Aralin 1

Sikolohiya Ng
Wikang Filipino
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fph.superenlightme.com%2Ftungkol-iyo%2F50-sikolohiya-at-saykayatrya-tuntunin-upang-
maiwasan%2F&psig=AOvVaw0FrYrFe6DyMq4tXymZzEbg&ust=1630468911219000&source=images&cd=vfe&ved=0CAsQjRxqFwoTCPiQho6y2vICFQAAAAAdAAAAABAD
 Mga Layunin:
Sa araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
a. natutukoy ang kahulugan ng sikolohiya ng wikang Filipino;
b. naipapaliwanag ang kahalagahan ng sikolohiya sa wikang
Filipino; at
c. naiuugnay ang sikolohiya sa wikang Filipino.
 ?

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.pinterest.com%2Flavenderlady11%2Fsmiling-
faces%2F&psig=AOvVaw3zFN00G6Z3jlw05ZA43lVV&ust=1630492554497000&source=images&cd=vfe&ved=0CAsQjRxqFwoTCLCjh6KI2_ICFQAAAAAdAAAAABAD
 Araw-araw nakakasalamuha
natin ang iba't bang uri ng tao.
Mayroong palaging galit, nakaismid,
nakasimangot, nakataas ang kilay,
at siyempre mayroon ding palaging
nakatawa, nagpapatawa , nakangiti,
at maging napakalakas
humalakhak.
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.shutterstock.com%2Fimage-vector%2Fvector-art-drawing-different-faces-male-
727696621&psig=AOvVaw0CU5ZMoxUTZtu46IcIzUjp&ust=1630469177517000&source=images&cd=vfe&ved=0CAsQjRxqFwoTCODI6pSx2vICFQAAAAAdAAAAABAa
Sa ganitong sitwasyon, pumapasok sa pang-
araw araw nating pamumuhay ang
Sikolohiya.
Nagtatanong tayo.
Nag-iisip, namamangha.
Bakit ganoon?
Ano ang problema?
Ano ang nangyari?
Galit siya?
Bakit? Kanino?
Hindi niya kaya ang problema ?
Kung may problema siya, bakit pati lahat ng tao ay apektado
rin?
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2
FMay-Tanong-Ka-Ba-
1949699918591602%2Fphotos%2F&psig=AOvVaw3rmS2IKsYFcaN1jyZ1pLCI&ust=1
630469493576000&source=images&cd=vfe&ved=0CAsQjRxqFwoTCLDRy6qy2vI
CFQAAAAAdAAAAABAJ
Kung mayroon kang katanungan sa sarili
mo, anong ginagawa?
Pumapasok ang sikolohiya sa lahat ng
aspekto ng buhay at sa pag-aaral nito ay
maiintindihan at mabibigyang-kahulugan
natin ang kaugalian ng bawat isa
(Lardazabal, 1989).
Dr. Virgilio G. Enriquez

“Ama ng Sikolohiyang Pilipino”

niya na ang Sikolohiya ay tungkol sa
-nilinaw

kamalayan, ulirat, isip, diwa, kalooban at

kaluluwa (Antonio, 2003 ).
Dr. Virgilio Gaspar Enriquez,
kilala sa tawag na “Doc E”,
ipinanganak sa Santol, Bigaa,
Bulacan noong Nobyembre
24, 1942 at yumao noong
Agosto 31, 1994 sa California,
USA
KAMALAYAN

-tumutukoy sa kaalamang nararanasan

ng isang tao.
Tayong mga Pilipino ay minsang naaapektuhan ng
kung anumang damdaming mayroon tayo. Ito ay
nagbubugso sa atin upang makapagsalita at
makagawa ng mga bagay na siyang nagpapakita ng
ating damdamin. Kasama sa damdamin na ito ay ang
kaalamang nararanasan.
Palaging nagsasalungatan ang
damdamin at kaalaman.
Anong paiiralin mo?
Isip o Damdamin
Sa kasalukuyang panahon, isang mahirap
na gawain ang pagbitiw ng desisyon. Sa
isang iglap ay maaaring magkaroon ng
pagbabago sa buhay ng tao epekto ng
desisyong isinakatuparan.
Walang pagdududa na ang sikolohiya ay
nangangailangan ng pag-aaral dahil ito'y
isang agham.
Kailangan ng matamang pag-iisip at pag-
iimbestiga upang maging patas ang
pagbibitiw ng anumang reaksyong nakikita,
narararamdaman at nasasaksihan.
Sa madaling salita, ang damdamin ay
tumutukoy din sa KAMALAYAN at
KALOOBAN.
ULIRAT

Binibigyan natin ng interpretasyon

at pinapakiramdaman ang paligid.
 ??

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.webmd.com%2Flung%2Fcoronavirus&psig=AO
vVaw3Fi4cPsaTgJIOqdhUXhmnw&ust=1599256518439000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCN
CJ_4b9zesCFQAAAAAdAAAAABAD
 Dahil sa Covid 19
____________________________.
Buong mundo ay apektado sa ganitong
kalamidad.
Bawat isa ay may kanya-kanyang interpretasyon.
Bawat isa ay may kanya-kanyang iniisip, kanya-
kanyang gawi at kanya-kanyang damdamin na
maaring sukatan ng kanya-kanyang personalidad.
Nangangailangan nang maprosesong pag-
iisip bago pumatol sa pakiramdam na ating
nararanasan.
ISIP

Bilang sikolohiya, ang kaalaman

at pag-unawa natin ay tumutukoy
sa isip.
Masaklaw ang pag-unawa at
kaalaman ng bawat isa. Bawat isa ay
may kanya-kanyang pag-iisip na
maaaring epekto ng maraming salik.
DIWA

Ang kilos, ugali o asal ay tumutukoy sa

diwa.
KALULUWA

Maging kung pag-aaralan ng sikolohiya ang

budhi ng isang tao ay tinutukoy nating
KALULUWA.
Ang mga sumusunod na eksperto ay
nagbigay ng kani-kanilang depinisyon sa
sikolohiya na makikita sa aklat ni
Lardizabal (1989).
Ayon sa kanila ang Sikolohiya ay:

visang agham ng pag-aaral sa kaugalian

at karanasan ng mga organismong
buhay. (Hilgard)
vito'y agham ng kaugalian kasama ang
lahat ng uri ng mga pagtugon
(responses) at pagpipigil (inhibitions) ng
organismo sa nagaganap na kalagayan.
(Rutch)
vang sikolohiya ay agham ng pag-iisip,
pandama at pagkilos (sa ibang
panananalita).
vang isang sikolohiya ay pag-aaral ng isip,
diwa at asal.
Ang sikolohiya bilang agham ay may
iba’t ibang layunin din.
Ito ay:
• DESKRIPSYON at KLASIPIKASYON ng mga
kilos-tao,
• PREDIKSYON ng kilos- tao, at
• PAGKONTROL sa mga kilos-tao.
2 Uri ng Sikolohiya

1.Dalisay
2.Aplikasyon
1. Dalisay (pure)

Ito'y may kinalaman sa pag-unlad at pagtuklas

ng mga simulaing pangkalahatan at mga batas ng
kaugalian. Higit itong interesado sa katotohanan
kaysa sa aplikasyon.
Ang mga halimbawa ay:

a. sikolohiyang pangkalahatan na
tumutukoy sa pangkalahatang
pangkaugalian;
b. sikolohiyang pambata na pinag-aaralan
ang mga kaugalian ng mga bata;
c. sikolohiyang pang-adolescent na may
kinalaman sa pag-aaral ng mga
adolescent; at
d. sikolohiya ng pagkakaedad kung saan
may mga kagulangan naman dito ang
pinag-aaralan.
2. Aplikasyon

-ito ay isa pang uri ng Sikolohiya na ginagamit

sa mga praktikal na sitwasyon ng buhay. Ang
pananaliksik ng siyentipiko ay siyang
inaasahan para makabatid at makaunawa.
Mga Halimbawa:

a. sikolohiyang pang-edukasyon - ang anumang

natuklasan dito ay inilalapat sa edukasyon;
b. sikolohiyang pangnegosyo - sa negosyo inilalapat ang
natuklasan;
c. sikolohiyang pang-industriya - inilalapat sa industriya
ang mga natuklasan; at
d. sikolohiya ng pang-aangkop (adjustment) - na
naglalapat ng mga natuklasan ng sikolohiya sa
pagtulong sa pag-aangkop ng sarili ng isang tao.
 Nabubuhay ang tao sa isang sitwasyon,
mga institusyon, mga bagay na pisikal, at
lahat ng bagay sa ating kapaligiran; at
patuloy na umaangkop dahil palagi nang
nagbabago ang kapaligiran na maaari ring
may iba't ibang hulwaran.
 May iba’t ibang pamamaraan na
magagamit sa pag-aaral ng sikolohiya.
a. Introspeksyon -ay ginagamit sa pagmamasid sa
sariling kalagayan at mga proseso gaya ng pag-iisip
at pagdama.
b. Pagmamasid na palayon -kung saan ang
tinitingnan ay ang kaugalian ng iba.
c. Pamamaraang pag- aaral na ginagawa sa
pamamagitan ng pakikipamuhay kasama ang iba.
d. Sarbey- pagkuha ng koro-koro sa
pamamagitan ng tanong-sagot.
e. Eksperimental- tulad ng eksperimento sa
biyolohiya at pisika, at kasaysayan ng buhay.
Sikolohiya ng mga Pilipino

Ito ay kinasasangkutan ng wika na

binibigkas na nagpapakita ng kanyang
iniisip.
Sikolohiya ng Wikang Filipino

Tumutukoy sa kaugalian ng isang Pilipino,

paniniwala, pananaw at iba pa.
Sikolohiya ng Wikang Filipino

Ito ay ang pag-aaral sa sikolohiya ng mga Pilipinong

bunga ng karanasan, kaisipan at oryentasyong
Pilipino na masasalamin sa biyolohikal, kognitibo,
debelopmental, sosyal at kros-kultural na pagsusuri sa
naging pag-unlad at tunguhin ng mga wikang
kasangkot dito
(Antonio, 2003)
 Aralin 2
Kaalamang Pagkatao ng
mga Pilipino
Mga Layunin:
Sa araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

a. natutukoy ang kaalamang pagkatao ng

mga Pilipino;
b. naipapaliwanag ang kaalamang
pagkatao ng mga Pilipino; at
c. naiuugnay ang kaalamang pagkatao ng
mga Pilipino.
Maraming dayuhan ang nanakop sa
bansang Pilipinas. Nandiyan ang mga
Kastila, Amerikano, Hapones at iba pa
na may dalang impluwensya sa kultura,
wika at kabuuang pagkatao ng mga
Pilipino.
 Nakilala natin ang Panginoon, naging
malaya sa pagpapahayag ng niloloob at
iniisip at nagkaroon ng pagmamahal sa
pagsulat na naging isa sa mga pamamaraan
upang maipakilala ang kulturang Pilipino.
Wika, paniniwala, tradisyon o
kaugalian, pagkain, sining
kasuotan, relihiyon ay halimbawa
ng ating kultura.
Lahat ng ito ay tatak ng
pagkataong Pilipino.
 “Huwag kalimutan ang
sariling atin, marapat lang
itong alagaan at muling
buhayin.”
Paano ba natin naipakilala ang
Pagkataong Pilipino?
Ang pagkataong Pilipino ay
ipinapakilala ng pagkakagamit ng
wika.
Naging makapangyarihan ito sa
pagpapahayag ng sarili,
pagkakaintindihan ng bawat isa,
pagpapahayag ng nakaraan,
kasalukuyan at maging sa hinaharap.
 Gamit ang wika, nagkaroon ng kanya-
kanyang interpretasyon batay sa
pagkakaintindi kung ano ang nais iparating
ng kausap, berbal man o di berbal.
Kasama sa di berbal na
komunikasyon ay ang
pagkagamit ng kilos o galaw ng
ating katawan maging ang
representasyon ng bawat isa nito.
Pagkatao at Katauhan
“Madali ang maging tao
ngunit mahirap ang
magpakatao.”
Ang pagkatao, katauhan o
persona, sa isang kolokyal na
pananalita, ay kadalasang
kasingkahulugan ng tao.
Ang personalidad ay isang pangkat ng mga
gawi ng tao o mga katangiang pansikolohiya.
Ito ay mekanismo sa loob ng indibidwal na
isinaayos at nakakaimpluwensiya sa pakikipag-
ugnayan o pakikisalamuha at pakikibagay o pag-
akma sa mga kapaligiran at lipunan (Larsen &
Buss, 2008).
Wika ng Katawan
 Ang wika ng katawan o pananalita ng
katawan ay isang uri ng pagpapahayag o
komunikasyon na hindi ginagamitan ng
mga salitang binibigkas o isinusulat.
Binubuo lamang ito ng manerismo o kilos
ng katawan, tindig o tikas, at anyo o hitsura
ng mukha.
 Ang mga ito ay kilos o galaw ng bahagi
ng katawan, katulad ng kamay, bahagi ng
mukha, galaw ng mata, tayo, asta o bikas ng
buong katawan na nagpapakita o
nagpapahiwatig ng ibig sabihin o nais
gawin at tinatawag na Komunikasyong
Kenisika.
 Kinesika- isang makaagham na pag-
aaral ng galaw o kilos at ekspresyon ng
katawan.
 Sa pakikipag-ugnayang na
hindi ginagamitan ng mga
salita, nagaganap ang wika
ng katawan sa tuwing may
nakakaharap na tao.
 Umaabot sa 60 hanggang 80 bahagdan ng mga
mensahe ang naipapakita at naipababatid sa
pamamagitan ng wika ng katawan.
Tanging 7 hanggang 10 bahagdan lamang ang
mga salitang binabanggit na mga salita sa isang
usapan o huntahan.
Kaya't mahalaga ang kakayahang basahin o
unawain at ipaliwanag ang wika ng katawan ng tao
upang magkaroon ng mabuting pagtanggap.
Ang "wika ng katawan" ay pagpapahayag ng mga
tahimik na pabatid o mensaheng hindi binabanggit o
binubukambibig na pasalita gamit ang mga kilos ng
katawan. Kasama sa pinapamalas ay ang wangis, bikas,
o hilatsa ng mukha (ismid, ingos, at iba pang mga
katulad nito), tunog, tono at kahinaan o kalakasan ng
tinig, at iba pa.
 Ang mga ito ay impormal na anyo ng
komunikasyong hindi nakasandig sa kultura.
Ipinapahayag ang damdamin, emosyon, motibo,
at mga kaisipan sa pamamagitan ng mga pagbabago
ng hitsura ng mukha, mga kumpas, tikas, posisyon
ng katawan, at iba pang mga hudyat na hindi
ginagamit ng salitang binibigkas ng bibig.
 labas

Istruktura ng
kaluluwa Pagkataong budhi
Pilipino

loob
 Ang Pagkataong Pilipino ay nabuo
ayon sa konseptong tambalan ng labas
at loob. Bawat bahagi ng katawan ay
may kanya-kanyang gamit.
Pagtatakda ng mga
Bahagi ng Katawan
Labas, Loob at Lalim

Labas Loob

Mukha Isipan
Dibdib Puso
Tiyan Bituka
Sikmura Atay

Lalim

Kaluluwa Budhi
Mukha at Isipan

Bawat bahagi ng mukha ay may kanya-

kanyang kakanyahan sa pagkakagamit
katulad ng noo, kilay, pilikmata, ilong, labi,
dila, ngipin, nguso, baba at pisngi.
Sa mukha nasasalamin ang samu't saring
karanasan.
Salamin ang mukha ng damdami't kalooban
ng pagkakataong nililok ng kulturang
karanasan.
 Ang utak ay nakaugnay sa isipan at ang isip
ay ang pinagmumulan ng diwa, kamalayan, ulirat,
talino, at bait.
Ang pag-unawa ay nakuha sa pag-iisip.
Sa pag-iisip din nakasalalay ang pag-uunawa.
 May mga parirala tulad ng mataas mag-
isip, walang malay, matalino, bukas ang
kamalayan, atbp.
Ito'y hindi lamang nagsasabi ng intensyon
kundi sa kanyang pagkilos at gawa .
Ang mga ito ay nagpapakilala rin ng pagkatao.
Puso at Dibdib
Pag-iisang dibdib ang tawag sa pag-aasawa
ng mga Pilipino at hindi pag- iisang puso.
Nangangahulugang ang pag-aasawa ay dibdiban
at hindi biro.
Maliban dito, ay mayroon ding sinasabi na
maluwag ang dibdib, masikip ang dibdib, at
mababang dibdib.
Hindi nangangahulugan ng malaki ang
hinaharap kung may mababang dibdib.
Ang dibdib ay ang pandama ng damdamin.
 May mga parirala rin tulad ng matabang
puso, walang puso, isapuso, mahabaging
puso.
Ito'y mga halimbawa ng pagkatao.
Tiyan at Bituka
Malaki ang tiyan, ay maaaring nagsasabi na
ang tao ay busog, matakaw, may bulate sa tiyan,
o mapagkamkam.
Ang katambal nito na maliit ang tiyan o
walang tiyan ay maaaring may kahulugan na
gutom, mahirap, o kulang sa kain.
Ang bitukang sala-salabid ay
nangangahulugan ng buhay na punong-
puno ng balakid.
Naglalarawan ito ng kalagayan ng
pagkatao.
Sikmura at Atay

Bahagi ng katawan ang sikmura na

ginagamit na pantantiya ng damdamin, pag-
iisip, kilos, at gawa ng ibang tao.
Malakas, masama, mahapdi o maasim ay iilan lamang
sa mga pariralang nakaugnay sa sikmura.
Nangangahulugan lamang ito na ang sikmura ay di
mabuti ang pakiramdam.
Ang mahapding sikmura o nangangasim, ay
maaaring nangangahulugang hindi matanggap
ang isang bagay. Malakas ang kanyang sikmura
kung natatanggap ng tao ang lahat, lalo na ang
mga pangyayaring karumal- dumal.
 Ang atay naman ay ginagamit na panawas
sa mambubunong upang makamit ang magiging
kapalaran ng isang desisyon katulad ng kung
itutuloy ang pagdaraos ng pishit o pangangaso.
May kinalaman ito sa kulay ng atay.
Kung madilaw ang atay, ay magtatagumpay ang
isasagawang balak; maitim na atay, sakuna ang
susuungin. Gayundin ang taong may maitim na
atay ay walang pakundangan sa kanyang ginagawa.
Kaluluwa at Budhi

Sa pag-aaral ni Manuel, ang salitang

kaluluwa, ikararuwa o kararua at inikaduwa ay
buhat sa salitang duwa, “two” dahilan sa
dalawa ang kalagayan nito.
Una, ay ang tambalan ng kaluluwa at
katawan, at ang pangalawa ay ang pansariling
kalagayan ng kaluluwa.
 Sa pag-aaral naman ni Salazar, ang kaluluwa ay
batis ng buhay at ginhawa.
Ang Cebuanong salitang ginhawa ay “hininga”
ang salin sa Tagalog.
Ang mga Pilipino ay naniniwala na ang
pagkamatay ng isang tao ay dahilan sa pagkalagot
ng kaniyang hininga.
Sikolohiya ng Pagkataong Pilipino
Ang pagkatao ng isang Pilipino ay maaaring
nababago kung siya ay linalangkapan, sinasapian
o sinasaniban.

Ang pagbabago ng pagkatao ay nananatiling isang hula

lamang sapagkat hindi pa lubos kung anong prosesong
pisikal ang pagbabago.
Ito'y isa lamang palatandaan na
ipinapahiwatig sa pagbabago ng
damdamin, isipan, kilos, gawa pati na
ang wika.
Ang mga pagbabagong ito ay itinatakda
ng iba't ibang bahagi ng katawan, at ng
kaluluwa.
Dalawang klase ng Pagkataong Pilipino

Likasna pagkatao
Pagkataong may sapi
Ang likas na pagkatao (human nature) ay
tinutukoy na kalikasan ng tao.
Itoý isang katutubo o taal na ugali, sariling
katangian na natatangi upang matawag ang isang
nilalang bilang tao. Kasama sa mga katangiang ito
ay ang paraan ng pag-iisip, pandama, at pagkilos
na taglay nito.
Pagkataong may sapi

Isang katotohanan na likas sa taong nag-iisip

ay nag-aasam ng katotohanan para sa
katotohanan, inaalam ang mga bagay na
nagpapabago sa buhay, umaasam na ang pag-
alam sa katotohanan ay magiging ganap na
sandata para malaman kung alin ang totoo, na
yaong pinakarurok ng pagkakaroon ng bagay
na maisasanib sa kanyang pagkatao.
 ARALIN 3
 

MGA SALIK NA NAKAIMPLUWENSYA

SA PAGKAKAIBA-IBA NG MGA WIKA SA
PILIPINAS

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.vigattintourism.com%2Ftourism%2Farticles%2FMajor-Languages-in-the-
Philippines&psig=AOvVaw102Bjtm2_LLjBsjhMMnHtl&ust=1599899419089000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCOjS2vfX4OsCF
QAAAAAdAAAAABAD
Ang wika ay nagkakaiba-iba dahil sa mga taong gumagamit
nito. Sinasabing nagkaroon ng baryasyon o pagkakaiba-iba
ang wika dahil sa lokasyong kinalalagyan ng tao o grupo ng
mga taong gumagamit nito.
Ang mga taong nabibilang sa isang komunidad at gumagamit
ng iisang wika ay maaaring magkaroon pa rin ng pagkakaiba
sa paraan ng kanilang pagsasalita, estilo, tono, punto atbp.
Halimbawa dito sa Iloilo; ang mga
tagasiyudad ay gumagamit ng
Hiligaynon samantala ang
tagaprobinsya ay gumagamit ng
Kinaray-a.

https://www.google.com/url?sa=i&url=http%3A%2F%2Fwww.whimsydrifter.com%2Fdiy-guide-places-iloilo-city-
itinerary%2F&psig=AOvVaw1NljhjEk44H6IOaG6dr5R5&ust=1599899552154000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCMDunbjY4O
sCFQAAAAAdAAAAABAK
MAY TATLONG DIMENSYON ANG PAGKAKAIBA-
IBA NG WIKA
A. Dimensyong Heyograpikal
B. Dimensyong Sosyo-Ekonomiko
C. Dimensyong Kontekstwal
 Dimensyong Heyograpikal

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.bemytravelmuse.com%2Fphilippines-guide%2F&psig=AOvVaw0-BdQUgiZSb20-6lz-
uWlY&ust=1599899724381000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCKjwjpHZ4OsCFQAAAAAdAAAAABAD
Ang terminong Heograpiya ay tumutukoy sa mga
katangiang pisikal ng isang lugar na kinatitigilan ng
isang pangkat ng mga tao. (Rubin, 2002)
MAY LIMANG (5) IMPORTANTENG BAGAY TUNGKOL
DITO:

• kinaroroonan
• lawak
• hugis
• topograpiya
• klima
 Sa Dimensyong Heyograpikal o pagkakahiwa-
hiwalay ng lugar, nagkakaroon ng baryasyon ng wikang
ginagamit ng mga tao.
Katulad ng Pilipinas na napaghihiwalay ng katubigan
o kabundukan kung kaya nakapagdulot ito ng maraming
wikain sa bansa.
Ang pagkahiwa-hiwalay ng mga kapuluan sa Pilipinas ang
sinasabing pinakamatinding sagabal sa pagkakaroon ng iisang
wika sa Pilipinas.
 Ang pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika
sa punto ng aksent, punto ng pagbigkas,
pagbibigay-kahulugan sa ilang salita ay
tinatawag na Dayalek.
 Isa sa mga madalas na dahilan sa pagkakaroon
ng mga sub-grupo ng isang wika ay sosyo-
heograpiko.
Rehiyunal na dayalek ang tawag sa pag-uuring
batay sa wikang sinasalita ng isang grupo ng tao sa
isang lipunan (Rubin, 2002).
 Dimensyong Sosyo-
Ekonomiko

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fglstock.com%2Fgraphic%2F3753034-group-of-people-worker-from-different-profession-stick-figure-
pictogram-
icons&psig=AOvVaw14JvtII4Lq5NzqJt8c2QCB&ust=1599899887091000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCKj14dbZ4OsCFQAAAAAdAAAA
ABAd
Ang Dimensyong Sosyo-Ekonomiko ay dulot ng
pagkakaiba-iba ng kalagayan at katayuan ng isang
tao sa lipunan.
Dahil dito nabubuo ang mga sosyolek.
Ang mga taong may iba't ibang interes, gawain,
hanapbuhay, estado sa buhay ay may malaking
kaugnayan sa baryasyon ng wika.
May barayti ng wika ang mga nakatataas, masa,
tambay, babae, lalaki at iba pa.
 Dimensyong Kontekstwal

HTTPS://WWW.GOOGLE.COM/URL?SA=I&URL=HTTPS%3A%2F%2FNONPROFITLAWBLOG.COM%2FUPSWELL-CHICAGO-EQUITY-IN-THE-CENTER%2FMULTI-ETHNIC-PEOPLE-GROUP-OF-PEOPLE-OF-DIFFERENT-NATIONALITIES-COLORED-PROFILE-
SILHOUETTE-MULTIPLE-EXPOSURE%2F&PSIG=AOVVAW14JVTII4LQ5NZQJT8C2QCB&UST=1599899887091000&SOURCE=IMAGES&CD=VFE&VED=0CAIQJRXQFWOTCKJ14DBZ4OSCFQAAAAADAAAAABAJ
Ang Dimensyong Kontekstwal ay baryasyong
nagaganap sa loob ng isang indibidwal.
Nagkaroon ng pagkakaiba sa pananalita ng tao
batay sa sitwasyon o kontekstong
kinasasangkutan niya.
HALIMBAWA:

-sino ang ating kausap,

-ano ang paksang pinag-uusapan,
-saan nagaganap ang usapan
Dito papasok ang tinatawag nating Tenor of discourse at Mode of
discourse.
TENOR OF DISCOURSE

-tumutukoy ito sa relasyon ng mga taong

nag-uusap sa isang sitwasyon. Ang relasyon ng mga
taong nag-uusap ay nakakaimpluwensiya ng malaki sa
paggamit ng pormalidad ng wika.
HALIMBAWA:

Ang pakikipag-usap sa kasing edad o gulang ay

naiiba sa pakikipag-usap sa nakatatanda. Madalas
gumagamit ng po at opo upang ipakita ang paggalang na
hindi naman ginagamit kung ang kausap mo ay isang
kaibigan o kakilala o kasing edad mo lamang o mas
nakakabata sa iyo.
MODE OF DISCOURSE

-tumutukoy ito sa paraan o kung paano

nag-uusap ang mga tagapagsalita (pasulat o
pasalita). Sa pasulat madalas ay pormal ang mga
salitang ginagamit kung ihahambing sa pasalita.
HALIMBAWA:

Ang sariling paraan ng pagsasalita sa klase ay

hindi maaaring gamitin kung sumusulat ng isang
pormal na sanaysay.
BARAYTI AT BARYASYON NG WIKA

Ang speech variety o barayti ng wika ay

tumutukoy sa anumang kapansin- pansin na anyo ng wika o
uri ng pananalita ng isang tao o grupo ng taong gumagamit
nito. Kadalasan ay nakikita ito sa pagbigkas, intonasyon, estilo,
pagbuo ng mga pangungusap at bokabularyo.
BARAYTI AT BARYASYON NG WIKA

1.Idyolek
2. Dayalek
3. Sosyolek
4. Ekolek
5. Pidgin
6. Etnolek
7. Creole
8. Rejister
IDYOLEK

Ang kapansin pansin na paraan ng paggamit ng wika o

nakagawain na pananalita ng isang tao na yunik sa kanya.
May mga taong mabulaklak kung magpahayag. May mga ilan ding
nakagawiang magsalita nang malakas o ‘di kaya ay mahina.
Mayroon ding mga tao na may isang salitang nakasanayan nang
banggitin nang paulit-ulit sa bawat linya ng kanilang pangungusap.
MAY MGA TAONG BANTOG SA KANILANG IDYOLEK:

● Kabayan Noli de Castro

● Mike Enriquez
● Kris Aquino
● Ruffa Mae Quinto
● Vice Ganda
● Boy Abunda
DAYALEK

-ang barayting ito ay inuuri ayon sa lugar, panahon at

katayuan sa buhay ng mga taong nagsasalita at kabilang sa isang
heyograpikal na komunidad.
Tinatawag din itong panrehiyunal na wikain. Ang dayalek ay
palasak sa isang lugar o sa buong kapuluan. Ito ay unang wikang
kinagisnan sa tahanan, pamayanan at lalawigan. Ito rin ang wikang
namumutawi sa bibig ng mga tao, ng mga magulang sa tahanan at
sa sambayanang Pilipino.
SOSYOLEK

Tinatawag itong pansamantala dahil nadedebelop ito

sa pamamagitan ng malayang interaksyon at sosyalisasyon
natin sa isang partikular na grupo ng mga tao, wika ng mga
beki o gay lingo.
EKOLEK

- tumutukoy ito sa mga salita na kadalasang

nagmumula o sinasalita sa loob ng bahay.

Halimbawa:
inihaw/sugba, tinola/ sinabawan/ sinigang
PIDGIN-

ay tumutukoy sa wikang walang pormal na estruktura.

- ito
Nadedebelop ito dahil na rin sa pangangailangan na makabuo ng isang
pahayag.
Kadalasan, napaghahalo-halo ng nagsasalita ang kanyang unang wika sa
wikang sinasalita ng isang komunidad ng bagong kinabibilangan niya
nagaganap ito sa dalawang taong may magkaibang unang wika na
nagtatangkang mag-usap ngunit hindi magkaintindihan, na nagbubunga
ng tinatawag na makeshift language.
Halimbawa: (Filipino-Chinese)
-Kayo bata aral buti para laki ganda trabaho.
-Ikaw bili bag mura lang ito.
ETNOLEK

- barayti ito ng wika na nadedebelop mula sa mga

salita ng mga etnolinggwistikong grupo.

Halimbawa:
Waray, Bukidnon, B'laan, T'boli
CREOLE

- isang wikang nagsimula sa pagiging pidgin ngunit

paglaon ay nalinang at lumaganap sa isang lugar hanggang sa
ito na ang magiging unang wika.
Nadebelop na ang pormal na istruktura sa puntong ito.

Halimbawa: Chavacano (Tagalog at Espanyol)

Palenquero (African at Espanyol)
REJISTER

-ito ay tumutukoy sa mga salita na

espesyalisadong nagagamit sa isang partikular na
domeyn. Ang mga salita na ginagamit ay maaaring
hinggil sa mga teknikal o espesyalisadong salita na
ginagamit ng mga taong nasa partikular na disiplina o
larangan.
HALIMBAWA:

Ang rejister na ginagamit ng mga guro sa akademya

ay naiiba sa rejister na ginagamit ng mga nars at doktor
sa medisina pati na rin sa rejister na ginagamit ng
eksperto sa kompyuter.
Ang guro ay madalas gumamit ng terminong: mag-aaral o
estudyante, takdang-aralin o asaynment, lesson plan; ang abogado:
kleyente, depensa, abeyance, sobpuena; ang doktor: pasyente,
preskripsyon, benign, malignant atbp. Ito ay mga espesyalisadong
termino na madalas ginagamit at nababanggit sa kani-kanilang
propesyon.
 PAG-UNLAD AT
PAGBABAGO

Aralin 4 NG WIKAAT KULTURANG

PILIPINO
 Mga Layunin: Sa araling ito, ang mga mag-
aaral ay inaasahang:

a. natutukoy ang kahulugan at kahalagahan ng wika sa kulturang Pilipino;

b. natutukoy ang mga salitang hiram mula sa mga banyagang bansa at
impluwensya ng mga ito sa wikang Pambansa.
c. natatalakay ang sariling pananaw ukol sa pagbabago at pag-unlad ng
wikang Filipino;
d. nasusuri ang mga pananaw ng iba't ibang awtor ukol sa pagbabago at pag-
unlad ng wika at kulturang Pilipino; at
e. napalalim ang kamalayan ng mga mag-aaral sa epekto ng wikang
sinasalita sa indibidwal na identidad, kultura at lipunan.
 Sinasabing makikilala ang edukasyon, talino, kultura,
ng isang tao batay sa wika na kanyang ginagamit.
Maaaring ang pagkakaiba ng wika ng isang tao ay batay
sa kulturang taglay nito.
Kulturang Pilipino

Ano nga ba ang kultura at paano ito naka-

impluwensya sa ating wika?
May mga nagsasabi na mula ito sa
paghahalo ng mga elementong kanluranin
at silanganin at lubhang maka-kanluranin
nga ito.
 Maaaring totoo ang pagpapakahulugang
ito para sa mga Pilipino na nasa urban
centers o mga Kristiyano sa kapatagan.
Ngunit para sa mga tribu o pangkulturang
komunidad sa mga kabundukan at mga Muslim,
hindi maaring basta gamitin ang huling pagtingin
(Rubin, 2002).
Ang grupong ito ay lumaban at tumanggi sa
simula pa lamang sa sistema at kultura ng mga
mananakop.
May pagpapakahulugan na akma
lamang sa isang grupo ngunit hindi para
sa lahat.
Ayon kay Foronda (1975) na
makikita sa aklat ni Rubin (2002),
parang mosaic ang kulturang
Pilipino.
Ang kulturang Pilipino ay
maibabatay natin sa
pangkalahatang pagtingin ayon sa
mga sumusunod na pananaw:
 bunga ng patuloy na pagdaloy ng mga
impluwensyang iniluwal ng panahon
hanggang sa kasalukuyan na nagmula
sa labas ng heograpikal na hangganan
ng bansa.
 ang mga impluwensya ng nakaraan at
kasalukuyan na patuloy na naging
bahagi ng buhay ng mga Pilipino kayat
mahirap nang ihiwalay at naging
natatanging karakter at ugaling Plipino.
Si Horacio de la Costa (1961) ay may
nabuong heneralisasyon tungkol sa
kulturang Pilipino.

▪ Ang kulturang Pilipino ay binubuo ng

mga elementong iba iba ang pinagmulan.

▪ Hindi nananatili sa orihinal nitong anyo

ang pangkulturang panghihiram sa
labas.
Kahit naging dominante ang wikang dayuhan
ni hindi nasira ang kultura ng mga katutubo.
Nanatiling buhay ang wika ng kanilang
lokalidad. Patuloy na naging buhay, buo,
matatag ang wikang Filipino at nanatiling may
integridad ang kulturang Pilipino.
Epekto sa Wika ng Pandarayuhan ng mga
Banyaga

 Ayon sa kasaysayan bago pa dumating

ang mga Kastila sa Pilipinas, dumadayo na
ang mga Intsik sa Kamaynilaan, Batangas,
Mindoro at Sulu.
 Ganoon din ang mga Orang Dampuan,
Orang Banjar, India, Arabe, Hapones, Ban
Siam, Tongkin, Sumatra at Java.
Karamihan sa mga banyagang pumaparito
noon ay mangangalakal at nakikipagpalitan ng
kanilang mga produkto sa paraang barter.

Ang mga Orang Dampuan ay kilalang

mandaragat at dala nila ang impluwensya sa
kanila ang kabihasnang Hindu.
Ang mga Orang Banjar ang dumating sa Sulu at
nakipagkalakalan doon.
Walang tuwirang ugnayan noon ang Pilipinas at India
subalit sumapit sa Pilipinas ang kulturang Indian dahil sa
Indones. Malakas sa kanila ang impluwensya ng
Imperyong Shri-Visaya at Imperyong Madjapahit.
Humigit kumulang sa 350 salita sa ating wika ang hango
sa Sanskrito.
Ang Sanskrito ay sinaunang wika ng mga Indian.
 Ayon sa kasaysayan sa loob ng ika-10 siglo dumating ang
relihiyong Islam sa Pilipinas.
Naunang dumating ang mga mangangalakal na Arabe at
sinundan ng mga misyonerong Muslim. Sa Timog-Kanlurang-
Mindanao, napatibay nila ang ugnayan lalo na sistema ng
pagsulat, kaugalian, at tradisyon ng mga Arabe.
Sa panahong ito masigla na ang kalakalang namamagitan sa
Pilipinas at China sa paraang barter o palitan ng kalakal. Maraming
kaugaliang Intsik ang napulot ng mga ninuno.
Maraming mga salitang Intsik ang natutuhan ng
ating mga ninuno at naging bahagi mismo ng
ating wika.

Karamihan sa mga ito ay gamit sa pagkain

gaya ng:
pansit, sotanghon, lumpia, ampaw, miswa,
bihon, siomay, siyopaw, lugaw, bitso, ukoy,
tokwa, hopya, hototay, suam, atbp.
Naging bahagi din ng ating bokabularyo ang mga
salitang:
ate, bakya, bantay, bimpo, bitsin, bulong,
buwisit, kintsay, kutya, kuwago, kuya, ginto, hibi,
hikaw, ingkong, lawlaw, madyong, sabwat, sangla,
ulikba atbp.
Dumating sa Pilipinas ang mga
Kastila, Amerikano at Hapones at
ang kanilang wika ay nagkaroon ng
impluwensya sa ating wikang
pambansa.
 Mga salitang Kastila:
panyo, kamiseta, butones, sinturon, medyas, terno,
bestido, pantalon, sapatos, kaldero, plato, bandihado,
tasa , baso, tuwalya, mesa, kutsara, tinidor, kutsilyo,
kama, katre, eskwela, kolehiyo, unibersidad, maestro,
maestra, propesor, klase, estudyante, libro,
diksyunaryo, kuwaderno, pare, madre, kumpare,
kumadre, misa atbp.
 Mga salitang hiram sa Ingles:
basket, boksing, iskul, haiskul, titser, notbuk,
badigard, bolpen, report, kompyuter,
asaynment, klasmeyt, klasrum,elebeytor, atom,
asid, mayor at marami pang iba.
Mga Salitang Hiram sa Malay, Arabe
at Sanskrito:
 Mga salitang Malay:
abo, agiw, ama, anak, bahay, basa, bato,
bayani, dahoon, dalaga, dingding, gutom,
hangin, hari, ilaw, ina, lamok, itim, langit, lasa,
layag, lugi, mata, panday, patay, payong,
sulat, taas, tamis;
 Mga salitang Arabe:
akma, agimat, agnas, alam, alamat, ani,
asal, bakas, bikig, kalan, dalamhati,
ginhawa, hamak, hasik, hirang, hukom,
hudyat, ingat, lagnat, panaw, salamat,
salawal, silid;
 Mga salitang Sanskrito:
abala, alapaap, alibugha, aral, bagyo, balita,
bahala, bansa, bathala, biyaya, budhi, buhay,
kasi, katha, kuta, dalita, digma, dukha, ganda,
gunita, guro, himala, hiya, isip, luksa, mahal,
maharlika, mithi, panata, paksa, puri, saksi, sigla,
sinta, tadhana, timawa, ulan, wasto.