Seminarski rad

______________________________________________________________________________

TEMA: INVESTICIONO BANKARSTVO

Predmet: HARTIJE OD VRIJEDNOSTI

Mentor: dr. Zijo VELEDAR Student: Edin HASIĆ

Asistent: mr. Edin ARNAUT

Travnik, januar 2008

 Uvod

Tradicionalno se pojmom investicionog bankarstva podrazumijeva prikupljanje

kapitala i plasman hartija od vrijednosti i pružanje brokersko-dilerskih usluga.
Investiciono bankarstvo danas podrazumijeva širok spektar aktivnosti. Prilagođavaju-
ći se trendovima i potrebama klijenata, investiciona banka pored tradicionalnih
poslova svojim klijentima (korporacijama, vladama, lokalnim vlastima) pruža i
savjetodavne usluge, vrši različita istraživanja za sopstvene i potrebe klijenata, spaja
potencijalne partnere. Džon F. Maršal smatra da uslijed velikih promjena u
posljednjim decenijama, investiciono bankarstvo možemo definisati kao „sve što
investicioni bankari rade”.

2
 INVESTICIONO BANKARSTVO

Nastanak i razvoj

Investiciono bankarstvo se kao takvo razvijalo u SAD. Smatra se da je prva

investiciona banka bila firma iz Čikaga, vlasništvo Herisa i Forbsa, osnovana 1880.
godine. Pre ovog perioda su se za prikupljanje kapitala koristile usluge tzv. agenata,
pojedinaca koji su se trudili da prikupe traženi novac na sve moguće načine. Kako se
ova praksa pokazala kao nedovoljno efikasna, krajem XIX vijeka agente zamjenjuju
trgovci akcijama. U istom periodu dolazi do formiranja mnogih banaka, koje djeluju
kao posrednici između investitora i kompanija kojima je kapital potreban.
Tako je 1901. godine, „JP Morgan&Co.” organizovala udruženje koje je prikupilo 1,5
milijardi dolara, u cilju integrisanja velikog broja proizvođača čelika u korporaciju
„United Steel Corporation”.Oktobra 1929. godine dolazi do sloma tržišta hartija od
vrijednosti i u periodu od 1933. do 1934. godine, predsjednik Ruzvelt inicira tri nova
zakona – Zakon o hartijama od vrijednosti, Zakon o bankama (Glass-Steagel Act) i
Zakon o berzama. Predloženim zakonima se reguliše tržište kapitala i osnivaju
adekvatne institucije. Zakon o bankama dalje razdvaja poslove komercijalnog i
investicionog bankarstva. Posljednje decenije XX vijeka karakteriše nagla ekspanzija
finansijskog sektora. Razdvajanje komercijalnog i investicionog bankarstva više nije
imalo smisla.
U SAD, Zakon o bankama je reformisan 1999. godine, čime je otvoren put ka
stvaranju bankarskih grupacija. Investicionim bankarstvom se danas bave sve velike
banke – u centru bankarske grupacije se, po pravilu, nalazi investiciona banka. Danas
su vodeće investicione banke (tzv. bulge-bracket) Citigroup Global Markets, Credit
Suisse First Boston (CSFB), Goldman Sachs, JP Morgan, Lehman Brothers, Merrill
Lynch i Morgan Stanley.

3
 Poslovi i aktivnosti investicionih banaka

Kao što je već spomenuto, investiciona banka obavlja cio spektar aktivnosti. U daljem
tekstu ćemo se ukratko osvrnuti na osnovne aktivnosti.

Finansijsko savjetovanje

– Investicione banke svojim klijentima pružaju razne savjetodavne usluge. Primjeri

finansijskog savjetovanja uključuju pružanje aktuelnih informacija investicionim
menadžerima, savjeta kompanijama o investicionoj strategiji, asistiranje globalnim
kompanijama u probijanju na nova tržišta (upravljanje valutnim rizikom) i možda
najpoznatiji primjer u vezi sa spajanjem i kupovinom drugih kompanija (Mergers &
Acquisitions – M&A).

Prikupljanje kapitala i plasman hartija od vrijednosti

– Investiciona banka se nalazi u ulozi posrednika između vlasnika kapitala i klijenta

(kompanije, vlade ili lokalne vlasti) kojem je novac potreban. U tom kontekstu,
investiciona banka u ime klijenta emituje akcije, obveznice ili neke druge hartije od
vrijednosti. Svoju uslugu investiciona banka naplaćuje kroz razliku između kupovne i
prodajne cijene hartije od vrijednosti.

Prodaja i distribucija hartija od vrijednosti

– Efikasan plasman hartija od vrijednosti podrazumijeva razgranatu mrežu za

distribuciju novonastalih finansijskih instrumenata. Veći dio plasmana novih hartija
od vrijednosti investicione banke prodaju institucionalnim investitorima (penzioni,
investicioni i fondovi osiguranja), te oni zahtijevaju poseban odnos. Također, mnoge
banke razvijaju posebne kanale distribucije preko kojih hartije od vrijednosti plasiraju
individualnim investitorima. Nastankom interneta, individualni investitori imaju
priliku da preko online servisa kupuju hartije od vrijednosti.1

1
www.emagazin.co.yu

4
 Šta su investicijski fondovi ?

Investicijski fondovi su financijske organizacije ili institucionalni investitori koji

prikupljaju sredstva od svojih ulagača te ih tada plasiraju u kratkoročne i dugoročne
investicije, odnosno u različite financijske oblike.

Razvoj investicijskih fondova

Investicijski su fondovi u razvijenim zemljama Zapada prisutni već više od pola

stoljeća, a njihov naročito brz razvoj uslijedio je pojavom globalizacije svjetskog
tržišta kapitala i općenito ekonomije ( npr. 1980. g. u SAD-u je bilo registrirano oko
500 fondova a u 1996. g. ta se brojka popelana više od 7000 ). Procjenjuje se da je u
investicijske fondove u svijetu uloženo oko 15 000 mild. $ ( 15 000 000 000 000 $ ).
Osnovni razlog zbog kojeg se u investicijske fondove godišnje ulažu stotine milijardi
dolara leži u jednostavnoj činjenici da se putem investicijskih fondova može ostvariti
veća dobit od klasično uloženih sredstava u banke i štedionice. Prednost ulaganja
sredstava u investicijske fondove očituje se u većoj mogućnosti podjele rizika
uloženih sredstava. Bitna prednost fondova je i u profesionalnom upravljanju i
vođenju portfelja jer ono uvažava osnovna načela profitabilnosti , sigurnosti i
likvidnosti kao i mogućnost ostvarivanja nižih troškova u trgovanju vrijednosnicama i
drugim financijskim oblicima zbog velike mase poslovnih transakcija, kao i
postojanja odgovarajućih mehanizama nadzora i zaštite ulagača ( zakonski propisi,
komisije čije članove imenuje Vlada ).

Obilježja

Investicijskim fondovima upravljaju društva za upravljanje investicijskim

fondovima na temelju statuta fonda i odredbi Zakona o investicijskim fondovima.
Vrijednost imovine pojedinog fonda izračunava i utvrđuje društvo za upravljanje
investicijskim fondovima.2

Da li ulagati u dionice ili obveznice?

2
http://hr.wikipedia.org/wiki/Investicijski_fondovi

5
Kod ulaganja u dionice postoji veći rizik od rizika ulaganja u obveznice. Međutim,
dobit ostvarena ulaganjem u dionice može biti znatno veća od one ostvarene
ulaganjem u obveznice. Prinos koji nosi obveznica je određen i unaprijed poznat, dok
prinos od dionica nije unaprijed određen (dividenda, tečaj dionice na tržištu).
Ulaganje u obveznice može biti kvalitetnija alternativa štednji u banci.

U koje vrijednosnice ulagati?

Odluka o tome koje vrijednosnice kupiti ovisi o većem broju faktora. Poželjno je
ulaganje u likvidne vrijednosnice, tj. one kojima se najčešće trguje i koje je moguće u
vrlo kratkom vremenu utržiti. Pritom je svakako potrebno savjetovati se sa svojim
brokerom, koji će nalogodavcu predložiti najpovoljniju kupnju u datom trenutku.

Što je dionica, odnosno dioničko društvo ?

Ako zamislimo jedno poduzeće kao tortu, da bi to poduzeće postalo dioničko društvo
tu "tortu" moramo razrezati na šnite. Svaka šnita je jedna dionica. Ako takvu
razrezanu tortu čini 10 šnita (dionica), tada vlasnik jedne šnite je i vlasnik 1/10 torte
(poduzeća) odnosno vlasnik je 10% poduzeća. Ako
to poduzeće ostvari dobit od 100 KM i ako vlasnici
tog poduzeća odluče da se ta dobit podijeli, tada
vlasniku 1 dionice pripada 10 KM = dividenda.3

Zašto postoji tržište dionica?

Prvo moramo razumjeti razlog zašto uopće postoje tržišta dionica. Osnovni je razlog
postojanja i rasta tržišta dionica tržišna ekonomija i činjenica da kompanije na
određenom stupnju razvoja trebaju više likvidnih sredstava nego što ih same mogu
osigurati. Drugi je razlog uspostava oblika kompanije koja ima ograničenu
odgovornost s financijskog stajališta.

Kompanije trebaju dodatnu gotovinu zbog sljedećih razloga:

3
http://inf.inet.hr/dionice.html

6
 trebaju radni kapital koji im osnivač sam ne može osigurati;
 trebaju investirati u proizvodnu opremu, istraživanje i razvoj i sl.;
 žele se proširiti na nova tržišta ili ući u novi posao.

S više novca kompanija može povećati investicijska ulaganja i biti profitabilnija u

budućnosti. Kompanija izdaje nove dionice koje bivši ili novi dioničari mogu kupiti
za određenu cijenu koju odredi kompanija. Ukoliko je cijena prava, kompanija može
prodati sve dionice i tako nabaviti novac za kompaniju.

Postoje različiti faktori koji odlučuju o cijeni dionice, ali glavna su dva faktora:

 Rezultati poslovanja – loši rezultati spuštaju cijenu, dobri rezultati podižu

cijenu
 Tržišna očekivanja od budućnosti – profitabilna budućnost - visoka cijena

Uz ove spomenute, postoje i drugi faktori. Danas su napravljene mnoge analize u

nadležnosti menadžmenta npr. portfelj patenata. Ukoliko postoji vjerojatnost da će
netko drugi preuzeti kompaniju, to često znači da će dionice početi rasti. Osnova
financijske teorije kaže da cijene rastu ukoliko su ukupne dividende i buduća
prodajna cijena dionica više od investirane cijene. Dionica = vlasnički vrijednosni
papir Obveznica = kredit Zašto ulagati u vrijednosnice? (dionice i/ili obveznice)

Trgovina i kreiranje tržišta za hartije od vrijednosti

– Kao aktivnost podrške plasmanu novih hartija od vrijednosti institucionalnim i

individualnim investitorima, investiciona banka se na tržištu kapitala javlja i kao tzv.
market-maker. U ovoj funkciji, investiciona banka u određenom vremenskom periodu
obezbjeđuje likvidnost, pružajući u isto vrijeme i otkupnu i prodajnu cijenu date
hartije od vrijednosti. Sa druge strane, investiciona banka se na tržištu hartija od
vrijednosti javlja i kao brokersko-dilerska kuća, trgujući i za klijentov i za svoj račun.

Brokerske usluge 

7
  Trgovanje jednom ili više vrsta hov
 Delatnosti na primarnom tržištu
 Izrada analiza i pružanje savetodavnih usluga
 Naplata dividende i kamatnih kupona
 Zastupanje klijenata u skupštini akcionara
 Čuvanje hov
 Vođenje portfolija hov za račun klijenata
 Pružanje usluga trgovanja na kredit i pozajmljivanje hov

Nalozi 

 Tržišni nalog (Market order)

o Klijent zahtijeva da se hov kupi/proda po tržišnoj cijeni
o Nalog se ispunjava brzo, obično u roku od nekoliko minuta
 Limitirani nalog (Limit order)
o Klijent zahtijeva da se hov kupi/proda po određenoj cijeni ili
povoljnijoj
 dnevni nalog (Day orders)
 nalog do opoziva (Good-till-cancelled orders)

 Nalog se izvršava po stop cijeni ili najboljoj mogućoj4

Brokersko dilerski poslovi – obveznice

Šta se sve može uraditi sa obveznicama:

 prodati posredstvom Alpha Bank (ukoliko ste vlasnik)

 kupiti posredstvom Alpha Bank (ukoliko ste investitor)
 založiti za dobijanje zajmova, kredita - kao instrument obezbjeđenja plaćanja
 pokloniti i prenositi u skladu sa Zakonom

4
http://www.ekof.bg.ac.yu/nastava/finansijska_trzista/INVESTICIONO%20BANKARSTVO.ppt

8
Ako se Klijent odluči da proda/kupi obveznice, potrebno je da angažuje brokera
Alpha Bank, koji će, u skladu sa procedurama trgovanja, dati sve potrebne
informacije i uputstva i obaviti radnje potrebne za realizaciju njegovog zahtjeva.
Glavni motiv za ulaganja u vrijednosnice je mogućnost ostvarenja veće dobiti od
kamate ostvarene držanjem slobodnih sredstava na štednju u banci ili ostvarene dobiti
ulaganjem u druge namjene.
Ulaganje u vrijednosnice je spojeno, u pravilu, s većim rizikom od rizika kojem je
investitor izložen kod klasične štednje u banci. Rizik ulaganja u vrijednosnice se
može smanjiti ulaganjem u različite vrste vrijednosnica (dionice, obveznice) i u
vrijednosnice više izdavatelja (diverzifikacija portfelja).5

Brokersko dilerski poslovi - trezorski zapisi

Karakteristike hartija od vrednosti:

 emituje Republika Srbija: u dinarima, u apoenima od po 10.000 dinara, na rok

od 91 ili 182 dana
 primarna kupovina se obavlja vanberzanski na aukciji posredstvom člana
Centralnog Registra HOV, koji upućuje ponude u kojima kupci određuju
diskontnu stopu i količinu zapisa
 kupac može biti domaće pravno ili fizičko lice
 minimalna količina u ponudi je 10 komada (100.000,00 dinara)

Ako se Klijent odluči da proda/kupi zapise, potrebno je da angažuje brokera Alpha

Bank, koji će, u skladu sa procedurama trgovanja, dati sve potrebne informacije i
uputstva i obaviti radnje potrebne za realizaciju njegovog zahtijeva.6

5
http://inf.inet.hr/dionice.html
6
www.ekof.bg.ac.yu

9
 Brokersko dilerski poslovi – postupak trgovanja

1. Zaključenje Ugovora o posredovanju i/ili zastupanju u kupoprodaji hartija od

vrijednosti s klijentom
2. Otvaranje vlasničkog računa u Centralnom registru HOV
3. Uknjiženje hartija (ukoliko klijent prodaje hartije, a iste nisu uknjižene)
4. Otvaranje namjenskog računa za prodaju hartija (ukoliko klijent prodaje
hartije)/namjenskog računa za kupovinu hartija (ukoliko klijent kupuje hartije)
5. Potpisivanje naloga za prodaju/kupovinu

Brokersko dilerski poslovi – usluge korporativnog agenta i agenta emisija

Alpha Bank, kao korporativni agent, obavlja sledeće usluge:

 usaglašavanje knjige akcionara sa Centralnim registrom HOV i svi

prateći poslovi iz ove oblasti
 usluge iz oblasti berzanskog poslovanja: podnošenje zahtjeva za
listing i kotaciju hartija;
 izrada i ažuriranje Prospekta za distribuciju hartija;
 izrada i prikupljanje podataka za javnu ponudu za preuzimanje;
 usluge agenta i pokrovitelja emisije
 pravni konsalting iz oblasti hartija, i

 druge usluge u skladu sa zakonima koji regulišu poslovanje sa

hartijama od vrijednosti7

Opis usluga

 otvaranje i vođenje računa hartija od vrijednosti u ime i za račun vlasnika kod

Centralnog registra HOV, izuzev zbirnih kastodi računa
 prijem i isporuka hartija od vrijednosti sa računa po nalogu vlasnika
 upis prava trećih lica po računima hartija od vrijednosti

7
http://www.alphabankserbia.com/code/navigate.asp?Id=222

10
  otvaranje i vođenje svih vrsta namjenskih novčanih računa za trgovanje
hartijama od vrijednosti, garantnih depozita, uključujući i prateće F/X usluge
 saldiranje obavljenih transakcija na tržištu hartija od vrijednosti, uključujući i
prateće post-trading usluge

 korporativne aktivnosti: naplata prihoda od hartija od vrijednosti koje su u

portfoliu klijenta (dividende, kamate i dr.) i naplata hartija od vrijednosti o
roku dospijeća od izdavaoca u korist novčanih računa klijenata i transfer po
nalogu. Računi hartija od vrijednosti i namjenski novčani računi za trgovanje
mogu se otvoriti na šalterima u svim organizacionim dijelovima Banke.8

Istraživanje

– Skoro sve investicione banke imaju odjeljenje istraživanja. Analitičari zaposleni u

ovom odjeljenju prate ekonomske trendove i vesti, hartije od vrijednosti pojedinih
kompanija ili cijele industrijske grane i druge relevantne informacije za potrebe banke
i njenih klijenata. Odjeljenje istraživanja se može javiti kao aktivnost koja stvara
prihod i kao aktivnost podrške. U prvom slučaju, investiciona banka svoje izvještaje
prodaje zainteresovanim klijentima, dok kao aktivnost podrške istraživanje ima
značajnu ulogu u drugim poslovima banke.

Finansijski inženjering

– Finansijski inženjering se može definisati kao razvoj i kreativna primjena

finansijske tehnologije radi rješavanja finansijskih problema, iskorištavanja
finansijskih mogućnosti i stvaranja dodatne vrijednosti. Dekompozicijom,
raspakivanjem i kombinovanjem više (dijelova) različitih finansijskih instrumenata,
investicione banke stvaraju nove finansijske instrumente sa određenim promijenjenim
karakteristikama, prilagođene potrebama klijenata.9

8
http://www.pbp.co.yu/index.php?option=com_content&task=view&id=74&Itemid=114
9
http://www.emagazin.co.yu/clanak.asp?id=573

11
 Investicioni menadžment

– Investiciona banka se često javlja kao organizator i nosilac investicionog fonda. U

tom kontekstu, investicioni menadžment (upravljanje aktivom) predstavlja izuzetno
važnu aktivnost investicionih banaka, uslovljenu dominantnom ulogom
institucionalnih investitora na finansijskim tržištima. Investicioni fondovi kao
institucionalni investitori postaju sve značajniji učesnici na tržištu kapitala.

Venture kapital

– Pod pojmom venture kapital se podrazumijeva rizični kapital, plasiran uglavnom u

kompanije koje tek počinju i skoro po pravilu pripadaju industriji visoke tehnologije.
Investicione banke se javljaju u ulozi generalnog partnera u „pulu” investitora venture
kapitala. Pored spomenutih aktivnosti, investicione banke se zbog potreba svojih
većih klijenata bave i drugim nestandardnim aktivnostima kao što su poslovi kliringa
ili poslovi u vezi sa nekretninama. Kao dio finansijskog tržišta, investicione banke
igraju važnu ulogu u mobilizaciji i optimalnom i efikasnom korištenju finansijskih
sredstava. U narednim brojevima ćemo se detaljnije pozabaviti poslovima
investicionih banaka.

Ko može da bude klijent Banke ?

Klijent Banke može da bude svako domaće ili strano pravno ili fizičko lice koje
stekne status klijenta Banke i koje sa Bankom zaključi Ugovor o pružanju usluga u
vezi sa hartijama od vrijednosti. Uz Zahtjev za sticanje statusa klijenta, Banci se
dostavlja odgovarajuća dokumentacija koja se odnosi na status, odnosno pravni
subjektivitet i poslovanje podnosioca Zahtjeva.10

10
http://www.pbp.co.yu/index.php?option=com_content&task=view&id=74&Itemid=114

12
 Odjeljenje za izvršavanje naloga 

  Pružanje usluga trgovanja na kredit i pozajmljivanje hov 

 

 Prodaja na kratko (Short selling)

 dobitak uslijed pada cijena hov

o Investitor prodaje akcije koje ne posjeduje

o Investitor pozajmljuje akcije od brokerske kuće

o Kasnije, investitor ponovo kupuje iste akcije i vraća ih brokerskoj kući

uz proviziju

 
Kontrola poslovanja brokerskih kuća 
 Komisija za hartije od vrijednosti

 Profesionalna pravila trgovine (samo-regulišuće organizacije)

 
Sprečavanje zloupotreba insajderskih informacija
 Etički kodeks11

11
http://www.ekof.bg.ac.yu/nastava/finansijska_trzista/INVESTICIONO%20BANKARSTVO.ppt

13
Zaključak

14
Literatura

 www.emagazin.co.yu
 www.wikipedia.org

 www.pbp.co.yu

 www.emagazin.co.yu

 www.ekof.bg.ac.yu

 www.alphabankserbia.com

 www.inf.inet.hr/dionice.html

15
Sadržaj

Uvod...................................................................................................................... 2
Nastanak i razvoj................................................................................................... 3
Poslovi i aktivnosti investicionih banaka.............................................................. 4
Finansijsko savjetovanje........................................................................................ 4
Prikupljanje kapitala i plasman hartija od vrijednosti........................................... 4
Prodaja i distribucija hartija od vrijednosti........................................................... 4
Šta su investicijski fondovi.................................................................................... 5
Razvoj investicijskih fondova............................................................................... 5
Obilježja................................................................................................................ 5
Da li ulagati u dionice ili obveznice...................................................................... 6
U koje vrijednosnice ulagati.................................................................................. 6
Što je dionica, odnosno dioničko društvo.............................................................. 6
Zašto postoji tržište dionica................................................................................... 6
Trgovina i kreiranje tržišta za hartije od vrijednosti............................................. 7
Brokerske usluge................................................................................................... 8
Nalozi.................................................................................................................... 8
Brokersko dilerski poslovi – obveznice................................................................ 8
Brokersko dilerski poslovi - trezorski zapisi......................................................... 9
Brokersko dilerski poslovi – postupak trgovanja.................................................. 10
Brokersko dilerski poslovi – usluge korporativnog
agenta i agenta emisija........................................................................................... 10
Opis usluga............................................................................................................ 10
Istraživanje............................................................................................................ 11
Finansijski inženjering........................................................................................... 11
Investicioni menadžment....................................................................................... 12
Venture kapital...................................................................................................... 12
Ko može da bude klijent Banke............................................................................. 12
Odjeljenje za izvršavanje naloga........................................................................... 13 
Kontrola poslovanja brokerskih kuća.................................................................... 13 
Sprečavanje zloupotreba insajderskih informacija................................................ 13
Zaključak............................................................................................................... 14
Literatura............................................................................................................... 15
Sadržaj................................................................................................................... 16

16