İsim: Tarih: ……../……..

/20……
Soyisim:

FİZİK
9.2. MADDE VE ÖZELLİKLERİ 1
9.2.1. MADDE VE ÖZKÜTLE

9.2.1.1. Özkütleyi, kütle ve hacimle ilişkilendirerek açıklar.

a) Kütle ve hacim kavramlarına değinilir. Kütle (mg, g, kg ve ton) ve hacim (mL, L, cm3,
dm3, m3) için anlamlı birim dönüşümleri yapılır. Dönüşümler yapılırken bilişim
teknolojilerinden faydalanılabileceği belirtilir.
b) Düzgün geometrik şekilli cisimlerden küp, dikdörtgenler prizması, silindir, küre ve şekli
düzgün olmayan cisimler için hacim hesaplamaları yapılır. Kum-su problemlerine
girilmez.
c) Sabit sıcaklık ve basınçta ölçüm yapılarak kütle-hacim grafiğinin çizilmesi; kütle, hacim
ve özkütle kavramları arasındaki matematiksel modelin çıkarılması sağlanır.
Matematiksel hesaplamalar yapılır.
ç) Kütle-özkütle, hacim-özkütle grafiklerinin çizilmesi ve yorumlanması sağlanır.
d) Eşit kollu terazi ile ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez.
e) Karışımların özkütlelerine değinilir. Matematiksel hesaplamalara girilmez.
f) Archimedes ve el-Hazini’nin özkütle ile ilgili yaptığı çalışmalar hakkında kısaca bilgi
verilir.
9.2.1.2. Günlük hayatta saf maddelerin ve karışımların özkütlelerinden faydalanılan
durumlara örnekler verir.
Kuyumculuk, porselen yapımı, ebru yapımı gibi özkütleden faydalanılan çalışma
alanlarına değinilir.

1
2
MADDE VE ÖZELLİKLERİ
Madde; boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan tanecikli yapıdır.
Kitap, sıra, taş vb. maddedir; ışık, ses, TV dalgaları, fikirler, akıl vb. ise madde değildir.
Bütün maddeler atomlardan oluşur, bu sebeple tüm maddeler tanecikli ve boşluklu
bir yapıdadır. Katı maddenin şekil almış haline ise cisim denir. Demir, altın madde
iken altın bilezik, demir çekiç, bakır tel vb. cisimdir

Maddenin Özelikleri

Ortak Özellikler Ayırt Edici Özellikler

• Kütle • Özkütle
• Hacim • Kaynama Noktası
• Tanecikli Yapı • Erime Noktası
• Boşluklu Yapı • Donma Noktası
• Eylemsizlik • Genleşme Katsayısı
• Esneklik Katsayısı
.
.
.

Not: Koku, renk gibi fiziksel özellikler ortak veya ayırt edici özelliklere dâhil değildirler.

Kütle

Değişmeyen madde miktarıdır. Eşit kollu terazi ile ölçülür, m sembolü ile gösterilir,
kütlenin SI birimi kg`dır. Ancak kütlenin çok büyük ya da çok küçük olması durumunda
katları veya askatları kullanılabilir .

Ayrıca tablo verilen birimlerin dışında da Kental

(q) ve ton (t) kutle birimleri de kullanılır.
1 q = 100 kg
1 t = 1000 kg

3
Örnek:

ı) 20 q= ………………………….. dag

Kütle ölçümü için eşit kollu terazi elektronik terazi, baskül, kantar gibi ölçüm aletleri
kullanılır. Ölçüm yapılırken terazinin bir kefesine kütlesi bilinmeyen bir cisim, diğer
kefesine de gram (standart kütle) konulur.

Örnek:

4
Hacim

Maddenin uzayda kapladığı yerdir. Hacim, V sembolü ile gösterilir ve SI birimi m3 tür.
Hacmin çok büyük veya çok küçük olması durumunda katları veya askatları kullanılabilir.

Örnek:

Örnek:

5
 Düzgün Geometrik Cisimlerin Hacmi

Örnek:

Sıvıların Hacmi

6
Düzgün Geometrik Olmayan Cisimlerin Hacmi

7
Örnek:

Kum-Su Problemleri
Kum gibi boşluklu maddelerin önce kuru halde dereceli silindir kullanarak hacmi ölçülür.
Hacmi bilinen sıvı kumun üzerine eklenir, silindirdeki hacim okunur. Bulunan hacimler farkı,
kumun içindeki boşluğun hacmine
eşit olur.
Örnek:
50 cm3 hacmindeki su 50 cm3 çizgisine kadar
kuru kum ile dolu dereceli silindirin içine
dökülünce suyun üst çizgisi 90 cm3 değerine
yükseliyor. Buna göre başlangıçta kumun
içinde kaç cm3 hava boşluğu bulunmaktadır?

Örnek:

8
 ÖZKÜTLE
Sabit sıcaklık ve basınç altında, birim hacimde değişmeyen madde miktarına özkütle denir.
Özkütle d sembolü ile gösterilir ve SI birim sistemindeki birimi kg/m3 tür.
Özkütle birimleri çeşitlenebilir. Örneğin kütlenin temel birimi kilogram olmasına rağmen
günlük hayatta bazen gram da kullanılabilir. Hacim birimi olarak günlük hayatta L, mL , cm3
gibi birimlerin de kullanılması gerekebilir. Bunun sonucu olarak özkütle birimleri; g/ cm3,
g/mL , kg/L şeklinde de kullanılabilir.

Not: 1 g/ cm3 =1000 kg/m3

Örnek:

9
Örnek:

Örnek:

Örnek:

Örnek:

Örnek:

10
Örnek:

Grafikler

Sabit sıcaklık ve basınç altında özkütle sabittir ve ayırt edici bir özelliktir.

Örnek:

Örnek:
Örnek:

11
Karışımın Özkütlesi

d1 > dkarışım> d2

Örnek:

Örnek:

Örnek:

12
Örnek:

Örnek:

Örnek:

13
Örnek: Örnek:

Örnek:

Örnek:

GÜNLÜK HAYATTA
ÖZKÜTLE konusu
için MEB kitabınızın
sayfa 78-80 arasını
LÜTFEN okuyunuz.
14