Ano ang Pagsulat?

 Ang pagsulat ay ang masistemang paggamit ng mga grapikong marka na kumakatawan sa

espesipikong lingguwistikong pahayag. (ROGERS, 2005)
 Komunikasyon ang isa sa mga pangunahing layunin ng pagsulat (FISCHER,2001)
 Ang pagsulat ay pundasyon ng sibilisasyon (GOODY, 1987)
 Ang pagsulat ay isang paraan ng pagrerekord at pagpreserba ng wika.
 Arbitraryo ang mga Sistema ng pagsulat. Napagkakasunduan ang tumbasan ng mga titik, ang
kahulugan ng salita, ang kabuluhan sa pagpapahayag.

AKADEMIKONG PAGSULAT________________________________________
Ang pagsulat ay isang pangangailangan. Nagsusulat ang tao upang tugunan ang mga personal
na pangangailangan. Nagsusulat ang tao hindi lamang upang magpahayag ng saloobin at bumuo at
magpatatag ng mga ugnayan, bagkus ay upang mapabuti ang sarili. Nagsusulat din ang tao upang
tugunan ang mga akademiko at propesyunal pangangailangan.

ANO ANG AKADEMIKONG PAGSULAT?_______________________________

 Ang akademikong pagsulat o intelektuwal ng pagsulat ay isang uri ng pagsulat na
nagangailangan ng mataas na antas ng pag-iisip.
 Ang mahusay na manunulat ng akademikong teksto ay may mataas na na antas ng pag-iisip.
 May kakayahang mangalap ng impormasyong o datos, mag-organisa ng mga ideya, mag-isip
nang lohikal, magpahalaga sa orihinalidad at inobasyon, at magsuri at humawa ng sintesis.
HALIMBAWA NG AKADEMIKONG TEKSTO
 abstrak
 bionote
 panukalang proyekto
 talumpati
 repleksibong sanaysay
 photo essay
 lakbay sanaysay
Bahagi na rin ng bawat propesyunal ang magsulat ng mga tekstong tulad ng:
 katitikan ng pulong
 posisyong papel
 agenda

MGA KATANGIAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT_______________________

 Magkaiba ang Personal sa Akademikong Pagsulat. Sa Personal na Pagsulat maaring impormal

ang wikang gagamitin dito at maligoy ang paglalahad na hindi nangangailangan ng hindi literal
na pagbasa ngunit dahil ang pagsulat ay patuloy na nagbabag, may ilang manunulat na
pinagsasanib ang mga kumbensiyon sa akademikong pagsulat at malikhaing pagsulat sa
pagbuo ng akademikong teksto.

LAYUNIN NG AKADEMIKONG PAGSULAT_____________________________

 Magpabatid
 Mang-aliw
 Manghikayat
 Ang impormatibong akademikong sulatin ay nagbibigay ng kaalaman at paliwanag.
Halimbawa ng sulating ito ay ang balita, encyclopedia at mga tesis.
 Samantalang tanggap na sa kasalukuyan ang mga personal o malikhaing akda. Halimbawa
nito ay ang autobiography, diary, memoir, liham at iba pa.
 Mayroong mga kritikal o akademikong akda na naisusulat sa paraang malikhain gaya ng rebyu,
pagsusuri o talang pangkasaysayan.
 Ang sulating nanghihikayat ay may layuning kumbinsihin o impluwesyahan ang mambabasa na
pumanig sa isang paniniwala, opinion o katwiran. Halimbawa nito ay ang konseptong papel,
mangkahing saliksik, posisyonh papel, manifesto, editorial, talumpati at iba pa.
GAMIT NG AKADEMIKONG SULATIN________________________________

GAMIT KAHULUGAN
1. DEPINISYON Pagbibigay ng katuturan sa konsepto
o termino.
2. ENUMERASYON Pag-uuri o pagpapangkat ng mga
halimbawang nabibilang sa isang uri
o klasipikasyon.
3. ORDER Pagsusunod-sunod ng mga
pangyayari o proseso.
4. PAGHAHAMBING/ PAGTATAMBIS Pagtatanghal ng pagkakatulad o
pagakakaiba ng mga tao, lugar,
pangyaayri, konsepto at iba pa.
5. SANHI at BUNGA Paglalahad ng mga dahilan ng
pangyayari o bagay at ang kaugnay
na epekto nito.
6. PROBLEMA at SOLUSYON Paglalahad ng mga suliranin at
pagbibigay ng mga posibleng lunas
nito.
7. KALAKASAN at KAHINAAN Paglalahad ng positibo at negatibong
katangian ng isa o higit pang bagay,
sitwasyon o pangyayari.

MGA KATANGIAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT_______________________

1. Pormal ang tono

2. Karaniwang sumusunod sa tradisyonal na kumbensiyon sa pagbabantas, grammar, at baybay
3. Organisado at lohikal ang pagkakasunod-sunod
4. Hindi maligoy ang paksa
5. Pinahahalagahan ang kawastuhan ng mga impormasyon
6. Hitik sa impormasyon
7. Bunga ng masinop na pananaliksik
PABATID NG GURO

Ang pagsulat ay isang anyo ng komunikasyon kung saan ang

kaalaman o mga ideya ng tao ay isinasalin sa pamamagitan ng mga
titik at simbolo. Ito ay nagbibigay-daan para maihayag ng mga tao ang
kanilang mga saloobin sa pamamagitan ng tekstuwal na pamamaraan.

Ang pagsulat ay isang mental at pisikal na aktibidad na

isinasakatuparan para sa iba’t-ibang layunin. Ito ay mental na
aktibidad sapagkat pinapairal dito ang kakayahan na ng isang tao na
mailabas ang kanyang mga ediya sa pamamagitan ng pagsasatitik sa
mga ito. Ito naman ay matuturing na pisikal na aktibidad sapagkat
ginagamitan ito ng paggalaw ng kamay.

Ito ay isa sa pinakamiharap hasain na kasanayan sa

komunikasyon. Ngunit kahit ito ay pinakamahirap, kailangan parin
nating hasain at linangin ang ating sa pagsusulat upang higit nating
mapalawak ang ating kaalaman at mapaunlad ang ating kaisipan sa
gitna ng malaking pagbabago ng ating mundo. Ang pagsulat ay
alinmang system ng komunikasyong nakabatay sa lumbensiyonal,
permanente at nakikitang simbolo. Ang mga simbolong ito ay ang mga
titik, bantas, at mga marka sa bawat ponemang ginagamit natin sa
pagsusulat ng alinmang pahayag. Permanente sapagkat iniuukit at
isinusulat natin ito sa mga bagay bagay gaya ng bato, papel, kahoy at
iba pang materyal na maaring nating balikan kung ating nanaisin.

Mahalaga ang pagsulat sapagkat isa itong paraan upang irekord

ipreserba ng ating wika. Sa kabuuan, mahalagang kasanayan ang
akademikong pagsulat, Makatutulong ito sa atin sa lohikong pag-iisip,
paglutas sa ating mga suliranin at sa ating pagkatuto.
Kahulugan ng Abstrak

 Mula sa Latin na abstracum na nangangahulugang maikling buod ng artikulo o ulat na

inilalagay bago ang introduksiyon.
 Ito ay siksik na bersyon ng mismong papel.
 Ipinaaalam nito sa mambabasa ang paksa at kung ano ang aasahan nila sa pagbabasa ng
isinulat na artikulo o ulat.

Uri ng Abstrak

DESKRIPTIBONG ABSTRAK IMPORMATIBONG ABSTRAK

 Inilalarawan nito sa mga  Ipinahahayag nito sa mga
mambabasa ang mga pangunahing mambabasa ang mahahalagang
ideya ng papel. ideya ng papel.
 Nakapaloob ang kaligiran, layunin  Binubuod dito ang kaligiran,
at tuon ng papel o artikulo. layunin, tuon, metodolohiya,
resulta, at kongklusyon ng papel.
 Kung papel pananaliksik, hindi na  Maikli lamang ito, karaniwang 10%
na isinasama ang ang ang haba ng buong papel at isang
pamamaraang ginamit, kinalabasan talata lamang.
ng pag-aaral at kongklusyon.
 Mas karaniwang ginagamit sa mga  Mas karaniwan ginagamit sa
papel sa humanidades at agham larangan ng agham at inhinyeriya o
panlipunan, at sa mga sanaysay sa sa ulat ng mga pag-aaral sa
sikolohiya. sikolohiya.

Hakbang sa pagbuo ng Abstrak

1. Basahing muli ang buong papel. Habang nagbabasa, isaalang-alang ang gagawing abstrak.
Hanapin ang mga bahaging ito: layunin, pamamaraan, sakop, resulta, kongklusyon,
rekomendasyon, o iba pang bahaging kailangan sa uri ng abstrak na isusulat.
2. Isulat ang unang draft ng papel. Huwag kopyahin ang mga pamngungusap. Ilahad ang
mga impormasyon gamit ang sariling salita.
3. Irebisa ang unang draft upang maiwasto ang anumang kahinaan sa organisasyon at
ugnayan ng mga salita o pangungusa, tanggalin ang mga hindi na kailangang
impormasyon.
4. I-proofread ang pinal na kopya.

Mga Katangian ng mahusay na Abstrak

1. Binubuo ng 200-250 salita.

2. Gumagamit ng mga simpleng pangungusap na nakatatayo sa sarili nito bilang isang yunit ng
impormasyon.
3. Kumpleto ang mga bahagi.
4. Walang impormasyong hindi nabanggit sa papel.
5. Nauunawaan ng pangkalahatan at ng target na mambabasa.

DELA CRUZ, MAR ANTHONY SIMON., Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan: Akademik (MAKATI CITY, PHILIPPINES; 2016), p.16-20
 PABATID
NG GURO
Ang abstrak ang karaniwang unang tinitignan ng mambabasa na
maituturing na mukha ng akademikong papel. Ang abstrak ay hindi masyadong
mahaba at ito ay hindi dapat lalagpas sa 500 na salita, ibig sabihin nito ay parang
buod lamang ng isang artikulo o pananaliksik. Kahit maiksi lamang ang abstrak
kinakailangan makapagbigay ng sapat na impormasyon o deskripsiyon tungkol sa
nilalaman ng papel na babasahin. Dahil sa abstrak natutukoy natin kung ano ang
siya pinapaksa ng akademikong sulatin. Mahalaga ang abstark nang sa gayo’y
mabigyan tayo na kaalaman kung ano ang nilalaman ng nais nating basahin.
Mahalagang tandaan na sa pamamagitan ng abstrak, malalaman na ng
mambabasa ang kabuoang nitalaman ng teksto. Kinakailangan lamang ang
maingat na pag-extract o pagkuha ng mahahalagang impormasyon sa. teksto
upang makabuo ng buod na siyang magiging abstrak.
Ang bionote ay impormatibong talata na nagpapaalam sa mga mambabasa kung sino ka o anu-ano
na ang mga nagawa mo bilang propesyonal.

 Gumagamit ng punto de bistang pangatlong panauhan.

 Inilalahad dito ang iba pang impormasyon tungkol sa iyo na may kaugnayan sa paksang
tinatalakay sa papel, sa trabahong ibig pasukan, o ang nilalaman ng iyong blog o web site.
 Iba ang bionote sa talambuhay at autobiography. Ang bionote ay maikli at siksik, samantalang
mas detalyado at mas mahaba ang talambuhay at autobiography.
 Iba rin ang bionote sa biodata at curriculum vitae. Hiningi sa biodata ang personal na na
impormasyon.

BAKIT NAGSUSULAT NG BIONOTE?

 Nagsusulat tayo ng bionote upang ipaalam sa iba hindi lamang ang ating lkarakter kundi
maging ang ating kredibilidad sa larangang kinabibilangan.
 Isa itong paraan upang ipakilala ang sarili sa mga mambabasa.
Halimbawa:
Hindi tatangkilikin ang isang batayang aklat sa accountancy kung makikita sa author’s
profile na wala naman talagang background ang awtor sa larangang ito.

MGA KATANGIAN NG MAHUSAY NA BIONOTE

1. Maikli ang nilalaman

Karaniwang hindi binabasa ang mahabang bionote, lalo kung hindi kahang-hanga ang mga
dagdag na impormasyon. Sikaping paikliin ang iyong bionote at isulat lamang ang
mahahalagang impormasyon. Iwasan ang pagyayabang.

2. Gumagamit ng pangatlong panauhang pananaw

Laging gumamit ng pangatlong panuhang pananaw sa pagsulat ng bionote kahit na ito ay
patungkol sa sarili.

3. Kinikilala ang mambabasa

Kailangang isaalang-alang kung sino ang mambabasa sa isusulat na bionote. Kung ang
target ng na mambabasa ay administrador ng paaralan, kailangang hulmahin ang bionote
ayon sa kung ano ang hinahanap nila.

4. Gumagamit ng baligtad na tatsulok

Katulad sa pagsulat ng balita at iba pang obhektibong sulatin, unahin ang
pinakamahalagang impormasyon.

5. Nakatuon lamang sa mga angkop na kasanayan o katangian

Mamili lamang ng ng mga ksanayan o katangian na angkop sa layunin ng iyong bionote.
Iwasan ito: “Si Maria ay guro/manunulat/negosyante/environmentalist/chef.” Kung nais ni
Maria na pumasok bilang guro sa panitikan, wag nang banggitin ang kaniyang pagiging
negosyante.

6. Binabanggit ang degree kung kailangan

Kung may PhD sa antropolohiya, halimbawa, at nagsusulat ng artikulo tungkol sa kultura
ng Ibanag sa Cagayan, mahalagang isulat ito sa bionite ang kredensyal na ito.

7. Maging matapat sa pagbabahagi ng impormasyon

Walang masama kung paminsan-minsan ay magbuhat ng sariling bangko kung ito naman
ay kailangan upang matanggap sa inaaplayan o upang ipakita sa iba ang kakayahan.
Siguraduhing tama o totoo ang impormasyon. Huwag mag-imbento ng impormasyon para
lamang bumango ang pangalanat makaungos sa kumpetisyon.

DELA CRUZ, MAR ANTHONY SIMON., Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan: Akademik (MAKATI CITY, PHILIPPINES; 2016), p.21-25
 PABATID
NG GURO

Ang bionote  ay isang maiksing tala ng personal na impormasyon ukol

sa isang magtatanghal o  sinumang magiging panauhin sa isang
kaganapan (event, seminar, symposium, mga  patimpalak at / o sa gig).
Kadalasan na may makikitang bionote sa likuran ng pabalat ng libro na may
kasamang larawan ng awtor o ng may-akda.
Ito ay isang maikling impormatibong sulatin na naglalahad ng mga
klasipikasyon ng isang indibidwal at ang kanyang kredibilidad bilang
propesyunal. Inilalahad dito ang kanyang natamo na nagsasabing siya ay
maalam at may awtoridad sa larangang kinabibilangan.

Ito ay mga lagom na karaniwang ginagamit sa pagsulat ng mga

akademikong papel tulad ng tesis, papel na siyentipiko, at teknikal lektyur at
mga report. Kapag inilalarawan ang taong paksa ng bionote ay kadalasan ng
nasa dalawa hanggang tatlong pangungusap lamang. Ang  bionote ay dapat
na isang impormatibong talata na siyang nagpapaalam sa  mga mambabasa o
makikinig kung sino ang taong paksa ng bionote o ano-ano ang  mga nagawa
ng paksa bilang propesyunal. Nagbibigay rin ito ng mga karagdagang
impormasyon may kinalaman sa paksa at kaganapang tatalakayin.  

Ang bionote ay dapat lamang na isang maikling impormatibong

sulatin na karaniwang isang talata lamang at naglalahad ng mga
kwalipikasyon ng isang tao o indibidwal  at ng kaniyang kredibilidad bilang
panauhin o bilang propesyunal.
ANO ANG REPLEKSIBONG SANAYSAY
 Ay isang pagsasanay sa bagbubulay-bulay.
 Ang pagsulat ng repleksibong sanaysay ay isang gawaing humahamon sa mapanuring pag-iisip.
 Ang sulating ito ay maaaring nasa anyo ng personal na sanaysay, lahok sa journal, diary,
reaksiyong papel, o learning log.
 Hindi gaanong limitado ng kumbensiyon ang repleksibong sanaysay kaya naman marami ang
nasisiyahan sa pagsulat nito.
 Kakaiba ito sa iba pang mga akademikong sulatin sapagkat di na nangangailangang sumangguni
ng sa iba pang akda at manghiram ng kaisipan. Sa halip, nakabatay ito sa pagpapahayag ng
manunulat ng sarili niyang pananaw batay sa kaniyang karanasan.
KAHALAGAHAN NG REPLEKSIBONG SANAYSAY
 Nagpapahayag ng damdamin at may natutuklasang bago tungkol sa sarili, sa kapuwa, at sa
kapaligiran.
 Ito ay proseso ng pagtuklas, natutuklasan ang kahinaan at kalakasan, at nakakaisip ng mga
solusyon sa mga problemang kinahaharap.
 Humahasa sa kasanayang metacognition o ang kakayahang suriin at unawain ang sariling pag-
iisip.

Mula sa pag-aaral nina Di Stefano, Gino, Pisano, at Staats (2004) Magiging mas
mabisa ang pagkatuto mula sa sariling karanasan kung lalangkapan ito ng repleksyon. Sinang-
ayunan ni John Dewey na isang Amerikanong Pilosopo, sikologo, at edukador. “Hindi tayo natututo
sa karanasan…natuto tayo sa pagbubulay sa ating karanasan.”
KATANGIAN NG REPLEKSIBONG SANAYSAY
 Personal ang repleksibong sanaysay
 Sinasagot ng manunulat ang mga repleksibong tanong na naglalayong ipakita ang ugnayan ng
manunulat sa kaniyang paksa.
 Hindi lamang limitado sa paglalarawan o paglalahad ng kuwento, nangangailangan din ito ng mas
mataas na kasanayan sa pag-iisip, gaya ng mapanuring kamalayan at mapagmuning diwa.
PAANO ANG PAGSULAT NG REPLEKSIBONG SANAYSAY?
Bago ito simula, tanungin muna ang sarili:
 Ano ang pakiramdam sa paksa?
 Ano ang magiging epekto nito sa iyo? Kung maaapektuhan ka, bakit? Kung hindi man, bakit?
 Tanungin ang sarili ng mga personal na katanungan. Magtanong nang magtanong. Huwag
limitahan ang mga tanong.
 Kapag nasagot ang mga ito, maaari mo nang simulant ang pagsusulat.

DELA CRUZ, MAR ANTHONY SIMON., Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan: Akademik (MAKATI CITY, PHILIPPINES; 2016), p.35-39

PABATID
NG GURO
Ang replektibong sanaysay ay pumapaksa sa mga pangkaraniwang isyu,
pangyayari, o karanasan na hindi na nangangailangan pa ng mahabang pag-aaral.
May kalayaan ang pagtalakay sa mga puntong nilalaman nito na karaniwan ay
mula sa karanasan ng manunulat o pangyayaring kanyang nasaksihan. Kaiba sa
pagsulat ng talambuhay na tumatalakay sa buhay ng isang tao, ang pagsulat ng
replektibong sanaysay ay naglalayong bigyang-katwiran, ipaliwanag, o suriin ang
partikular na salaysay at palutangin ang halaga nito o ang maidudulot nito,
depende sa layon ng manunulat, sa buhay ng tao, at sa lipunan.

Ang pagsulat ng Repleksibong sanaysay ay hindi lamang pagsasanay sa

pagdidili-dili kundi sa pagsusuri ng ating pag-unawa at pag-iisip. Nagsusulat tayo
hindi lamang upang magpahayag ng sallobin o ipinyon, bagkus nagsusulat tayo
upang tayain at suriin ang sarili nating pag-iisipat damdamin. Kinakailangan nating
sumunod sa mga alituntunin sa pagsulat gaya ng organisasayon at kaisahan ng
ideya, wastong gamit ng bantas at grammar at paggamit ng mga totong
ebidensya. Kinakailangan nating maging matapat sa pagsusulat ng isang
repleksibong sanaysay.
 PAGSULAT NG PHOTO ESSAY

“Ang isang larawan ay katumbas ng sanlibong salita.”

KAHULUGAN NG PHOTO ESSAY

 Koleksiyon ng mga larawang maingat na inayos upang maglahad ng pagkakasunod-sunod ng

mga pangyayari, magpaliwanagng partikularna konsepto, o magpahayag ng damdamin.
 Hindi limitado ang paksa ng photo essay
 Maaaring ito ay serye ng mga imahen sa mataong bangketa, magulong konsiyerto, o tahimik
at payapang bukirin.
 Maaring ito ay tungkol sa isang natatanging tao o mga kakaibang pangyayari.
 Katulad din ng iba pang uri ng sanaysay na gumagamit ng mga teknik sa pagsasalaysay. Ang
kaibahan lamang ay ang paggamit ng mga larawan sa pagsasalaysay.
 May mga photo essay na binubuo lamang ng mga larawan. Ang iba naman ay binubuo ng mga
larawang may maiikling teksto.

KALIKASAN NG PHOTO ESSAY

 Hindi katulad ng tradisyunal na sanaysay na nagpapahayag ng damdamin at kaisipan sa

pamamagitan ng mga salita, ang mensahe ng photo essay ay pangunahing makikita sa serye
ng mga larawan.
 Ang mga larawan ang pangunahing nagkukwento samantalang ang mga naksulat na teksto ay
suporta lamang sa mga larawan.
 Gumagamit lamang ng mga salita kung may mga detalyeng mahirap ipahayag kung larawan
lamang ang gagamitin.

Paano inaayos ang mga larawan sa photo essay?

 Kung kronolohikal ang pagkukwento, sa sanaysay, kailangang kronolohikal din ang ayos ng
mga larawan.
 May iba naming inaayos ang mga larawan ayon sa damdaming maaaring pukawin nito. Ang
larawang nagtatagalay ng pinakamataas na emosyon ay karaniwang inilalagay sa gitna o
sa bandang hulihan. Ngunit kadalsan, ang pag-aayos ng mga larawan ay nakabatay sa
kung paano nauugnay ang isang larawan sa isa pa.
PAGBUO NG PHOTO ESSAY

 Dapat pamilyar sa pipiliing paksa

 Alamin kung magiging interesado ba ang babasa o titingin dito
 Kilalanin kung sino ang mambabasa
 Siguraduhing madaling ma-access ng mambabasa ang ginawang materyal
 Kailangang malinaw sa kung ano ang nais patunguhan ng photo essay
 Kung ipagpapalagay na nakakatayong nang walang suportang teksto ang mga larawan, hindi
na kinakailangang pang magsulat n maikling paglalarawan o paliwanag
 Minsan ang teksto ay nakatutulong sa kahulugang makukuha sa mga larawan. Sa
pagkakataong ito, isulat ang kasaysayan o background ng bawat larawan at ng iba pang
mahahalagang impormasyong hindi karaniwang makukuha sa pagtingin lamang sa mga
larawan.
 Kailangang may kaisahan ang mga larawan sa photo essay. Isaalang-alang ang consistency sa
framing, komposisyon, anggulo, pag-iilaw, o kulay maliban na lamang kung may nais na idiing
ideya o damdamin.
DELA CRUZ, MAR ANTHONY SIMON., Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan: Akademik (MAKATI CITY, PHILIPPINES; 2016), p.54-58

PABATID
NG GURO

Ayon kay Amit Kalantri, isang nobelistang Indian, “A photograph

shouldn’t be just a picture, it should be a philosophy: May katotohanan nga
naman, ang litrato ay isang larawan sa pisikal na anyo. Subalit, ito ay may
katumbas na sanlibong salita na maaaring magpahayag ng mga natatagong
kaisipan. Kaya naman, kahanga-hanga ang mahuhusay kumuha ng mga
larawan dahil higit nila itong nabibigyang-buhay.
Ang larawan ay mahalagang kagamitan para sa isang guro dahil ito ay
madalas niyang gamiting pantulong na kagamitan sa pagtuturo upang
mapadali ang pagkatuto ng mag-aaral. Kaya naman, hindi nakapagtatakang
ang mga larawan ay gamitin din bilang mga instrumento sa mga gawaing
pagsulat tulad ng photo essay o larawang-sanaysay.
Ang larawang-sanaysay na tinatawag sa Ingles na pictorial essay o
kaya ay photo essay na para sa iba ay mga tinipong larawan na isinaayos
nang may wastong pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari upang maglahad
ng isang konsepto.
Ang larawang-sanaysay ay gaya rin ng iba pang uri ng sanaysay na
gumagamit ng mga pamamaraan sa pagsasalaysay. Sa pagsasalaysay,
maaaring gamitin mismo ang mga binuong larawan o dili kaya’y mga
larawang may maiikling teksto o caption. Malaki ang naitutulong ng larawang
may teksto sapagkat nakatutulong ang mga ito sa mga ideya kaisipang
ipinakikita ng larawan.
KAHULUGAN

 Isang uri ng sulating tumatalakay sa karanasan sa paglalakbay.

 Ang sulating ito ay hindi lamang tungkol sa paglalarawan sa mga lugar at tao, ito ay tungkol
sa kung anong natuklasan ng manunulat tungkol sa lugarna pinuntahanniya, sa mga taong
nakasalamuha niya at higit sa lahat tungkol sa kanyang sarili.
 Isang paraan ng pagkilala sa sarili
 Ito ay hindi parang diary. hindi basta lamang isusulat ang lahat ng nakita, nalasahan, narinig,
naamoy, naramdaman, o naisip sa paglalakbay. Hindi ito record o simpleng pagdudugtong-
dugtong ng mga pangyayari. Nangangailangan ang sulating ito ng malinaw na pagkaunawa at
perspektiba tungko sa naranasan hababg naglalakbay. (O’Neil, 2005)

TUNGKOL SAAN ANG LAKBAY-SANAYSAY

 Ang lakbay-sanaysay ay tungkol sa lugar

Ang tuon dito ay ang lugar na pinuntahan. Inilalarawan dito ang nakita, narinig, naamoy,
nalasahan, at naramdaman sa lugar na pinuntahan.
 Ano-ano ang mga kilalang destinasyon?
 Nagpunta ka bas a mga di-gaanong pinupuntahan ng mga turista?
 Nagandahan ka ba sa arkitektura at pampublikong eskultura?
 Buhay na buhay ba ang lungsod?
 Masarap ba ang pagkain?
 Kumain ka ba ng kakaibang putahe?
 Ang lakbay-sanaysay ay tungkol sa ibang tao
 Kamusta ang mga tao sa iyong pinuntahan?
 Ano-ano ang mga nagustuhan at inayawan mo sa kanila?
 Katulad ba sila ng mga Pilipinong palangiti, magalang, at magiliw sa mga panauhin?
 Ano ang katangi-tangi sa kanila?
 Anong karanasan mo na kasama sila ang hindi mo malilimutan?
 Sino-sino ang mga nakasama mo sa paglalakbay?
 Sila ba ay kapamilya, kaibigan,kasintahan o katrabaho?
 Kamusta naman ang nagging relasyon mo sa kanila habang kayo ay naglalakbay?
 May bago bang natuklasan sa kanila?
 Sinasabi na ang paglalakbay labas sa comfot zone ang susukat sa relasyon ng iba.
 Ang lakbay-sanaysay ay tungkol sa sarili
 Paano ka kumilos sa lugar na iyong pinuntahan?
 Ano ang natuklasan mo sa sarili?
 Paano ka nabago ng iyong paglalakbay?
 Ano-ano ang mga bagay na ginawa mon a karaniwan mong hindi ginagawa?
 Ano ang natutuhan mo sa pagpunta sa ibang lugar?
 Paano naimpluwesiyahan ng iyong paglalakbay ang iyong pananaw sa buhay?
 Ano-ano na ang mga pinahahalagahan mo ngayon?

PAGSULAT NG LAKBAY-SANAYSAY

 Magsaliksik tungkol sa lugar na pupuntahan.

 Magbasa tungkol sa kasaysayan at kultura nito.
 Maging pamilyar sa politika, ekonomiya, at mga tradisyonat relihiyon sa pupuntahang lugar.
Paano mo isusulat ang iyong mga naging karansan sa paglalakbay?
 Maaring gumamit ng mga element ng katha upang bigyan ng buhay ang sulatin.
 Makakatulong ang paggamit ng diyalogo, ritmo, imahen, mga eksena sa pagbibigay ng
kulay sa sanaysay.
 Siguraduhing wasto ang facts at huwag mag-imbento.
 Gamitin ang unang panauhang de bista , ngunit tiyaking magiging diary ang lakbay-
sanaysay
 Huwag limitahan sa paglalarawan at pagbibigay lamang ng impormasyon.
 Kailangang ipakita sa mambabasa na may malalim at malinaw na pagkaunawa ang
nagiging paglalakbay.
 Maaaring simulan ang sanaysay sa isang maikling anekdotang naglalatag sa
pangkalahatang tono at mensahe nito.
 Tiyaking mahatak ang atensiyon ng mababasa.
 Iwasan ang cliché o gasgas nang paglalarawan. Sikaping bumuo ng orihinal na
paglalarawan.
 Iwasan paggamit ng mga salita o pariralang hindi naman ginagamit sa pang-araw-araw na
pakikipagtalastasan.
 Maging natural sa pagsulat. Huwag magpasikat. Iwasan din ang paggamit ng mga salita o
pariralang hindi naman nakatatawaang tono ng sanaysay.
DELA CRUZ, MAR ANTHONY SIMON., Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan: Akademik (MAKATI CITY, PHILIPPINES; 2016), p.48-53

PABATID
NG GURO

Nagtataglay ng mga pahayag tungkol sa karanasan sa paglalakbay ang lakbay-

sanaysay. Isinusulat ito upang ilahad sa mambabasa ang mga nakita at
natuklasan sa paglalakbay gamit ang pandama: paningin, pakiramdam, panlasa,
pang-amoy, at pandinig. Kadalasang pumapaksa sa magagandang tanawin,
tagpo, at iba pang mga karanasan sa paglalakbay ang lakbay-sanaysay.
Gayundin, maaari din itong magbigay ng impormasyon ukol sa mga karanasang
di kanais-nais o hindi nagustuhan ng manunulat sa kanyang paglalakbay.
Ang lakbay-sanaysay ay maaaring pumaksa sa tao o mamamayan ng lugar.
Binibigyang-pansin dito ang gawi, katangian, ugali, o tradisyon ng mga
mamamayan sa isang partikular na komunidad.
Maaari ding maging paksa ng lakbay-sanaysay ang kasaysayan ng lugar at
kakaibang mga makikita rito. Binibigyang-halaga rito ang uri ng arkitektura,
eskultura, kasaysayan, anyo, at iba pa. 
Ano ang talumpati?

 Ang talumpati ay isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa

pamamagitan ng pagsasalita sa entablado para sa mga pangkat ng mga tao.
 Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at
maglahad ng isang paniniwala.
 Isang uri ito ng komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas
sa harap ng mga tagapakinig.
 Sining ito ng pagpapahayag ng isang kaisipan tungkol sa isang paksa sa paraang pasalita sa
harap ng tagapakinig.

MGA URI NG TALUMPATI

URI AYON SA LAYUNIN
1. Impormatibo
Naglalahad ng mga kaalaman tungkol sa isang partikular na paksa.
Halimbawa: Talumpati tungkol sa epekto ng schizophrenia sa dumaranas nito, mga balikad
sa pag-aaral ng ikalawang wika, at mga katangian ng isang mabuting mamamayang
Pilipino.
2. Nanghihikayat
May layuning hikayatin ang tagapakinig na magsagawa ng isang partikular na kilos o kaya
hikayatin na panigan ang opinyon o paniniwala ng tagapagsalita.
Halimbawa: Talumpati tungkol sa mga kasamaang maaaring idulot ng kontrasepsiyon sa
kababaihan.
3. Nang-aaliw
Ang talumpati ay maaaring mang-aliw halimbawa nito ay ang pagpapatawa sa mga
comedy bar o pagbibigay-pugay sa isang mahalagang tao sa pamamagitan ng
pagkukwento ng mga nakatatawa niyang karansan.
4. Okasyunal
Isinusulat o binibigkas para sa isang partikular na okasyon katulad ng kasal, kaarawan,
despedida, parangal at iba pa.
URI AYON SA KAHANDAAN
 IMPROMPTU
Talumpating walang paghahanda sa pagsulat at pagbigkas. Karaniwang makikita ang mga
ganitong uri ng pananalumpati sa mga job interview, ilang okasyon ng question and answer,
at pagkakataon ng pagpapakilala. Hindi posible sa uring ito ang pagsulat pa ng bibigkasing
talumpati ngunit mahigpit ang pangangailangan dito ng kahusayan sa pag-oorganisa,
paglilinaw, at pagtatampok ng mga ideyang nais palutangin.
Halimbawa:
Biglang pagtawag sa may kaarawan upang magbigay ng maikling talumpati.
 EXTEMPORANEOUS
Nagmumukhang walang paghahanda ngunit sa katotohanan pinaghahandaan ito sa
pamamagitan ng pagsulat ng speech plan upang maging epektibo ang pagbigkas. Sa uring ito
masusubok ang kasanayan ng mananalumpati sa paggamit ng mga angkop na salita sa loob
ng sandaling panahon bago ang pagbigkas. Kaiba sa impromptu, ang mga isyu, konsepto, o
usapang paglalaanan ng talumpati ay nasa kaalaman na ng mananalumpati kung kaya maaari
pa siyang maghanda ng kaunting marka o palatandaan upang hindi magpaligoy-ligoy ang
kanyang pagbigkas. Bukod pa rito, karaniwang inoorasan ang pagsagot ng mananalumpati
kaya kinakailangan ang malinaw na pag-iisip, bilis sa pagbabalangkas, at husay sa pamimili ng
salita. Isang karaniwang halimbawa nito ay ang Question and Answer portion sa mga beauty
pageant.
 TALUMPATING BINABASA
 Binabasa ang talumpati upang hindi nila makaligtaan ang kanilang sasabihing mahahalagang
impormasyon ngunit may tendensyang mabagot ang tagapakinig dahil magiging limitado ang
eye contact at walang gaanong kilos sa bahagi ng nagtatalumpati.
 TALUMPATING ISINAULO
May tendensyang malimutan ng nagsasalita ang ang kaniyang talumpati. Bilang solusyon,
ginagawang magaan ng mga mananalumpati ang wika at tono ng talumpati upang hindi
mahirapan sa ang mga tagapakinig. Inaayos din ng mananalumpati amg organisasyon sa paraang
lohikal upang madali niyang maalaala ang teksto. Ito ang uri ng talumpati na isinusulat muna at
pagkatapos ay isinasaulo ng mananalumpati (Mangahis, Nuncio, Juvillo, 2008). Masusukat dito ang
husay sa pagbabalangkas ng manunulat, kanyang pagpapaliwanag, at tibay ng kanyang mga
argumento bukod pa sa husay niyang bumigkas. Karaniwang makikita ang uri na ito sa
mga Valedictory Speech.

LAYUNIN AT BAHAGI
Ang talumpati ay maaaring maghatid ng tuwa o sigla, nagdaragdag ng kaalaman o
impormasyon, magpahayag ng katuwiran, magbigay paliwanag o mang-akit o mang-hikayat sa isang
kilusan o paniniwala. Maaari din namang magbigay papuri ang isang talumpati. Maaaring
pagpasyahan ang layunin ng anumang uri ng talumpati ayon sa pagkakataon, aksiyon ng
pagdiriwang o okasyon.
Nahahati sa tatlong bahagi ang talumpati:

1. Pamagat - inilalahad ang layunin ng talumpati, kaagapay na ang istratehiya upang kunin ang
atensiyon ng madla.
2. Katawan - nakasaad dito ang paksang tatalakayin ng mananalumpati.
3. Katapusan - ang pagwawakas ang pinakasukdol ng buod ng isang talumpati. Dito nakalahad
ang pinakamalakas na katibayan, paniniwala at katuwiran upang makahikayat ng pagkilos sa
mga tao ayon sa layunin ng talumpati.

PROSESO
May sinusundang pormula sa pagsulat ng talumpati. Isipin mo na ang talumpati ay
paglalakbay paakyat at pababa ng bundok.

 PAGHAHANDA
Mahalagang mapukaw ang atensiyon ng tagapakinig sa unang pangungusap pa lamang. Kaya
sa pagsulat ng introduksiyon, kailangang malaman ang pupuntahan, kung interesante ba nag
paglalakbay, at kung bakit kailangan nilang sumama.

 PAG-UNLAD
Huwag iiwan o bibitawan ang tagapakinig sa kalagitnaan ng paglalakbay. Sa pagsulat,
siguraduhing nakatutok ang atensiyon nila. Lumikha ng tensiyon, magkuwento, magbigay ng
mga halimbawa, maghambing at magtambis, o gumamit ng mga tayutayat mga talinghagang
bukambibig. Sa paraang ito, hindi aalis ang tagapakinig.
 KASUKDULAN
Ito ang pagkakataong narrating na kasama ang tagapakinig ang tuktok ng bundok. Sa
bahaging ito, inilalahad ang pinakamahalagang mensahe ng talumpati. Ito rin ay bahaging
pinakamatindi na ang emosyon.
 PAGBABA
Isa ito sa pinakamahirap na bahagi ng pagsulat ng talumpati. Paano ba ito tatapusin?
Maaaring ibuod ang mahahalagang puntong tinalakay sa talumpati. Maaari ding mag-iwan ng
mga tanong. Anumang paraan ang pipiliin sa pagtatapos, kailangang mahuli ng kongklusiyon
ang diwa ng talumpati.

GABAY SA PAGSULAT NG TALUMPATI

Paano ba magsulatng talumpati? Maaaring tanungin ang sarili ng mga sumusunod bago magsulat ng
talumpati.

TUON

 Bakit ako magsusulat ng talumpati?

 Ano ang paksa?
 Ano ang mensaheng nais kong ipahayag?
 Ano ang gusto kong mangyari sa aking mga tagapakinig?
 Ano ang kahalagahan ng paksang tatalakayin?

TAGAPAKINIG
 Sino ang aking mga tagapakinig?
 Bakit sila makikinig sa talumpati?
 Anong mahahalagang bagay ang nais kong bauinin ng tagapakinig?

PAGSULAT
 Paano ko pupukawin ang atensiyon ng tagapakinig?
 Anong lengguwahe ang gagamitin ko?
 Ano ang tono ng aking talumpati?
 Ano ang estilong ilalapat ko sa pagsulat ng talumpati?
 Paano ko aayusin ang organisasyon ng talumpati?

DELA CRUZ, MAR ANTHONY SIMON., Pagsulat sa Filipino sa Piling Larangan: Akademik (MAKATI CITY, PHILIPPINES; 2016), p.26-34

PABATID
NG GURO

Ang talumpati  ay sining ng pagsasalita nangangatwiran, o

tumatalakay ng isang paksa para sa mga tagapakinig. Masusukat sa sining na
ito ang katatasan, husay, at dunong ng mananalumpati sa paggamit ng wika
at katatagan ng kanyang paninindigan. Karaniwang nagkakaiba-iba ang
talumpati, batay sa paghahanda sa mga ito (Mangahis, Nuncio, Javillo, 2008).
Sa paghahanda nito, kinakailangang tandaan na ang isang mahusay na
talumpati ay dapat nakapagbibigay-impormasyon, nakapagpapaunawa,
nakapagtuturo, nakahihikayat ng mga konsepto at paninindigan sa mga
manonood at tagapakinig.
Ang pagtatalumpati ay isang uri ng sining. Dito makikita ang katatasan
at kahusayan ng tagapagsalita sa paghihikayat upang paniwalaan ang
kanyang pangangatwiran sa paksang tinatalakay. Ito ay pinaghahandaan
bago bigkasin sa madla.
Mahalaga ang pagtatalumpati sapagkat sa pamamagitan nito ay
nailalahad ng isang tao ang kaniyang paniniwala sa isang bagay at
naibabahagi ang kaniyang isapan sa iba. Dahil dito ay nagagawa niyang
palawakin ang kaalaman patungkol sa kanyang paksang tinatalakay at
nakakalikom ng dagdag na supporta at tulong upang maibahagi ang
kaalaman o ang mga aksyon na dapat magawa upang maisakatuparan ang
pagbabago.