Jan Sariusz Zamoyski

Jan Sariusz Zamoyski urodził się 19 marca 1542r

niedaleko wsi Skokówka. Ród Zamoyskich
przywędrował z województwa łęczyckiego. Młode lata
Jan spędził w Skokówce. Następnie uczył się w
krasnystawskiej szkole katedralnej. Jako piętnastoletni
chłopiec wyjechał do Paryża gdzie uczęszczał na
wykłady na Sorbonie i w Kolegium Królewskim.
Studiował w Strasburgu i Padwie. W 1563 r. został
wybrany na rektora akademii padewskiej i pełnił tę
funkcję przez rok. Po powrocie z Włoch Zamoyski
znalazł się w Krakowie, na dworze królewskim
Zygmunta Augusta i pełnił tam stanowisko sekretarza
królewskiego. Redagował listy i pisma władcy,
uczestniczył w obradach senatu, miał kontakty z
posłami na sejm. W tym czasie załatwiał także wiele
trudnych czy drażliwych spraw króla, np. usuwanie
magnatów z dóbr królewskich, porządkowanie
archiwum skarbu koronnego. Za sumienne
wykonywanie swych obowiązków Zamoyski otrzymywał
od króla kolejne majątki ziemskie.
W lipcu 1572r po śmierci Zygmunta Augusta-
ostatniego Jagiellona, który nie miał dzieci, Jan
Zamoyski był bardzo przejęty sytuacją rozchwianej
Rzeczypospolitej. Wspólnie ze szlachtą wysunął
koncepcję elekcji viritim, czyli wyboru króla przez całą
szlachtę. Pod naciskiem sejm przyjął zasady wolnej
elekcji, a Zamoyski stał się przywódcą szlachty, a
zarazem aktywnym politykiem wpływającym na losy
narodu. W 1576r szlachta na polskiego króla wybrała
węgierskiego księcia Stefana Batorego który na
bliskiego współpracownika wybrał sobie właśnie Jana
Zamoyskiego. Zamoyski pomagał królowi Stefanowi
Batoremu w realizacji jego śmiałych planów, a przy tym
robił błyskotliwą karierę u boku władcy. 1 marca 1578 r.
został kanclerzem wielkim koronnym- był najważniejszą
osobą w państwie zaraz po władcy. Wkrótce stał się
potężnym magnatem, zmieniając swe poglądy
polityczne w kierunku silnej władzy monarszej.
Rozpoczął naukę sztuki wojennej, a od 1579 r.
uczestniczył w wojnie z Moskwą. Po zgromadzeniu
pokaźnego majątku w kwietniu 1580 r. Jan Zamoyski
część swoich bogactw przeznaczył na założenia
Zamościa a w 1594r ze swych dóbr utworzył Akademię
Zamojską -wyższą uczelnię humanistyczną w której
mieli kształcić się obywatele Rzeczpospolitej.
11 sierpnia 1581 r. król mianował kanclerza hetmanem
wielkim koronnym, który po zwycięskiej wojnie z
Moskwą doprowadził do traktatu pokojowego.
 W 1586 r. zmarł Stefan Batory, a nowym królem miał
zostać Zygmunt Waza. Jednak o koronę ubiegał się też
Maksymilian Habsburg. Chciał zdobyć ją szturmem, ale
został wyparty przez Zamoyskiego w bitwie pod
Byczyną w 1588 r. oraz wzięty do niewoli. Królem został
Zygmunt III Waza popierany przez Zamoyskiego, jednak
ich stosunki nie układały się dobrze. Król obawiał się
jego wpływów, ale nie mógł odwołać go z pozycji
kanclerza. Natomiast Zamoyski traktował króla jako
ignoranta i dołączył do opozycjonistów walczących z
jego polityką. Przestrzegał go przed udziałem w wojnie
w Szwecji, ale nie został posłuchany, a jego czasy
dominacji skończyły się.
Pod koniec 1602 r Jan Zamoyski udał się do swej
rezydencji w Zamościu, usunął się nieco ze sceny
politycznej i publicznej. 3 czerwca 1605 r. schorowany
hetman zakończył życie, zmarł na atak serca. Jego
prochy i płyta nagrobna znajdują się w kaplicy
Zamoyskich w Katedrze Zamojskiej.
CIEKAWOSTKI
* Jan Zamoyski na ślubnym kobiercu stawał cztery razy.
Dzięki małżeństwom jego majątek powiększał się.
Pierwsza żona to szlachcianka Anna Ossolińska, zmarła
po roku trwania związku, nie dając mu potomstwa.
Drugą żoną była, poślubiona w wieku 17 lat księżniczka
Krystyna z rodziny Radziwiłłów. Trzeci raz Jan ożenił się
z 14-letnią bratanicą króla-Gryzeldą Batorówną, dała
ona hetmanowi dwie córki: Annę i Zofię. Gryzelda
zmarła przy porodzie. Niestety po pewnym czasie córki
również zmarły. Zamoyski ożenił się po raz czwarty z
Barbarą Tarnowską, która urodziła mu jedynego syna-
Tomasza.
*Jan Zamoyski w ciągu swojego życia zgromadził
ogromny majątek. Pozostawił po sobie 11 miast i ponad
200 wsi. Posiadał własne wojsko, w skład którego
wchodziło 4000 piechoty (głównie piechoty
węgierskiej) oraz 2000 jazdy.
*Zamoyski był niezwykle przedsiębiorczy. Wiedział,
gdzie należy inwestować, a co najważniejsze jego
inwestycje zawsze wiązały się z rozwojem
społeczeństwa i państwa. Budował fabryki, browary,
dworki itp., by służyły ludziom jako miejsca pracy i
polepszały jakość życia.
*Wspierał swoich obywateli, którzy pragnęli się
rozwijać i posiadali zdolności rzemieślnicze. Pożyczał im
pieniądze na niezwykle dogodnych warunkach, by
zakładali własne biznesy.
*Ordynacja Zamoyskiego liczyła sobie aż 24 miasta i
ponad 800 wsi. Zajmowały one powierzchnię ponad
sześć tysięcy kilometrów kwadratowych i były wyłączną
własnością Zamoyskiego. Był to jedyny taki wyjątek w
historii założenia państwa w państwie.
*Jan Zamoyski w trakcie swojego życia zmienił
wyznanie. Jak się urodził był kalwinem lecz jako student
zdecydował się zostać pobożnym i gorliwym wyznawcą
katolicyzmu.

NAJSŁYNNIEJSZY CYTAT JANA ZAMOYSKIEGO

„Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży
chowanie… Nadto przekonany jestem, że tylko
edukacja publiczna zgodnych i dobrych robi obywateli.”