FIL102 EKO ALAMAT

EKO-PANITIKAN SA EKOKRITISIMO
 Alinmang tekstong pampanitikan na tumatalakay tungkol sa kalikasan at kapaligiran ay tinatawag na
eko-panitikan.
 Bagamat hindi man lantad ang talakayan o diskusyon hinggil sa isang partikular na akda, subalit, ang
talinghaga o metapora ay taglay naman nito para sa kalikasan at kapaligiran.

 Ayon sa isang ekokritiko na si Rigbi, mula sa kanyang pagsusuri sa akda ni Wordsworth, na ang eko-
panitikan ay greening o pagbeberde ng marami at iba-ibang mga lugar na ating tinitirhan.

 Greening o pagbeberde ay isang proseso kung saan ang tao ay nagiging mas mulat sa mga isyu sa
kapaligiran.

Samakatuwid, ang ideyang ito ay pinalawig ni Dobie (2012) nang kanyang ipinahayag na ang

 ekokritisismo ay eko-panitikang naglalahad ng pagkakaugnay ng akda sa kamalayan ng mga

mambabasa sa mundo ng hindi mga tao (non-human world) at ang kanyang tungkulin at
responsibilidad dito.

 Ito ay hindi lamang malilikhaing pagpapahayag, kundi, bukod sa malikhain, ito ay nagtataglay din
mga mapanuring katangian na tungkulin ng isang indibidwal at iba pang nilalang sa kapaligiran at
kalikasan.

Discussion:
Ano nga ba ang eko-alamat?
 Ang Eko-alamat ay nagpapahayag ng kasaysayan ng mga tao o ito ay Salaysay tungkol sa pinagmulan
at pinanggalingan ng isang bagay, lugar at tao.
 Sa eko-alamat taglay nito ang paglalarawan tungkol sa pagbuo ng bagay, lugar at tao.
 Ang mga daigdig na ginagalawan ng mga tao sa kasalukuyan ay ang tagpuan ng mga alamat.
 Ayon naman nila Semorlan, ito ay nagaganap sa isang tiyak na lugar at nakapag-uugnay sa nakaraan
at sa kasalukuyan.
 Ito ay maaaring nagpapasalin-salin sa iba’t ibang bibig mula sa isang henerasyon tungo sa susunod
pang henerasyon.

 At Ang alamat ay maituturing ding mga salaysay ng mga pangyayaring kahanga-hanga na nagpasalin-
salin lamang mula sa mga naunang henerasyon at pinaniniwalaang sa kadahilanang may
pinagbabatayang kasaysayan (Webster, 1969).

 Ang diwa nito ay itinuturing na makasaysayan sapagkat ito ay nauukol sa isang bagay, pook at mga
pangyayaring nagtataglay ng kabuluhang historikal.
  Ang pinakalayunin naman nito ayon kay Lydia Fer Gonzales (1982), ay upang magunita ang mga
pangyayaring may kinalaman sa mga panahong lumipas.

PAGSASANAY 1: TALON NG MOTONG

 Ayon sa pananaliksik ni Fe Bermiso.

 Ayon rin sa aking pananaliksik, ang talon ng motong ay matatagpuan sa La Paz, Agusan del Sur. Isa
ito sa pitong "river municipalities" ng Agusan del Sur.

 Sinasabing ang lugar na ito ay puno ng hiwaga at may mga ispiritong nagbabantay dito.

MGA TAUHAN
 Mag-asa
 Putting Unggoy na walang buntot

TAGPUAN
 Ilog
GABAY NA TANONG
1. Paano isinasagisag ang kalikasan sa akdang ito?
Isinasagisag ang kalikasan dito bilang protagonistang minamaliit ang kanyang pagmamayari. Kaya
nagalit ang kalikakasan dahilan ng pagiging bato ng mag asawa. Ang kalikasan ay nagsisilbing
tahanan ng mga tao at hayop ito ay ang pinagkukunan ng yaman nating lahat kung kayat konektado
tayong lahat. Dapat na mahalin natin ang kalikasan ang likas na yaman na mayroon nito.

2. Ano ang papel ng pisikal/seting sa banghay ng akda?

Ang papel ng pisikal na tagpuan/setting sa banghay ng akda ay tumutulong upang ipakita at mas
maipahayag nang lantaran ang mga kaganapang nangyayari sa isang espisipikong lugar na may
kaugnayan sa protagonista ng
akda.

3. Ang mga pagpapahalaga bang ipinahayag sa akda ay naayon sa pagpapahalaga sa kalikasan?

Hindi man lantad ang pagpapahalaga sa kalikasan sa akdang ito, ngunit nakakibit naman dito na sa
lahat ng panahon, magkaugnay tayo sa kalikasan, maging hayop, tao o halaman man ito kay hindi
natin dapat pagtawanan o minamaliit ang mga bagay na may ugnayan sa kalikasan dahil hindi natin
alam kung ano ang kayang gawin ng kalikasan sa atin kapag ito ay nagalit.

4. Sa paanong paraan nakaapekto ang karunungan sa relasyon ng tao at kalikasan?

Napaka importante sa ating lahat na magkaroon ng karunungan o pagiging mulat sa mga bagay bagay
sa paligid lalong lalo na sa ating kalikasan dahil ito ay nagiging gabay natin kung paano natin
pangasiwaan ang ating kalikasan. Kung mulat tayo sa mga nagyayari sa ating paligid, magkakaroon
tayo ng magandang relasyon sa ating kalikasan.

5. Ano ang kaugnayan ng agham ng ekolohiya sa pag-aaral ng panitikan?

 Ang agham at ekolohiya ay may malaking dulot sa pag-aaral ng panitikan dahil isa ito sa mga
mabibisang instrumento upang mas mapalalim ang paguunawa ng mambabasa sa akdang kanyang
sinusuri.

6. Ano ang posibleng bunga sa pagitan ng pag-aaral ng panitikan at usaping pangkapaligiran

kaugnay sa ibing disiplina tulad ng kasaysayan, pilosopiya, sikolohiya, sining at etika?
Kung ating titingnan sa iisang perspektibong pananaw, ang pag-aaral ng panitikan at usaping
pangkapaligiran kaugnay sa ibang disiplina tulad ng kasaysayan, sikolohiya, pilosopiya, sining at
etika ay posibleng magbungang magandang resulta na siyang pupukaw sa mambabasa upang mas
maging malinaw ang kanyang pananaw sa tamang pangangalaga ng kalikasan. Maaaring makabuo din
ang mambabasa ng mga adbokasiyangnaglalayong makapaghikayat ng nakararami sa wastong
pagpepreserba ngkagandahan mayroon ang ating kalikasan.

PAGSASANAY 2: TUDAW (Fe Bermiso)

MGA TAUHAN

 Tudaw, isang taong matapang na tagpagtanggol sa kanilang lupain na gustong agawin ng marami.
Taga Lapaz (kapayapaan).
 Gakit (Raft o Balsa) na kasing lapad ng Adgawan River

 Mga tao mula sa Davao (Unknown people from Davao)

TAGPUAN
 Ilog

SUMMARY
Ayon sa alamat, gusto ng mga tao na agawin ang lupa ng La Paz kung saan naninirahan si Tudaw dahil siguro
mayaman at sagana ang lupaing ito. Ipinapahayag sa alamat na ito na, dapat nating alagaan ang ating
kalikasan laban sa mga taong gustong sumira at agawin ito. Hindi lahat ay kayang pahalahan ang kapaligirang
kanyang ginagalawan at tanging ang mga taong aware at marunong magpahalaga ang nakakaalam sa tunay na
kagandahang dulot ng kalikasan sa atin. Kaya wag natin hayaang ibigay ng basta basta ang kung ano ang
meron sa atin. Kailangan nating ipaglaban at alagaan ang kalikasan natin.

PAGSASANAY 3: ANG ALAMAT NG CHOCOLATE HILLS (Fe Bermiso)

MGA TAUHAN

 Higanti sa Timog at Hilaga

TAGPUAN
 Sa Bundok

SUMMARY
Ayon sa alamat, bago paman nagkaroon ng mga chocolate hills ay malawak at masagana na ang lupain sa
Bohol. Ito ang nagbibigay nga mga taong naninirahan doon ng kanilang pinagkukunan ng kanilang pagkain.
Ngunit nagbabago rin ito dahil kapag tag ula maputik ang lupa at siguradong mababaon ang ang mga paa sa
lupa ngunit kapag ta init naman ay maaliwalas ang panahon dito at sagana itong pagmasdan. Ito ay
nagpapahiwatig na ang kalikasan ay nagbibigay sa atin ng masaganang pamumuhay ngunit hundi sa lahat ng
panahon ay maganda lamang ang mararanasan natin kundi may mga disadvantages rin tayong mararanasa.
Peru hindi ibig sabihin nyan ay masama na ang kalikasan sa atin. Minsan ito ay normal na bagay lamang para
sa kanila.

PAGSASANAY 4: ANG PAGLIKHA (Alamat ng Ifugao)

MGA TAUHAN

 Kabunian- lumikha ng mundo at winasak din dahil sa makasalanan ng tao.

 Montalog – Diyos na nagtuturo ng lahat ng kaugalian ng mga Ifugao.
 Montinig -Asawa ni Montalog ng isang Diyosa.
 Bugan at Wigan – Mga anak ng mag-asawa na may natatanging kapangyarihan.
 Puningkahoy at ibang mga tanim – ang inihulog ni Montalog mula sa langit at naging HIBLA para
maging damit.
 Bahag o gstring – para kay wigan
 Tapis – Para kay BUGAN
 Naghabi si Bugan ng walang desinyo ngunit ng mapaniginipan nya ang ibat ibag kulay at desinsyo ay
naghabi syang muli at itoy nagging damit ng mga babaeng Ifugao.
 Terraces – hagdan hagdang lupa
 Pinaka-unaunahang palay – ay tumubo galing sa natapon na gatas ni Wigan habang nagpapasuso sa
suopling
 Lidum (Lichum) – makapangyarihang nilalang
 Hinumbian – Kaibigan ni wigan na kasamang nag bungkal ng lupa
 Kabunian – Ang nag utos kay Hinumbian na bumaba sa langit at sabihin kay Wigan na mag handog
sa Diyos galing sa mga ani para hindi ito ulit makaranas ng pagkapagod.
 Canao – Isang pagdiriwang ng mga Ifugao bilang pag-aalay sa kanilang mga diyos sa masaganang ani
ng kanilang mga palay. ----Traditional na pagtitipon o ritual kung saan sinusunog ang manok at
kinatay kung gayon ang usok ata amoy ay umakyat sa itaas.

TAGPUAN
 Bundok o sa terraces

SUMMARY
Basi sa kwento, ang nag sisilbing kalikasan doon ay ang lupain na masagana sa pananim nila na palay. Sa
totoong buhay makikita talaga natin ang Banawe Rice Terraces na gawa ng mga Ifugao. Ito ay masagana at
napakagandang pagmasdan kung gayon ay nasali ito sa 7 wonders of the world. Kung ating icricritik ito, ang
mga masaganang pananim ni Wigan ang syang nasisilbing Kalikasan natin na sya ring pinakukunan natin nga
pangkabuhayan dahil kung wala tayong masaganang lupain at wala tayong mga masisipag na magsasaka
kagaya ni Bugan ay hindi tayo magkakaroon o hindi nati matitikman ang mga masasarap na pagkain na meron
tayo ngayon. Ngunit alalahanin natin dapat na lahat ng ito ay imposible kung hindi dahil sa Maykapal, sa
madaling salita ang nasa Itaas ang syang nag blessed at naghandog sa atin nito. Kayat dapat s alahat ng mga
bagay na nataggap natin ay may ihahandog rin tayo sa kanila, kumbaga may share rin sila dito. Sa ganoong
paraan ay mas mapaparami pa ang ibigay sa atin. Ang kailangan lang nating gawin ay alagaan ang kalikasan,
alagaan ito ng maigi hindi lang dahil may makukuha tayo dito ngunit alagaan natin ito dahil alam natin na ito
ang pamana natin sa susunod pa na henerasyon.

PAGSASANAY 5: KAY BONG AND BONG BAI

MGA TAUHAN
 Kai Bai (Bae) and Bong Bai (Bae)– neighbors
 Nanglaba si Kai Bai and then naanod ang iyaang albong ug kumot tungod sa kakusog sa
current.
 Iyaang na daanan si Lamsungfu kay dadto sa iyang fence nasabit ang iyaang mga clothes. Ng
inalok na sya ni lamsungfu ug pagkaon kay nibalibad siya kay lagi ang sun hapit na mutago.
Peru giingnan ra sya ni Lamsungfu nga if maka labay sya ug kahoy magkuha ra sya ug young
nuts ug dal’on ni.
 Kay gipili man ni Kai Bai ang young nuts naka pangasawa sya ug lalaki nga batan’on ug
gwapo. So basically, because sa nuts nakakita syag forever.
 So pagkabalo ni Bong Bai atong panghitaboa kay nasuya siya ug nisoon sa gibuhat ni Kai
Bai.
 Peru nasuko sya kay walay baha peru pag uttered bya ug words nikalit ug da’om tapos nib
aha peru wala japon naanod iyang clothes instead iyaang gipush ni para lang jud maanod.
 SO basically si Bong Bai kay maot ug Batasan kay nangayo sya ug kaon sa ni Lamsungfu
peru wala man lang sya nangayog pasalamat instead nag demand pa sya na unta naay muuban
niya pauli.
 So tungod kay gabiee naman wala na nakapili si Bong Bai ug unsa ng nuts iyang nakuha
basta lang kai mapuno iyaang kamot. Peru wala sya kabalo nga kung unsa imong mgapili nga
nuts (young or old) danha mag base imong mapangasawa. So mao to nakapangasawa ug old
man si Bong bai, and she lived miserably.

TAGPUAN
 River

SUMMARY
Basi sa alamat, more on nagpapahiwatig sya na hindi mabuting tayo ay gumaya sa buhay ng iba dahil
alam natin na may kanya kanya tayong timeline. Kung ihahalintulad natin ang kapalaran ng dalawa
sa totoong buhay, masasabi ko na kung ano ang pinili mo sya rin ang magiging kapalaran mo dahil
ito ay choice mo kaya ginusto mo yon. Gaya nalang ngayon, kung pipiliin natin na alagaan ang
kalikasan, huwag itong abusuhin at ito ay mahaln syempre gwapo at maganda rin ang dulot at
ibibigay nito sa atin, ngunit kung pipiliin natin na itoy baliwalain lamang kahit alam nating itoy
nasisira na, syempre hindi ito magdudulot ng maganda sa atin at tayong magiging miserably lang. at
isa pa ay huwag nating ipilit ang mga bagay na hindi naman talaga pwede at naayon sa kung ano ito.
Ang ibig kung sabihin ay kagaya na lamang ng mga kagubatan, huwag nating ipilit na gawin itong
infarstraktura o di kayay mga building dahil hindi naman talaga ito para dyan. Para iyon sa mga wild
animals at tirahan nila iyon kay kung pinipilit natin na gawin itong kung ano ano dahil feel natin para
rin iyin sa mga tao, kung kaya’t pinuputol anf mga puno at kinakalbo ito ay nagdudulot talaga ito ng
hindi magandang resulta. Kaya naman nagiging miserabli tayo ngayon dahil sa sakit at hagupit na
dulot ng Inang kalikasan. Bow.

PAGSASANAY 6: ANG ALAMAT NG MATUBIG NA BAHAGI NG AGUSAN

MGA TAUHAN
 Sauna daw nag Mindanao kay naay napakalawak nga lupain peru isang araw naay isa ka dako
nga linog at baha nga maoy hinungdan nga gianod nag mga balay dadto. So ang ending naay
mga lugar nga nahimo syang bundok or naa sya sa taas nga part kay ang mga putik dadto ka
tipok (mavisualize raman guro sya).
 So because ato hg apnghitabo sige rag agas ang tubig gikan ato ng mga bundok which is
ginatawag sya nga kawing-kawing na mga bundok or MAGDIWATA MOUNTAIN
RANGES dadto sa silangan dapit.
 Sa kanluran nga part pod kay gitawag nga KAWING KAWING NA MGA BUNDOK NG
PANOMBAYAN or PANOMBAYAN MOUNTAIN RANGES.
 So sa ubos aning duha ka ranges kay naa danha Makita ng ilog na humahati sa lambak
Agusan.
 Sa other sulok daw sa lambak agusan kay naay isa ka part danha nga di mawal’an ug tubig
paghuman atong trahidya nga nahitabo. So basically, mura siya ug Tinubdan wherein danha
ga tubod ang tubig.


TAGPUAN
 Agusan
 8 munisipalidad: - San Fransisco, Rosario, Bunawa, Sta. Josefa, Veruela, Loreto, Lapaz
at Talacogon.

SUMMARY
Makita jud nato ang Agusan kay tinood sya nag exist. Peru base sa alamat pwedenato sya ma relate
sa real life situation nato. Scientifically explained jud na nga the reason why naay mga bundok is
because anang mga natural occurrence nga nagakahitabo like ulan, baha ug linog which is true. So it
tells us that through natural disasters naay nagakahitabo nga maayo which is makacontribute sa
formation sa atong nature. Just like katong naa sa alamat nga because ato naa pod dayon ilog nga nga
tunga ato nga nga ranges. But the point here is that it depends sya on how we take that thing. For
example, katong naay tinubdan is a great blessing kay dili na sila uhawon and infact mainom pa to
nindot pajud nag tubig dadto. Peru that doesn’t mean nga musugot nalang ta always nga bahaon ug
mag lindol ug kusog para maform to sila. No. the point is gipa hiwatig sa atoa nga every disaster is
also a lesson to everyone of us nga dili tanang ibalos sa kalikasan nato is nindot ug daotan and we
should embrace and love our nature if possible pa gani nu dapat jud nga ang mo occur lang jud is
natural disaster nga dili kaayu pangpatay. So mao to love our nature.
PAGSASANAY 7: PINAGMULAN NG TALACOGON
MGA TAUHAN
 Datu Mentake-e – isang dato nga naninirahan sa Agusan
 Tagakupan – Anak na lalaki
 Datu Tumalik – Ama sa dalagang napupusuan ni Tagkupan
 Labnigan - Anak ni Datu Tumalik, nga naibgan ni Tagakupan
 So after sila gikasal kay namuhay sila ng masaya peru isang araw kay gisulong sila ug kastila.
Gilabanan ni Tagkupan peru napildi japon sya ug namatay.
 So sa pagkamatay ni Tagakupan kay na sad si Labnigan ug nagpakamatay pod. Nagturok
syag kutsilyo sa iyang dibdib.
 Sa puntod nalang duha kay naay nitubo nga cogon. Mao to nga after days, gitawag syang
Talacogon ang mga tao nga nagpuyo dadto.

TAGPUAN
 Bundok
 ilog

SUMMARY
So basis alamat kay gi state dadto kung asa gikan ang word nga TALACOGON. Peru mainly nag pahiwatig
japon sya ug connection sa kalikasan. Diba maong gitawag nga Talacogon kay tungod naay nitubo nga Cogon
sa ilaang mga puntod. So maybe makaingun ko nga because sa natural occurrence or nindot lang jud ang
kalikasan makakita ta or pwede nato danha makita ang usa ka butang. However, siguro ang ilaang place dadto
is sagana and nindot mao nang gusto itong agawin ng mga kastila. So in real life and kastila is mao na ktong
mga tawo nga naa ray sariling kagustohan mao na sila ang mga tawong ilaang kaugalingo ra, business man
yan or sariling happiness ra ang gihunahuna mao nang ilaang kwaon sa laing tawo angilaang kaligayahan.
Like kanang sa kagubtan naay mga business woner danha nga gub’on na just to make money for that without
considering sa mga namuyo danha. Ang ending kita ang ga suffer. However, si Tagakupan and Labnigan is
ang mga taong naay concern sa kalikasan kay maski pag kabalo sila nga dili sila kadaog gipili japon nila ang
mulaban hanggang sa huli dahil alam nila nga iyon ang tama na gawin. So kana sila mura na silag katong mga
tawo like the ecocritic nga gipaglaban ang kahalagahan sa kalikasan. Mao ni sila ang DENR ug anything nga
nagpromote sa atoang kalikasan. Nga maski kabalo sila nga grabi na kaayu ang kaliksana naa pa japon sa
ilaang mind nga through the things nga ilaang gibuhat kay unta bag’o ang ways sa mga tawo towards
changing our ways for the betterment of the world/kalikasan.