Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 30

BALATIK:

KATUTUBONG
BITUIN NG MGA
PILIPINO
By: Dante L. Ambrosio
OBJECTIVES
To acquaint with the author of history reading
To know what is Ethnoastronomy and why do we need to
study it
To learn Filipino's Talampad ng mga Bituin (Balatik &
Maroporo)
To learn other Filipino's Talampad ng mga Bituin (by Ethnic
Group)
To know how Filipinos show their appreciation of stars
DR. DANTE L.
AMBROSIO
July 15, 1951 – June 4, 2011

– as a Filipino ethnologist, astronomer, college


professor, and activist are known as the "Father of
Philippine Ethnoastronomy."

– also known for his written works which discussed the


importance of celestial bodies to various Philippine
ethnic groups
FOR EARLY ETHNIC
FILIPINOS, THE SKY
BECAME THE BASIS
OF THEIR BELIEFS,
ACTIONS, AND
LIFESTYLE.
WHEN DID DR. AMBROSIO DISCOVER
FILIPINO ETHNOASTRONOMY?

It was 1982 when Dr.


Ambrosio discovered
that Filipinos have their
own stars.
WHY STUDY
ETHNOASTRONOMY?
"Sa ganitong pag-aaral (study of ethnoastronomy),
naidurugtong ang kasalukuyan sa nakaraan at
nabibigyang kabuluhan ang pagbabagong hatid ng
panahong kolonyal"
TALAMPAD
NG MGA
BITUIN
How do Filipinos
call stars?
Bituin- for Binukid, Manobo, Sambal, and
Tagalog
Bituon- for Aklanon, Bikol, Hiligaynon,
Maguindanao, Samar-Leyte, and Sebu.
Bituun- for Kinamigin, Mansaka, Sama,
Tagbanua, and Tausug.
Bitun- for Gaddang, Ibanag, Itawis, and
Subanun.
Mamahi- for Sama of Tawi-tawi.
Magirim and Panggasam- for Mangyan.
Talaw- for Kordilyera.
Baggak- for Ilokano.
WHAT ARE SOME
TALAMPAD NG
MGA BITUIN?
balatik: panghuli ng baboy damo niyu: niyog

bubu: panghuli ng isda pudun: ikid

kupu: paru-paro pungul: putol

lepu: baluktot o lumpo rara: pula

manok: ibon timbang: pantay


Revel recognized 24 talampad of Palawan ng Palawan.
Matuan and Schlegel recognized 6 talampad that
Maranao ng Lanao and Teduray ng Cotabato use in
farming.
20TH CENTURY
Casiño recognized 16 stars of Jama Mapun of Tawi-
tawi.
DISCOVERIES
Dr. Ambrosio learned 15 stars of Sama Tawi-Tawi, but
they are 60 overall.
Frake mentioned the seven stars the Sindangan
SUbanen used in farming.
Cole spoke about 8 talampad of Bukidnon.
Magos named six constellations from Antique.
Kasberg discovered 16 constellations of Gubatnon
Mangyan of Mindoro.
Lambrecht and Vanoverbergh discovered Ifugao and
Kankanaey of Cordillera praying to at least ten stars.
BALATIK AT
MAROPORO
The two most popular groups of stars in the archipelago.
WHY ARE THE
BALATIK AND
MOROPORO
FAMOUS?
1. They can easily attract attention.
2. They have a strange location in the
sky.
3. They are usually used as a sign to
begin something, especially in
farming.
BALATIK Katutubong Pangalan ng mga Bituin ng Orion

Atlung Maria

Balatic
Kapampamngan

Magahat, Bilaan
Bagobo, Tagalog, Maguindanao, Bikol,
Balatik
Antique
Bayatik Mandaya

Balbalays Mayawyaw Ifugao

Batik Jama Mapun, Sama

Belatik Manobo

Binabbais (Orion's Belt) Kankanaey


Binawagan Magsasawad (Orion's Belt
Palawan
and Sword)
Bodays (Orion's Belt and Sword) Ibaloi

Farrais Khinaang Fontok

Gaganayan Ilokano/Igorot

Gendaw Belatik Subanen


It is ancient and prehispanic as a trap and
Lubang Bikol
constellation.
Magbangal Bukidnon
It is widely recognized in the archipelago as a trap Mbangal Maranao
and constellation. Seretar Teduray

Its name is related to hunting, but its use is related Tatlong Maria Tagalog

to planting. Trismariiya Itbayater

One of the primary references in farming.


MOROPORO
Katutubong Pangalan ng Pleiades (Moroporo)
Gendaw Gubiyan Subanen
Katanidin Agta ng kasiguran
Kufukufu Tenduray
Langaw Maguindanao
Madakel MAranao
Manapuru Palawan
Mapolon Tagalog
Marapuro Kanlurang Samar
Maroprop Ilokano
Molopolo Bisaya, Bukidnon, Hiligaynon
Mopo Jama Mapun
Moroporo Bikolano
Mulupulu Arumanen Manobo
Mupu Sama
Murupuru Antique, Tagbanua
It is widely known in the archipelago.
Penikapan Manobo
The terminology is almost similar, especially in the middle
Rosaryo Tagalog
and south of the Philippines, although the meaning is
Poyopoyo Mandaya
different.
Salububu Kankanaey
Some ethnic groups knew it during the pre-Hispanic
Salifuto Khinaang Fontok
period.
San Apon Ibaloi
Its name is clearly associated with hunting and agricultural
Supot ni Hudas Tagalog
use, as is Balatik.
IBA PANG
TALAMPAD AT BITUIN
NG MGA KATUTUBO
Tala (Third star, the morning star)
TALAMPAD AT Macapanis (Bootes o Arcturus)
May carang (bubong ng sasakyan ang carang)
BITUIN Hampil (harang sa sasakyan)
NG MGA Camalyang (Southern Cross)
TAGALOG Tanglao Daga (Venus)
Bulansaguan
Balais
Balatik at Mapulen (Bituin ng Tayabas)
Talang Batugan (Tala sa umaga o Talang
Bakero(tala ng mga pastol))
Talang Bilaran
Bituing Bumbong
Krus na Bituin
TALAMPAD AT
BITUIN Losong (Big Dipper)
NG MGA Alimango (Aries)
BISAYA Lobi
Malopolc
Lubi (Puno ng Niyog)
Macadadamlag (Venus)
TALAMPAD AT Paglong (Southern Cross)
BITUIN Pogot (ginagamit na senyal sa
NG MGA pangingisda at ng bagyo)
BIKOLANO Soag (apat na bituing
kuwadrado na senyal ng
hatinggabi)
Torong (tatlong bituing senyal
ng bagyo kung nasa tuktok sa
gabi)
TALAMPAD AT
BITUIN
NG MGA Gagan-ayan (Orion)
ILOKANO Marorop (Pleiades)
Sunay (Southern Cross at
Northern Cross)
TALAMPAD AT
BITUIN Keluguy
NG MGA
Kufukufu
TEDURAY Baka
Seretar
Singkad
Kenogon
TALAMPAD AT Magbangal
BITUIN Balokau
NG MGA Baka
BUKIDNON Molopolo
Ta-on
Sogoba-ton
Malala
Ti-ok
Taku
Bobo o Bubu (Big Dipper)
Batik (Orion's Belt)
Mopo (Pleiades)
Bunta o Buntal (Southern Cross)
TALAMPAD AT Niyu-niyu
BITUIN Sibilut (Polaris)
NG MGA Tanggong (bahagi ng Aguila)
Tanggung
JAMA MAPUN Anakdatu (Alpha Centauri)
Basung (Hyades)
Lakag o Maga (Jupiter o Venus)
Mamahi Uttara (Polaris)
Mupu o Pupu (Pleiades)
Naga (Milky way)
Paliyama (Tarased, Altair, Alschain of Aguila)
Sahapang (Beta Centaur)
Salokah (Scorpius)
Sangkap-sangkap (Alpha, Beta, Theta Lyrae)
Soka punggul (part of Grus)
Tunggal Bahangi (Jupiter o Venus)
Anak Datuq (Saturn and Jupiter)
Antatalaq/Bunatatalaq (Venus)
Asak (Cor Caroli)
Binawagan magakas (part of Canis Major)

TALAMPAD AT
Binawagan Magsasawad (Orion's Belt and Sword)
Bulalaw + Paqajung ja (part of Lyra and Hercules)

BITUIN Bungsud + Magipag (Part of Perseus)


Buntal + tatanan at rampulung (Southern Cross and part
NG MGA of Centaurus)

PALAWAN
Duruj (Part of Gemini)
Gubang ni Asak + salanaqan ja (Ursa Major and Cor Coli)
Inaq + alad ja (Part of Auriga)
Lakut at paraj (Coupe)
Lakut at sanglij (Corona Borealis)
Manapuru ( Pleiades)
Njug + wasaj (part of Scorpius)
Pungur (part of Ophiuchus)
Punggur + Sawa (part of Serpens)
Sagab (part of Aguila)
Salangan (part of Perseus)
Sangat at bjak (Hyades)
Sjud ni Bihang
Taktampinak ni Asak (part of Pegarus)
Taktampinak at magkapuqun (Libra)
Tarung (Delphinus)
TALAMPAD AT
BITUIN
NG MGA Balatik
BAGOBO Marara
Mamari
Bwaya
Balikongkong (Leo)
TALAMPAD AT Batakagan (bright stars of Cassiopea)
Bodays (Orion's Belt at Sword)
BITUIN Koros (Corss in Canis Major)
NG MGA Mamawas (Venus or Jupiter) (Morning
KORDILYERA star)

(IBALOI)
Mauwa Balaya (5 circle star in Auriga)
Pangal (triangle in Lyra, part of Vega)
Salabobo (Hyades)
San apon (Pleiades)
Tachong (Head and Body of Scorpius)
Tado (two pointers of Little Dipper and
Polaris)
Wadwadan (part of Bootes in the middle of
Acturus)
Aggiwanas (Milky way)
Balangay o Kinamalig (Ursa Major)
TALAMPAD AT Batakdan (Venus or Morning Star)
Binabbais (Orion's Belt)
BITUIN Dopo
NG MGA Ketma

KORDILYERA Kinallaub (Coma Berenices)


Laska

(KANKANAEY) Liwliu
Pinadanga (Hyades)
Sangbat
Salibubu (Pleiades)
Sipat (Dolphin)
Takang
Tikem (Sagittarius)
Tudong (part of Andromeda, Pisces,
Triangulum, and Aries)
Uling
Wayat
TALAMPAD AT
BITUIN
NG MGA
KORDILYERA Farrais (Part of Orion)
(KHINAANG FONTOC) Farrangay (Part of Ursa Major)
Salifuto (Part of Pleiades)
Agiwa'na (Sirius)
TALAMPAD AT Balbala'ys (5 stars on Big
BITUIN
NG MGA Dipper's handle)
KORDILYERA Ilihan
(MAYAWYAW IFUGAO) Nachalipo'pong (compiled like
balls)
Nahiki'hig
Ni'pngot (crown)
Palpa'llo Pawit (Venus)
Pumi'-nal
Tumi'gan
APPRECIATION OF
THE STARS
Larawan ng Katutubong Langit at Bituin

Bituin at Pamumuhay

Sangguniang Bituin

Pagbabago

Pagpapatuloy
WHAT HAVE YOU REALIZED
IN THE DISCUSSION?

Thanks for listening!


Laus deo!

You might also like