คณิตศาสตร์ เพิม่ เติม ม.

2 เล่ ม 2
บทที่ 3 การแปรผัน
3.1 การแปรผันตรง

นิยาม ให้ x และ y แทนปริ มาณใดๆ

y แปรผันตรงกับ x (เขียนแทนว่า y ∝ x เมื่อ y = kx โดยที่ k เป็ นค่าคงตัว และ

k เป็ นจานวนจริ งใดๆ ที่ไม่เท่ากับ 0

เรี ยก k ว่า ค่าคงตัวการแปรผัน

2
 จานวนคน (คน) x ค่าโดยสารรถประจาทาง (บาท) y

1 8

2 16

3 24

4 32

… …

เมื่อให้จานวนคนเป็ น x และค่าโดยสารรถประจาทางเป็ น y พบว่ามี

ความสัมพันธ์เป็ น y = 8x

เทียบกับการแปรผันตรง y = kx
3
แสดงว่า y แปรผันตรงกับ x โดยมี 8 เป็ นค่าคงตัวการแปรผัน

จากตัวอย่างข้างต้น

x 1 2 3 4 ...

y 8 16 24 32 ...
𝑦
𝑥
พบว่า ถ้า y ∝ x แล้ว ค่าของ เป็ นค่าคงที่ และเท่ากับ k

4
Ex. หากทดลองลดอุณหภูมิได้ผลดังตารางต่อไปนี้

เวลาที่ใช้ (นาที) x 0 1 2 3 4 5

อุณหภูมิ (°C) y 0 -5 -10 -15 -20 -25

𝑦
𝑘=
𝑥

y
x

5
Ex. จงเขียนสมการการแปรผัน เมื่อ y ∝ x และค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับ
3.2

Ex. จงเขียนสมการการแปรผัน เมื่อ a ∝ b และค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับ

2
5

Ex. จงเขียนสมการการแปรผัน เมื่อ s ∝ t และค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับ

– 0.2

6
Ex. จากตารางแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y จงตรวจสอบว่า y แปรผัน
ตรงกับ x หรื อไม่ หาก y แปรผันตรงกับ x ให้หาค่าคงตัวการแปรผันและเขียน
สมการการแปรผันด้วย

x 2 3 4 5 6 7 8

y -2 -3 -5 -7 -9 -14 -24

Ex. จากตารางแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y จงตรวจสอบว่า y แปรผัน

ตรงกับ x หรื อไม่ หาก y แปรผันตรงกับ x ให้หาค่าคงตัวการแปรผันและเขียน
สมการการแปรผันด้วย

x 2 3 4 5 6 7 8

y 8 12 16 20 24 28 32

Ex. จากตารางแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y จงตรวจสอบว่า y แปรผัน

ตรงกับ x หรื อไม่ หาก y แปรผันตรงกับ x ให้หาค่าคงตัวการแปรผันและเขียน
สมการการแปรผันด้วย

7
x 2 3 4 5 6 7 8

y 5 7.5 10 12.5 15 17.5 20

Ex. ถ้า y ∝ x แล้ว x ∝ y หรื อไม่

นอกจาก y ∝ x แล้ว y ยังอาจแปรผันตรงกับปริ มาณที่เกี่ยวข้องกับ x

อื่นๆ เช่น y ∝ x2 y ∝ √𝑥

8
Ex. ปล่อยลูกบอลลงจากพื้นเอียง พบความสัมพันธ์ระหว่างเวลากับระยะทางที่
เคลื่อนที่ได้ ดังนี้

เวลา (วินาที) t 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0

ระยะทาง (เมตร) s 0.5 2.0 4.5 8.0 12.5 18.0

𝑠 1 2 3 4 5 6
𝑡
เวลา (วินาที) t 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0

เวลา2 (วินาที2) t2 0.25 1.00 2.25 4.00 6.25 9.00

ระยะทาง (เมตร) s 0.5 2.0 4.5 8.0 12.5 18.0

𝑠 2 2 2 2 2 2
𝑡2

9
ดังนั้น 𝑠 = 2𝑡 2 นัน่ คือ 𝑠 ∝ 𝑡 2
s

t2

Ex. จากสู ตรคานวณพื้นที่วงกลม 𝐴 = 𝜋𝑟 2 จงระบุสมการการแปรผันและ

ค่าคงที่การแปรผัน

10
 4
Ex. จากสู ตรคานวณปริ มาตรทรงกลม 𝑉 = 𝜋𝑟 3 จงระบุสมการการแปร
3
ผันและค่าคงที่การแปรผัน

Ex. ถ้า y แปรผันตรงกับ x และ y = 15 เมื่อ x = 5 แล้ว จงหาค่าคงตัวของการ

แปรผัน และเขียนสมการการแปรผัน

Ex. ถ้า y แปรผันตรงกับ x2 และ y = 16 เมื่อ x = 2 แล้ว จงหาค่า y เมื่อ x = 1

11
 1
Ex. ถ้า s แปรผันตรงกับ t2 และ t เป็ น เท่าของปริ มาณเดิมแล้ว s จะเป็ นกี่เท่า
2
ของปริ มาณเดิม

Ex. เมื่อปล่อยน้ าจากถังให้ไหลออกจากท่อที่อยูก่ น้ ถัง พบว่าอัตราการไหลของ

น้ า (v, ลูกบาศก์เซนติเมตรต่อนาที) แปรผันตรงกับรากที่สองของความสู งของ
น้ าเมื่อวัดจากก้นถัง (h, เซนติเมตร) และเมื่อเหลือน้ าสู ง 1.21 เมตร น้ าจะไหล
ออกจากท่อด้วยอัตรา 16.5 ลูกบาศก์เซนติเมตรต่อนาที จงหา

1) สมการแสดงความสัมพันธ์ระหว่างอัตราการไหลของน้ ากับความสู งของน้ า

2) อัตราการไหลของน้ าที่มีความสู งจากก้นถัง 64 เซนติเมตร

3) ความสู งจากก้นถังของน้ าที่ไหลด้วยอัตราเร็ ว 6 ลูกบาศก์เซนติเมตรต่อนาที

12
แบบฝึ กหัด 3.1

1. จงเขียนสมการการแปรผัน เมื่อดอกเบี้ยจากเงินกู้ I (บาท) แปรผันตรงกับ

จานวนเงินที่ให้กู้ P (บาท) และค่าคงตัวของการแปรผันคือ 0.15

2. จงเขียนสมการการแปรผัน เมื่อพื้นที่ผิวของทรงกลม A (ตารางหน่วย) แปร

ผันตรงกับกาลังสองของความยาวของรัศมีของวงกลม r (หน่วย) และค่าคงตัว
ของการแปรผันเท่ากับ 4π

2𝜋
3. จากสมการการแปรผันตรง 𝑇 = ปริ มาณใดแปรผันตรงกับปริ มาณใด
𝑤
และค่าคงตัวของการแปรผันเป็ นเท่าใด

4. จากสมการการแปรผันตรง V = PT เมื่อ T เป็ นค่าคงตัวและ T≠0 ปริ มาณใด

แปรผันตรงกับปริ มาณใด และค่าคงตัวของการแปรผันเป็ นเท่าใด

13
5. ถ้า y แปรผันตรงกับ x และ y = 6 เมื่อ x = 3 แล้ว

5.1 จงหาค่าคงตัวของการแปรผัน

5.2 y มีค่าเท่าใด เมื่อ x = 11

5.3 ถ้า x เป็ น 3 เท่าของปริ มาณเดิม y จะเป็ นกี่เท่าของปริ มาณเดิม

5.4 ถ้า x เพิ่มขึ้น 50% แล้ว y จะเพิ่มขึ้นหรื อลดลงกี่เปอร์เซ็นต์

6. ถ้า y แปรผันตรงกับ √𝑥 3 และ y = 9 เมื่อ x = 9 จงหาค่า y เมื่อ x = 4

14
7. ถ้า y แปรผันตรงกับ x + 1 และ y = 3 เมื่อ x = 5 จงแสดงว่า 2y – x = 1

8. กาหนดให้ 𝑦 ∝ 𝑥 2 จงหาสมการของการแปรผันและเติมจานวนที่เว้นไว้
ให้ถูกต้อง เมื่อกาหนดค่า x และ y ดังตาราง

x 1 2 3 4

y 2 8 18 50 98

15
9. เมื่อปล่อยก้อนหิ นให้ตกอย่างอิสระในแนวดิ่งจะพบว่า ระยะทาง s เมตร ที่
ก้อนหิ นตกลงมา แปรผันตรงกับกาลังสองของเวลาที่ตก t วินาที ถ้าในเวลา 2
วินาที ก้อนหิ นตกลงมาเป็ นระยะทาง 20 เมตร จงหาว่า

1) เมื่อปล่อยก้อนหิ นให้ตกโดยอิสระนาน 6 วินาที จะได้ระยะทางเท่าใด

2) เมื่อก้อนหิ นตกโดยอิสระเป็ นระยะทาง 15 เมตร จะใช้เวลาประมาณเท่าใด

(ตอบเป็ นทศนิยม 1 ตาแหน่ง)

16
10. ตุม้ น้ าหนักอันหนึ่งห้อยอยูท่ ี่ปลายเชือกเส้นหนึ่ง พบว่าเวลาของการแกว่ง
ครบรอบของตุม้ น้ าหนักแปรผันตรงกับกรณฑ์ที่สองของความยาวของเชือก
ถ้าเชือกยาว 25 เซนติเมตร จะแกว่งครบรอบในเวลา 1 วินาที จงหาว่า

1) ถ้าเชือกยาว 1 เมตร ตุม้ น้ าหนักจะแกว่งครบรอบในเวลากี่วินาที

2) ถ้าต้องการให้ตุม้ น้ าหนักนี้แกว่งได้นาทีละ 75 รอบ จะต้องแขวนตุม้

น้ าหนักด้วยเชือกยาวเท่าไร

17
11. ค่าของอุณหภูมิในหน่วยองศาเซลเซี ยส แปรผันตรงกับค่าของอุณหภูมิใน
หน่วยองศาฟาเรนไฮต์ลบด้วย 32 เมื่อค่าของอุณหภูมิในหน่วยองศาเซลเซี ยส
เป็ น 30 ค่าของอุณหภูมิน้ นั ในหน่วยองศาฟาเรนไฮต์จะเป็ น 86 จงตอบคาถาม
ต่อไปนี้

1) จงเขียนสมการการแปรผัน

2) จงหาค่าคงตัวของการแปรผัน

3) อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซี ยส จะเท่ากับกี่องศาฟาเรนไฮต์

4) อุณหภูมิ 5 องศาฟาเรนไฮต์ จะเท่ากับกี่องศาเซลเซี ยส

5) อุณหภูมิของร่ างกายคนปกติเท่ากับ 37 องศาเซลเซี ยส ในหน่วยองศา

ฟาเรนไฮต์จะเป็ นเท่าใด

18
3.2 การแปรผกผัน

นิยาม ให้ 𝑥 และ 𝑦 แทนปริ มาณใดๆ ที่ไม่เท่ากับ 0

1 1
𝑦 แปรผกผันกับ 𝑥 (แทนด้วย 𝑦 ∝ ) เมื่อ 𝑦 = 𝑘 × โดยที่ 𝑘 เป็ นค่า
𝑥 𝑥
คงตัว และ 𝑘 ≠ 0
1
จาก 𝑦 = 𝑘 ×
𝑥

แสดงว่า 𝑥𝑦 = 𝑘 นัน่ คือ 𝑥𝑦 เป็ นค่าคงที่

พิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างอัตราเร็ วเฉลี่ยและเวลาที่ใช้ในการเดินทางของ
รถยนต์คนั หนึ่ง ซึ่ งแล่นได้ระยะทาง 120 กิโลเมตร โดยให้ v แทนอัตราเร็ ว
เฉลี่ยของรถยนต์ (กิโลเมตรต่อชัว่ โมง)

และ t แทนเวลาที่ใช้ในการเดินทาง 120 กิโลเมตร (ชัว่ โมง)

19
 v t 𝑡 vt
𝑣
12 10

20 6

30 4

40 3

60 2

จะเห็นว่า เมื่อ v เพิ่มขึ้น t จะลดลงในอัตราที่ไม่คงตัว แต่ vt เป็ นค่าคงตัว

ซึ่ ง vt = 120 ดังนั้น v แปรผกผันกับ t

20
หากค่าคงที่การแปรผันเป็ นลบ กราฟความสัมพันธ์จะมีลกั ษณะดังนี้
y
x

1
Ex. จงเขียนสมการการแปรผัน เมื่อ 𝑦 ∝ และ 0.25 เป็ นค่าคงที่การแปร
√𝑥
ผัน

𝑘2
Ex. จาก 𝑦 = ( เมื่อ 𝑘 เป็ นค่าคงตัวที่ไม่เท่ากับ 0 แล้ว 𝑦 แปรผกผัน
𝑥−1)2
กับปริ มาณใด และค่าคงตัวของการแปรผันเป็ นเท่าใด

21
Ex. จากตารางแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y จงตรวจสอบว่า y
แปรผกผันกับ x หรื อไม่ หาก y แปรผกผันกับ x ให้หาค่าคงตัวการแปรผันและ
เขียนสมการการแปรผันด้วย

x 2 3 4 5 10

y 12 8 6 4.8 2.4

Ex. จากตารางแสดงความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y จงตรวจสอบว่า y

แปรผกผันกับ x หรื อไม่ หาก y แปรผกผันกับ x ให้หาค่าคงตัวการแปรผันและ
เขียนสมการการแปรผันด้วย

x -2 -1 0.25 0.5 2

y 2 4 16 8 -2

ค่าของ y อาจแปรผกผันกับปริ มาณอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับ x ได้ เช่น

1 1
𝑦∝ 𝑦∝
𝑥2 √𝑥

22
Ex. ถ้า y แปรผกผันกับ x และ y = 20 เมื่อ x = 2 แล้ว จงเขียนสมการแสดงการ
แปรผัน

Ex. ถ้า y แปรผกผันกับ x2 และ y = 8 เมื่อ x = 5 แล้ว

1) จงหาค่า y เมื่อ x = 10

2) ถ้า x เป็ น 3 เท่าของปริ มาณเดิม แล้ว y จะเป็ นกี่เท่าของปริ มาณเดิม

Ex. หากอุณหภูมิคงที่ ความดันของก๊าซจะแปรผกผันกับปริ มาตรของก๊าซ หาก

ก๊าซหนึ่งมีปริ มาตร 8 × 10-2 ลูกบาศก์เมตร ที่ความดัน 0.5 บรรยากาศ จงหา
ความดันของก๊าซเมื่อก๊าซมีปริ มาตร 2 × 10-3 ลูกบาศก์เมตร

แบบฝึ กหัด 3.2

23
1. จงเขียนสมการแสดงการแปรผัน เมื่อปริ มาณกระแสไฟฟ้า (I) แปรผกผันกับ
ความต้านทาน (R) โดยค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับ 220

2. จงเขียนสมการแสดงการแปรผัน เมื่อ y แปรผกผันกับ x3 + 2 โดยค่าคงตัว

ของการแปรผันเท่ากับ 5

500
3. จากสมการ ℎ = ปริ มาณใดแปรผกผันกับปริ มาณใด และค่าคงตัว
𝜋𝑟 2
ของการแปรผันเท่ากับเท่าไร

24
 𝑚
4. จากสมการ 𝑦 = เมื่อ 𝑚 เป็ นค่าคงตัว และ 𝑚 ≠ 0 ปริ มาณใด
𝑥3
แปรผกผันกับปริ มาณใด และค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับเท่าไร

5. กาหนดให้ y แปรผกผันกับ √𝑥 และ y = 5 เมื่อ x = 16 จงหา

1) ค่า y เมื่อ x = 100

2) ค่า x เมื่อ y = 60
1
3) y จะเป็ นกี่เท่าของปริ มาณเดิม เมื่อ x เป็ น เท่าของปริ มาณเดิม
4

25
6. น้ าหนักของวัตถุที่ไม่อยูใ่ ต้ระดับน้ าทะเล แปรผกผันกับกาลังสองของ
ระยะทางที่วตั ถุน้ นั อยูห่ ่างจากจุดศูนย์กลางของโลก ชายคนหนึ่ งหนัก 80
กิโลกรัมที่ระดับน้ าทะเล จงหาน้ าหนักของชายคนนี้บนยอดเขาซึ่ งสู งจาก
ระดับน้ าทะเล 6,000 เมตร กาหนดให้รัศมีของโลกยาว 6,400 กิโลเมตร

7. ระยะเวลาในการใส่ น้ าให้เต็มถังแปรผกผันกับกาลังสองของความยาวของ
เส้นผ่านศูนย์กลางของท่อส่ งน้ า นายแดงต้องการใส่ น้ าให้เต็มถังใบหนึ่ง
ปรากฏว่าท่อสายยางที่ใช้ มีเส้นผ่านศูนย์กลางยาว 3 เซนติเมตร ใช้เวลา 1
ชัว่ โมง น้ าจึงจะเต็มถัง ถ้าเปลี่ยนท่อสายยางเป็ นขนาดที่มีเส้นผ่านศูนย์กลาง
ยาว 6 เซนติเมตร จะใช้เวลานานเท่าใด น้ าจึงจะเต็มถัง

26
8. บริ ษทั รับเหมาก่อสร้างจ้างคนงาน 30 คน ซ่อมถนนสายหนึ่ง คนงาน
ทั้งหมดช่วยกันซ่อมถนนไปได้ครึ่ งหนึ่งใช้เวลา 16 วัน ถ้ากาหนดให้เวลา
ทางานแล้วเสร็ จแปรผกผันกับจานวนคนงาน จงหาว่าบริ ษทั รับเหมาจะต้อง
เพิม่ คนงานอีกกี่คนจึงจะทาให้งานที่เหลือเสร็ จใน 12 วัน

9. ความเข้มเสี ยง I วัตต์ต่อตารางเมตร แปรผกผันกับกาลังสองของระยะที่ผฟู ้ ัง

อยูห่ ่างจากแหล่งกาเนิดเสี ยง d เมตร เมื่ออยูห่ ่างจากเครื่ องกระจายเสี ยงเครื่ อง
หนึ่ง 5 เมตร จะวัดความเข้มเสี ยงได้เป็ น 0.032 วัตต์ต่อตารางเมตร จงหาว่า

1) ถ้าอยูห่ ่ างจากเครื่ องกระจายเสี ยงดังกล่าว 12 เมตร จะวัดความเข้ม

เสี ยงได้เท่าใด

2) ถ้าวัดความเข้มเสี ยงได้เป็ น 0.2 วัตต์ต่อตารางเมตร จะอยูห่ ่างจาก

เครื่ องกระจายเสี ยงดังกล่าวเท่าใด

27
3.3 การแปรผันเกีย่ วเนื่อง

การแปรผันเกี่ยวเนื่อง คือการที่การเปลี่ยนแปลงของปริ มาณหนึ่ง

ขึ้นอยูก่ บั ปริ มาณหลายปริ มาณ เช่น ระยะทางที่เดินทาง (s) ขึ้นกับอัตราเร็ ว
เฉลี่ย (v) และเวลาที่ใช้ในการเดินทาง (t) นัน่ คือ s = vt

นิยาม ให้ y, x1, x2, …, xn แทนปริ มาณใดๆ

y แปรผันเกี่ยวเนื่องกับ x1, x2, …, xn เมื่อ y แปรผันตรงกับผลคูณของ x1, x2,

…, xn

กล่าวคือ y = k(x1)(x2)…(xn) โดยที่ k เป็ นค่าคงตัวและ k≠0

28
ตัวอย่าง พื้นที่ของรู ปสามเหลี่ยม
1
𝐴 = 𝑥ℎ
2

𝐴 แปรผันเกี่ยวเนื่องกับ 𝑥 และ ℎ
h
1
และมีค่าคงตัวการแปรผันเป็ น
2

1
ถ้า 𝑥 เป็ นค่าคงตัว แล้ว 𝐴 จะแปรผันตรงกับ ℎ โดย 𝑥 เป็ นค่าคงที่การแปร
2
ผัน
1
ถ้า ℎ เป็ นค่าคงตัว แล้ว 𝐴 จะแปรผันตรงกับ 𝑥 โดย 𝑘 = ℎ
2

29
Ex. ปริ มาตรของทรงกระบอกแปรผันเกี่ยวเนื่องกับกาลังสองของรัศมีของฐาน
และความสู ง ทรงกระบอกใบหนึ่ง ฐานมีรัศมี 2 เมตร และสู ง 25 เมตร จะมี
ปริ มาตร 100π ลูกบาศก์เมตร จงหา

1) ปริ มาตรของทรงกระบอกที่ฐานมีรัศมี 5 เมตร สู ง 4 เมตร

2) หากรัศมีเพิ่มขึ้น 2 เท่าของเดิม และความสู งลดลงเป็ นครึ่ งหนึ่ง ปริ มาตรจะ

เปลี่ยนไปกี่เท่าของเดิม

Ex. ความต้านทานไฟฟ้า (Ω) ของลวดเส้นหนึ่ง แปรผันตรงกับความยาวของ

เส้นลวด (เมตร) และแปรผกผันกับกาลังสองของรัศมีของหน้าตัดลวด
(มิลลิเมตร) หากลวดเส้นหนึ่งยาว 2 เมตร และมีรัศมีของหน้าตัดลวด 0.5
มิลลิเมตร จะมีความต้านทานไฟฟ้า 1 Ω หากลวดเส้นหนึ่งยาว 16 เมตร และมี
รัศมีของหน้าตัดลวด 1 เมตร จะมีความต้านทานไฟฟ้าเท่าไร

30
 1
Ex. หาก 𝑎 แปรผันเกี่ยวเนื่องกับ𝑏, 𝑐 และ ถ้า 𝑎 = 6 เมื่อ 𝑏 =
𝑑
2, 𝑐 = 3 และ 𝑑 = 4 จงหาค่า 𝑎 เมื่อ 𝑏 = 4, 𝑐 = 1 และ 𝑑 =
16

31
แบบฝึ กหัด 3.3

1. จงเขียนสมการแสดงการแปรผัน เมื่อ F แปรผันเกี่ยวเนื่องกับ m1, m2 และ

กาลังสองของ d โดยค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับ 9

1
2. จงเขียนสมการแสดงการแปรผัน เมื่อ y แปรผันเกี่ยวเนื่องกับ x และ โดย
𝑧2
1
ค่าคงตัวของการแปรผันเท่ากับ
2

32
3. ปริ มาตร V (ลูกบาศก์เซนติเมตร) ของก๊าซจานวนหนึ่ง แปรผันตรงกับ
อุณหภูมิ T (เคลวิน) และแปรผกผันกับความดัน P (มิลลิเมตรปรอท) ของก๊าซ
จานวนนั้น ถ้าก๊าซจานวนหนึ่งมีปริ มาตร 450 ลูกบาศก์เซนติเมตร ที่อุณหภูมิ
360 เคลวิน และความดัน 736 มิลลิเมตรปรอท จงหา

1) สมการความสัมพันธ์ระหว่างปริ มาตรของก๊าซที่อุณหภูมิและความดันใดๆ

2) ปริ มาตรของก๊าซที่อุณหภูมิ 312 เคลวิน ความดัน 96 มิลลิเมตรปรอท

3) ถ้าให้ความดันของก๊าซเป็ นค่าคงตัว และเพิ่มอุณหภูมิเป็ นสองเท่าของเดิม

ปริ มาตรของก๊าซจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร

4) ถ้าอุณหภูมิของก๊าซเป็ นค่าคงตัว และเพิ่มความดันเป็ นสองเท่าของเดิม

ปริ มาตรของก๊าซจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร

33
4. ปริ มาณน้ ามัน (แกลลอน) ในถังทรงกระบอกแปรผันเกี่ยวเนื่ องกับกาลังสอง
ของรัศมี (เซนติเมตร) และความสู งของถัง (เซนติเมตร) ถังใส่ น้ ามันใบหนึ่งสู ง
35 เซนติเมตรและมีรัศมีของถังเป็ น 21 เซนติเมตร จุน้ ามันได้ 12 แกลลอน จง
หาว่าถังที่มีรัศมี 28 เซนติเมตร สู ง 105 เซนติเมตร จะจุน้ ามันได้กี่แกลลอน

5. ให้ V แปรผันตรงกับ x และแปรผกผันกับ √𝑦 จงแสดงว่า y แปรผันตรง

กับ x2 และแปรผกผันกับ V2

34
6. ความหมดเปลืองถ่านหิ นของเรื อลาหนึ่ งแปรผันเกี่ยวเนื่องกับระยะทางที่เรื อ
แล่นได้และกาลังสองของอัตราเร็ ว ถ้าระยะทางที่เรื อแล่นได้แปรผันเกี่ยวเนื่อง
กับเวลาและอัตราเร็ วของเรื อ จงแสดงว่าความหมดเปลืองถ่านหิ นของเรื อลานี้
จะแปรผันเกี่ยวเนื่ องกับเวลาในการเดินทาง และกาลังสามของอัตราเร็ วของเรื อ

7. ระยะเวลาที่ดาวเทียมโคจรรอบโลกในแต่ละรอบ แปรผันตรงกับรัศมีของวง
โคจรและอัตราเร็ วของดาวเทียมขณะที่โคจรในรอบนั้น ถ้าดาวเทียมใช้เวลาใน
การโคจรรอบโลก 1.42 ชัว่ โมง เมื่อรัศมีของวงโคจรเป็ น 6,480 กิโลเมตร และ
อัตราเร็ วเท่ากับ 28,800 กิโลเมตรต่อชัว่ โมง จงหาระยะเวลาในการโคจรรอบ
โลก เมื่อรัศมีของวงโคจรเป็ น 6,880 กิโลเมตร และอัตราเร็ วเท่ากับ 29,600
กิโลเมตรต่อชัว่ โมง

35
8. หากค่าโทรศัพท์แต่ละเดือนเป็ นผลรวมของสองส่ วน ส่ วนหนึ่งเป็ น
ค่าบริ การรายเดือนซึ่ งคงตัว 100 บาทต่อเดือน อีกส่ วนเป็ นค่าใช้โทรศัพท์ซ่ ึ ง
แปรผันตรงกับจานวนครั้งที่ใช้โทรศัพท์ หากเดือนหนึ่งมีการใช้โทรศัพท์ 150
ครั้ง และมีค่าโทรศัพท์ของเดือนนั้นเป็ น 550 บาท จงหาว่า

1) อัตราค่าโทรศัพท์ต่อครั้งเป็ นเท่าไร

2) หากเดือนถัดมาใช้โทรศัพท์ 123 ครั้ง เดือนนั้นจะเสี ยค่าโทรศัพท์กี่บาท

36
 ข้ อสอบท้ ายบทที่ 7 คณิตศาสตร์ เพิม่ เติม ม.2 เล่ ม 2

เรื่ อง การแปรผัน

1. หาก y แปรผันตรงกับ x โดยที่ x และ y มีความสัมพันธ์กนั ดังตาราง จงหา

ค่าของ p + q + r

x 2 4 5 9

y p 28 q r

a. 56 b. 112

c. 224 d. 448

2. หาก y แปรผกผันกับ x โดยที่ x และ y มีความสัมพันธ์กนั ดังตาราง จงหาค่า

ของ pqr

x 2 3 5 6

y p q 12 r

a. 60 b. 600

c. 6,000 d. 60,000
37
3. ถ้า y แปรผันโดยตรงกับ x และแปรผกผันกับ z โดยเมื่อ x = 6 และ z = 2 จะ
ได้ y = 1 จงหาค่า y เมื่อ x = 6 และ z = 2

a. 1 b. 2

c. 3 d. 4

4. ให้ y แปรผกผันกับ w และแปรผันเกี่ยวเนื่องกับ x และ z โดยเมื่อ w = 1,

x = 5, z = 2 แล้ว จะได้ y = 20 จงหาค่า y เมื่อ w = 4, x = 10 และ z = 3

a. 1 b. 5

c. 10 d. 15

5. กาหนดให้ p แปรผันตรงกับกาลังสองของ s และแปรผกผันกับรากที่สอง

ของ qr เมื่อ q มีค่าลดลง 80% และ r มีค่าลดลง 20% แล้ว s จะต้องมีค่าเพิ่มขึ้น
หรื อลดลงกี่เปอร์เซ็นต์ จึงจะทาให้ p มีค่าลดลง 60%

a. ลดลง 60 % b. ลดลง 40 %

c. เพิม่ ขึ้น 60 % d. เพิม่ ขึ้น 40 %

6. กาหนด y = A + B เมื่อ A แปรผันตรงตาม x2, B แปรผกผันกับ x เมื่อ x = - 1

จะได้ y = - 1 และเมื่อ x = 3 จะได้ y = 19 จงหาค่า y เมื่อ x = 1

a. -5 b. 0

c. 5 d 10
38
7. ให้ y เท่ากับผลบวกของจานวน 2 จานวน โดยจานวนแรกแปรผันตรงกับ x
และจานวนที่สองแปรผกผันกับ x ถ้า y = 7 เมื่อ x = 1.5 และ 2 แล้ว จงหา
ผลบวกของค่า x ทั้งหมดที่เป็ นไปได้ เมื่อ y = 8

a. 1 b. 2

c. 3 d. 4

8. ถ้า x เท่ากับผลบวก 2 จานวน โดยจานวนที่ 1 แปรผันโดยตรงกับ y2 จานวน

ที่ 2 แปรผกผันกับ z ถ้า x = 6 เมื่อ y = 2 และ z = 1 และ ถ้า x = 2 เมื่อ y = 1
และ z = 2 แล้ว ถ้า x = 9.5 และ y = 3 แล้ว z จะมีค่าเท่าใด

a. 3 b. 4

c. 5 d. 6

9. ให้ x แปรผันตรงตาม y และ x = 2 เมื่อ y = 1 แล้ว ข้อใดเป็ นสมการแสดง

ความสัมพันธ์ระหว่าง x และ y
𝑥
a. xy = 2 b. 𝑦 =
2

c. xy2 = 2 d. x2y = 4

39
10. ถ้า x แปรผันตรงกับ y และแปรผกผันกับ z ถ้า 3x = 1, 7y = 3 และ 7z = 18
แล้ว จงหาค่า y เมื่อ x = 5 และ z = 10

a. 15 b. 20

c. 25 d. 30

11. ถ้า y เป็ นผลบวกของจานวน 2 จานวน โดยจานวนหนึ่งเป็ นค่าคงตัว

43
ในขณะที่อีกจานวนหนึ่งแปรผันโดยตรงกับ x พบว่า เมื่อ 𝑦 = − เมื่อ
17
x = 0 และ y = 43 เมื่อ x = y จงหาค่า y เมื่อ x = 2
7 3
a. − b. −
17 17
7 3
c. d.
17 17

12. ค่าใช้จ่ายในการเดินทาง แปรผกผันกับอัตราเร็ ว หากใช้อตั ราเร็ ว 100

กิโลเมตรต่อชัว่ โมง จะมีค่าใช้จ่าย 640 บาท หากใช้อตั ราเร็ ว 80 กิโลเมตรต่อ
ชัว่ โมง จะมีค่าใช้จ่ายกี่บาท

a. 700 b. 750

c. 800 d. 850

40
13. รายจ่ายค่าน้ าประปาของหอพักแห่งหนึ่งแบ่งเป็ น 2 ส่ วน โดยส่ วนหนึ่ ง
คงที่ และอีกส่ วนหนึ่ งแปรผันตามจานวนผูพ้ กั อาศัยในหอพัก หากเดือนหนึ่งมี
ผูพ้ กั อาศัย 1 คน จะเสี ยค่าน้ าประปา 57 บาท หากเดือนถัดมามีผพู ้ กั อาศัย 3 คน
จะเสี ยค่าน้ าประปา 121 บาท หากเดือนหนึ่งมีผพู ้ กั อาศัย 5 คน จะเสี ยค่า
น้ าประปากี่บาท

a. 170 b. 185

c. 200 d. 215

14. ถ้าส่ วนหนึ่งของ y แปรผกผันกับ x และอีกส่ วนหนึ่งแปรผันตรงกับ x2

โดยเมื่อ x = - 1 จะได้ y = 3 และเมื่อ x = -2 จะได้ y = 15.5 จงหาค่า y เมื่อ
x=1

a. – 5 b. – 1

c. 1 d. 5

41
15. ในการขายซี ดีเพลง ทุนแบ่งเป็ น 2 ส่ วน ส่ วนแรกเป็ นค่าใช้จ่ายในการแต่ง
เพลงและอัดเพลง ซึ่ งคงที่ และอีกส่ วนหนึ่ งเป็ นค่าแผ่นซี ดีซ่ ึ งแปรผันตาม
จานวนแผ่นซี ดีที่ผลิตมา ถ้าขายซี ดีเพลงแผ่นละ 60 บาท ขายซี ดี 3,000 แผ่น จะ
ได้กาไรร้อยละ 20 และถ้าขายซี ดี 4,000 แผ่น จะได้กาไรร้อยละ 25 จงหาว่า
ต้นทุนส่ วนแรกที่คงที่ มีค่ากี่บาท

a. 24,000 b. 25,000

c. 26,000 d. 27,000

16. หาก y เป็ นผลบวกของจานวน 2 จานวน โดยจานวนแรกแปรผันตรงกับ x3

และอีกจานวนหนึ่งแปรผกผันกับ x2 เมื่อ x = 1 จะได้ y = 9 และเมื่อ x = 2 จะ
ได้ y = 33.25 จงหาค่า y เมื่อ x = -1

a. 1 b. 2

c. 3 d. 4

17. หาก y เป็ นผลบวกของจานวน 2 จานวน โดยจานวนแรกแปรผันตรงกับ x

และอีกจานวนหนึ่งแปรผกผันกับ x โดยเมื่อ x = 1 จะได้ y = 7 และเมื่อ x = 2
จะได้ y = 6.5 ถ้า 5 < x < 20 แล้ว ค่า y ตรงกับตัวเลือกใด

a. 11 < y < 20.5 b. 11 < y < 40.25

c. 20.5 < y < 40.25 d. 40.25 < y < 50.2

42
18. ในวงจรไฟฟ้า เมื่อแรงดันไฟฟ้าคงที่ ปริ มาณกระแสไฟฟ้าจะแปรผกผันกับ
ความต้านทานในวงจร หากมีกระแสไฟฟ้าในวงจร 2.5 แอมแปร์ จะมีความ
ต้านทานในวงจร 2 โอห์ม หากวงจรหนึ่งมีความต้านทานในวงจร 5 โอห์ม จะ
มีกระแสไฟฟ้าในวงจรกี่แอมแปร์

a. 0 b. 0.5

c. 1 d. 1.5

19. ให้ A แปรผันตรงกับกาลังสองของ x และแปรผกผันกับกรณฑ์ที่สองของ

y หากทั้ง x และ y มีค่าเปลี่ยนเป็ น 4 เท่าของเดิม แล้วค่า A จะเปลี่ยนเป็ นกี่เท่า
ของเดิม

a. 2 b. 4

c. 8 d. 16

20. คาบในการแกว่งของลูกตุม้ แปรผันตรงกับรากที่สองของความยาวลูกตุม้

หากลูกตุม้ หนึ่งยาว 25 เซนติเมตร จะมีคาบในการแกว่งเป็ น 0.1 วินาที หาก
ลูกตุม้ ยาว 225 เซนติเมตร จะมีคาบในการแกว่งกี่วินาที

a. 0.15 b. 0.20

c. 0.25 d. 0.30

43