nagle zaczyna sprzątać i usuwać kurze etc. Można
to zinterpretować (zachowanie to ma charakter nieracjonalny, ponieważ przed
kłótnią było sprzątane) – wychodząc od zachowania, możemy zastanawiać się, co się
dzieję jeśli chodzi o motyw nieświadomy (?)  biorąc pod uwagę, że motywacja
nieświadoma wyraża się symbolicznie w zachowaniu, możemy przyjąć, że ten konflikt
spowodował, że ta osoba czuję się winną spowodowania tego konfliktu. To poczucie
winy powoduje, że symbolicznie usuwamy winę np. sprzątając.
a) Z poziomu świadomości taka osoba mogłaby powiedzieć, że przecież jest brudno
– ale wiemy, że nie jest, więc jest to zachowanie irracjonalne
b) Z poziomu nieświadomej motywacji możemy przyjąć i intepretować to
zachowanie symboliczne jako chęć „zmycia” z Siebie poczucia winy poprzez
sprzątanie
 Motywacja nieświadoma powoduje, że zachowania mogą przejawiać się symbolicznie
lub w wytworach np. w rysunku
 W tej koncepcji ważny jest tzw. Kontekst odkrycia (jest to na poziomie teoretycznym) – w
 Kontekst uzasadnienia – weryfikacja empiryczna konstrukcji teoretycznej
 Motywacja w psychoanalizie:
 Co jest siła napędową ludzkiego działania?
Popędy – libido i tanatos, o charakterze biologicznym
 Jak zbudowany jest aparat psychiczny?
Id, Ego, Superego  budowa osobowości
 Jak powstaje i jak zmienia się aparat psychiczny?
Koncepcja rozwoju psychoseksualnego
 ID – popędy, biologia
 Ego – procesy psychiczne o charakterze świadomym – myślenie, spostrzeganie, ale mogą
mieć także charakter nieświadomy np. mechanizmy obronne Ego Szuka kompromisu między
wymaganiami popędowymi id a zasadami i normami, sumieniem w superego i środowiska
 Superego – zinternalizowanie zasad funkcjonowanie społecznego i wychowania
 Między id a superego – zawsze jest konflikt

 MOTYWACJA W PSYCHOANALIZIE
 Źródłem popędów są potrzeby cielesne (fizjologiczne, seksualne, pokarmowe)
 Celem popędu jest zredukowanie napięcia poprzez gratyfikacje potrzeb, które powstały
 Środkiem do zaspokojenia celów popędowych są przedmioty lub zachowania np. o
charakterze seksualnym
 Napęd charakterystyczny dla popędy wynika z tego, że posiada on swoistą ENERGIĘ
PSYCHICZNĄ – one są, ponieważ same w sobie mają energie, energię psychiczną. Ten
aspekt odnoszący się do energii został podchwycony przez współczesnych badaczy
motywacji 😊

 Zgodnie z teorią Freuda ludzie mają proces zwany SUBLIMACJĄ, który czyni energię
popędową taką, która będzie bardziej akceptowalna społecznie, przemiana energii w postać
akceptowalną społecznie.
 Freud uważał, że artyści przekierowują swoją energię seksualną na sztukę/ pracę (Chopin
pisał o tym już wcześniej?). Z czym Baumeister (zajmował się siłą woli) się nie zgodził, i
zanegował istnienie mechanizmu sublimacji udowadniając to faktem, że w koloniach
artystów aktywność seksualna powinna być mniejsza, a jest odwrotnie. Natomiast uznał,
że to ważne w kontekście innego aspektu i funkcji libido. Uważał, że jest odwrotnie – że
energia seksualna jest wyjaśnieniem swobody seksualnej u artystów. Dzieję się tak
ponieważ powstrzymywanie libido jest energochłonne tak samo kreatywna praca. Jeśli
ukierunkowujemy energię na powstrzymanie libido to będzie jej mniej na sztukę.
Samokontrola jest bardzo energochłonna tak samo jak kreatywna praca – jeśli
ukierunkujemy energię na sztukę to będzie jej mniej na powstrzymanie libido
 Paradoks Freuda (?) – „przemyślenia Freuda okazały się jednocześnie niesłychanie
wnikliwie jak i zupełnie błędne” np. teoria kompleksu Edypa (?) – można to poddać
weryfikacji empirycznej (?) Malinowski weryfikował to przez zapoznanie się z treścią
snów ludów odległych kultur – teoria kompleksu Edypa ma podłoże w wychowaniu?

 MOTYWACJA: BEHAWIORYZM vs. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

 Behawioryzm – motywacja związana z procesami takimi jak warunkowanie etc.
 W psychologii poznawczej kierujemy się w kierunku procesów poznawczych
  Przejście z jednego nurtu do drugiego dobrze widać w badaniach Seligmana nad
zjawiskiem wyuczonej bezradności – stan uniemożliwiający rozwiązanie jakiegoś
problemu mimo tego, że powinna istnieć możliwość rozwiązania takiego problemu
1) Faza – trening bezradności/ nabywanie bezradności
Grupa A – możliwość kontrolowania szoków elektrycznych, każde zwierze mogło
wyłączyć szoki poprzez naciśnięcie odpowiedniej dźwigni – miała wpływ
Grupa B – połączone z psami z grupy A (kiedy pojawiał się szok elektryczny dla grupy
A, to zwierzę z grupy B również odczuwało), ale nie mogły kontrolować szoków ale
podlegało co do częstości i intensywności temu samemu rozkładowi – nie miała
wpływu
Grupa C – kontrolna
2) Faza – test bezradności
Psy umieszczane w nowej sytuacji. Kiedy pojawia się szok elektryczny wystarczy tylko
przeskoczyć na drugą stronę klatki a szok wyłącza się.

 Hipoteza: w przypadku zwierząt z Grupy A, które miały kontrole, stan wyuczonej

bezradności nie nastąpi, ale wystąpi w Grupie B, ponieważ nie miały one kontrolowania
rozkładu częstotliwości szoków.
 Psy z grupy A i C szybką poradzą sobie i znajdą ścieżkę do uniknięcia szoków
elektrycznych a psy z grupy B nie poradzą sobie znaleźć rozwiązania.
 Psy z grupy B zachowywały się w nowej klatce w sposób pasywny, nie szukały
sposobu na przerwanie szoku elektrycznego – można tutaj uznać, badane pokazuje,
że nauczyli się, że żadne ich działanie nie będzie skuteczne (w pierwszej fazie-
przeniesiona na sytuacje drugą)

 Wyuczona bezradność
 Czy uzyskane wyniki można wyjaśnić stresem spowodowanym szokami elektrycznymi?
 Z perspektywy behawioryzmu jest to nie do przyjęcia, ponieważ Seligman przyjął, że psy
nauczyły się oczekiwać, że ich zachowanie nie spowoduje usunięcia szoków
elektrycznych. Nie można wyuczyć się oczekiwania- można wyuczyć się zachowania! –
psy były bierne, ponieważ to zachowanie musiało być wzmacniane
 Odpowiedź Seligmana; Maier – weryfikacja tezy behawiorystów

 Nagroda = wyłączenie szoków elektrycznych

 To badanie potwierdziło poprzednie wyniki badań
 Poznawczy model wyuczonej bezradności

 Badania u ludzi – istotny jest rodzaj atrybucji w sytuacji porażki

 Oczekiwanie powstające w procesie wyuczonej bezradności zmniejsza efektywność
immunologiczną organizmu, gotowość do działania i przekonania o swojej sprawczości.

 MOTYWACJA DYSONANSOWA
 Koncepcja ścieżki dysonansowej (Cooper, Fazio)
 Koncepcja dysonansu poznawczego i ujęcia motywacji dysonansowej (Festinger)
 Propozycją rozszerzenia tego i pokazania wieloetapowej ścieżki do powstania dysonansu
poznawczego 
  Mówi się, że do dysonansu powstaje wtedy kiedy pojawia się jakieś zachowanie
sprzeczne z wewnętrznym przekonaniem
 Napięcie dysonansowe ze swej natury i w tej teorii nie jest zróżnicowane; ani pozytywne
ani negatywne i dopiero interpretacja tego napięcia dysonansowego może prowadzić do
negatywnego napięcia i jeżeli nie jest odniesione do czynnika zewnętrznego następuje
zaakceptowanie i atrybucja tej zaakceptowanej wcześniej odpowiedzialności  i to
dopiero prowadzi do powstania motywacji dysonansowej, która bezpośrednio ma wpływ
na zmianę postawy jako sposób rozwiązania konfliktu, dysonansu poznawczego. To
zachowanie zmienia się w sposób przybliżania się do np. mniej radykalnej postawy w
skutek sprzecznego zachowania
 Mamy aspekt emocjonalny (napięcie) i podane warunki, które muszą zostać spełnione
żeby to napięcie zmieniło się w motywacje dysonansową, pod warunkiem, że któryś z
tych elementów „zejściowych” z tej ścieżki nie zadziała etc.

 MOTYWACJA W PSYCHOLOGII HUMANISTYCZNEJ

 Abraham Maslow – zorientowany na badania i kwestie dot. motywacji
 Carl Rogers – psychoterapia <3

 MASLOW
 U podstaw ludzkim motywacji leżą potrzeby – piramida potrzeb
  U podstaw ludzkich motywacji leżą potrzeby
 U ludzi występuje biologicznie uwarunkowana natura
 Wewnętrzna natura człowieka nie jest z konieczności zła…podstawowe potrzeby ludzkie
są z natury dobre – TO SĄ STWIERDZENIE O CHARAKTERZE AKSJOLOGICZNYM, nie tym się
zajmuje nauka
- sadyzm, agresja, okrucieństwo nie są wrodzone. Są efektem frustracji, która jest
spowodowana blokowaniem gratyfikacji potrzeb a także blokowaniem emocji i zdolności.

 Maslow podkreślał konieczność uwzględniania tego co specyficznie ludzkie, a nie tylko na

etologii. Mocno podkreślał konieczność podejścia holistycznego – uznania organizmu
jako całości.
 Proponował odrzucenie głodu z teorii motywacji jako motywu, ponieważ nie jest on
specyficznie ludzki, nie może on zostać uznany za typowy dla ludzkiej motywacji
 Teoria ludzkiej motywacji powinna kierować się raczej na celu niż na drodze do celu.
Sugeruje to raczej, że w centrum uwagi są raczej motywacje nieświadome niż świadome.
 Uwarunkowania kulturowe nie są tak ważne dla tej teorii jak bardziej podstawowe cele i
nieświadome, ponieważ jak uważał Maslow do realizacji tego samego celu może być
„wiele kulturowych” ścieżek
 Każde zachowania pojawiające się jako wynik procesu motywacji musi być rozumiane,
jako sposób wyrażania czyli zaspokajania jednocześnie wielu podstawowych potrzeb
 Tworzenie list popędów nie ma sensu
 W centrum teorii motywacji powinien być człowiek
 Sytuacja, w której pojawia się reakcja organizmy musi być brana pod uwagę, ale rzadko
kiedy stanowi jedyne wyjaśnienie zachowania
 Teoria motywacji nie jest synonimem teorii zachowania. Motywacja są tylko jedną z klas
determinant zachowania. Chociaż zachowania prawie zawsze jest motywowane, to
równie zawsze jest warunkowane czynnikami sytuacyjnymi, biologicznymi i kulturowymi.
 Ludzkie potrzeby zorganizowane są hierarchicznie tzn. potrzeby wyższego rzędu nie
mogą być realizowane jeśli niższego nie zostały.

 MODYFIKACJE KONCEPCJI MASLOWA- jak to poszło dalej?

 Opierają się na oryginalnej koncepcji
 Maslow – teoria motywacji ogólna
Wyniki badań empirycznych:
1) Odnoszą się do ogólnych założeń teorii motywacji; szczególnie to traktujące o
istnieniu wielu systemów motywacyjnych.
 Badania również z zakresu neuronauki potwierdzają tą teorie czyli istnienie wielu
systemów motywacyjnych, które kierują się zasadami i są zawiadywane przez
odmienne ośrodki architektoniczne mózgu

 Maslow – piramida potrzeb

 1) Krytyka hierarchiczności potrzeb – nie ma potwierdzenia empirycznego założenia, że
jeśli potrzeby niższego szczebla nie zostaną zaspokojone to niemożliwe jest
gratyfikowanie potrzeb wyższego szczebla np. samorealizacji
 Badania empiryczne potwierdziły, że niektóre osoby są pod większym wpływem
potrzeb wzrostu i samorealizacji niż potrzeb niższego szczebla – niektórzy ludzie
(wypracowano na polu różnic indywidualnych) z „natury” są bardziej zmotywowani
do samorealizacji niż inni. Silnie występują różnice indywidualne w zakresie
kierowania się potrzebami samorealizacji od innych osób.
2) Tay i Diener
Nie potwierdzono hierarchiczności
 Badanie międzykulturowe – autorzy uznali, ze zebrane dane pozwalają stwierdzić, że
potrzeby mają charakter uniwersalny co wskazuje, ze istotna jest podłoże motywacji
ma charakter biologiczny, są uniwersalne, ale nie potwierdzono hierarchii potrzeb
 Zadowolenie z życia w krajach, w których podstawowe potrzeby były spełniane

3) Modyfikacja koncepcji – rewizja piramidy potrzeb w ujęciu Maslowa

 Psychologia ewolucyjna
 Maslow twierdził, że uwarunkowania biologiczne odgywały ważną role jak i brali pod
uwagę kulturę, która może kształtować pewne biologiczne uwarunkowania