KATI MEKANİĞİ

MBI 206
6-Çerçeveler ve Makinalar
Boş bir çuvalın dik durması zordur.
Benjamin Franklin

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 1

 Çerçeveler ve Makineler
Çerçeveler ve makineler en az bir çoklu kuvvet elemanına sahip
yapılardır.
Çerçeveler genelde hareketsiz, durağan yapılardır.
Makineler ise birbirlerine göre bağıl hareket yapabilen parçalardan
meydana gelmişlerdir. Genelde kuvvet aktarımı veya kuvvet
özelliklerinin değişimi için kullanılırlar.
Bu problemlerin analizinde genellikle önce sistemin tamamına ait
bir SCD ile başlanıp bilinmeyen dış kuvvetlerin tespiti yapılır.

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 2

 Çerçeveler ve Makineler
Bağ kuvvetlerinin bulunması için sistemin parçalarına ayırılması ve her bir
parçanın SCD nın çizilmesi gerekir.
Her elemana denge şartlarının uygulanması ile analiz devam ettirilir ve
bilinmeyenler bulunur.
İki kuvvet elemanlarının tespiti işlemleri kolaylaştıracaktır. Bu elemanlar
üzerinde etkiyen kuvvetler belli bir doğru üzerinde olup zıt yönlü
olacaklarını unutmayınız.
Çoklu kuvvet elemanları üzerinde etkiyen kuvvetlerin doğrultuları ve
şiddetleri önceden bilinmez. Bu nedenle de bileşenleri cinsinden ifade
edilmelerinde yarar vardır.
Birbirinde ayrılmış olan parçalar arasındaki temas kuvvetlerinin Newton’un
3cü yasası ile uyumlu olmasına dikkat etmek gerekir!

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 3

 Çerçeveler ve Makineler

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 4

 Çerçeveler ve Makineler

A ve B noktalarında Ax ve Bx bileşenleri olmalı. El

tarafından uygulanan kuvvetin gerçek yeri belli değil.

Kasnakta ya W ağırlığı kasnağa

teğet olmalı ya da halat kuvveti
de kasnak merkezinde
gösterilmeliydi
B noktasında By olmalı
A mesnedinde MA olmalı.

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 5

 Çerçeveler ve Makineler

E deki bağlantı z-ekseni etrafında dönmeye izin vermemektedir. Şu halde MEz olmalıydı.
Ön tekerin üzerinde yol tarafından sürtünme kuvveti Bx olması gerekir. Aracın hareketi
için böyle bir kuvvete ihtiyaç vardır.

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 6

 Çerçeveler ve Makineler
Bazı çerçeveler vardır ki mesnetleri sayesinde ayakta dururlar,
mesnetlerinden ayrılmaları halinde çökerler. Bu tip çerçeveler katı cisim
gibi algılanamazlar.
Örneğin, şekilde görülen yapıya ait SCD çizilirse 4 bilinmeyen (mesnet
tepkileri bileşenleri) olduğunu görürüz. İki boyutlu olan bu problemde bu
bilinmeyenlerin 3 denge koşulu kullanılarak bulunması imkansızdır.
Bu nedenle çerçeve parçalarına ayrılmalıdır. Böylece iki ayrı katı cisim
olarak incelenmelidir.
Aralarındaki bağ kuvvetlerinin Newton’un 3 ncü yasası ile uyumu çok
önemlidir. Böylece bağ kuvvetlerinin ilave edilmesi ile bilinmeyen sayısı 6
olur. Fakat her bir parça için yazılacak 3 eşitlik sayısı ile toplamda 6 eşitlik
yazılır ki buda bilinmeyenlerin bulunması için yeterlidir.

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 7

 Örnek1
BD parçasının iki kuvvet elemanı olduğuna dikkat ediniz.
↻ 𝑀𝐶 = 0
3
−200 × 0.09 + 0.240 × 𝐹𝐵𝐷 = 0
5
𝐹𝐵𝐷 = 125𝑁◄
⇀ σ 𝐹𝑥 = 0
4
𝐶𝑥 + 𝐹𝐵𝐷 × + 200 = 0
5
4
𝐶𝑥 = 125 × − 200 = −300 𝐶𝑥 = −300𝑁 ◄
5
Şekilde görülen çerçeve için ↑ σ 𝐹𝑦 = 0
gerekli SCD’larını çiziniz ve ABC 3
elemanında B ve C 𝐶𝑦 − 𝐹𝐵𝐷 × = 0 𝐶𝑦 = 75𝑁◄
5
noktalarındaki kuvvetleri bunuz.
𝑅𝐶 = 𝐶𝑥2 + 𝐶𝑦2 = 3002 + 752 = 309.23 𝑅𝐶 = 309𝑁◄

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU ESCI 106 8

 Örnek 2
Şekilde görülen SCD kullanılarak,
↻ 𝑀𝐶 = 0
0.7𝑊 − 0.2𝐹𝐴𝐵 = 0
𝐹𝐴𝐵 = 3.5𝑊 1
⇀ σ 𝐹𝑥 = 0
𝐶𝑥 = 0 2
Şekilde görülen
↑ σ 𝐹𝑦 = 0
mekanizma W yükünü −𝐹𝐴𝐵 − 𝐶𝑦 − 𝑊 = 0 3
kaldırmak üzere
tasarlanmıştır. CDE −3.5𝑊 − 𝐶𝑦 − 𝑊 = 0
parçasının bağlantı
pimlerinin maruz kaldığı
𝐶𝑦 = −4.5𝑊 4
kuvveti şekilde verilen
konum için bulunuz.

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 9

 Örnek 2
Şimdi de CDE parçasının SCD kullanılarak,
↻ 𝑀𝐷 = 0
0.15𝐶𝑥 − 0.2𝐸𝑦 = 0
𝐸𝑦 = 0 5
⇀ σ 𝐹𝑥 = 0
2
𝐶𝑥 + 𝐸𝑥 + 𝐹 =0
13 𝐷𝐹
2
0 + 𝐸𝑥 + 𝐹 =0 6
13 𝐷𝐹
𝐶𝑥 = 0
↑ σ 𝐹𝑦 = 0
𝐶𝑦 = −4.5𝑊 3
− 𝐹 + 𝐶𝑦 + 𝐸𝑦 = 0
13 𝐷𝐹
3
− 𝐹 − 4.5𝑊 + 𝐸𝑦 = 0 7 FDF = −5.41W C y = −4.5W
13 𝐷𝐹
Ex = 3W Ey = 0
Buradan da

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 10

 Örnek 3
Dikkat ederseniz yapıdaki bütün elemanlar iki kuvvet
elemanlarıdır. Bu da bizim işimizi son derece
kolaylaştıracaktır. Yapının tamamına ait SCD gösterilmiştir:
→ σ𝐹 = 0
𝐹𝐴 𝑠𝑖𝑛30° + 𝐹𝐷 𝑠𝑖𝑛30° − 𝐶𝑥 = 0
𝐶𝑥
𝐹𝐴 + 𝐹𝐷 =
𝑠𝑖𝑛30°
CD çubuğunun C tekerinin
bağlı olduğu C pimine
↑ σ𝐹 = 0
uyguladığı kuvveti bulunuz. 𝐹𝐴 𝑐𝑜𝑠30° + 𝐹𝐷 𝑐𝑜𝑠30° − 100 = 0
100
𝐹𝐴 + 𝐹𝐷 =
𝑐𝑜𝑠30°
Şu halde,
𝐶𝑥 100
= 𝐶𝑥 = 57.735𝑁
𝑠𝑖𝑛30° 𝑐𝑜𝑠30°

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU ESCI 106 11

 Örnek 3
Önceki yansıda elde ettiklerimiz:
100
𝐹𝐴 + 𝐹𝐷 = = 115.47
𝑐𝑜𝑠30°
𝐶𝑥 = 57.74𝑁
Şimdi de A noktasına göre moment alalım:
↻ σ 𝑀𝐴 = 0
− 𝐹𝐷 𝑐𝑜𝑠30° 0.6 − 𝐶𝑥 0.4𝑐𝑜𝑠30° + 100 × (0.4𝑠𝑖𝑛30° + 0.3) = 0
0.5196𝐹𝐷 = 30
𝐹𝐷 = 57.73𝑁
CD çubuğunun SCD gösterilmiştir. İki kuvvet elemanı olduğuna
göre
𝐹𝐶𝐷 = 𝐹𝐷 = 57.73𝑁

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU ESCI 106 12

 Örnek 3

𝐹𝐶𝐷 = 𝐹𝐷 = 57.73𝑁
C tekerinin SCD’nı ele alırsa,görüldüğü gibi CD çubuğunun
tekerin bağlı olduğı pime uyguladığı kuvvet FCD dir.
𝐹𝐶𝐷 = 57.7𝑁

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU ESCI 106 13

 Örnek 4
Bu problemde sadece OA iki kuvvet elemanıdır. Bütün
sisteme ait SCD gösterilmiştir:
↻ σ 𝑀𝐵 = 0
𝑅𝑜 𝑐𝑜𝑠45° 0.6 + 0.4 + 𝑅𝑜 𝑠𝑖𝑛45° 0.4 − 200 = 0
𝑅𝑜 = 202.03𝑁
B mesnet tepkisini → σ𝐹 = 0 𝑅𝑜 𝑠𝑖𝑛45° + 𝐵𝑥 = 0
bulunuz. 𝐵𝑥 = −142.86𝑁
↑ σ𝐹 = 0 𝑅𝑜 𝑐𝑜𝑠45° + 𝐵𝑦 = 0
𝐵𝑦 = −142.86𝑁

𝐹𝐵 = 𝐵𝑥2 + 𝐵𝑦2

𝐹𝐵 = 202𝑁.

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU ESCI 106 14

11.12.2022 Prof. Dr. Ahmet N. CERANOĞLU MBI 106 15