COGRAFYA CEPTE
  ders notlari - 1
   
HARİTA BİLGİSİ ‐ I
Harita   

Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün belli bir oran dahilinde   
küçültülerek  bir  düzlem  üzerine  aktarılmasıyla  elde  edilen  çizime 
 
harita  denir.  Bir  çizimin  harita  özelliği  taşıyabilmesi  için  3  şart 
gereklidir:         

 Ölçek   3‐ Düzlem Projeksiyon: Bir  düzlemin  kutup  noktasına  teğet  olarak  
 Kuşbakışı görünüm  geçirilmesiyle  oluşturulan  bu  çizimde  kenar  uzunlukları  korunur. 
 Düzleme aktarma  Bu  yöntem  daha  çok  dar  alanların  ve  büyük  ölçekli  haritaların  
çiziminde  kullanılır. Bu  projeksiyon  yönteminde kutup  noktaları  
Kroki:  Bir  yerin  kuşbakışı  görünümünün  ölçeksiz  olarak  düzleme  merkez  alındığı  için  bozulma  en  az  kutuplarda  olur. 
aktarılmasıdır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Profil: Yer şekillerinin yükseklik  değerleri bakımından uzanışlarını, 
birbirleriyle  ilgilerini  göstermek  için  çizilen  eğri.  Kısaca  yer  Ölçek 
şekillerinin yandan görünüşü.   Haritalardaki  küçültme  oranıdır.  Ölçek,  bir  yerin  harita  üzerindeki 
uzunluğunun  gerçek  uzunluğa  oranın  gösterir.  Haritalarda  iki  tür 
Lejant: Haritalardaki işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bilgi 
ölçek kullanılır: 
kutucuğudur. 
 
  Kesir Ölçek: Kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. 1/ 800 000  ölçekli 
bir haritada 1 cm olan bir mesafe gerçekte 800000 cm yani 8 km dir. 
  Harita 800 bin kez küçültülmüştür. Payda büyüdükçe ölçek küçülür. 

  Çizgi  Ölçek:  Harita  üzerindeki  uzunlukların  gerçekte  ne  kadar 

oldukları bir şerit üzerine işaretlenerek oluşturulan ölçeklere denir. 
  Özel bir açıklama yoksa her çentik 1 cm dir. 

Projeksiyon Yöntemleri   
1cm = 10 km
 Dünya’nın  şeklinin  küresel  olmasından  dolayı  haritalar  çizilirken   
bozulmalar meydana gelir. Bu bozulmaları azaltmak için uygulanan 
çizim yöntemlerine projeksiyon yöntemi denir.  Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi: 
 
Özel  bir  açıklama  yoksa  çentikler  yukarıdaki  gibi  1  cm  dir  ve  çizgi 
1‐ Silindir Projeksiyon: Bir  kürenin  çevresine  silindir  şeklinde  bir  
ölçeğin  toplam  uzunluğu  5cm  dir.  Çizgi  ölçeğin  uzunluğu  paydır. 
kağıt  sarılmasıyla  oluşturulur. Ekvator  çevresinde   bozulma   az   
Payda  ise  en  sağdaki  sayı  ile  en  soldaki  sayının  toplamıdır.  Son 
iken , kutuplara  gidildikçe  bozulmalar  artar. 
olarak paydadaki sayı cm’ye çevrilir.  
 
5cm / 50km  =   1cm / 10km  =    1cm/1000000cm 
 
Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Çevrilmesi: 
 
1/8 000 000 ölçeğini çizgi ölçeğe çevirelim. 
 
Çizgi ölçeğin birimi km ise paydadaki 8 000 000cm, km ye çevrilir.    
  Çizgi  ölçekteki  1  cm,  80  km’ye  karşılık  gelecek  şekilde  çizgi  ölçek 
çizilir. 
2‐ Konik Projeksiyon: Bir  kürenin  çevresine  koni  şeklinde  bir  kağıdın  
 
orta    enlemlere    değecek    şekilde    sarılmasıyla    oluşturulur.  Bu  
projeksiyon    orta  enlemler    ve    çevresindeki    bölgelerin  
 
gösterilmesinde  daha  doğru  sonuçlar  verir.  
 BÜYÜK ÖLÇEK    Kullanım Amaçlarına Göre Haritalar 

  a) Siyasi  ve  İdari  Haritalar:  Yeryüzünde  veya  bir  kıtada  bulunan 

ülkeleri,  bir  ülkenin  idari  bölünüşünü,  yerleşim  merkezlerini 
  gösteren  haritalardır.  Bu  haritalardan  uzunluk  ve  alan  bulmada 
yararlanılır. Ancak yer şekilleri hakkında bilgi edinilemez. 
  b) Beşeri  ve  Ekonomik  Haritalar:  Nüfus,  göç,  yerleşme,  tarım, 
hayvancılık,  sanayi,  turizm  gibi  beşeri  ve  ekonomik  özellikleri 
  gösteren haritalardır. 
1/2 000 000 
c) Fiziki  Haritalar:  Yeryüzü    şekillerinin    yükselti    ve    eğim    gibi  
 PAYDA KÜÇÜK 
özellikleri  ile  dağ ,  ova , plato , vadi , göl  gibi  ünitelerin  dağılışını  
 AYRINTI FAZLA 
gösteren  haritalardır. 
 BOZULMA AZ 
d) Özel Haritalar: Deprem, bitki örtüsü, iklim, kayaç yapısı gibi   özel  
 İKİ NOKTA ARASI HARİTA UZAKLIĞI FAZLA 
amaçlar  için  hazırlanmış  haritalardır.   
 GÖSTERİLEBİLECEK ALAN DAR 
 İZOHİPSLER ARASI YÜKSELTİ FARKI (EKÜİDİSTANS) AZ   

   

   

KÜÇÜK ÖLÇEK   

   

   

   

  ÖRNEK  1:  Aşağıdaki  haritaları  büyük  ölçekten  küçük  ölçeğe 

sıralayınız. (III. Harita Marmara Bölgesi) 
  1/30 000 000 
 
 PAYDA BÜYÜK 
 AYRINTI AZ   
 BOZULMA FAZLA 
 
 İKİ NOKTA ARASI HARİTA UZAKLIĞI AZ 
 GÖSTERİLEBİLECEK ALAN FAZLA  Cevap:…………………………………………………………………………………………… 
 İZOHİPSLER ARASI YÜKSELTİ FARKI (EKÜİDİSTANS) FAZLA 
 
 
ÖRNEK 2:      Enlem ve boylam dereceleri verilmiş aşağıdaki bölgeler, 
Ölçeklerine Göre Haritalar  eşit boyuttaki kağıtlara çizildiğinde bölgelerin küçük ölçekten büyük 
ölçeğe sıralanışı nasıl olur? (Ekvatordan kutuplara meridyenler arası 
1. Büyük Ölçekli Haritalar: Büyük ölçekli haritalarda, yeryüzü şekilleri  mesafe daralır.) 
daha az küçültülerek düzleme aktarıldıklarından daha fazla ayrıntı 
gösterirler.Plan ve topoğrafya haritaları olmak üzere ikiye ayrılır.   
 
a‐ Plânlar:  Ölçeği  1/20.000’e  kadar  olan  haritalardır.  Kadastro   
haritaları, şehir imar plânları, bu türdendir. 
   

b‐ Topoğrafya Haritaları: Ölçeği 1/20.000‐1/200.000 arasında olan ve  Cevap:…………………………………………………………………………………………… 
yer şekillerini ayrıntılı gösteren haritalardır.  
   
2. Orta Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1 / 200.000 ile 1 / 500.000 arasında 
olan haritalardır. Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır.  ÖRNEK  3:    Aşağıdaki  çizik  ölçeğin  kesir  ölçek  olarak  karşılığını 
Duvar haritaları genelde orta ölçeklidir.  yazınız. (Çizgi ölçeğin boyu 6 cm’dir) 
 
 
3. Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçekleri 1/500.000’den daha küçük olan 
haritalardır. Atlaslar küçük ölçekli haritalardır. 
 

  Cevap:…………………………………………………………………………………………...