KATI MEKANİĞİ

MBİ 106
7-İç Kuvvetler
Amacınız için yeterince hırsa sahip olmadığınız sürece
başarısızlıklarınız başarınızı erteler. Azimli olma
alışkanlığı, başarılı olma alışkanlığını getirir.
Herbert Kaufman

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 1

 Giriş
Şimdiye kadar incelediğimiz yapılarda iki problemin cevabını aradık:
(1) Yapıya etki eden dış kuvvetler,
(2) Yapıyı oluşturan parçaları bir arada tutan bağlantı noktalarındaki bağ kuvvetleri.
Şimdi ise yapı elemanlarının içerinde oluşan kuvvetleri inceleyeceğiz. İki kuvvet
elemanlarının içerisinde oluşan kuvvetlerin ya basma ya da çekme kuvvetleri olduğunu
biliyoruz. Buna karşın çerçeve gibi yapıların elemanlarında ise bunlara ilave olarak kesme
kuvvetleri ve eğilme momentleri de oluşur.
Bu kiriş adı verilen yapı elemanlarındaki iç kuvvetleri bulacağız.
Kirişler, uzun prizma şeklindeki elemanlar olup uzunlukları boyunca eksenlerine dik kuvvetleri ve
yükleri taşımak üzere tasarlanmışlardır.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 2

 İç kuvvetler
Şekilde çeşitli yükler taşıyan kirişler görülmektedir. Bu kirişlerin
eksene dik alınan kesitlerinde görülen iç kuvvetler; kesme
kuvveti(V), eksenel normal kuvvet (N), eğilme momenti (M) ve
burulma momentidir (T).
Bütün bu kuvvet sistemi eksene dik kesitteki iç kuvvetin
bileşenleridir ve şekilde gösterilmişlerdir.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU 3

 İç kuvvetler

Şekilde iç kuvvet bileşenlerinden kesme kuvveti, V, ve eğilme

momenti, M, gösterilmiştir.
Bu gösterimde dikkat edilmesi gereken husus iç kuvvet
bileşenlerinin pozitif yönleridir. Mekanikte genel olarak kabul
görmüş pozitif yönler şekildeki gibidir.
Tabidir ki iç kuvvetlerin gerçek yönleri problemin analizinden
sonra elde edilecektir. Bu nedenle bu iç kuvvet bileşenlerinin
SCD’ larında pozitif yönde gösterilmesi bir gelenektir.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU 4

 İç Kuvvetler
Daha önce gördüğümüz düz iki kuvvet elemanı olan çubuğu bir kez
daha elle alalım:
Bu elemanın dengede olabilmesi için iki ucunda aynı büyüklükte zıt
yönlü ve AB noktalarını birleştiren doğrultuda F kuvvetleri
gerekmektedir.
Şimdi de bu elemanı C gibi bir noktadan keserek iki parçaya
ayıralım.
Ortaya çıkan AC ve CB elemanlarının da dengede olabilmeleri için
kesilen noktada yine F kuvvetlerine ihtiyaç vardır. C kesitinde
etkiyen bu kuvvetlere iç kuvvetler denir. AB elemanı kesilmeden
evvel denge halinde idi, kesildikten sonra da denge halini muhafaza
ettiğine göre bu iç kuvvetler biz elemanı kesmeden önce de vardı.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 5

 İç Kuvvetler
Şimdi de yine iki kuvvet elemanı olan fakat düz bir çubuk
şeklinde olmayan bir elemanı ele alalım.
A ve C noktalarında etkiyen kuvvetler sonucu bu eleman denge
konumunda ise, A ve C noktalarında eşit zıt yönlü ve AC dorusu
üzerinde iki kuvvet olmalıdır.
Şimdi de bu elemanı D gibi bir noktadan kesersek, bu kesitte
etkiyen bir kuvvet ve bir de kuvvet çifti ile karşılaşırız.
Bu kuvveti de kesite dik ve kesite paralel iki bileşenine ayıralım.
Bu bileşenlerden kesite dik olana normal (dik) kuvvet kesite
paralel olana da kesme kuvveti adı verilir.
Bu kuvvetler 3 denge şartının uygulanması ile bulunur.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 6

 Örnek 1
↻ σ 𝑀𝐴 = 0
-0.360𝐵𝑥 = 0 𝐵𝑥 = 0
→ σ𝐹 = 0
𝐴𝑥 + 𝐵𝑥 = 0 𝐴𝑥 = 0
↑ σ𝐹 = 0
𝐵𝑦 − 120 = 0 𝐵𝑦 = 120𝑁
Şimdi de C noktasından kesip AC parçasını ele alalım:
Yarım daire şeklindeki
yapı elemanında C ve D ↻ σ 𝑀𝐶 = 0
noktalarındaki iç , −120 × 0.18𝑠𝑖𝑛60° + 𝑀𝐶 = 0
kuvvetleri bulunuz.
𝑀𝐶 = 18.71𝑁 ∙ 𝑚◄
→ σ𝐹 = 0 𝑉𝐶 𝑐𝑜𝑠30° + 𝐹𝐶 𝑠𝑖𝑛30° = 0

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 7

 Örnek 1

𝑀𝐶 = 18.71𝑁 ∙ 𝑚◄
→ σ𝐹 = 0
𝑉𝐶 𝑐𝑜𝑠30° + 𝐹𝐶 𝑠𝑖𝑛30° = 0
↑ σ𝐹 = 0
𝑉𝐶 𝑠𝑖𝑛30° − 𝐹𝐶 𝑐𝑜𝑠30° − 120 = 0
Buradan.
𝐹𝐶 = −103.9𝑁◄
𝑉𝐶 = 60𝑁◄

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 8

 Örnek 1
↻ σ 𝑀𝐷 = 0
𝐵𝑦 (0.180𝑠𝑖𝑛30°) − 𝑀𝐷 = 0
𝑀𝐷 = 120(0.180𝑠𝑖𝑛30°) = 10.8𝑁 ∙ 𝑚◄
→ σ𝐹 = 0
𝐹𝐷 𝑐𝑜𝑠30° + 𝑉𝐷 𝑠𝑖𝑛30° = 0
↑ σ𝐹 = 0
𝐹𝐷 𝑠𝑖𝑛30° − 𝑉𝐷 𝑐𝑜𝑠30° + 120 = 0
Bu iki denklemden,
𝐹𝐷 = −60𝑁◄
𝑉𝐷 = 103.9𝑁◄

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 9

 Kirişlerde İç kuvvetler
Şekilde görüldüğü yüklenmiş bir kirişi ele alalım ve C
noktasında kirişin iç kuvvetlerini elde edelim.
İlk adım: Kirişin mesnet tepkilerini bulmaktır. Bunun için de,
σ 𝐹𝑦 = 0 σ 𝑀𝐴 = 0 σ 𝑀𝐵 = 0
Denge şartlarını kullanmamız gerekecektir.
İkinci adım: Kirişi C noktasından kesmek ve her iki tarafın da
SCD nı çizmek. Burada iç kuvvetlerin gerçek yönleri
bilinmediği için yönlere ait kabullerin yapılması gerekir. Burada
gösterilen yönler genel olarak kabul görmüş yönlerdir ve sizler
de bu yönlere uyarsanız herkes için kolaylık olacaktır.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 10

 Kirişlerde İç kuvvetler

Üçüncü adım: Parçalardan herhangi birini ele alıp denge

şartlarını kullanarak aradığımız 𝑀𝐶 ve 𝑉𝐶 iç kuvvetlerini buluruz.
Tabii hesaplamalar sonunda bu kuvvetler pozitif çıkarsa kabul
edilmiş yönler doğru yönlerdir fakat eksi çıkarsa yönlerin kabul
edilenlerin tersi yönde olduğu anlamına gelir, yani yanlış demek
değildir.
Tabii bu işlemleri kiriş üzerindeki binlerce nokta için yapmak çok
büyük bir hammallık gerektirir ve biz mühendisler hammallığı
sevmeyiz (gereğinden fazlasını)!!! Dolayısıyla da kolay bir
yöntem bulmamız gerekmektedir.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 11

 Örnek 2
Önce mesnet tepkilerini bulalım,
↻ σ 𝑀𝐶 = 0
−𝑃 2𝑎 − 𝑃𝑎 − 𝑀𝐶 = 0
𝑀𝐶 = −3𝑃◄
→ σ𝐹 = 0
𝐶𝑥 = 0
↑ σ𝐹 = 0
𝐶𝑦 − 2𝑃 = 0
𝐶𝑦 = 2𝑃
Görüldüğü gibi çubuk boyunca, AB bölgesi içinde dışardan etkiyen
Şekilde görülen kirişte
en büyük iç kuvvetlerin kuvvette bir değişiklik olmadığı gibi BC bölgesi içinde de bir değişiklik
değerlerini ve yerini yoktur. Şu halde kiriş için incelenmesi gereken iki bölge vardır:
bulunuz.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 12

 Örnek 2
Önce AB bölgesini ele alalım. AB bölgesinde A ucundan x kadar uzaklıktaki
O noktasında kirişi keselim ve iç kuvvetleri bulalım:
↻ σ 𝑀𝑜 = 0
−𝑃𝑥 − 𝑀𝐴𝐵 = 0
𝑀𝐴𝐵 = −𝑃𝑥◄
→ σ𝐹 = 0
𝐹𝐴𝐵 = 0◄
↑ σ𝐹 = 0
−𝑉𝐴𝐵 − 𝑃 = 0
𝑉𝐴𝐵 = −𝑃◄
Görüldüğü AB bölgesi içinde normal kuvvet FAB=0, kesme kuvveti VAB=-P olup
sabittirler. Buna karşılık eğilme momenti A noktasında sıfır ve bundan sonra
da uzaklıkla orantılı olarak artmaktadır (negatif) ve B noktasında Pa değerine
ulaşır.
15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 13
 Örnek 2
Şimdi de BC içinden keselim: BC bölgesinde A ucundan x kadar uzaklıktaki
O′ noktasında kirişi keselim ve iç kuvvetleri bulalım:
↻ σ 𝑀𝑂′ = 0
−𝑃𝑥 − 𝑃 𝑥 − 𝑎 − 𝑀𝐵𝐶 = 0
𝑀𝐵𝐶 = − 2𝑥 − 𝑎 𝑃◄
→ σ𝐹 = 0
𝐹𝐵𝐶 = 0◄
↑ σ𝐹 = 0
−𝑉𝐵𝐶 − 2𝑃 = 0
𝑉𝐵𝐶 = −2𝑃◄
Görüldüğü BC bölgesi içinde normal kuvvet FBC=0, kesme kuvveti VBC=-2P
olup sabittirler. Buna karşılık eğilme momenti B noktasında MB=-Pa olarak
başlayıp uzaklıkla doğru orantılı olarak artmaktadır (negatif) ve C noktasında
− 3𝑃𝑎 değerine ulaşır. Bu değerde zaten mesnetteki momenttir.

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 14

 Örnek 2
Özetleyecek olursak:

𝑉 = −𝑃 0 ≤ 𝑥 < 𝑎 𝑀 = −𝑃𝑥 0 ≤ 𝑥 ≤ 𝑎
𝑉 = −2𝑃 𝑎 ≤ 𝑥 ≤ 2𝑎 𝑀 = − 2𝑥 − 𝑎 𝑃 𝑎 ≤ 𝑥 ≤ 2𝑎

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 15

15.06.2021 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MM 241 Statik Böl 7a 16