Kwaśne deszcze

Definicja kwaśnych deszczy i ich

powstawanie
Są to opady atmosferyczne o odczynie kwasowym, czyli pH
niższym niż 5,6. Kwaśne deszcze powstają poprzez wytworzenie
kwasów w reakcji wody z obecnymi w powietrzu gazami. Gazy te
to tlenek azotu, dwutlenek siarki, siarkowodór i chlorowodór, które
są emitowane do atmosfery na skutek procesów spalania paliw czy
różnych produkcji przemysłowych. Źródłem tych gazów są także
naturalne procesy, takie jak wybuchy wulkanów, wyładowania
atmosferyczne oraz inne czynniki naturalne.
 Pierwsza wzmianka o kwaśnych
deszczach
Pierwszy raz pojęcie „kwaśny deszcz” pojawiło się w 1872 roku
w książce Roberta Angusa Smitha (szkockiego chemika), choć
zjawisko to zostało zaobserwowane już pod koniec XVII w.
Najniższe pH, jakie udało się zarejestrować
w opadzie wystąpiło w Szkocji, w 1974 r.
Deszcz, który wtedy spadł miał pH 2,4.
Jeszcze niższe pH wystąpiło w Londynie,
w 1952 roku. Miało wartość 1,5 i dotyczyło
smogu.
Skład chemiczny kwaśnego deszczu
 Związki siarki
Jednym ze składników kwaśnego deszczu jest siarka występująca w związkach
chemicznych. Dwutlenek siarki dając kwas siarkawy obniża pH do 5. SO2 może
też utleniać się do kwasu siarkowego. Szacuje się, że w wyniku działalności
człowieka emitowanych jest do atmosfery na całym świecie 60-70 mln ton
siarki rocznie, a najwięcej emitowano w ciągu ostatnich 50 lat. W tym samym
czasie w wyniku działalności wulkanów i innych czynników naturalnych,
uwalnia się do atmosfery drugie tyle. Jednak na obszarach wysoko
uprzemysłowionych lub intensywnie zurbanizowanych człowiek jest
odpowiedzialny za prawie całą emisję siarki.
 Związki azotu
Innym pierwiastkiem, którego związki chemiczne wywołują kwaśne deszcze
jest azot.
Źródłem emisji związków azotu są:
● pojazdy silnikowe
● elektrownie węglowe
● rolnictwo.
W porównaniu ze zmniejszającym się zanieczyszczeniem dwutlenkiem
siarki zwiększa się znacznie udział tlenków azotu w zanieczyszczeniu
powietrza. W latach 1990-2008 o 59% zmniejszono emisję tlenków siarki
przez elektrownie w USA.
 Dwutlenek węgla
Dwutlenek węgla nieznacznie zakwasza opady dając
w reakcji z wodą obniżenie pH do poziomu 5,6.
Przemieszczanie się zanieczyszczeń
Cząsteczki zanieczyszczeń gazowych są na tyle małe, że mogą się przenosić na
znaczne odległości. W związku z tym występowanie kwaśnych opadów
niekoniecznie zachodzi w miejscu produkcji zanieczyszczeń. Taki transport
dotyczy mokrej depozycji, czyli opadów. W przypadku cząsteczek kwasów
opadających na ziemię wraz z cząsteczkami pyłów mówimy o depozycji
suchej. Depozycja sucha, w przeciwieństwie do mokrej, występuje w pobliżu
źródła zanieczyszczeń.
Jakie są skutki kwaśnych opadów?
 Wpływ kwaśnych opadów na
kiełkowanie roślin - doświadczenie
1. Na szalkach Petriego umieść po kawałku waty, a na każdym z nich
niewielką ilość nasion rzeżuchy.
2. Do pierwszej szalki dodaj pipetą rozcieńczony kwas, a do drugiej – wodę.
3. Podlewaj codziennie obie próbki.
4. Po 5 dniach zanotuj zaobserwowane zmiany.
 Wyniki doświadczenia
W próbce, której podłoże było nasycone roztworem rozcieńczonego
kwasu, kiełkowanie nasion rzeżuchy jest ograniczone lub nie zachodzi
wcale. Natomiast w próbie kontrolnej, na podłożu zwilżonym wodą,
nasiona rzeżuchy wykiełkowały.
Wpływ kwaśnych deszczy na rośliny
Kwaśne deszcze mocno szkodzą również roślinom. Niszczą woskową
warstwę ochronną na liściach i igłach, co powoduje nadmierne parowanie
wody. Powodują również rozpad chlorofilu co skutkuje zaburzeniem procesu
fotosyntezy oraz odbarwienie liści i ich opadanie. Roślinność staje się
wrażliwsza na czynniki atmosferyczne – na wysokie temperatury, susze czy
wiatry. Kwaśne deszcze poprzez zakwaszenie gleby uszkadzają również
korzenie. Powodują zaburzenie gospodarki substancjami wzrostowymi oraz
enzymami, a także kumulację metali ciężkich oraz niedobór substancji
odżywczych.
Wpływ kwaśnych deszczy na rośliny
Na skutek deficytu wody i niedoboru magnezu, miedzi oraz manganu rośliny
wolniej przyrastają oraz przedwcześnie się starzeją. Spada też ich odporność
na choroby i szkodniki. Najbardziej narażonymi roślinami na wpływ
kwaśnych opadów są mchy i porosty, ponieważ nie posiadają one woskowej
warstwy ochronnej. Pobierają wodę i pożywienie bezpośrednio przez liście
i łodygi w związku z czym zanieczyszczenia również są wchłaniane w ten
sposób. Porosty często są używane jako bioindykatory czyli wskaźniki
zanieczyszczeń gdyż ich różne gatunki charakteryzują się różną
wrażliwością na te same zanieczyszczenia.
Wpływ kwaśnych deszczy na zdrowie
Kwaśne deszcze mogą powodować u ludzi różne problemy
zdrowotne. Przyczyniają się do występowania kaszlu, podrażnienia
gardła, astmy a nawet zapalenia oskrzeli. Powodują bóle głowy i oczu.
Siarczany i azotany po dostaniu się do płuc mogą nawet wywoływać
zmiany nowotworowe. Mogą też szkodzić pośrednio, ponieważ
wypłukują z otoczenia metale ciężkie, które przez to trafiają do wody
i pożywienia. Metale te, po dostaniu się do organizmu, mogą ulegać
kumulacji i powodować wiele chorób nie tylko u ludzi, ale także
u innych zwierząt.
Wpływ kwaśnych deszczy na budowle
oraz materiały
Kwaśne opady mają wpływ nie tylko na organizmy żywe, ale też na budowle
oraz wiele materiałów. Zanieczyszczenia powietrza mogą niszczyć ubrania,
szczególnie wrażliwe są tkaniny syntetyczne na dwutlenek siarki. Powodują
też szkodliwe oddziaływanie na inne tworzywa sztuczne i metale. Dotyczy
to elementów wykonanych z miedzi, niklu, cynku oraz stali węglowej.
Kwaśne deszcze przyspieszają korozję między innymi łańcuchów, linii
kolejowych czy lakierów samochodowych. Na lakiery samochodowe ma
wpływ również sucha depozycja, szczególnie w towarzystwie mgły lub rosy.
Wpływ kwaśnych deszczy na budowle
oraz materiały
Mocno zagrożone wpływem kwaśnych opadów są budynki i pomniki. Kwaśne
deszcze oddziałują na konstrukcje kamienne poprzez rozpuszczenie i zmianę
powierzchni. Najbardziej narażone są te wykonane z piaskowca, wapienia lub
marmuru. Ich składnikiem jest głównie kalcyt, który bardzo łatwo rozpuszcza się
nawet w słabym kwasie siarkowym lub azotowym. Pod wpływem kwaśnych
deszczy można zaobserwować na budowlach i pomnikach ubytki i zniszczenia
powierzchniowe lub punktowe. Skutki działania kwaśnych deszczy są widoczne
nawet po latach, gdyż zmieniają strukturę i własności kamieni. Wiele zabytków
zostało uszkodzonych w ten sposób.
W jaki sposób można zapobiegać
kwaśnym opadom?
 Zjawisko kwaśnych deszczy
Kwaśne opady należą do problemów globalnych. Zgodnie
z ustaleniami międzynarodowymi podejmuje się działania w celu
ochrony środowiska. Limity zanieczyszczeń powietrza, m.in. tlenkami
azotu i tlenkiem siarki(IV), są ustalone w przepisach prawnych, a ich
poziom jest stale monitorowany. Od lat 80. XX wieku do dziś poziom
zanieczyszczeń na terenie Unii Europejskiej znacznie się obniżył.
Sposoby zapobiegania kwaśnym
deszczom
 Sposoby zapobiegania kwaśnym
deszczom
Kwaśnym opadom można zapobiegać, zmniejszając emisję
zanieczyszczeń m.in. przez:
● górnictwa, hutnictwa oraz elektrowni – każdy z nas może
ograniczyć zużycie energii elektrycznej poprzez wyłączanie świateł,
gdy są niepotrzebne, stosowanie żarówek energooszczędnych,
włączanie pralki lub zmywarki przy całkowitym zapełnieniu,
niepozostawianie urządzeń w trybie czuwania,
● transportu – wiele osób może skorzystać z komunikacji zbiorowej
(autobusu, tramwaju) lub z innego środka transportu (roweru).
 Podsumowanie
● Kwaśne opady → opady (np. deszcz, śnieg, mgła) o odczynie kwasowym (pH < 5,6);
głównymi czynnikami powodującymi wzrost kwasowości opadów są tlenki siarki oraz
azotu, które łączą się z wodą, tworząc kwasy.
● Tlenki siarki i azotu są emitowane do atmosfery w wyniku działalności człowieka
(spalanie paliw, przemysł) oraz ze źródeł naturalnych (wybuchy wulkanów, pożary
lasów).
● Kwaśne opady powstają w wyniku reakcji niektórych tlenków (SO2, NxOy, CO2)
wraz z wodą.
● Kwaśne opady powodują zakwaszanie wód, gleb, niszczą budynki i przyspieszają
proces korozji, stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt.
Dziękuję za uwagę! ☻

Oliver Mrkwa
8a