Professional Documents
Culture Documents
موٽي ايندس مان - ابراهيم کرل
موٽي ايندس مان - ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 1
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ابراهيم کرل
ڊجيٽل ايڊيشن:
2018ع
www.sindhsalamat.com 2
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 3
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
دليون ڇو ٿا ڊاهيو
مسجد مندر مان
ڪنهن ٿي ڳالهايو
www.sindhsalamat.com 4
ابراهيم کرل: موٽي ايندس مان
)(ڪهاڻيون
ابراهيم کرل:ڪهاڻيڪار
ع2017 :ڇاپو پهريون
هڪ هزار:تعداد
آصف نظاماڻي:ٽائيٽل ڊزائين ۽ ڪمپوزنگ
سنڌ، ذڪر پرنٽرس ــ پاڪستان چؤڪ ڪراچي:ڇپيندڙ
سنڌ، تخليقڪار فورم خيرپور:ڇپائيندڙ
روپيه200/- :ملهه
www.sindhsalamat.com 5
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ارپنا
www.sindhsalamat.com 6
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 7
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
سٽاُء
ڪهاڻيون ـــــ
www.sindhsalamat.com 8
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پبلشر نوٽ
شاهن سمنگ
چيئرمين
تخليقڪار فورم ،خيرپور
www.sindhsalamat.com 9
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
مهاڳ
ُ
ادب درياهه جيان وهندڙ شئي آهي ،ان ڪري اهو زندگيَء جي اهم
ضرورت بڻجي ويو آهي .اهو وهندڙ ان ڪري آهي جو ان ۾ هر وقت
نواڻ جا وهڪرا شامل ٿيندا رهن ٿا ،نه ته هوند ان مان ڌپ اچڻ شروع
ٿئي ها .جيڪي ماڻهو ان ۾ نواڻ جا وهڪرا شامل ڪندا آهن اهي يقينن
تخليقي صالحيتون رکندڙ هوندا آهن .ابراهيم کرل هن ڪتاب جي
مسودي ميل ڪرڻ کان ڪجهه مهينا اڳ پنن جو هڪ ٿهو ڏنو ۽ ڳنڀيرتا
سان چيائين” ،مون ڪهاڻيَء ۾ نئون تجربو ڪيو آهي “.مون سندس
چهري جي سنجيدگيَء جو جائزو ورتو .اکين ۾ سوال ڏسي ورتم ته مون
تهڙي مهل ڪو تبصرو نه ڪيو .ابراهيم کرل جيڪڏهن سنجيدا هجي ۽
ڳالهائڻ جي موڊ ۾ نه هجي ته لڳندو آهي ڄڻ هي موجود هوندي غير
موجود آهي .پر اوچتو ئي اوچتو هن جي چهري تي رونق جو باغ ظاهر
ٿي پوندو آهي ۽ چرچي سان گڏ پاڻ به کلي پوندو آهي ۽ اڳيان به ٽهڪن
۾ ٻڏي ويندا آهن ،سندس چهري جي ڳنڀيرتا به ان ٻوڙان ٻوڙ ۾ لڙهي
ويندي آهي .سو ان ڏينهن به ايئن ٿيو ،مليل ڪهاڻين جي ڳالهه به لڙهي
وئي .جڏهن ابراهيم هليو ويو ته مون اهي پنا ڏسڻ شروع ڪيا .انهن پنن
مٿان هڪ اڌ پنو پيل هيو جنهن تي لکيل هيو:
”سنڌي ڪهاڻي ،ڳالهه ،آکاڻي ۽ ڪهاڻيَء کان ٿيندي افساني،
مختصر ڪهاڻي رپوتاز ۽ ڪالم ڪهاڻيَء تائين سئو سال مڪمل ڪيا
آهن ۽ خاص ڪري سنڌي ڪهاڻي پنهنجي ڀرپور تاثر ڇڏيو آهي.
آُء ڪهاڻي ڪافلي جو ننڍڙو سپاهي آهيان ،ان حوالي سان
ڪوشش ڪئي اٿم ته ڪهاڻي ۾ پنهنجي ذهن آهر هڪڙو تجربو ڪيو
اٿم! خاص ڪري شاعريَء ۾ ته ٽه سٽا ،ٽيڙو ،چئوسٽا ۽ پنج ڪهڙا
صنفون رائج ٿي ويون آهن پر ڪهاڻيَء ۾ طويل ڪهاڻي ،مختصر
www.sindhsalamat.com 10
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڪهاڻي ۽ مٿي بيان ڪيل قسم رائج آهن .انهن شين کان هٽي ڪري
مون جيڪو تجربو ڪيو آهي ان جو نالو ”ٽه لڙهي“ جنهن کي ”ٽه ڪڙي“
به سڏيو اٿم ،هن تجربي ۾ ٽن مختصر ڪهاڻين کي شامل ڪيو اٿم .هر
هڪ ڪهاڻي پنهنجا ڪردار ،پالٽ ،مقصد ۽ فني لوازمات رکي ٿي ۽
هر هڪ ڪهاڻي کي پنهنجو ڪالئمس آهي ،فرق اهو آهي ته ٽنهي
ڪهاڻين جا واقعا الڳ آهن ۽ متفقه ڳالهه اها آهي ته ٽنهي ڪهاڻين جي
ڪردارن جو پاڻ ۾ ربط آهي .ائين سمجهو ته ڪٽنب ،پاڙو يا تر ساڳيو
آهي ،وقت جي وٿي آهي .وڏي ڳالهه ته پهرين ڪهاڻيَء ۾ ظاهر ٿيندڙ ٽي
مثبت ڪردار ۽ ٽي منفي ڪردار ،هر هڪ ڪهاڻيَء کي ڪالئمڪس تي
پهچائيندا ،روانا ٿي وڃن ٿا .مثبت ڪردار جي جاِء ٻيو مثبت ڪردار
وٺي ٿو ۽ ائين ٽيئي ڪهاڻيون تسلسل ۾ هلن ٿيون ۽ هر ڪهاڻيَء جو
پنهنجو ڪالئمڪس آهي“.
اڳيان پنان اٿاليم ته انهن ۾ سندس اهي تجرباتي ڪهاڻيون،
”ملياڻي حليمان ،رحيمان ۽ سفوران” هيون .مون اهي ڪهاڻيون پڙهيون.
سوچڻ لڳس ته ڪهڙي شئي نئين آهي؛ اها ئي ته انهن ٽنهي ڪهاڻين
کي “ٽه لڙهي” چيو ويو آهي .ڇا اها ڳالهه ڪو وڏو تجربو آهي .يا ڪنهن
فلم جو جيئن سيڪيوئل هوندي ان جيان انهن ڪهاڻين کي ڏٺو ۽
سمجهيو وڃي .مٿان وري خيال آيو ته ڇا واقعي اڳ ۾ ڪهاڻين جي
اهڙي سٽاُء کي ڪنهن اهڙو نانُء ڏنو آهي .ناول ۾ ته مون ٽرايوالجيز
پڙهيون آهن ،جنهن ۾ خاص ڪري نجيب محفوظ جا ٽي ناول جن کي
The Cairo Trilogyچيو ويندو آهي ،اهي ڏاڍا شاندار آهن .انهن ناولز جا
ناال ) Palace Walk (1956), Palace Desire (1957۽ Sugar Street
) (1957آهن .نجيب محفوظ انهن ٽنهي ناولن ۾ انهن ڪٽنبن جي
زندگين جي ڪٿا بيان ڪئي آهي جن جي ٽن پيڙهين قاهره ۾ گذاريو .ان
کي The Cairo Trilogy,نالو به ان ڪري ڏنو ويو آهي جو اهو ڪٽنب
www.sindhsalamat.com 11
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
قاهره ۾ رهندو هئو .جن ڪٽنبن بابت اهي ناول آهن اهي اتي ٻن
مهاڀارين جنگين دوران رهيا .مصر ۾ ڇا وهيو واپريو ۽ ڪهڙيون
ڏکائيون ڏٺائون اهي ته بيان ٿيل آهن پر جن خاندانن بابت ناول آهن
انهن ۾ عورت ڪردارئي اهم بڻجي وڃن ٿا جو هڪ سخت گير مڙس
جي زال ۽ ڌيئرن جي زندگيَء جا ڏوجهرا بيان ڪيل آهن .ريتن جي
ٽوڙن الَء ڪوششون ظاهر ٿيل آهن .بنيادي طور ٽرايوالجي ٽن پيڙهين
جي سورن جي سامان کي لفظن سان دنيا سامهون رکيو ويو آهي .فلم يا
ٻي ڪنهن به اظهار جي طريقي ۾ ٽرايالوجي ۾ جو مطلب ئي زندگي،
تاريخ يا واقعن جي ٽن حصن کي ٽن لڙين واري ماال جي هڪ هار وانگر
هڪ ڪرڻ آهي .سائنس فڪشن جي مشهور لکاري وليم گبسن جون پڻ
ناولز جون چار ٽرايوالجيز مشهور آهن .اهڙو ٻيو نالو ازاڪ ايسوموف به
جنهن فائونڊيشن سيريز تحت ٽرايوالجيز لکيون .ڪهاڻيَء جي عظيم
نالي چيخوف جي ڪهاڻين جي هڪ ٽرايلوجي " "The Little Trilogyجي
نالي سان مشهور آهي ،جنهن ۾ سندس ٽي ڪهاڻيون The Man in a
Case, Gooseberries,۽ About Loveشامل آهن .اولهه ۾ ٽرايوالجي
ناول ۽ ڪهاڻي توڙي ڊگها ٽرايولوجي نظم اڄ به لکيا وڃن ٿا .ابراهيم
کرل به “ٽن لڙين” وارو ڪهاڻين جو تجربو ڪيو آهي ان ۾ سنڌي سماج
جي ٽن وهنواري روايتن کي اپٽاريو آهي ،جيڪي الڳ الڳ هوندي هڪ
ٻئي سان جڙيل آهن .سنڌيَء ۾ ،تاريخ جي دورن بابت ،ٽرايوالجيز وارو
ناول جو ڪم سراج پاران ڪيو ويو .ابراهيم کرل اڄ جي سنڌ ۾
سماجي روين جي ڪٿا پنهنجي ڪهاڻين جي ٽرايالوجي ۾ بيان ڪئي
آهي ،جنهن ۾ “ملياڻي حليمان” ڪهاڻي ۾ اسان وٽ مذهب توڙي
سماجي روين جي زور تي مرداڻي ڏاڍ کي انتهائي فنائتي انداز ۾ بيان
ڪيو اٿائين .نج سنڌي انداز ۾ سنڌ جو پيڙهيل ۽ ڏاڍ ڪندڙ طبقو پاڻيَء
مٿان تيل جيان ترندي نظر ايندو .ان سلسلي جي ٻي لڙي واري ڪهاڻي
www.sindhsalamat.com 12
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 13
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 14
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
۾ رات جو دير تائين باهڙي پئي ٽمڪندي ،جنهن جو ڏس ،سڏ پنڌ تي
پيو ملندو ڇو ته عام زمين کان سندن گهر پنجن کان ڏهن فٽن تائين
مٽيَء جي هٿرادو پيل ڀراَء ،تي اڏيل آهن ،جن کي پناهه ڪا ورلي هوندي
نه ته مڙئي خير“.
اهڙي منظرنگاريَء کانپوِء ڪچي جي زندگيَء جي ڄاڻن الِء ڳالهه پاڻهي
کلي بيهي ٿي ته اها ڪهاڻي ان زندگيَء جو اپٽار هوندي ۽ ٽه لڙين
وارين ڪهاڻين جيان ماڊرنزم ۽ ڪالسيڪيت جو رچاُء هوندي .جڏهن ته
ان زندگيَء بابت ڄاڻ نه رکندڙن الِء هي ڪهاڻي بلڪل ايئن هوندي
جيئن کين ڪو ڪچو گهمائي رهيو آهي ۽ اتان جي سماجي سائنس
ٻڌائي رهيو آهي .ڪهاڻي Descriptiveآهي ان ڪري ليکڪ آزاديَء سان
پنهنجي مک ڪردار جي واقعن ۽ ان جي ماضيَء ۾ داخل ٿي وڃي ٿو.
مان هتي ڪهاڻي جو تت ان ڪري نه پيو ڏيان جيئن پڙهندڙ الِء ڪهاڻي
نئين رهي .ڪهاڻي فلسفو اهو آهي ته واقعا ۽ ماڻهو پاڻ ۾ اهرو جڙيل
هوندا آهن جو ان ڇيد وقت ڪندو آهي ،روزاني وهنوار ۾ ماڻهوَء کي
خبر ئي نه ٿي رهي ته هن جو پنڌ ڪيئن انهن قبرن ڏانهن وڌي ٿو جن
بابت ڪو گمان ئي نه هوندو آهي ،پر زندگيَء جو ڏيئو ٻرندو رهندو آهي.
ابراهيم کرل ڪهاڻي ”مرغو نمبر “ 5-۾ ڪچي مان ڪڍي پڪي ۾ وٺي
اچي ٿو .هي ڪهاڻي جديد انداز جي ڪهاڻي آهي ،جنهن ۾ ڳوٺن ۾
داخل ٿيندڙ ڪميونيڪيشن ٽيڪناالجي جي استعمال کان وٺي ڳوٺ
سان تعلق رکندڙ يونيورسٽيَء ۾ پڙهندڙ نوجوان جي رويئي ۽ الڙي کي
بيان ڪيو ويو آهي ۽ گڏوگڏ اڌ شهري ۽ اڌ ڳوٺاڻي مزاج جو ڪاڪ ٽيل
هن ڪهاڻي جي مک خوبي آهي .ڪهاڻي جتي ختم ٿئي ٿي اتي ان جو
اهو حصو مشهور لطيفي مان متاثر نظر اچي ٿو .جيڪو بنيادي طور
وڏي حقيقت به آهي .هن ڪهاڻي جيان ”جنڊو پاڙو“ ڪهاڻي به شهري ۽
ڳوٺاڻي زندگيَء جو ڪاڪ ٽيل آهي .بنيادي طور سنڌي سماج جي
ڳوٺاڻي ۽ شهري زندگي تيزيَء سان گڏبي وڃي ٿي ان ڪري اهڙو
ادراڪ رکندڙ ليکڪ ئي اهڙي موضوعن وارين ڪهاڻين سان انصاف
ڪري سگهي ٿو .ٻنهيَء جا ڇيڙا پڪڙڻ سولو ڪم ناهي ،پر ابراهيم
www.sindhsalamat.com 15
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
جون ڪهاڻيون نه رڳو انهن ڇيڙن کي پڪڙي بيٺيون آهن پر انهن کي
خوب جڪڙي به ڇڏيو اٿائون .ان جو سبب اهو آهي ته هن ڪردارن کي
آزاد ڇڏيو آهي ،جهڙا آهن تهڙا ئي رهڻ ڏنا آهن.
جڏهن مون ڪهاڻي ”پهرين ملهه“ عنوان پڙهيو ته ڇرڪ نڪري
ويو ته ڪٿي اها ”پهرين مراد“ ڪهاڻي مان متاثر ته نه هوندي ،پر ايئن
ناهي اها حقيقي ڪردارن جي ڪهاڻي لڳي رهي جيڪا واقعي ملهه
پهلوان جي ئي آهي .اصل ناال ۽ اصل جايون .حاڪم شاهه پٽ واري جو
ميلو ،ارباب ڀٽي ،شمن شاهه ۽ ٻين ملهه پهلوانن جي نالن سان گڏ اسان
جي ڳوٺ جهانپور جي ملهه پهلوان الهڏتي اعواڻ جو ذڪر ،جيڪو مون
سان ساڳئي اسڪول ۾ گڏ پڙهيو هيو .نج سنڌي ڳالهائيندو هيو .ايئن ته
آِء آر ۾ مون کي ۽ ٻين ڪيترن کي پڙهائيندڙ استاد امان ڀٽيَء جو به
ڪهاڻي ”مرغو نمبر “5-۾ ذڪر ڪيو اٿائين .اهي ڪهاڻيون سوشل
ريئلزم جي پيرائي ۾ اچن ٿيون .ملهن بابت ڪهاڻيَء ۾ ابراهيم کرل
ٻولي به خوب ڪتب آندي آهي .ان راند بابت مڪمل ڪهاڻي هن کان اڳ
ڪا ايڪڙ ٻيڪڙ ئي هوندي ،پر هي ڀرپور ڪهاڻي آهي ڄڻ ملهه سامهون
ٿي رهي هجي” :پوِء جڏهن ٻنهي سندرا سنڀاريا ته مڙسن ڏهه منٽ ته رڳو
هڪ ٻئي جا پاڻي ڪڇيا ۽ پوِء اندريون ،جانٺا ،مٺين جا مروٽا ،گوڏا
کوڙ ،لڳي پئي هئي .پر ڪير ڪنهن کي جاِء ئي نه پيو ڏي.
پوِء اعواڻ ڄنگهه ويجھي ڪئي ته ڀٽي ،پٽي جانٺو وهائيس ،ڄڻ هٿوڙو
وهائي ڪڍيائينس .اعواڻ جي ڄنگهه لڏي وئي ۽ اهل ڪري بيٺي .ڀٽي
پير پختو ڪري ٺڪاُء جو ٻي ڄنگهه ۾ جانٺو هنيس ته اعواڻ جا هوش
خطا ٿي ويا .مٿو مٿي سان مالئي ،اتي وڃي .ٽوڙيائينس ،جتي سڪي
پٽڻ هئي“.
مالکڙي ۽ ملهه پهلواني بابت مون اڳ اهڙي ڪهاڻي اڳ ڪڏهن
به ناهي پڙهي ۽ جيئن ابراهيم کرل لکي آهي تهڙي شايد ٻيو ڪو لکي
به ته اهڙي بيهاري نه سگهندو ،جنهن ۾ ڪهاڻي به هجي ۽ ملهه راند جي
سموري رمز به هجي.
www.sindhsalamat.com 16
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ممتاز بخاري
سکر ــ سنڌ
16ڊسمبر 2016ع
www.sindhsalamat.com 17
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
اَ ـ ُ
مهاڳ
ابراهيم کرل جي نالي سان نسيم کرل ياد اچي وڃي ٿو .نسيم
کرل جيڪو سنڌيَء جو وڏو ڪهاڻيڪار هو ۽ ڪيتريون ئي الزوال ۽
شاهڪار ڪهاڻيون ڏئي ويو .ان ڳالهه جو مقصد اهو هرگز ڪونهي ته
ٻيو ڪو کرل ڪهاڻيون لکي ته هن کي نسيم کرل سان ڀيٽيو وڃي.
ابراهيم جي لکڻ جو پنهنجو انداز آهي ۽ هن پنهنجي الڳ واٽ ٺاهي
ڪهاڻيون لکيون آهن” .موٽي ايندس مان“ ابراهيم کرل جي ڪهاڻين
جو ٽيون مجموعو آهي .جيتوڻيڪ هن مجموعي ۾ ڪهاڻين جو تعداد
ٿورو آهي ،پر معيار جي لحاظ کان اهي ڪهاڻيون سنڌي ادب ۾ اهم جاِء
واالرڻ جوڳيون آهن.
سنڌي ڪهاڻيڪارن جي گهڻائي ڳوٺن سان تعلق رکي ٿي ،ان
ڪري سندن ڳوٺاڻي ماحول جو مشاهدو تيز آهي .سندن ڪهاڻين ۾
روزمرهه جي ڳوٺاڻي زندگي ،اتي جي ماڻهن جا ڏک سک ،اٿڻي ويهڻي،
ڇيڙيون نبيريون ،حقيقت نگاري سان پيش ڪيل آهن .ڳوٺاڻي زندگي،
اتي جي ماحول جي منظر نگاري ،نج سنڌي ٻوليَء جي حسناڪي ،انهن
ڪهاڻين جون خاص خوبيون آهن ،پر اهي ساڳيا ڪهاڻيڪار جڏهن
شهري زندگي جي تناظر ۾ ڪهاڻيون لکن ٿا ،ته سندن انداز غير فطري
۽ گهڙيل لڳي ٿو .وري به منهنجي ذهن ۾ نسيم کرل جو نالو اچي ٿو
جنهن کي ڳوٺاڻي ،توڙي شهري ماحول جي تناظر ۾ ڪهاڻين لکڻ تي
www.sindhsalamat.com 18
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
دسترس حاصل هئي .ان ڏس ۾ ابراهيم کرل به پوئتي پيل ڪونه ٿوي
لڳي .بلڪه هن ڳوٺاڻي ۽ شهري ماحول جي آميزش سان سٺيون
ڪهاڻيون لکيون آهن” .جنڊو پاڙو“” ،موٽي ايندس مان“ ۽ ”مرغو نمبر
“5اهڙي قسم جون ڪهاڻيون آهن.
”جنڊو پاڙو“ ڪهاڻي ۾ مجبورين جي احساسن ۽ ڪيفيتن جو
خوبصورت اسلوب ۾ بيانيه ،اثرائتو آهي .ڪهاڻيَء جي پڄاڻيَء وارو
جملو ”۽ هن جا سڏڪا لٽن جي سٽڪي ۾ دٻجي ويا هئا“ هنيانَء ۾ چڀي
وڃي ٿو.
”موٽي ايندس مان“ ڪهاڻي پڙهي ائين لڳي ٿو ڄڻ ”جنڊو پاڙو“
ڪهاڻي جي ٻي صورت يا Versionهجي ،ٿوڙي ڦير گھير سان ٻنهي
ڪهاڻين جو موضوع ساڳيو آهي .ٻنهي ڪهاڻين ۾ ڳوٺ مان شهر ۾
منتقل ٿيڻ بعد ذهني ۽ معاشرتي بي پاڙي تبديلين کي وائکو ڪيو ويو
آهي .اهو هڪ اهڙي صورتحال جو بيانيه آهي ،جنهن ۾ فرد خواهشن جي
پورائي جي الِء مصلحتن جي ڌٻڻ ۾ ڦاسجي ،پنهنجين پاڙن کان ته
ڪٽجي وڃي ٿو ،پر جنهن نئين ماحول کي پنهنجو ڪرڻ چاهي ٿو ،سو
کيس قبول نٿو ڪري .نتيجي ۾ هو هڪ لحاظ کان اوپرو بنجي رهجي
وڃي ٿو .معاشرتي فرق هجڻ سان گڏ ،هڪ وڏو سبب اهو به آهي ته وڏن
شهرن جو ماحول سنڌ جي تهذيبي ۽ ثقافتي قدرن کان ڪٽيل ۽ ڌاريو
آهي .سنڌ جي ڳوٺن سان واسطو رکندڙ نوجوانن جي الِء اهو هڪ وڏو
الميو آهي ،جيڪي من اندر اڻ کٽ خواهشون کڻي حيدرآباد ۽ ڪراچي
جهـڙن وڏن شهرن ۾ اچن ٿا ۽ اتي جا ئي بنجڻ جي چڪر ۾ مصلحتن
جي بار هيٺان دٻجي پنهنجو پاڻ کي وڃائي ويهن ٿا” .موٽي ايندس مان“
ٻي لڙي آهي ”جنڊو پاڙو“ ڪهاڻيَء جي ــــ پر پنهنجي جاِء تي اها هڪ
ڀرپور ۽ اثرائتي ڪهاڻي آهي .هن ڪهاڻيَء جي وڏي سگهه ان جي
ڪردار نگاري آهي ،جنهن تي ابراهيم کرل کي دسترس حاصل ٿي
چڪي آهي.
www.sindhsalamat.com 19
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 20
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 21
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
منهنجو بابا
اڄ مونکي جنهن هستيَء تي لکڻ جو موقعو ملي رهيو آهي ان
تي ڳالهائڻ الِء مون وٽ اهي لفظ ناهن جو مان بيان ڪري سگهان ،اها
عظيم هستي ۽ انمول هستي آهي منهنجو بابا ـــ اهو منهنجي الِء تمام
مشڪل ڪم آهي ته مان انهن جي شخصيت ۽ پيار کي هتي چند لفظن۾
ٻڌائي سگهان .پر پاڻ کي خوشنصيب سمجھان ٿي ته مان اهڙي اوال ِد مان
آهيان جنهن کي اهو موقعو مليو ته مان پنهنجي بابا الِء ،ان جي دوستن
کي ٻڌائي سگهان ته هي آهي منهنجو بابا .خوشقسمت هوندا آهن اهي ٻار
جن جي مٿن تي پيُء ۽ ماُء جو هٿ هوندو آهي پر ان کان به وڌيڪ مان
پاڻ کي خوشقسمت سمجھان ٿي جو مونکي بابا جهڙو انسان As a
fatherخدا تعالي عطا ڪيو .چوندا آهن ته پيُء پنهنجون فيلنگس
” “Feelingsاوالد الِء ظاهر نه ڪري سگهندو آهي پر مان ان چوڻيَء کي
غلط ثابت ڪنديس ڇو ته مان پنهنجي بابا جو پيار ۽ محبت انهن جي
دڙڪن ۾ محسوس ڪيون آهن جيڪي منهنجين غلطين تي مونکي
ڏيندو آهي .هونئن ته سڀني جا والدين پنهنجي اوالد کي سٺي تربيت
ڏيندا آهن ڇو ته اهو سندن فرض آهي .هڪ ڊووٽيڊ پيُء ،پنهنجي اوالد ۽
گهر الِء گهڻين تڪليفن کي منهن ڏيندو آهي ۽ انهن تڪليفن کي صبر
سان سهندو آهي ڇو ته سون کي باهه سان آزمايو ويندو آهي ۽ مؤمن کي
تڪليف سان ـــ مان پنهنجي بابا کي نه صرف ڊووٽيڊ فادر نه پر پرفيڪٽ
فادر وانگر ۽ ريسپانسبل فادر ڏٺو آهي .صبح جو سوير اٿڻ ،اسان کي
اٿارڻ ۽ ٽائيم سان اسڪول ڇڏڻ ،پاڻ ڪاليج وڃڻ ۽ ٽائيم تي واپس
www.sindhsalamat.com 22
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
وٺي اچڻ مونکي ياد ناهي ته ڪڏهن هنن اسانکي انتظار ڪرايو هجي.
اسان کي ٽيوشن تي ڇڏي اچڻ يونيورسٽي وڃڻ ۽ واپسيَء ۾ ڊيري
ملڪ ۽ آئيس ڪريم سان گڏ واپس وٺي اچڻ مون پنهنجي بابا کي
راتيون جاڳندي ڪم ڪندي ڏٺو آهي ڪڏهن يونيورسٽي جا ليجر تيار
ڪندي ته ڪڏهن اسڪرپٽ لکندي ڪڏهن ڪهڙو ته ڪڏهن ڪهڙو ڪم،
رات جي ڪچهري مهل اسان جو ڪم چيڪ ڪرڻ ڳالهيون ڪرڻ ۽ پوِء
ٽائيم تي گڊ نائيٽ چوڻ ۽ ٽيبل لئمپ ٻاري پنهنجو ڪم ڪرڻ ۽ چانهه
جي فرمائش ڪرڻ ـــ مون بابا جي واتان ڪڏهن به اهو نه ٻڌو ته اڄ جو
ڪم سڀاڻي ـــ هن اسان الِء ڇا ڇا نه ڪيو؟ نه ڏينهن ڏٺو نه رات نه سيُء
ڏٺو نه گرمي بابا اسان کي تسبيح جي داڻن وانگر هڪ ڌاڳي ۾ پوئي
رکيو .مون وٽ ايترا لفظ ناهن جو مان بيان ڪريان But who is the
person which love and fully devoted to his work.
حد کان وڌيڪ هيلپ فل نه صرف پنهنجي اوالد الِء بلڪه سڀني
دوستن الِء به ،بابا کي ڪتاب گهڻا پسند آهن بابا جي هڪ لئبريري آهي
جنهن ۾هر ڪتاب هڪ سيريز ۾ سيٽ ٿيل آهي .بابا کي هر هڪ ڪتاب
جو رنگ ۽ ڪتاب جو نالو ياد آهي .جنهن ڪتاب جي ضرورت پوندي
صرف رنگ ۽ شيلف جي الئين ٻڌائيندو ـــ هٿ وجھو ته ڪتاب حاضر.
هڪ دفعي اسان الڙڪاڻي وياسين ـــ جلوس سبب رستو بند هيو
بابا گاڏي مان لٿو ۽ سامهون ڪتابن جي اسٽال ڏانهن هليو ويو .واپسيَء
تي سندس چهري تي مرڪ هئي ۽ سندس هٿ ۾ هڪ ڪتاب سيرت
النبي جيڪو سليمان ندوي جو لکيل هو .بابا کي ڄڻ قيمتي ڪتاب ملي
ويو هو ـــ ”علم خزانو آهي“ گهٽ ماڻهو سمجھن ٿا پر مونکي فخر آهي
ته منهنجو بابا هن خزاني جو مالڪ آهي“.
بابا جي باري ۾ ڳالهايان ته شايد سڄو ڏينهن گذري وڃي .بس
آخر ۾ اها دعا رب عزت کان جيڪو مشرق وارن کي ڏسي ٿو ۽ مغرب
www.sindhsalamat.com 23
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
وارن کان واقف آهي جيڪو ائين معاف ڪرڻ وارو آهي جو سالن جا
گناهه هڪ پل ۾ معاف ڪري ڇڏي .اهو رب منهنجي بابا کي علم
برڪت جان مال ۽ تمام خوشيون ۽ هر پل پنهنجي ياد عطا فرمائي
(آمين).
www.sindhsalamat.com 24
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پنهنجي پاران
موٽي ايندس مان ـــ ڪهاڻين جو ڪتاب آهي جنهن ۾ منهنجون
يارنهن ڪهاڻيون شامل آهن .هن کان پهريان منهنجي ڪهاڻين جو ٻيو
پار“ 2003ع ۾ ڇپيو هو لڳ ڀڳ 13سالن جي ڪتاب ”درياَء جي هن ِ
وٿيَء کانپوِء هن ڪهاڻي ڪتاب سان اوهان آڏو حاضر آهيان .ڪائي مٽ
سٽ ڪانهي .اوئين اوچيان ٿو اوئين لکان ٿو .اوئين اٿان ٿو اوئين
گهمان ٿو .اوئين موٽر سائيڪل تي هڪ هنڌان ٻي هنڌ پهچان ٿو.
ليڪچرر مان ٿوري ترقي ڪري اسسٽنٽ پروفيسر ٿيو آهيان .دل جي
ڌڙڪن ساڳي رفتار ۾ آهي .آس پاس ۾ ڪجهه ڀڳو ،ڀريو ،سڙيو آهي پر
لکايو ڪونهي .هونئن ڀي ماڻهو مري ٿا وڃن ته انهن جي پٺيان ڪير ٿو
مري ،هرڪو پنهنجي زندگي جيئي ٿو .ائين ڪهاڻي به اڳتي وڌندي ٿي
رهي .نون ڪردارن سان ،نون الڙن ۽ مروج ٿيندڙ ورتائن سان ـــ ڪالهه
ڪهاڻين جا موضوع سماج سان سلهاڙيل هئا اڄ ڀي آهن .دنيا ترقي
ڪئي آهي ته ڪهاڻي ۾ ”جديديت پڄاڻان“ جهڙو موضوع ظاهر ٿيو آهي.
جديد سنڌي ڪهاڻي هڪ سؤ سال پورا ڪيا آهن ۽ پنهنجا فارم به مٽايا
آهن .ڪهاڻي اڌ ڪالڪ يا ڪالڪ کان ٽيهن سيڪنڊن تائين پهتي آهي.
آزاد نظم کان به ننڍي رڳو تاثر يا ائين کڻي چئون ته ”چمڪو“ جيئن
کنوڻ جو چمڪاٽ ،يا ڪيميرا جي فليش اوندهه کي روشنيَء جو احساس
ڏياري .اهڙي ادب کي چيو ئي فليش ادب وڃي ٿو .باقي ڳالهه وڃي
ڀرپور تاثر جي رهي ٿي .لطف جي رهي ٿي وليَء جي خوبصورتيَء،
لفظن جي جڙاَء ،عالمتن جي ڳنڍ جي ،جذبن جي جواالجي ،تشبيهن جي
تاَء جي ته اهي اڃاريون رهجي وڃن ٿيون .انهن جي پر ڪيف جڪڙ ،مان
www.sindhsalamat.com 25
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
اسين آجا ٿيندا ٿا وڃون اسان جي ادب ۾ ڇسائپ ايندي ٿي وڃي .اوهان
ان شيِء کي ڪيئن ٿا مهسوس ڪيو؟
مون هن ڪتاب ۾ شامل ڪهاڻين جي حوالي سان ،صرف
هڪڙي ڳالهه شيئر ڪرڻ پي چاهي .اها آهي هڪ ننڍڙي تجربي جي
حوالي سان سچ پڇو ته مون پنهنجي آڌار تي هڪ ڳالهه محسوس ڪئي
جڏهن هڪ واقعو مون کي ڪيترن سالن کان جنجھوڙي رهيو هو .لڳ
ڀڳ زندگي جا ويهه سال مون انهي واقعي تي نه لکي سگهيو .سوچيم ته
لکندس ته ڳالهه پڌري ٿي پوندي .پر انهن عورتن جي روحن مون کي
هميشه لکڻ تي مجبور ڪيو .مون جڏهن اهي ڪهاڻيون لکيون ته عجيب
تسلسل ٺهي پيو .جنهن کي مون ”ٽه لڙهي“ يا ”ٽه ڪڙي “ جو نالو ڏنو
آهي جيئن سان ٻڪرين رڍن ڳئن ۽ مينهن کي ڳچيَء ۾ پارائڻ الِء ڳاني
ٺاهي پارائيندا آهيون ،اها ڳاني ٻن لڙهين واري به ٿئي ته ٽنل ڙهين
واري به ٿئي .پر ان جو پاڻ ۾ جڙاُء اهڙو هوندو آهي جو لڳندو آهي ته اها
هڪ ئي ڳاني آهي .سو مون به اهو خيال ذهن ۾ رکي ٽن ڪهاڻين جي
تربيت کي ٽه لڙهي ڪهاڻي سڏيو آهي .جنهن ۾ ڪردار تقريبن ساڳيا
آهن .مکيه ڪردار جيڪي مثبت آهن انهن جو پاڻ ۾ الڳاپو آهي .۽ اهي
تسلسل ۾ هلن ٿا .وقت ۽ حالتون انهن کي پنهنجو پنهنجو ڪردار ادا
ڪرڻ الِء اتساهين ٿيون .منهنجي ڪردارن جي پڻ اڻت ساڳي آهي .اوهان
جيڪڏهن هنن ٽن ڪهاڻين کي جدا جدا ڪري پڙهندؤ ته توهان کي انهن
جو تاڃي پيٽو ـــ وچ ۽ ڪالئيميڪس الڳ الڳ لڳندو ۽ هر ڪهاڻي هڪ
مڪمل ڪهاڻيَء جو تاثر پيش ڪندي .پر جيڪڏهن اوهان گڏي پڙهندؤ ته
اوهان کي هي ٽي ڪهاڻيون هڪ ئي تسلسل جو عڪس پسائينديون .ٽه
لڙهي ڪهاڻين ۾ پهرين ڪهاڻي ”ملياڻي حليمان“ ٻي ڪهاڻي ”رحيمان“
۽ ٽئين ڪهاڻي ”سفوران“ شامل آهي جڏهن ته فليش ادب جي طرز تي
لکيل مختصر ٽه لڙهي ڪهاڻي عمر ،1عمر 2۽ عمر 3شآمل ڪهاڻين
www.sindhsalamat.com 26
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 27
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 28
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ابراهيم کرل
ڪائنات ڊيسينٽ گرامر اسڪول
سول اسپتال روڊ ـــ خيرپور ــ سنڌ
02مارچ 2017ع
www.sindhsalamat.com 29
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڪهاڻيون
www.sindhsalamat.com 30
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
(پهرين لڙي)
ملياڻي حليمان
ُ
دريائي ڪنارا جڏهن وڻن ،ٻوڙن ،جھنگ ۽ گاهه کان خالي نه
ٿيل هئا تڏهن دليون به محبتن سان سرسبز ۽ سايون هيون ،ٻيلن جو
موت نه ٿيو هو ـــ تترن جي تنوار ،مال جي چڙن ۽ بِيڪو مشينن جي
پائيپ مان نڪرندڙ پاڻيَء جو آواز .خانوَء واري اٽي جي ،چڪيَء واري
لوٽيَء جو آواز ،ماحول کي مترنم ڪري ڇڏيندو هو .هي تن ڏينهن جي
ڳالهه آهي.
درياَء جي کاٻي ڪپ تي وڏيري ربن جو ڳوٺ چاليهارو گهر،
النڍيون ،ڇ ِپرا ،سي به لئي جي لڪڙن مان ٺهيلِ .سر ،سيمينٽ جو نالو
نشان ئي ڪونه .سواِء هڪ حويليَء جي جيڪا به ٻاهران پڪ ِسري ۽
اندران ڪچين ِسرن جي ٺهيل ،چوڌاري اوڏڪي ڀت ،۽ هڪڙي وڏي
اوطاق ،ربن خان جي ،جيڪو ڳوٺ جو وڏو ،چڱو ۽ ڪرتا ڌرتا به هو.
ڪچي جي ٻني درياَء جو لٽ چڙهي ته ،ماڻهو پوک ته ڦٽي پوي ،سرنهن
ا ِڇ ِل ته ،ونئڻن جيان ڳنر ڪري ،ڦالرجي ته مکيَء جي کيتن کي به ماري
وڃي .انهيَء ڳوٺ ۾ پهريون واقعو ٿيو هو ته ماڻهن جي بت ۾
سراٽيون پئجي ويون ،سال سوا ته ،ماڻهو ڪنن کي وٺي ،نڪ تي آڱر
ِس ِ
رکي ڪي گهڙيون ،سانت ٿي ويندا هئا.
مولوي بدر الدين جو گهر ،ڳوٺ جي نياڻين الِء مسيت به ،ته،
محراب به ،جتي ڳوٺ جا ٽٻر ڇوڪرا ،ڇوڪريون قرآن پڄائڻ تائين ،مسع
خن تي اچي ويهندا هئا ته سڄي
ڪري رومال ۽ پوتيون ويڙهي ،جڏهن ن ِ
www.sindhsalamat.com 31
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 32
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 33
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ايندو ،ڳوٺ جي مائين سان اٿي ويٺي ،ڪرڻ ايندي .رحيمان پيُء کي
الجواب ڪندي چيو.
چوين ته تون به سچ ٿي ....پر ڌيَء ،جنهن آخرت سنواري اهو
ڪمائي ويو.....
هيَء نيڪي گهٽ آهي ،ٻين جي خدمت ڪرڻ ،بکين کي کاڌو
کارائڻ تڪليف ۾ مدد ڪرڻ ،ڏک سک ۾ شريڪ ٿيڻ“ رحيمان آٿت
ڏيندي چيو.
”ڌيَء تون ته منهنجو بار هلڪو ڪري ڇڏيو ،تون ايڏي سياڻي
ٿي وئي آهين“
”مان ڌيَء ڪنهن جي آهيان“ رحيمان مرڪي چيو.
ربن جي منهن تي ،مرڪ تري آئي .هن اٿي ڌيَء .جي مٿي تي
هٿ رکيو ۽ سينڌ تي چمي ڏني“.
روشن توڻي جو بدر الدين جو پٽ هو پر ،پنهنجي طبيعت ۽
ارڏائي جي ڪري بدر الدين کي ڀانِء نه پوندو هو” ،نه مسيت ڏانهن
منهن ،نه چڱن سان چاهه“” ،نه ربيع ۾ راضي نه خريف جي خبر“ ،محنت
ڏانهن ته منهن ئي نه هئس ،دوستن جي سنگت کاري خراب ڪيو هئس،
سدائين ِسيٽ تي زور ،سچ چئه ته سامهون پوندو هو .ان ڪري بدر الدين
چاهيندو هو ته گهر کان دربدر هجي ،منهن نه چڙهي ،کيس ڪوٺيندو ئي
اوندهه هو.
جڏهن کان حليمان پڙهي قابل ٿي هئي ته ،وٽس خوشين جي آمد
ٿي هئي ،هِڪ ڏينهن اهڙو به آيو جو روشن اچي ڀنڊڻ ڪيو ته مونکي
ماڻهو مهڻا ۽ طعنا ٿا ڏين ته ،ڪنواري ڀيڻ کان مالئپ ٿا ڪرايو ،دين
اسالم ،ان جي اجازت نٿو ڏئي ٻيو ته اسان سڀ مائين جي ڪمائي ٿا
کائون.....
www.sindhsalamat.com 34
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
بدر الدين کي ڪاوڙ ته ڏاڍي آئي هئي پر ،پهريان شرعي فتوي
وٺڻ جو سوچي چپ ٿي ويو .حليمان ته حالن کان هلي وئي” .ڇا ڪنوارپ
اسالم ۾ ايڏو وڏو ڏوهه آهي“ .جو ماڻهو ميت کي تڙ ڏئي سنواري قبر
ڏانهن موڪلي نٿو سگهي .ٻيو ته ملندو وري ڇا هيو اهي ٻه روا ،يا
اجرڪ ،يا وري ميت جي بت تان لٿل ڪپڙا ،يا وري قرآن بخشراڻي ٻه
چار سو جنهن الِء هن جي ڀاُء اچي ڪاڪڙو ڪيو هو ۽ اڀ مٿي تي کنيو
هيائين.
ٻي ڏينهن تي ٽاڳڙي جي مدرسي ۾ بدر الدين وڃي مولوي
عبدالحق سان مليو هو ۽ حال سندس آڏو رکيو هيائين ،مولوي عبدالحق
مسئلو ٻڌي فلحال ته ڦانِء ٿي منجيَء تي ليـٽي پيو ،پاسا ورائي پيٽ جا
وڪڙ ڪڍي سڌو ٿي ويٺو.
”بابا بدر الدين ،اسان سڏايون ته مولوي ٿا پر ،احڪامن تي پورا
نٿا لهي سگهون ،بابا دين جي مسئلن ۾ منجھي ٿا پئون ،حڪم آهي ته
نينگر جوان ٿئي ته اٿاري ڇڏجي .ايتري تائين جو ٻه ماهواريون آيون ته
ٽئين پوڻ نه ڏجي ،تڏهن ته اسان کي ماڻهو پير تي نه هجڻ جا مهڻا ٿا
ڏين .ابا اهي مليائپ واريون مسندون تڏهن ئي وٺجن جڏهن ماڻهو پير
تي پورو هجي “.هاڻي تون ته اسان الِء به مسئلو پيدا ڪندين ،وڃي ڳوٺ
ٻڌائيندين ته مولوي عبدالحق هيئن چيو آهي .جنهن کي ڳالهه نه وڻندي
اهو مونکي به چڱو ڪونه سمجھندو تنهن ڪري پنهنجي پٽ سان منهن
پاڻ ڏي ،باقي نياڻي اٿارڻ جو ته سڌو سنئون حڪم آهي ،باقي مرضي آ
تنهنجي حرام ،حالل آ تنهنجي هٿ ۾ مرضي پوئي ته کاُء ،مرضي پئي ته
پري ڪر! مونکي آ ،درس ڏيڻو سو ٻيلي مان هالنِء ٿو .باقي دوزخ جي
باهه کان بچڻ ٿو چاهين ته نياڻي اٿاري ڇڏ“.
بدر سڄي واٽ سوچيندو ويو ته آخر ڇا ڪجي؟ مسين وڃي
سور گهٽيا هئا ،وري اچي ڏونگرن منهن ڪڍيو آهي .رات جو ڪريمت
www.sindhsalamat.com 35
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
کي ويهاري ويچار ڪيائين ته آخر ڪهڙو پاسو وٺجي .حليمان جيڪا
مصلي تي هٿ مٿي ڪري پنهنجي پالڻهار کان پيُء ماُء الِء دعا گهري
رهي هئي ،شاديَء جو سڙ ٻاٽ ٻڌي ساهه مٺ ۾ اچي ويس.
منهنجا موال ،مس ته وڃي پيرن ڀر بيٺي آهيان ،پير ئي ٿا پٽجن،
هي ڇا ڪائنات جا رب! منهنجي قسمت ۾ اِهو لکيو هيئي .هيَء مهل
منهنجي لکيي جي لکئي هيئي“!
ڪريمت! ”ڀال جي ڇوڪري جي شادي ئي ڪرڻي آهي ته
منهنجي ڀاُء جو پٽ ڀالرو ويٺو آهي“.
ڀالري جو نالو ٻڌي حليمان جو هنيانُء هٿ ۾ اچي ويو .ڀالرو
پورا ڏهه سال مونکان وڏو ،نه سنوارت ڪرائي نه نماز ،نه روزو ،نه
مسلماني .....يا خدا هي ڇا؟
حليمان جا پيُء اهڙو قهر ته نه ڪر! ڪريمت جا لفظ ٻڌي
حليمان کي ڪجهه ساهه پيو.
منهنجو ڀاُء ڇا چوندو! بدر الدين منهن خراب ڪندي وراڻيو.
اسان جي ڇوڪري سهڻي سيبتي ،روزي نماز جي پابند ،سڄي
ڳوٺ ۾ سندس عزت ،مان مرتبو ،ماڻهو ٿڪون نه هڻندا ته هٿ وٺي
ڇوڪر باهه ۾ اڇاليو!
دوزخ جي باهه کان ته بچنداسين! بدرالدين جي ذهن ۾ عبدالحق
جا لفظ ڦرڻ لڳا.
ته جيئري نياڻيَء کي باهه ۾ اڇالئيون! ائين نه! ڪريمت
وراڻيو.
ٻيا رشتا کٽا آهن آهن جو ائين ڦاهو کائون! ڪريمت وراڻيو.
بدر الدين سوچ ۾ پئجي ويو.
ڀال ڏي وٺ ڪيئون؟ ڪريمت داُء کيڏيو.
ڪنهن سان ؟ بدر الدين وراڻيو.
www.sindhsalamat.com 36
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 37
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 38
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 39
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
(ٻي لڙي)
رحيمان
www.sindhsalamat.com 40
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
مير محمد جيڪو توائي ۾ تتو پيو هو تنهن ڀڙڪو کائي باهه
ڪڍي” ،اهڙي سوئر کي سڌيون گوليون هڻجن ،اهو ڏوهه بخشڻ جهڙو
ناهي“.
ادا مير محمد برابر صحيح ٿو چوين .ڇوڪ ِر اسان جي نياڻين
کي خدا جو ڪتاب پڙهايو ،دين ڏانهن راغب ڪيو ،اڄ اسان جي گهرن ۾
خداِء جو ذڪر ٿئي ٿو ته اهو نينگر حليمان جي ڪري “.وسائي اکين ۾
پاڻي آڻيندي چيو.
ايتري ۾ بدر الدين به اچي پهتو ،جنهن جو چولو رت ۾ ڀريو
پيو هو! اکين مان نير جاري هئس” .ادا ربن مونسان ناحق ٿي ويو.
منهنجي قيامت ڪاري ڪري ڇڏي روشوَء ،منهنجي هيَء دنيا به وئي ته
هوَء دنيا به“.
مير محمد ماڻهن کي پري ڪندي اڳتي آيو ۽ چيائين ته” :بدر
الدين مون توکي اڳ ۾ ئي چيو هو ته ان بي بڻيادي مان سرهي ڪانه
ٿيندِء ڀاڻيجو اسان جو به آهي پر نانگن کاڌو آ ،ادا! نانگ کي ڪيترو به
کير پيار پر هڪ ڏينهن ڏنگ ضرور هڻي“
پر اهو سڀ ڪجهه ٿيو ڪيئن ڪا خبر ته پوي ربن ماڻهن کي
ماٺ ڪرائيندي پڇيو!
بس ادا ،ٻه ڏينهن اڳ گهر ۾ ڀنڊڻ ڪيائين ته ماڻهو طعنا مهڻا ٿا
ڏين ته ڪنواري ڇوڪريَء کان مالئپ ٿا ڪرايو .حرام ٿا کائو .سو مون
وڃي مولوي عبدالحق سان بيان ڪيو ،جنهن به اهو چئي ٽاري ڇڏيو ته
ادا تون ڄاڻ تنهنجو ڪم ،باقي ڇوڪري اٿاري ڇڏ ته ڀلو آهي“ ،سو مون
اچي نِڀاڳي سان صالح ڪئي .ان تي اهو مسئلو ويو وڌندو“ بدر الدين
سسڪين ۾ پئجي ويو.
”اڇو ٿس منهن“ ،ڪو اهڙين ڳالهين تي گهر جو ڀاتي ماربو
آهي عبدالرزاق جملو ڇڏيو.
www.sindhsalamat.com 41
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 42
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 43
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 44
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 45
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 46
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 47
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 48
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 49
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
مون کي ٻيو ڇا گهرجي! هِڪ مرد ڀيڻ ماري ،ٻيو مرد پنهنجي
ڌيُء ماريندو“ اڄ هو دربدر آهي ....۽ سڀاڻي ....رحيمان جا لفظ رڪجي
ويا.
زوردار چماٽ رحيمان جي ڳل تي لڳي ،سناٽو ڇائنجي ويو ٻه
ڳوڙها اکين جو بند ڀڄي ڳلن تان ٿڙندا ٿاٻڙجندا هيٺ ڪريا .رحيمان جي
وات کي تالو لڳي ويو .شايد ڳالهائڻ ئي ڏوهه هو ،زبان ۾ تلخي ڀرجي
ويس .جنبش ۽ حرڪت ئي مسئلي جي جڙ هئي .اها زبان چپ ٿي ۽
اهڙي چپ ٿي ،جو ڇهن مهينن تائين چپ ئي رهي.
انهيَء چپ چپات ۾ ئي ربن خان فيصلو ڪيو ته رحيمان جي
شادي پنهنجي ڀائيٽي دادن سان صفر جي 14تاريخ ٿيندي.
سنڌ جي وڏي شاعر شاهه لطيف جو عرس جنهن عورت کي،
سورمي ڪري پيش ڪيو .عورت جي عظمت تي شاعري ڪئي .ان کي
اتساهيو .سهڻي جو رات جي اونداهيَء ۾ ميهار سان ملڻ کي ،عيب نه
سمجھيو ،ان جو محبوب سان ملڻ اهڙو ته بيان ڪيو جو ڏندين آڱريون
اچيو وڃن ان جي عرس جي تاريخ 14صفر ،رحيمان ڪو ڪروڌ ڪونه
ڪيو ،ڪائي بد اخالقي نه ڪئي ،انڪار جي همت ئي ڪونه ساريائين.
دادن موالي ڀالري جو ڀائي ـــ ڀنگ سندس ڀيڻ ،چرس سندس
چاچو ،رحيمان تي رحم ڪهڙو؟ جي بسم اهلل! گھوٽ جو خواب ،اکين
۾ چمڪ ،پنهنجو پاڻ کي ڀانئڻ لڳو.
سفوران جو ساهه سوڙهو ٿيڻ لڳو .هي ڇا ،هي ٻيو قهر!؟
ڳوٺ جي مردن ماٺ کڻي ڪئي .وڏيري جو فيصلو پٿر تي
ليڪ!
ڀالرو ڀيريون وڄائڻ لڳو! اڄ مئخاني ۾ مراد فقير ،شاهه
سائين جي ڪافي پي ڳائي ”سرتيون اوهين ته وڃو ڙي وڃو ال منهنجو
هي ليک پنهل سان“
www.sindhsalamat.com 50
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 51
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 52
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
سفوران
www.sindhsalamat.com 53
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 54
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
لڳيون .هن حسوَء کي رهڙ ڏني” .بيٽري سامهون هڻ“ ــ ”ايڏانهن پنهنجي
ماُء کي ٿو ڳولهين ڇا“؟
بيٽري سڌي ٿي ربن ڄڻ ڊڪ ڀري ۽ ٻي لمحي هو ٽئي درياَء
جي اڀ ڪپر تي هئا.
هيٺان رحيمان جي گهر واري چمپل جو هڪ پادر کڻي ڀالرو
مٿي چڙهيو.
”هي پادر ۽ رئو مليو آهي“ .ڀالري ربن کي ٻڌايو.
ربن پادر ورتو ۽ گوڏن ڀر ويهي ٻنهي سٿرن تي هنيو.
هيٺان ماڻهو مٿي چڙهي آيا.
”وڏيري درياَء حوالي ٿي وئي“ حسوَء ڪنڌ جھڪائي
روئڻهارڪي انداز ۾ چيو.
ربن اٿيو ،بندوق جي سيف چاڙهي هن صرف هڪڙو فائر فزا
۾ ڇڏيو.
شڪر ٿيو .پير هڪڙو ئي هيستائين آيو نه ته هي ٻئي ڪارتوس
پنهنجي سيني ۾ هڻان ها“.
ماڻهن جا ڪنڌ هيٺ جھڪي ويا .سڀئي هارايل جوارين جيان
پوئتي موٽيا.
رستي ۾ ڪنهن به ڪجهه نه ڳالهايو.
اوطاق ۾ کٽون اونڌيون ٿي چڪيون هيون.
ربن جيئن ئي اوطاق ۾ ٽپيو ته کٽون اونڌيون ڏسي ڪاوڙ ۾
الل ٿي ويو.
ماُء مري وئي اٿو ڇا جو کٽون اونڌيون ڪيون اٿو“
منٽ ۾ کٽون سڌيون ٿي ويون ،ربن ٻئي منڊا مالئي پٺيان
ويهاڻو رکي کٽ تي ويهندي سوچ ۾ ٻڏي ويو.
ماڻهو ماحول ڏسي هوريان هوريان اوطاق مان نڪرندا ويا.
www.sindhsalamat.com 55
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 56
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 57
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 58
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڀالري وڏو ٽهڪ ڏنو ....تو وٽ گهر هيو ڪاٿي؟ پڻهين جي
ملڪيت ربن هٿ ڪئي .ڳوٺ جو وڏيرو ٿي ويهي رهيو .تون سدائين
اسان جي ڳچيَء ۾ هيڏي ملڪيت هوندي به سدائين پوتڙو ڪلهي تي ۽
وزن اسان تي.
دادن کي جواب ذهن تي چڙهيو .پر اکين اڳيان صرف دونهون
نظر آيس!
چاچو به ڇا ڪري؟ هو ته مونسان سچو آهي .خداِء سان گڏ قلندر
ڪو پڄي رحيمان کي ،جيڪا جڳهو ئي مسيت ڪري وئي.
اڙي مئخانو چئه مئخانو ٻڌئي نه ڪو ڪٽڙو.ڀالري سلفيَء جو
ڪپڙو ٺاهيندي چيس.
”مئخانو ته پنهنجو ڏاج آ ان کي ڇو ٿو خراب ڪرين؟
چڱو ٿيو جو ٻ ِڏي مئي .هيڏي ڪهڙو تري هان“ دادن سٽ ڏئي
ڀالري کان سلفي کسي.
تون ڪڏهن کان ڪٽڙو ٿيو آهين“ هنيانَء تي ڇنڊو وجھڻ بدران
ٽانڊا ٿو رکين!
ڀالري جو وزم ويندي ڏٺو ته يڪدم پاسو مٽايائين ”دادن توکي
ٽ گهٽ ڪئي.
ڌڪ تازو آ مون وارو ته ناسور ٿي ويو آ .مون سان سؤ ِ
مري وئي وڍجي وئي پر ڀالري جي ڀر نه ورتائين ،نڀاڳ چوٽ چڙهيل
هئس.
دادن ٽهڪ ڏنو” .اڙي ڪڏهن ملياڻيَء ۽ مواليَء جو نڪاح
ٻڌئي“.
ڀالرو ڪنڌ الڙي ويهي رهيو ته دادن سلفيَء جو ڪپڙو ٺاهي.
صفا س ِر ڪري ڦوڪ الِء وڌايس .ڀالري اهڙا ٻه ٽي دوگاڙا هنيا جو هنياُء
ٺري پيس.
www.sindhsalamat.com 59
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 60
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 61
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
صابل کٽ تان اٿي ته کيس ٿيڙ آيو .ڄڻ گهر جو ٿلهو پرائو ٿي
کيس ڌڪي رهيو هو.
هن وٽي ۾ پاڻي اوتي پيتو ۽ کٽ تي ويهي پوتيَء سان ڇڪي
مٿو ٻڌو.
سفوران جي اکين مان ننڊ ڪارڙي تتر جيان ڀڙڪو ڏئي اڏامي
وئي.
هڪڙي هفتي ۾ راڄ مڙيو .ربن جي اوطاق ماڻهن سان سٿجي
وئي.
پهريان مولوي بدر الدين جو بيان ٿيو ته ”منهنجي ڇوڪر
حليمان الزام تي مئي .منهنجي پٽ روشن کي شڪ هو ته مير محمد جو
پٽ عطا محمد منهنجي ڀيڻ کي پسند ڪندو آهي ۽ ڇوڪريَء به ان
ڪري منهنجي ڀائٽي ڀالري سان شآدي ڪرڻ کان انڪار ڪيو .جنهن تي
قتل ٿي وئي“.
ٻيو بيان ربن جو ٿيو جنهن چيو ته ”حليمان جي قتل وقت مير
محمد جي ڇوڪري منهنجي ڌيُء وٽ پهتي ،جنهن کي ورغالئي وٺي
وڃي ڪاريَء کي تڙ ڏياريائين ۽ بغاوت جو ٻج ڇٽيائين .وري مون
پنهنجي ڀائٽي دادن کي سڱ ڏيڻو ڪيو ۽ شاديَء جون تياريون ڪيون.
رسمن واري رات مير محمد جي ڌيَء سفوران الِء لوئي کڻي آئي ۽
منهنجي ڌيُء کي ورغالئي ڀڄڻ تي مجبور ڪيائين .۽ ڀڄي وڃي درياَء
۾ ٽپو ڏئي مري وئي“.
مير محمد گهڻو ئي لڇيو ڪڇيو ،ڦتڪيو ته مٿس گهر ويٺي
الزام لڳايا ٿا وڃن ،جن سان سندس ڪو تعلق ناهي پر اڌل شاهه اکيون
ڦوٽاري اعالن ڪيو ته سڀئي الزام آخر مير محمد جي ڇوڪريَء مٿان
ڇو لڳا آهن .هوَء ڏوهارڻ آهي .تنهن ڪري مير محمد پنهنجي نياڻيَء جو
www.sindhsalamat.com 62
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
سڱ ڇوڪ ِر حليمان جي قتل ٿيڻ واري چٽيَء ۾ مولوي بدر الدين جي
پٽ روشن کي ڏيندو.
جڏهن ته مير محمد جي ڇوڪري سفوران ،شادي کانپوِء وڏيري
ربن جي گهر ۾ رهندي ڇو ته ربن جي گهر کي هالئڻ واري ڇوڪر
رحيمان سفوران جي ڪري وسندڙ گهر ڇڏيو ۽ آپگھات ڪيو ۽ ان ڳالهه
تي روشن به ارهو نه ٿيندو ـــ هو جڏهن ڳوٺ ايندو ته سفوران کي
پنهنجي گهر وٺي ويندو.
اهڙي فيصلي تي ربن جا هيٺ لٿل شهپرڦڙڪڻ لڳا ۽ ڪمدار
حسوَء ڏاڍيان واهه واهه ڪئي ۽ اڌل شاهه جي فيصلي جو داد ڏنو .مٺائي
ورهائجي وئي .ٻه لڏون مير محمد انگوشي جي ڪنڊ ۾ ٻڌي گهر پهتو.
هڪڙو لڏون صابل کي ڏنائين ۽ ٻيو لڏون سفوران جي وات ۾
وجھي چيائين ته” :جي توکي پيُء جي عزت پياري آهي ته پنهنجو وات
بند رکجانِء“.
سفوران اوڪارا ڏئي لڏون ڪڍي ڇڏيو اکيون پاڻيَء سان ڀرجي
آيس“.
هڪڙي مهيني ۾ ئي .سڀئي سانگ رچايا ويا .ڪاڄ ٿيو .ربن
جي اوطاق تي شرناِء وڳي ـــ دهل تي ڌمال لڳي.
مئخاني ۾ ڀالرو ۽ دادن ٻکين پيا .خوشيَء ۾ کليا جھمريون
هنيائون.
مسين ڪا هرڻي ڄار ۾ ڦاٿي هئي.
روشن موڙ ٻڌا .صابل مٿو ڇڪي رئي سان ٻڌو .ڳاڙهي قرآن
هيٺان ٽپا ئي سفوران کي روشن جي حوالي ڪيو.
روشن سفوران جي بي ستي جسم سان سڄي رات ،ستو رهيو.
جنهن تي خار به ڏاڍا آيس هڪ دل چيس ته ڪهاڙي کڻي جسم کي ٽڪرا
ٽڪرا ڪري ،ڇڏيانس پر ان ۾ به سندس فتح هئي ،ته هن هڪ عورت
www.sindhsalamat.com 63
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
جي هٺ ۽ غرور کي ٽشو پيپر جيان استعمال ڪري مروڙي ڦٽو ڪيو
آهي.
روشن هليو ويو ته سفوران وڏيري ربن جي حويليَء ۾ آندي
وئي ،جتي اوطاق جي نوڪرن ڪاراون ،ڪمدارن جي ماني پچائڻ لڳي،
رات جو ربن کي زور ڏئي .سمهاري پوِء وڃي چيلهه سڌي ڪندي هئي.
هڪ ڏينهن وڏيري ربن ڪارو پٿر گھوٽي مينديَء ۾ ماليو ۽
وارن کي ڪلر ڪرڻ الِء سفوران کي سڏيو .سفوران وارن کي رنگ
ڪيو .ان دوران ربن جون نظرون سندس سڄي جسم جو جائزو وٺنديون
رهيون.
سج لڙي ،لهي ويو .ربن تڙ ڪري ڪلر الٿو ۽ چلهه تي ويهي
جسم کي سيڪا ڏنا ۽ پاڻ کي گرم ڪندو رهيو ،ته اوچتو روشن اچي
ٺڪاُء ڪيو .ٻرندڙ بنڊيَء تي پاڻي هاري ربن اٿيو ۽ ٿيڙ کائيندو ڪمري
۾ وڃي پلنگ تي ڪريو.
سفوران ڪاري پٿر واري ٿيلهي چادر ۾ لڪائي روشن جي ڪڍ
لڳي گهر پهتي ،جتي هن پليَء جو ساڳ ٺاهيو .هن مڙس کي ماني
کارائي .کير جو وٽو ڀري پياريو .روشن گهڻو خوش هو ته سفوران هاڻي
ڌڪ پچائي وئي آهي ۽ سندس رويو درست ٿي ويو آهي .جھٽ کانپوِء
روشن هڪ وڏي الٽي ڪئي ـــ سائي پلي سندس وات سان گڏ ناسن مان
به پاڻي ٿي نڪتي.
مولوي بدر الدين پٽ جي اها حالت ڏٺي ته مٿس آية الڪرسي ۽
ياسين جو ورد ڪيو .اڃا صراط مستقيم لفظ تي پهتو ته روشن وڏو
اوجھڪارو ڏنو ۽ ٿڌو ٿيندو ويو .سفوران زور سان پير کي زمين تي
هنيو ۽ چپ ڀيڪوڙي وڏي گار چپن کان پوئتان موٽائي ڳهي ڇڏي!....
www.sindhsalamat.com 64
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
(پهرين لڙي)
”عمر“ـ 1
www.sindhsalamat.com 65
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
(ٻي لڙي)
”عمر“ـ 2
www.sindhsalamat.com 66
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
نه ڀائو اهڙي ڳالهه ته ڪونهي .غوث بخش رکو جواب ڏنو.
ايتري ۾ هڪ پيرسن فقير سيلون جي در تي اچي بيٺو!
ابا نالو اهلل جو.....
حجم ڦڻيَء کي قينچي تي ٺاٺوڪو ڏئي چنبڙيل وار هيٺ
ڪيرايا ۽ ڪنو منهن ڪري فقير کي ڏٺو.
فقير تنهنجي هيَء عمر آ پنڻ جي؟ جو وتين ٿو ٿاٻا کائيندو؟
گهر ۾ ويهي اهلل اهلل ڪر
فقير اهي لفظ ٻڌي اڃا واپس ئي ڪونه ٿيو ته هڪ حسين
جميل ڇوڪري سيلون ۾ اندر گھڙي آئي.
اهلل جو نالو.
حجم جون واڇون ٽڙي ويون.
هو خاني ڏانهن مڙيو ۽ ڏهين جو نوٽ ڪڍي فقيرياڻيَء جي هٿ
تي ائين رکيائين جو فقيرياڻي شڪي ٿي ماڻهن ڏانهن ڏٺو.
غوث بخش ڪنڌ هيٺ ڪيو .ته حجم جملو چيو غوث بخش
ماڻهو خير به ڏئي ته ڪنهن چڱيَء جاِء تي.
غوث بخش جي واتان لفظ نڪري ويا.
هائو ڀائو عمر جي تقاضا به آهي.
www.sindhsalamat.com 67
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
(ٽئين لڙي)
”عمر“ ـ 3
غوث بخش آفيس الِء تيار ٿيو .ڪالهوڪو ڏينهن موڪل جي
ڪري ڏاڍو بور گذريو هئس .ان ڪري آفيس ايندي .سڄي واٽ سوچن ۾
گم رهيو.
موٽر تان لهي آفيس جي در مان گذريو ئي مس ،ته صاحب جون
نظرون شيشي جي هن پار کان اندر ۾ لهندي محسوس ڪيائين.
هِن جھڪي وڃي سالم ڪيو ته سالم جو جواب نه مليس ،هن
هٿ وڌائي رجسٽر کڻڻ جي ڪئي ته آفيسر رجسٽر تي هٿ رکيو.
مسٽر غوث بخش اوهان کي خبر آهي ته ٽائيم ڇا ٿيو آهي؟
غوث بخش گهڙيال کي ڏٺو.
سائين! نو لڳي ويهه منٽ ٿيا آهن.
پوِء! صاحب ٿورو ڪڙڪائي مان وراڻيو.
غوث بخش وڏي ويچار کانپوِء چيو” .سائين سيارو آهي“.
www.sindhsalamat.com 68
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 69
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
گلناز
هوَء اڄ صبح صبح سان ٻڏتر ۾ آهي ته” :آخر ڪهڙو سوٽ پائي
وڃي“ الماڙيَء جي رينڪ مان هن ،چئن سوٽن کي ڪڍي بيڊ تي پٿاري
ڇڏيو آهي .کيس سمجهه ۾ نٿو اچي ته هوَء انهن چئن سوٽن مان ،آخر
ڪهڙي سوٽ جي سليڪشن ڪري! پيلو وڳو هن آپا ڪلثوم جي ميالد
۾ پاتو هو“ .نيرو وڳو آپا صغري جي ڌيَء واري سالگرهه ۾ پائي چڪي
هئي .فيروزي برٿ ڀريل ڊريس ،هن اڃا اڳئين هفتي ۾ اسڪول پڪنڪ
تي پاتي هئي .سفيد وڳو زري جي ڪم سبب ميالد ۾ ڪيئن پائي
وڃي؟ الئيٽنگ تي ڪو خاص مزو نه ڪندو“ سي گرين وري ٿورو ڀاري
(ڳرو) هو کيس هٿن ۾ کڻي هلڻو پوي ها“
هن پنهنجي ڌيَء کي سڏ ڪيو جنهن کي پڻ يونيورسٽي وڃڻ
۾ دير پي ٿي“.
هنن مان ڏس ڪهڙو سوٽ پايان .....هن منهن خراب ڪندي
گڏيَء کان پڇيو.
www.sindhsalamat.com 70
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 71
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ويندا هئا ۽ پاڻي پاڻي ٿي ويندا هئا ،هوَء ا ِم رباب سان تاڙو مالئي ،ناز
نخري سان گرهه ڏيکاري ڏيکاري کائيندي هئي.
سندس اهڙي روش ،مئڊمن کي بلڪل به نه وڻندي هئي ،ٻه ٽي
دفعا ته جھيڙا ٿيندي ٿيندي ٽريا هئا .هيڊ مسٽريس کي ،هن پنهنجي ڄار
۾ ڦاسائي رکيو هو ،هفتي ۾ بيڪريَء تان ڪيڪ ،مهيني ٻئي بنارسي
سوٽ ،هاال جي ڀرت ڀريل چادر ته ڪڏهن اڌ ڏنڀري جو ڀڳل ،وڃي ٽيبل
تي رکندي هئي ته هيڊ مسٽريس جون واڇون وڃي ڪنن سان لڳنديون
هيون ۽ هوَء ساڻس جھٽ ٿي وئي هئي!
وري جي امتحان ٿيندا هئا ،ته پيپرن کان پوِء عاليشان پارٽي
ڪري ڪالرڪن ،پٽيوالن ۽ ايڪسٽرنل کي ڍو تي ماني کارائي ڇڏيندي
هئي ،تنهنڪري سڄي امتحان ۾ هوَء واڻڪي ڳئون ،وانگر پئي بالڪن
۾ گهمندي هئي.
اڄ اسڪول ۾ ميالد هئي ۽ کيس سڄو انتطام سنڀالڻو هو،
ڪنهن کي نعت پڙهائڻي آهي ،ڪنهن کي گلن جا هار پارائڻا آهن ۽
ڪنهن کي مٿي ويهارڻو آهي ،اهو سڄو ڪم سندس بِلي هو ،تنهن
ڪري هن کي پاڻ کي ڪيئن ٺاهي رکڻو هو ،ڪهڙي ڊريس پائي وڃي ۽
ام رباب جهڙي لڳي” .هن ام رباب کي به مات ڏيڻ ٿي چاهي“
تنهن ڪري فيصلو نه پي ڪري سگهي ،ته آخر ڪهڙي ڊريس
پائي وڃي.
هوَء ٻن منٽن الِء بيڊ تي سڌي ٿي سمهي پئي.
اهو خيال ايندي ٽپ ڏئي اٿي ته کيس سڄو انتظام سنڀالڻو آهي
۽ متان ڪا ٻي مئڊم کانئس گوِء کڻي وڃي“ .جيئن اڳئين ڀيري ٿيو هو
”امتحان جو رزلٽ آئوٽ ٿيڻو هو“ ته صبح صبح جو ماڻس اچي
ويهي رهي هئي ،ته تنهنجي ننڍي ڀيڻ ليڪا لتاڙي چڪي آهي ،مڙس
کي ڇڏي انهيَء ڳالهه تي بضد آهي ته هاڻي هوَء ان سان نه رهندي،
www.sindhsalamat.com 72
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڪورٽ ۾ طالق الِء درخواست ڏيندي“ .ماڻهنس اهي سور کڻي اکين ۾
پاڻي آڻي ،اچي صبح جو ٺڪاُء ڪيو هو ته هوَء ئي کيس سمجھائي“.
موبائيل فون تي مٿو هڻندي ،هن کي دير ٿي وئي ۽ پويان
رزلٽ آئوٽ ٿي ويو .انائونسمينٽ جو شرف مئڊم زرينه کي مليو ۽
جڏهن هيَء اسڪول پهتي ته پروگرام ،پوئين پساهن ۾ هيو ،هن ڳڻي
ڳڻي زرينه کي ته گاريون ڏنيون پر ماُء ،ڀيڻ کي به نه بخشيو .جن جي
ڪري ساڻس هي ويڌن ٿي هئي.
سو هاڻي هن اهڙي رسڪ نٿي کڻڻ چاهي.
هوَء تڙ تڪڙ ۾ واش روم مان ٿي آئي ۽ سفيد ڪپڙا پائي
ڊريسنگ ٽيبل جي سامهون ٿي بيهي رهي.
هن فيس تي اسٽڪ هنئي ،هڪ هٿ سان منهن مهٽڻ شروع
ڪيو ۽ ٻيو هٿ پرفيوم جي باٽل ۾ وڌو ۽ ڪپڙن کي پرفيوم هڻڻ جي
ڪئي ته پرفيوم جي باٽل مان صرف هواِء نڪتي .پرفيوم ختم ٿي
چڪو هو .هن جو پارو ويتر چڙهي ويو ”هن کي به هاڻي ختم ٿيڻو هو“.
هن وڌي وڃي ستل پٽ کي ٿڏو هنيو جيڪورات جو ٻي وڳي
تائين موبائيل سان کيڏي کيڏي ستو هو!
اٿ چنڊا! هن مهل تائين ستو پيو آهين” ،گاڏي ڪڍي پرفيوم
آڻي ڏي“!
منور جو اٿيو ،ته سندس ذهن ڪم ئي نه پيو ڪري ،اکيون
مهٽي پڇڻ لڳو ته ڇا ٿيو آهي“.
”پڻهين مري ويو آهي“ غصي ۾ جواب ٻڌي هو ،ويتر وائڙو ٿي
ويو.
هزار جو نوٽ ٺڪاُء ٻوٿ ۾ ٿي ويس ،هي وٺ ۽ پرفيوم وٺي
آُء.....
www.sindhsalamat.com 73
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
منور هزار جو نوٽ کنيو هيٺ لهي باٿ روم ۾ هليو ويو،
ڪچڙي ننڊ مان اٿيل منور جو باٿ روم ۾ ويٺو ته ويٺو ئي رهيو.
مٿان ڏاڪڻ تان سينڊل جو آواز ٻڌي تڙ تڪڙ ۾ باٿ روم مان
نڪتو ته گلناز بيگم آڱريون کنڊيري ڀرپور بجو سندس ٻوٿ تي
گهروڙي هلي وئي....
”هي اوالد آهي ،چنڊي ،نڀاڳي ،ڪم چئه ته باٿ روم ۾ وڃي
ويهي رهيو آهي“.
ميالد جا مهمان پهچي ويا هئا ،مئڊم پريشانيَء جي حالت ۾
جيئن ئي هال ۾ پهتي ،ته زرينه کيس ڏسي مئڊم شاهده کي سرٻاٽ
ڪيو” .لڳي ٿو ته گهران رهڙون کائي پهتي آهي“.
هن کي باهه وٺي وئي ،وري جو اڳتي ٿي ته سامهون ام رباب
مرڪي چيس:
”نيٺ اڇو وڳو پاتئي نه ،مان ان ڪري نه پاتو ته تون ضرور
پائي ايندينَء“
دل چيس ته ميڪ اپ سان ڀريل ٿيلهو وهائي ڪڍيس پر.....
سڄو پروگرام خراب ڪرڻ نه چاهيائين ”اڳتي وڃي ڇوڪرين کي
هدايتون ڏنائين ۽ پروگرام ۾ لڳي وئي .هيڊ مسٽريس کي مٿي ويهاري
ميالد شروع ڪرايائين ،پر زبان سندس ساٿ نه پي ڏنو ....پروگرام جي
ترتيب خراب ڪري ويٺي .ام رباب اچي سهارو ڏنس ۽ پروگرام جيئن
تيئن ڪري پورو ٿيو .مٺائي ورهائي ،هوَء تڪڙ ۾ اسڪول مان نڪري
وئي .پويان هن جمال به ٻڌا ۽ ٽهڪڙو به سندس ڪنن ۾ گونجيو.
گهر اچي هن بيڊ تي ٿيلهو اڇليو ۽ سينڊل کي ائين ئي پيرن
سان اڇليو ،هڪڙو پادر مٿي وڃي هلندڙ پکي ۾ لڳو .ستل پٽهنس ڪر
کڻي اٿيو ته هن ٻيو پادر الهي کيس وهائي ڪڍيو” .هن چنڊي جي ڪري
منهنجو پروگرام خراب ٿيو“.
www.sindhsalamat.com 74
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 75
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
باهه کان اچي پاسو وٺندي آهي ،ته ڏي خبر اڄ وهنجي آئي آهين ”رات
خير ته هيو“؟
ممڙي ائين چئي چئي ويٺي اندر جي اوٻر کي ڇنڊا هڻندي آهي.
هوَء زرينه به ساڻس ٻٽ آهي ،جيڪا مڙس جي مڇرجڻ جا قصا ٻڌائي
همدرديون حاصل ڪندي آهي“ .ادي توسان ته ظلم آهي ،مڙس ڇڪي
مزاج جو مليو اٿئي“ .ائين ڪڏهن نه چيو اٿائينس ته ڪجهه پير سنڀالي
کڻ ،مئي روز ٿي پادر کائين“ مٿان وري چونديس ته چڱو ٿيو ادي جو
منهنجي شادي نه ٿي نه ته مونسان به اهڙي ويڌن هجي ها“.
هاڻي پڇيس ته ”کنڊي توسان شادي ڪندو ڪير“؟
ذهن ۾ دليل وڙهائي وڙهائي پاسا ورائيندي کيس ننڊ اچي
وئي....
صبح جو اسڪول الِء سنبرندي سندس ذهن ۾ سوين ترڪيبون،
خيال اچڻ لڳا ته اڄ انهن شودين جي ڇنڇري الهڻي آهي ،جن ڪالهه
مونسان ڪين گهٽايو آهي.
اقبال جا نڪ ۽ چپ وڍيندس ،ته ”کوڳ عمر اچي سٺ کي ِ ان
پهتي اٿئي ،اڃا مٿي ڇانو ئي نه ڪئي اٿئي“ پوِء ڇا پينشن سان النئون
لهندينَء؟
ان زري کي به بخش ناهي ڪرڻو ،جيڪا روز ٿي موچڙا کائي
اچي پر ،مڙي ڪونه ٿي.
گلناز بيگم آلن وارن کي سڪايو ئي ڪونه؟ اقبال جي هنيانَء
تي مڳ ڏرڻ الِء اِهو به سانگ رچايائين ته ڀلي ڏسي ۽ سندس اندر سڙي
۽ کيس اهو احساس به شدت سان ٿئي ته هوَء اڃان پنهنجي الِء ور به
ڳولهي نه سگهي آهي.
کيس اها به ترڪيب سجھي ته هوَء هاف ٽائيم ۾ ام رباب سان
ويهي جڏهن ناشتو ڪندي ته ”رات واري ماجرا وڌائي چڙهائي پيش
www.sindhsalamat.com 76
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڪندي ته ڪيئن اڪبر خان ٽن مهينن کانپوِء آيو .هن الِء ڪهڙيون
ڪهڙيون سوکڙيون وٺي آيو.
هالن جي سوسي ،ڀرت ڀريل چادر ،زري لڳل کسا ،حيدرآباد جي
مشهور بيڪريَء جا ڪيڪ ،ٺونٺ جيڏا ٻه موبائيل فون ،ٻارن الِء ڪپڙا
مطلب ته گاڏي سامان جي ڀري آيل ،اڪبر الِء هوَء اهڙو ته تاثر پيش
قبال جا ڪارڙا ئي مري ويندا.
ِ ڪندي جوا
هوَء جڏهن هيٺ لٿي ته بورچيَء ناشتو تيار ڪري ڇڏيو هو ،هن
ٽفن چيڪ ڪيو ته ٻاڪري ٻوڙ جو هڳاُء هن جي اندر ۾ لهي ويو .هن
مرڪندي پنجن سون جو نوٽ پرس مان ڪڍي بورچيَء جي تريَء تي
رکيو ته ”بورچيَء جون واڇون ٽڙي ويون ،هو ٿئنڪ يو چوڻ کان پوِء
مئڊم سان در تائين گڏيو آيو ۽ گاڏيَء ۾ ويهڻ تي کيس سالم ڪري،
خوشيَء مان موٽيو.
گاڏي اسڪول جي گيٽ تي پهتي ،ته ٻن پٽيوالن دروازو
کوليو .گاڏي مڙي اسيمبلي گرائونڊ تي پهتي ته هڪ پٽيوالي مئڊم
گلناز جو اچي دروازو کوليو ته ٻئي اچي ڊرائيور کان مئڊم جو پرس ۽
ٽفن باڪس ورتو.
گلناز گاڏيَء مان لٿي ته هٻڪار ٿي وئي .هن هڪ نظر اسٽاف
روم تي وڌي ،جنهن ۾ اڄ چهچٽو گهٽ هو .هوَء مڙي هيڊ مسٽريس جي
آفيس ۾ آئي ته مئڊم سورة ”ڪميل“ جو وررد پي ڪيو .هن مسٽررول
تي صحيح ڪئي ته مئڊم کيس ،عينڪ جي مٿان عجيب نظرن سان ڏٺو.
هن مرڪي کيس سالم ڪيو.
”مئڊم ڪنڌ هيٺ ڪري جواب ڏنو“.
هوَء آفيس مان نڪتي ،سامهون پٽيوالو هٿ ۾ سامان جھليون
بيٺو هو سندس منهن لٿل هو .کيس ڳالهه سمجھه ۾ نه آئي .هوَء تڪڙي
ٿي اچي اسٽاف روم ۾ پهتي جتي ٽيچرس سس پس واري انداز ۾
www.sindhsalamat.com 77
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 78
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
آخري رات
www.sindhsalamat.com 79
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
تائين باهڙي پئي ٽمڪندي آهي ،جنهن جو ڏس ،سڏ پنڌ تي پيو ملندو
آهي ڇو ته عام زمين کان سندن گهر پنجن کان ڏهن فٽن تائين مٽيَء
جي هٿرادو پيل ڀراَء ،تي اڏيل آهن ،جن کي پناهه ڪا ورلي هوندي ،نه ته
مڙئي خير .اهڙيون ئي حالتون ۽ پس منظر هن سان ڀي الڳو آهي ،سندس
گهر اڪيلو ٻيلي جي وٽ تي اڏيل آهي .بند کان لهندي سندس ڪانن
سان اڏيل جھوپڙي نما سندس گهر ،ڪنهن ٿر جي چؤنري جيان لڳندو
آهي ،گهر جي اوڀارين حصي ۾ ٿوڻين تي ٺهيل ڇپرو ،سندس اوطاق
آهي ،۽ اولهائين پاسي کان ڪانن سان ٺهيل هڪ ڪمرو جنهن ۾ ڏڪن
سان ٺهيل هڪ در جنهن کي ٻن مضبوط ٿلهين ٿوڻين سان ٻڌي ڇڏيو
اٿائين ۽ ان کان اڳيان اڌ کليل ورانڊو ٺهيل اٿس ،ان جي ڏاکڻي پاسي
ٿوري وٿيَء سان ننڍڙو ڇپرو ٺهيل اٿس ،جنهن ۾ هي رات جو جيون جا
لمحا گذاريندو آهي ،ان جي پويان سندس مال جو منهه ٺهيل آهي .جنهن
جو ِڳلو هن جي ننڍڙي ڇپري مان آهي .مال جي سانگي ۽ جوانيَء جي
سرحدن کي لتاڙي اچڻ ڪري ،هاڻي صرف مال جي نگهباني ڪرڻ ٻيلي
۾ گهمائڻ ۽ ڪاٺيون ڪرڻ جو شوق وڃي باقي رهيو اٿس.
ڪو وقت هو جو هو آزاديَء سان اسر ويل اٿي وڃي ،ڇنيَء کان
مال کي الهيندو هو ۽ نڙ جهڙي مڌر ساز سان ستا جاڳائيندو هو ،هاڻي ته
نـڙ وڄائڻ سان دم گهٽجڻ لڳندو اٿس ،کنگهه جي هڪ ڊگهي مالها ڳچيَء
۾ پئجي ويندس اٿس ،جنهن مان ڪالڪن کانپوِء وڃي جان ڇڏائيندو
آهي ،ان آزار کان ڪڏهن ڪڏهن دل جي حسرت مارڻ الِء نڙ کڻي
انگوشي سان ڇنڊي ڦوڪي وري رکي ڇڏيندو آهي.
اهي سندس جوانيَء جا ڏينهن هوندا هئا ،جيڪي اڄ سندس
هينئين تي اهو ڪالم ٻڌي هري آيا هئا ،هن کان ٿورو اڳ ڇنيَء جي
مٿان ڪالشن جا برسٽ ٻڌي ننڊ مان ڇرڪ ڀري اٿيو هو .ٿاٻڙندي وڃي
ورانڊي ۾ پهتو هو جتي سندس پٽ پنهنجي ونيَء سان ستل هو ،چمنيَء
www.sindhsalamat.com 80
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 81
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ٿي ويو هو .هي گهر جو اڪيلو سنڀاليندڙ وڃي بچيو هو .هڪ ننڍڙي
ڀيڻ ۽ هڪ ماُء ،مائٽن ۾ هجڻ ڪري هن کي ڪڏهن اهو محسوس ڀي نه
ڪرايو ويو ته هي ڪو اڪيلو آهي .قتل واري حادثي ۾ مڙس ٿي منهن
ڏيڻ واري اکر ،سندس پيُء ،کانپوِء سڄي ڳوٺ وارن جون همدرديون،
ساڻس وڌيڪ هيون .هر ڪو پيو جيَء ۾ جايون ڏيندو هئس ۽ گھور پيو
ويندو هئس .اسماعيل جي ته اهڙي ٿي وئي هئس جو پل ڀي پاڻ کان پري
نه رکندو هئس .اسماعيل هڪ سپرونج سگھڙ هيو ۽ ان سان گڏ نڙ تي
بيت اهڙا چوندو هو جو ڳوٺ وارن جون دليون مست ڪري ڇڏيندو هو.
جڏهن ڪڙمي ڪم ڪار تان ٿڪجي ايندا هئا ته اهڙين دوڪان واري
ميدان تي اچي ميڙو ڪندا هئا .حال احوال کانپوِء ڪچهري جو آخري
ائٽم نڙ بيت هوندا هئا .اسماعيل نڙ ڀي ڏاڍو سريلو وڄائيندو هو ،پر هو
ڪچهريَء ۾ بيت ڏيندو هو ۽ ساڻس نڙ تي سنگت هڪ درويش نما ،جانو
ڪندو هو ،جنهن جي الِء اهو مشهور هو ته هو اهلل لوڪ درويش آهي،
جنهن جي بڻ بڻياد کان ته ڪو ڪو واقف هوندو هو ،باقي عام ماڻهن
کي اها خبر هئي ته اهو ڪرم شاهه بخاريَء جي درگاهه جو فقير آهي.
جيڪا سڏ پنڌ تي ڳوٺ جي اولهه ۾ واقع هئي .جانو درويش نڙ وڄائيندي
اکين مان رت روئيندو هو ،۽ اسماعيل سانوڻ فقير جا بيت اکيون بند
ڪري پيو وڏي واڪي چوندو هو ۽ سڀ ڳوٺ وارا خاموشيَء سان ٻڌندا
هئا.
هي ڀي اسماعيل جي ڀر ۾ ويٺو بيت ٻڌندو هو ۽ جانو درويش
کي چتائي ڏسندو هو ،هڪ ڏينهن هن اسماعيل کان پڇيو ته هي درويش
نڙ وڄائيندي روئندو و آهي .اسماعيل چيو هئس ته تون اڃا اهي مامون
پروڙي نه سگهندين ،اهي عشق جون چوٽيون آهن ،تون اڃا ٻار آهين.
ائين هن ۾ وڌيڪ تجسس پيدا ٿيو هو هڪ ڏينهن هن اسماعيل کي چيو
مان نڙ وڄائڻ سکندس ۽ تو سان سنگت ،بيتن تي مان ڪندس .پوِء پورو
www.sindhsalamat.com 82
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 83
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 84
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 85
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 86
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
آهي ته پڻهنس اکر وارو هو .ان وقت ڪمدار کي ڪجهه به سمجهه ۾ نه
پيو اچي ته هو ڇا ڪري آخر ڪاوڙ ۾ مٺيون ڀڪوڙيندي چيو هيائين ته
اسماعيل تون آيو آهين نه ته هن مهل االئي ڇا ٿي وڃي ها ـــ باقي هي نه
منهنجا مائٽ آهن ۽ نه ئي مان مٽي ڪندس ،باقي عزت جو پلئه مان
ضرور وٺندس .اسماعيل سڄي واٽ سوچن ۾ غرق رهيو هو ۽ هي ڀي
ماٺ ميٺ ۾ گهر اچي سمهيو هو .توڙي جو ملوڪان جو انجام به هئس.
صبح اڃا پنهنجو جلوو نه پسايو هو جو ملوڪان ڇيڻو دکائڻ آئي ۽ هن
کي منهن ۾ دونهون ڏئي اٿاري ۽ منهن خراب ڪري هلي وئي ،هن اهو
سڄو ڏينهن سوچن ۾ گذاريو ،شام جو هن پنهنجي ماُء کي سڄو احوال
ٻڌايو ته ماڻهنس ڪي پهر ته سوچيندي رهي ڄڻ سڪتو تاري ٿي ويو
هئس.
آخر ماڻهنس فيصلو ڪيو ته ڪمدار ڏي نياڻي ميڙ ڪري
ويندي ،من هو سندس عرض قبول ڪري .پر ڪجهه نه وريو ڪمدار زال
کي چئي ڇڏيو ته ان مائي کي چئه ته هتان هلي وڃي منهنجون اکيون
رت ٿيون ڇڏين .ٻنهي گهرن ۾ ڄڻ ماتم برپا ٿي ويو .ملوڪان جي ماُء
حيران رهجي وئي .هيڏو ڪجهه ٿي ويو ۽ مون کي ڪا به خبر ناهي ،هن
ڪمدار جي ڀر ۾ اچي ڀڻڪيو .ڪمدار ٻه مڪون وهائي ڪڍيس هي سڀ
ڪجهه تنهنجي ڪري ئي ته ٿيو آهي .چاڙهه پنهنجي ملوڪڙي کي مٿي
تي ملوڪان روئي رهي هئي .ان کي اها ته ڪل ئي ڪونه هئي ته انهن
معاملن ۾ ڪو ائين به ٿيندو آهي.
اها رات هي سمهي نه سگهيو هو .سڄي رات سوچن جي ور
چڙهي وئي هئس .رات جي پوئين پهر هن فيصلو ڪري ورتو هو ته هاڻ
هو ،ملوڪان کي ڀڄائي ويندو ،ٻي رات هو ملوڪان کي ڀڄائي ويو هو.
پويان جي ڪا ڪل ئي نه رهي هئس ته سندس ڀيڻ ۽ ماُء ڪيئن
هونديون .هن اهو درد تڏهن محسوس ڪيو جڏهن ملوڪان سندس پٽ
www.sindhsalamat.com 87
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
کي جنم ڏيندي هن کان هميشه وڇڙي وئي هئي .اها هڪ سرد رات هئي.
ملوڪان کي سور ٿيا هئا هوَء ضد ٻڌي بيٺي هئي ته هڪ دفعو هينئر جو
هينئر امڙ وٽ وٺي هل.
هي حالتن کي مجبور ٿي ڳوٺ اچي رهيو هو جو ،ان جاِء تي
(جتي هينئر گهر اٿس) ،ملوڪان کي پٽ ڄائو هو ۽ ڪجهه پلن کان پوِء
کانئس موڪالئي وئي هئي .هن فيصلو ڪري ڇڏيو هو ته هاڻ هو اتي
ئي پنهنجي زندگي جا لمحا گذاريندو .اهي ڏينهن کيس شدت سان ياد
اچڻ لڳا .هاڻ ته هو به زندگيَء جي راند هارائي چڪو هو .پر سندس
دشمنيون اڃا ڪمدار جي ڀائٽي جي پٽ سان هلندڙ هيون ،جنهن اڃا
ڪالهه ئي پٽهنس سان زمين جي مامري تي ڇنيَء وٽ ڏند ڏنا هئا.
پڻهنس جيان پاڻ به ارڏو ٿي پيو هو ،هاڻ ته اچي کيس فڪر ورايو هو ته
متان ملوڪان جي آخري نشانيَء جي به هو حفاظت نه ڪري سگهي .ان
ڪري هي هي هڪ دفعو وري اٿيو ۽ ورانڊي ۾ سمهيل پٽ کي ڏسڻ
ويو .پٽهنس گهري ننڊ ۾ ستل هو .هي موٽي اچي ،مٿي کي هٿ ڏئي
ويهي رهيو هو .ريڊيو بند ٿي چڪو هو ،دير دير سان ٻاهران کڙڪو ٿيو،
هي اٿي کڙو ٿيو چوڌاري فائرنگ شروع ٿي وئي ،هي پٽ ڏانهن ڀڳو،
ورانڊي جي در تي بيهي رهيو .پٽ کي ٻاهر نڪرڻ کان روڪڻ لڳو.
اوچتو گوليون سندس سيني مان پار ٿي ويون.
صبح سان هڪ ٻي قبر کنئي وئي .ملوڪان جي ڀرسان کيس
دفنايو ويو .اڃا به اتي ٻه قبرون موجود آهن ۽ هڪ گهر ـــ جنهن ۾ اڃا به
ڏيئو ٻرندو آهي.
www.sindhsalamat.com 88
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پنهل جيئن ئي گاهه پٺي مان واندو ٿي ،الئيف بواِء جي ڳريل اڌ
چڪي هٿ ۾ کڻي تيل جي شيشيَء ڏانهن وڌيو ،ته تيل جي شيشي خالي
ڏسي ،کيس ڍڪر اچي ويا.
”ابول تيل کي به اڄ ختم ٿيڻو هو“.
هن خالي شيشيَء کي گهروڙي بجو ڏنو.
سامهون لڳل آئيني ۾ پنهنجي ڪيفيت ڏسي ٿورو مرڪيو ۽
پنهنجي منهن چوڻ لڳو.
”وڏن ماڻهن جيان مان ڀي لڳي ٿو ته نفسياتي مريض ٿي ويو
آهيان“.
هل ڙي پنهل اڄ الئيف بواِء سان ئي الئيف کي اڳتي وڌاِء.
پنهنجو پاڻ کي جملو چئي هو سيٽي وڄائيندو ٻاهر نڪتو.
جوڻس ڀانان چلهه تي ويٺي ماني پي پچائي .کيس سيٽيون
وڄائيندو ڏسي پڇيائين
”خير ته آهي“.
”ها هو رات تيل جو منهن ڪارو تو ڪيو آ“ .پنهل مزاحيه انداز
۾ پڇيو.
مان ڪونه ڪيو آ ،اهو ماڻهين پي مٿي کي مالش ڪرائي مالش
ڪري ڪري هاڻي ته ويڻيَء ۾ سور ٿي پيو آ .لولي کي به زبرو ڌڪ
هڻي نٿي سگهان“ .اڄ جي مانيَء جون وٽيون پاسا برابر نه هجن ته منهن
ڪنو نه ڪجانِء“ .ڀانان ڪن کڻائيندي چيس.
www.sindhsalamat.com 89
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 90
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 91
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 92
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 93
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ٽن مهينن ۾ ڪاڄ ٿيو .ڀانان هٿن کي ميندي الهي اچي پهتي.
پوِء خبر پيئي ته عورت جي خوشبوِء ڇا هوندي آ .باسمتي چانور جي
هڳاَء جهڙي ،رابيل جي سڳنڌ جهڙي ڀانان سڳي سؤٽ ـــ اچي جو گهر
کي سنڀاليائين ته گهر کي ڀاڳين جو گهر ڪري ڇڏيائين .عصر جو اٿي.
مال کي ڪونر کارائي چئونري کڻي گوڏن ۾ ڦاسائي پهريون گوهو
ڪڍي ته چئونري شوشو جي آواز کان شروع ٿئي ۽ ڪنن تائين گج سان
ڀرجي وڃي.
کير مکڻ پنهنجو اڌ پاڙو لسي وٺڻ الِء ،ٿانَء جھليو بيٺو هجي.
لوٽا ڀريندي ٿانون ۾ وجھندي وڃي بسم اهلل ،بسم اهلل جا لفظ چپن تي
ـــ ڪڏهن به منهن تي گنج ڪونه پيس.
آچر جو ڏينهن ٿئي ته شام سان ئي پاڙي جا جوان ڇوڪرا پنهل
جي اوطاق ۾ منڊلي مچائي ويهن.
هاڻي تون ڪهڙي ڪالس ۾ ٿو پڙهين؟ پنهل.
بي ايس سي ۾؟ ڇوڪرو!
۽ تون دالور؟ پنهل
آِء آر ۾؟ ٻيو ڇوڪرو.
اڙي يار امان ڀٽي خوش آ.....
ها پنهل صفا ڀڙ لڳو پيو آ.....
اڃا ڊريسنگ ٺيڪ ٺاڪ اٿس يا.....
بابا اسان کي به ماري ٿو وڃي!
پنهل ٿڌو شوڪارو ڀري چوي ٿو يار ماڻهو ته ناهي .مکڻ آ
مکڻ....
ائين ڳالهين جا دؤر هلن .ڪچهريون اڌ رات تائين برقرار.....
نوجوانن جي هٿن ۾ وڏا وڏا موبائيل .هر ڪو ڪرت سان لڳو
ويٺو هجي.
www.sindhsalamat.com 94
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 95
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 96
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 97
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
2001ع ۾
”هان ڇوڪريَء کان رڙ نڪري وئي“
”ايترو ننڍو آهين“ ٽهڪ ڏيندي ڇوڪريَء چيو هئس!
”ها زماني وڏو ڪري ڇڏيو آ“ .پنهل
”زمين گهڻي ٿي“.
36ايڪڙ ....پنهل
سڀ پنهنجي نالي تي اٿئي؟ ڇوڪري.
بابي جي نالي تي آ .بابو گذاري ويو آ .کاتو بدليو ڪونهي“.
پنهل
سڀئي آباد اٿئي؟ ڇوڪري.
ها .کجين جا باغ آهن .....پنهل
کارڪون ڪڏهن کارائيندين ....ڇوڪري.
جڏهن حڪم ڪيئي؟ .....پنهل
ڏٽو ته ڪونه پيو ڏئين؟ڇوڪري.
تو پهريان ئي چئي ڇڏيو آهي ته ڪوڙ نه ڳالهائجانِء ....پنهل
واعدو پڪو؟ ڇوڪري.
”ها پڪو واعدو ....پنهل
”دوستي پڪي؟“ ڇوڪري.
”ها سائين“ .پنهل
”سائين نه مٺا“ ڇوڪري.
”کارڪن کائڻ کانپوِء“ ....پنهل.
”نه هاڻي سان ئي“ .....ڇوڪري
”جي مٺا سائين“ ....پنهل
”ڇڏي ته نه ڏيندينَء“ ڇوڪري.
”توکي ڪو ڪافر ڇڏيندو“ .پنهل
www.sindhsalamat.com 98
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 99
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 100
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 101
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
جنڊو پاڙو
سندس زندگيَء جو ڏکن وارو باب هاڻي پورو ٿي چڪو هو .هو
گھوٽ بڻجي ويو هو ،تڏهن کان ،جڏهن سندس ئي آفيس جي
سيڪريٽريَء پنهنجي وڏور ڌيَء جو سڱ ،کيس ڏيڻ جي پڪ ڏني هئي.
ڀال هڪ معمولي ڪالرڪ جي ڇا حيثيت هئي .جيڪو ٽن ماڻهن جي
ڊيوٽي ڀريندو هجي .وڏي صاحب جي ڀاڄي وٺي اڃا مس پهچندو هو ته
سيڪريٽريَء جو سڪيلڌو پٽ اچي هنج ۾ پوندو هئس .جنهن کي آفيس
جي باغيچي ۾ کيڏائيندو هو ۽ موڪل ۾ سيڪريـٽريَء کي گهر ڇڏڻ الِء
ڊرائيور جي سيٽ به سنڀاليندو هو .اهي سڀ ڪم خوشيَء سان ڪري
ڪٺ
ويندو هو .ڇو ته سندس ڄنگهون بابهنس جي گڏه ِه هڪلي هڪلي ِ
جو ٿي پيون هيون ،ڀال کٽيَء جي به ڪا زندگي! سندس تن ڀل کڻي
ڪيڏو به ميرو هجي پر هو ٻين جي ڪپڙن مان مر ،پنهنجي من جيان
ڪڍي ڇڏيندو هو .هو جڏهن پيَء کي ڪپڙن جي گڏهه ڀرائي ميرواهه تي
ڇڏڻ ويندو هو ته پاڻ کي سپر ايڪسپريس جو ڊرائيور محسوس ڪندو
هو .سندس من ۾ اٿاهه خواهشون ڪر کڻي ننڊ ۾ پئجي وينديون هيون،
شام جو ملڪي گهر هجڻ ڪري در در تان خيرات جي ماني وٺندي،
قسمت جي ديوي جاڳي پئي هئس .مئٽرڪ کانپوِء کيس نوڪري ملي
وئي .هن جا ته ڄڻ ڀاڳ کلي پيا ،هاڻي هو نه پيُء جي گڏه ِه هڪالئيندو
هو ۽ نه ئي شام جو ماني وٺڻ ويندو هو .مهيني جي پگهار مان پنهنجي
پورت ڪري ويندو هو .ساڳي زندگي جو بس رخ مٽائي ڇڏيو هيائين.
هاڻي هو ننڍڙي ڀاڳل جي بدران عمران کي کيڏائيندو هو .اڳي گڏهه کي
هڪليندي پاڻ کي سپر ايڪسپريس جو ڊرائيور سمجھندو هو .هاڻي هو
www.sindhsalamat.com 102
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 103
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پيس ،چپ ڦڙڪڻ لڳس .ڪراڙي رئي جي ڪنڊ سان پنهنجين ڏار ڏنل
اکين جون پڇڙيون اگھيون جن ۾لڙڪ ڪنهن جوڌي جيان ڄڻ ڦاهيَء
چڙهي ويا هيا ۽ صليب سندس ڳچيَء ۾ پئجي ويو هجي .هن سڏڪڻ
جي ڪوشش ڪئي پر سڏڪي نه سگهي.....
نڙيَء مان مٿي چڙهندڙ سڏڪو هيٺ لهي ويو ،ائين جيئن
سانجھيَء ويل سج ڏسندي ڏسندي کڻي گهت هڻندو آهي .اها ويل هئي
جنهن ويل ڪنهن جي زندگيَء جو سڄو پورهيو لفظن ۾ لڙهي رهيو
هو .سندس پٽ جي مک تي مايوسيَء جي مرڪ هئي .هن ڦڪي مرڪ
کي سيڪريٽريَء جي لفظن ۾ توريو ڦڪي مرڪ وارو پڙ ڳرو هو ٻئي
طرف سندس اميدن جي دنيا هئي جيڪا پنهنجا سڀ رنگ کڻي آئي
هئي ،جنهن ۾ صرف هڪ رنگ ڪونه هو ،پيلو جنهن سندس پيُء ،ماُء
جو ساٿ ڏنو هو .سندس مک سج لهڻ جا منظر پيش ڪري رهيو هيو.
هو سيڪريٽريَء سان ڪار ۾ چڙهي هليو ويو هو .پنهنجي پيُء
ماُء جي منهن کي رنگن جي بازار مان پيلو رنگ ڏيارائي.
سندس پيُء ٿڪل قدمن سان ڪپڙن جي گڏهه ڀري زندگي سان
وڙهڻ ميرواهه ڏي هوريان هوريان نڪري ويو هو .سندس ماُء چاڏيَء ۾
پيل چانورن لپ ڪڍي ڇڄ ۾ وڌي هئي .جيڪي ڌوپڻ کان اڳ لڙڪن
سان اڌ آال ٿي ويا هئا ،۽ هيُء هيو جو سڪون جي تالش ۾ سيڪريٽريَء
جي گهر اچي پهتو هو ،ندامت جا آثار کڻي .سندس هٿن تي ميندي هڻڻ
کان اڳ کانئس ”جنڊو پاڙو“ لکرائي ورتو ويو هو .هن جيون جي راهه ۾
اهو سڀ ڪجهه سکئي گذارڻ الِء ڪيو هو .پر سندس هٿن تي مينديَء
جو رنگ نه چڙهيو هو .اهو ئي پيلو رنگ سندس ذهن ۽ هٿن تي چٽجي
ويو هو .هن سڄي ماحول کي ڪنهن سانجھيَء ۾ گم ٿيندي محسوس
ڪيو هو .سندس مک ڦڪي ـــ کل سان ڄڻ مذاق ڪري رهيو هو .جنهن
به هن تي کلي ڏند پئي ڪڍيا .هو .جڏهن سندس شادي ٿي هئي ته هو ته
www.sindhsalamat.com 104
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 105
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
لڳو هو .ڪڏهن ڪڏهن ته کيس غريب هجڻ تي چئي ڏيندو هئو ته ”تو
وٽ ڇا هيو؟ مونکي بال کاڌو ،جو توکي پنهنجي ڌيُء جي ڪرمن ۾
هنيم“.
هن مرد جي رشتي ۽ حيثيت کي ڪرندي محسوس ڪيو .هن
جي اڳيان مثالي زال ۽ مڙس وارو رشتو ٺٺوليون ڪرڻ لڳو .جيڪو
ڏکئي وقت ۾ هڪ ٻئي جو ساٿ ڏيندو آهي.
هو پنهنجي ماضيَء کي ياد ڪري سڏڪي پيو .سوچن جي ٻه
واٽي تي ٽنگيل رهيو ،ڪڏهن سڀ ڪجهه ڇڏي ،پيُء ماُء ڏانهن موٽڻ جو
پئي سوچيائين ته ڪڏهن اوالد جو سوچي لڙڪ لڙي ٿي پيس ،وري
ڪڏهن زال جا ابتا سبتا طعنا ڪنن ۾ ٻرڻ ٿي لڳس ،هو فيصلو نه ٿي
ڪري سگهيو ته ڇا ڪري؟!
هن جا قدم بي اختيار ڳوٺ ڏانهن کڄڻ لڳا .گهر اچڻ شرط کٽ
تي پيل ماُء جو مٿو چميائين ۽ پوِء بي اختيار هلندو ميرواهه تي اچي
پهتو هو ،جتي سندس پيُء لٽا پئي سٽيا ۽ پنهنجي دنيا کان بي نياز لٽن
جي سٽڪي ۾ مهو هو ،هن سڏ ڪندي سڏ ڪيو .....بابا ....بابا ....ب....
ب ....با!! ....۽ هن جا سڏڪا لٽن جي سٽڪي ۾ دٻجي ويا هئا!....
پاڻيَء جي وچ ۾ پڻهنس ٻانهون کولي ڄڻ سڏ ڪيس ،هي اڻ
تارون هوندي به پاڻيَء ۾ لهي پيو .زندگيَء جي ڪن مان آزاد ٿي آيو هو.
پاڻيَء ۾ گوپاٽا کائڻ لڳو ته پڻهنس ،مٿي ڪري ڀاڪر ۾ ڀري وتس.
پڻهنس جو سينو سفينو ٿي پيو هو ۽ هي ان ۾ منهن لڪائي سڏڪي
پيو .گهڻي دير کانپوِء هو پيَء جي اکين ۾ نهاري ٽب ۾ پيل ڪپڙن
ڏانهن وڌيو اجرڪ کڻي ،پنوڙو ٺاهي داٻڙي تي سٽڻ لڳو .سندس وات
مان شو جو آواز نڪتو .جيڪو آزاديَء جو آواز هو.
www.sindhsalamat.com 106
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پهرين ملهه
هو سوچي ٿو ،سڀاڻي واري مالکڙي ۾ کيس ڪهڙيَء ريت ملهه
وڙهڻي آهي .رڳو وڙهڻي نه آهي ،پر کٽڻي به آهي“ .هو وڌيڪ سوچي ٿو.
”سندس مقابلو ڪهڙن ملهه پهلوانن سان ٿي سگهي ٿو ،جي علينواز ڦل
سان ٿيو ته هائو ٻيلي علي نواز به ٺاهوڪو ملهه آهي ،جهڙو قد ڪاٺ ۾
آهي اهڙو وري داَء جو به ڀلو آهي .ڦنڊي يا اندرئين مان ڪو نه ڄاڻي ،هٿ
ڦٻائي چاڙهي وجھندو ۽ پوِء مٺين جي زور تي سامهون واري کي ڀاڙي
ڪيو ڇڏي .ها ،جائي ،هو ارباب ڀٽي به ته آهي نه ....مڙس ٻيلي زور آور
آهن .چوندا آهن ته داـُء دشمن جو به نه وڃائجي“.
حاڪم شاهه پٽ واري جو ميلو هجي ،ميلي ۾ اعواڻ ملهه،
ملهن کي راتاها ڏيئي ڇڏيا هجن .هر هر ڪڏي ميدان ۾ پي آيو .اچي
پڙهو گهمرائيائين” ،آهي ڪو نـر سنڌيَء جو ٻچو ،جو ميدان ۾ لهي
اچي ،آئون چار ملهه ماري هاڻي پڙ پالو ڪيون ٿو وڃان“.
”هاِء ڙي ارباب ڀٽي هاِء!“ اصل ڪاوڙ ۾ڳاڙهو ٿي ويو .ڪکين
تي هٿ رکي پڙهو ٻڌي ميدان ۾ وڃي نروار ٿيو .مرشد شمن شاهه کي
پيرن تي هٿ رکي چيائينس” ،قبال پاڻي ِسر کان مٿي چڙهي ويو ،هاڻي
دل سان موڪل ڏي ۽ دعا ڪر ته ان اعواڻ جي ٻچڙي کي سنڌين جو رت
ڏيکاريان“.
”ڀٽي ،ملهه جوش سان نه پر هوش سان وڙهبي آهي “.شمن شاهه
اکين ۾ اکيون وجھي چيس.
www.sindhsalamat.com 107
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 108
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پوِء جڏهن ٻنهي سندرا سنڀاريا ته مڙسن ڏهه منٽ ته رڳو هڪ
ٻئي جا پاڻي ڪڇيا ۽ پوِء اندريون ،جانٺا ،مٺين جا مروٽا ،گوڏا کوڙ،
لڳي پئي هئي .پر ڪير ڪنهن کي جاِء ئي نه پيو ڏي.
پوِء اعواڻ ڄنگهه ويجھي ڪئي ته ڀٽي ،پٽي جانٺو وهائيس ،ڄڻ
هٿوڙو وهائي ڪڍيائينس .اعواڻ جي ڄنگهه لڏي وئي ۽ اهل ڪري بيٺي.
ڀٽي پير پختو ڪري ٺڪاُء جو ٻي ڄنگهه ۾ جانٺو هنيس ته اعواڻ جا
هوش خطا ٿي ويا .مٿو مٿي سان مالئي ،اتي وڃي .ٽوڙيائينس ،جتي
سڪي پٽڻ هئي.
ٻانهين ۾ ڪوڪرا پئجي ويا .الئوڊ اسپيڪر واري رڙ ڪري
چيو” ،کڻ پنهنجي ڀاُء کي .هيئن هوندو اٿئي سنڌين جو ڌڪ“.
”ابا پٽين جو همراهه کي ته همراهه ريهان کنئان لڳو پيو آ“.
ڪنهن چيو” .هي ڪيئن ماريئي لعل جوان“
ڪو ڪلهن کان پيو زور ڏئيس ته ڪو مٿو پيو دٻائيس ته ڪو
پيرن جون تريون پيو مهٽيس .کڻي وڃي ٻانهين وٽ رکيائونس .ماڻهن
جون جھمريون لڳل هيون .ارباب اولهاهين پاسي کان جو پئسا وٺڻ بيٺو
ته ڪالڪ رڳو پئسا پي ورتائين .پورو پوتڙو پئسن سان ڀري ڳنڍ ڏئي
رکيائين .واندو ٿي اچي مٿان بيٺس” ،ڪندين ٻي؟“
اعواڻ ڪنڌ کڻي هيٺ ڪيو.
شمن شاهه بادشاهه هر هر ڦري ارباب جي پٺي پيو ٺپي.
”واهه ڙي ارباب تنهنجي ملهه“.
”سو اهڙو ڪو ملهه لڳي ويو ته ڇا ٿيندو؟ اسان جا ته ”ويهه به
ويا ته ڇويهه به ويا“ .هڙ هلي ويندي .منهنجن ته خوابن تي به پاڻي ڦري
ويندو .ننڍڙي نهال جو ڇا ٿيندو؟ سندس سالياني في ۽ هاسٽل جو خرچ
ڪٿان ايندو؟
www.sindhsalamat.com 109
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 110
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 111
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 112
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
”هاِء ڙي دنيا ،تنهنجا رنگ ،ڪٿي چور سڃا ته ڪٿي ڍور سڃا“.
وري کٽ تان اٿي گهڙامنجيَء ڏانهن وڃي ٿو ۽ اتي پيل ڪٽ جي وٽي
۾ پاڻي اوتي ٻه ڍڪ ڀري خار مان پاڻي هيٺ هاري بڇان ۾ چوي ٿو،
”خداِء جي مار پوندن ،کير ته پيئن ٿا پر اها تميز ڪونه اٿن ته ٿانُء کڻي
ڌوئي ڇڏين“.
هن کي کير کان ڄڻ ،الرجي ٿي پئي هجي .انهيَء کير کان
جنهن کيس پالي تاتي وڏو ڪيو ۽ اهڙو پهلوان بڻايو ،جو ميدان ۾ لهڻ
کانپوِء ماڻهن کان ڪوڪرا ۽ رڙيون نڪري وينديون هيون .آواز ايندا
هئا” ،ادا لٿو آ نواب پهلوان“.
”هاِء ڙي هاِء نواب پهلوان تنهنجي نوابي “.هي پنهنجي منهن
ڀڻڪي کٽ تان اٿي ٿو ته کٽ مان ٽڙڪاٽ نڪري ٿا وڃن.
پڻهنس ڪنڌ مٿي ڪري پڇي ٿو” ،اڙي نواب ڇا ٿيو اٿئي ،دل
۾ ڪو گدڙ ويٺو اٿئي ڇا؟“
”خير آ ،خير آ ،ساهه نه وڃئي ،هاڻي مان ،پاڻ ئي سڀ ڪجهه
سمجھان ٿو .پوڙهو ته ڏس اڃان چؤنڪيون نٿو ڇڏي .هروڀرو اچي ڍٻي
اڏي ويهي ٿو رهي .جڏهن ته مون کي خبر آهي ته سڀاڻي چوٽيَء جا ملهه
اچي پڙ ۾ لهندا ،اهو ميدان هن ميدان کان وڌيڪ آهي .هيَء ته پنهنجي
کيتي آهي جنهن مهل کيڙيس “.ايئن چئي هو زال ڏانهن ڏسي ٿو ،جنهن
جا سنگ اڃان پڪل آهن .جوڻس ڪر ڀڃي کيس سڌير ۾ هجڻ جو ڏس
ڏئي ٿي ۽ پاسو ورائي ڍونگل وهائي ٿي ڪڍيس” ،مڙسالو ته ڏس ،اڃان
پاڻ کي 25سالن جو ٿو سمجھي .اڇو مٿو ،اٽو خراب ،اهي طاقتون پاڻ
وٽ سنڀالي رک ته متان ڪو پهلوان هڻي جانٺو ،ڄنگهه نه ڀڃي
وجھئي!“.
www.sindhsalamat.com 113
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 114
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 115
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
انعام ڏنو ويندو .“.سنها ٿلها ملهه پاسو ڪري ويا ۽ سڀني ويهي آخري
ملهه ڏسڻ چاهي.
سيد بادشاهه هٿ وجھندي ئي اچي سرور کي پٽيو آهي .گهمائي
گهمائي هيٺ الٿائينس ته سرور پير مضبوط ڪري ويو .وري اکري
مهري ڪري داُء ڪيائينس پر اهو داُء به سرور بچائي ويو .وري ڇڪي
جانٺو هيائينس ،ته به سرور جانٺو ڪڍرائي ويو .اؤن ڪٿان سرور ڍاڪ
تي ٿو چڙهي وڃيس ،شمن شاهه بادشاهه ٻوڙي الٿس ،پٽي وڃي جو پٽڻ
تي هنيائيس ته سرور جتوئي ٿيڙ کائي اٿيو.
ٻانهين مان ڪوڪرا نڪري ويا ،ماڻهن کيس دل کولي داد ڏنو
۽ کيسا کولي پئسا ڏنا ،ايترا پئسا پيس جو سيد اصل وٺڻ ۾ آزرتو.
اصل پوتڙو پئسن سان ڀرجي ويس ،ڳنڍ ٻڌي اچي ميدان ۾ رکيائين .پر
اهڙو پهلوان به حرام کان بچي نه سگهيو ۽ جڏهن ڄنگهه جي طاقت ختم
ٿي ته ماٺڙي ڪري وڃي رڳو ٻي ملهه وڙهڻ لڳو.
آهي دارومدار پهلوان جو پاڻ تي .يا پنهنجي جان جي حفاظت
ڪري يا وري چقمقي دنيا ڏانهن ڇڪجي وڃي .ڇو ته دشمني جواني
سان ٿيندي آ پوڙهائپ ته پاڻ دشمني آهي.
هي سڀاڻي واري مالکڙي کي ٽلي ٿو ته ڪيئن ان ۾ سوڀ
ماڻڻي آهي؟ جڏهن ته ماڻهن جا هشام هوندا .اهي جھمريون ،مڱڻهار
فقيرن جي وڄ وڄان ،دهل تي ٽاهو ،پر اهي سڀ کيل تماشا کٽڻ واري
جي الِء هوندا آهن ...هارائڻ واري الِء رڳو ندامت ۽ شرناِء جو رينگو،
شرناِء به ڄڻ هار تي ماتم ڪندي آهي .خبر ناهي منهنجي داَء تي شرناِء
ڪهڙي وڄي؟
”بس داُء هڪڙو ڪندم ،جي لڳي ويو ته ”الئي ،نه ته ڇائي“ اصل
استاد ابراهيم ڦلپوٽي واري ملهه وڙهبي .کپائي جانٺو هڻبو ۽ مٿان ٻيو
جانٺو هڻبو پوِء کٽائي قسمت.
www.sindhsalamat.com 116
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 117
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
هي پهريان درگاهه تي حاضري ڀرڻ الِء وڃي ٿو .بوڇڻ سان پير
سائين جي دروازي واري چائنٺ ڇنڊي اندر وڃي ڪنڊ ۾ ويهي ،قل
پڙهي ،اولياَء کي بخشي ٿو .ٻئي هٿ مٿي ڪري ،اکين ۾ لڙڪ آڻي دعا
گهري ٿو” .اي اهلل جا پيارا ،منهنجو حال توکي معلوم آ ،منهنجي اندر
متل هن طوفان کي تون کي ڄاڻين ٿو .جڏهن ته هي سارو لوڪ اهو ٿو
چوي ،ته نواب ۾ هاڻي اها رت ناهي رهي .مڃان ٿو اهو جوانيَء وارو دم
ناهي رهيو پر اڃان جذبو جوان آهي ،مان پاڻ مان مايوس ناهيان ،پر
صرف مايوسي ،اوالد جي مستقبل جي باري ۾ ٿي رهي آهي .نهال جي
اسڪول جي في ،گهر جو خرچ ،اٿي ويٺي ،ٻيو ڪو حيلو وسيلو
ڪونهي ،اوهان اوليائن جون درگاهون حيلو وسيلو آهن .اڄ ڪا واهر
ڪر “.ائين چوندي هن پاڻ کي بيوس ۽ الچار سمجھيو .سندس اکين مان
لڙڪ وهي پيا .ايتري ۾ بيا ملهه به اچي دعا گهرڻ الِء روضي ۾ پهتا .هي
انهن کان ڳوڙهن کي لڪائڻ الِء بوڇڻ سان جلدي منهن اگھي ٿو .سڀ
ملهه کيس جھڪي” ،پهلوان“ چئي ملن ٿا .هي سڀني جي پٺي ٺپي،
پوئين پير روضي مان ٻاهر نڪري ٿو .ٻاهر نڪرڻ کانپوِء کيس ائين ٿو
لڳي ته سندس سينو ويڪرو ٿي ويو هجي.
بازار مان آستاني ڏانهن
ِ سڀئي پهلوان گڏجي ،ميلي ۾ لڳل
وڃن ٿا .کين پهريل ويڪريون هرک جون شلوارون کڙ کڙ ڪنديون ڄڻ
سندن ڪڍ لڳيون ٿيون وتن .ماڻهو ۽ دڪاندار کين جھڪي سالم ٿا ڪن
۽ مٺائيَء وارا ،هوڪن سان گڏ کين مٺائي کائڻ جي سکڻي صالح ڪن
ٿا .پر هي صرف هٿ مٿي ڪري ”مهرباني“ چوندا اڳتي وڌندا وڃن ٿا.
هي پنهنجو دٻدٻو ۽ شان ڏسي ،اهو سوچي ٿو. ،هي سمورو
ڪرشمو اولياَء جو آهي “.اهو سوچي ،سندس ذهن مان ّ
گذريل سڀ
وارتائون نڪري وڃن ٿيون .ائين اچي هي ِپڙ تي پهچن ٿا .چؤطرف
ماڻهن جون ٽوليون ڪي گلمن تي ته ڪي تڏن تي ۽ ڪي رلين تي
www.sindhsalamat.com 118
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
پنهنجيَء پنهنجيَء ڪرت ۾ لڳا پيا آهن .ڪي ڪونڊي ۽ ڏنڊي جي
رڳڙي ۾ قابو ته ڪي سلفيَء مان نڪرندڙ دونهين کي ڏسي مست لڳا
پيا هئا ته ڪي وري تاس جي پتي کي ڌڪ هڻي پنهنجي ڪاوڙ الهي
رهيا هئا .هي چوڌاري نظر ڦيرائي منهه ۾ اچي بوڇڻ وڇائي ويهي ٿو.
ايتري ۾ ميال ڪميٽيَء جو هڪ ماڻهو اچي کيس ڪن ۾ چوي ٿو.
”پهلوان هي ميلو استاد عبدالقادر جي پاڙي جو آهي .ان ڪري
پهرين ملهه تنهنجي ۽ پوئين ملهه استاد عبدالقادر جي“.
اهو ٻڌي هي ارهو ٿي وڃي ٿو ۽ جذباتي انداز ۾ چوي ٿو” ،اڄ
ڪا به سوديبازي نه ٿيندي ،جي هن جي عزت جو سوال آهي ته منهنجي به
زندگي ۽ موت جو سوال آهي .هر ڪنهن کي پنهنجي ٿي سجھي ،پر
ٻئي جو خيال ڪنهن کي به ڪونهي؟“ هن جي تپي ڳالهائڻ تي ماڻهو
جمع ٿي وڃن ٿا ۽ اهو همراهه کسڪي وڃي ٿو.
”افسوس آهي ،هاڻي هن راند ۾ به سفارش ڪاهي پئي آهي،
ملهون به وڪرو ٿيڻ لڳيون آهن .طاقت به پئسي ۾ خريد ڪئي وڃي ٿي.
پوِء هروڀرو ڇو ٿا ڌوڙ پايو ،پئسي جي طاقت تي ميدان ماريو ،ڇا جي
پهلواني ،ڇا جا داَء؟“ ملهن جا پول کلڻ لڳن ٿا ته سڀئي پهلوان سري
اچي کيس سمجھائڻ لڳن ٿا ،ڇو ٿو وائکو ڪرين؟ هي اسان جي ٻچن
جي روزي آ ،ماڻهن کي خبر پوندي ته ڪير اعتبار ڪندو اسان تي ،ڪير
انعام اڪرام ڏيندو ،ٻيلي ڏاهو ٿيُء“.
ايتري ۾ ميدان مان ٽاهو وڄڻ جو آواز اچي ٿو ۽ شرناِء مئل
ڪوڪ ڪري مٿي وڄي ٿي .سڀئي ملهه بوڇڻ ڇنڊي اٿن ٿا .گهڻن ملهن
جا منهن لٿل آهن .ميدان تي ٻانهيون ٻڌجي چڪيون آهن .پهلوان
ٻانهيون چيري اندر ميدان ۾ داخل ٿين ٿا .بوٽ الهي مٿن بوڇڻ رکي
ويهي رهن ٿا.
www.sindhsalamat.com 119
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 120
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 121
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 122
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 123
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
کاڏيَء ۾ ٺڪري چڀجي وئي هئس ،جنهن کي ماڻس ڇڪ ڏئي ڪڍيو هو
۽ سرمو وجھي سندس رت بند ڪئي هيائين:
هن کي پنهنجي پيُء جو پيار ياد اچڻ لڳو ،جيڪو کيس سڏي
ڀر ۾ ويهاريندو هو ۽ زماني جون ڳالهيون ٻڌائيندو هو ته وڏن جو ادب
ڪجي کٽ تي انهن جي مٿي کان نه ويهڻ گهرجيِ ،مٽ مائٽ اوڙي
پاڙي الِء اکين ۾ لڄ رکجي ،وڏي آواز سان نه ڳالهائجي ،ڪو ڪم چوي
ته منهن ۾ گهنڊ نه وجھجي ،نوڙي ۽ جھڪي سالم ڪجي .هڪ جيڏن
سان گار گند نه ڪڍجي ،استاد جي سامهون نه ٿجي ،اوطاق تي ايندڙ
مهمانن جو خيال رکجي ،وڏن جي وچ ۾ نه ڳالهائجي .نه ئي ٻاهر جي
ڳالهه گهر ۾ ڪجي ۽ نه وري گهر جي ڪسي پڪي ڪنهن ٻاهر واري
سان سلجي“.
اڄ اهي سڀ ڳالهيون کيس ڇو ياد اچي رهيون هيون .هن غور
ڪيو شايد ان ڪري ته پٽ سندس پير تي نه هلي رهيو هو ،هو شهر جي
پڪن رستن تي گاڏي ڀڄائي رهيو هو .هن وٽ موبائيل اچي وئي هئي،
جنهن ۾ هو 24ڪالڪن مان ويهه ڪالڪ ويهي ،يارن دوستن سان
ڳالهيون ڪندو هو .وڏا وڏا ٽهڪ ڏيندو هو ۽ گهر ۾ موجود ڀاتين جو
خيال نه ڪندو هو .۽ نيٽ تي ٿيندڙ فحش حرڪتن کي الئيڪ ڪرڻ لڳو
هو .وقت سان گڏ پئسي جو زيان ڪري رهيو هو ،جنهن کي حاصل
ڪرڻ الِء هن ڏينهن رات هڪ ڪري ،صرف ان الِء گڏ ڪيو هو ته سندس
اوالد سکي رهي .انهن کي هن دؤر ۾ تڪليف نه اچي.
پنهنجي پالن ڪيل زندگيَء ۾ هن کي مسلسل هار سان منهن
ڏيڻو پئجي رهيو هو .يا زمانو بدلجي ويو هو يا هو بدليل حالتن سان
ايڊجسٽ نه ٿي رهيو هو .ٻنهي مان ڪا ته ڳالهه هئي جيڪا کيس مسلسل
سوچڻ تي مجبور ڪري رهي هئي .ڪو وقت هو ته سندس گهر ۾ گڏيل
دستر خوان لڳندو هو .سڀئي گڏجي جڏهن ماني کائيندا هئا ته هڪٻئي
www.sindhsalamat.com 124
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
جي انداز تي نظر رکندا هئا .هو ٽنهي ٻارن کي ماني کائڻ جا انداز
سيکاريندو هو ،مانيَء جو صرف وچ نه کائجي ،ڪنا رهائي نه ڇڏجن.
چمچي سان گهٽ هٿ سان ماني کائو .هٿ ڌوئي اچو ،بسم اهلل پڙهو.
ترين جي ٺيڪ تي نه ويهو .پاڻي وچ ۾ پيئو .مٿان نه پيئو .ڀڄ ڀڄان ۽
وٺ وٺان جي دؤر ۾ دسترخوان وڇائي ماني کائڻ جو رواج نڪري ويو.
پراٺن جي جاِء سالئيز اچي ورتي جئم هنئي هٿ ۾ سالئيز کنئي
اسڪول يا ڊيوٽي تي ويندي هلندي سالئيز کاڌي نه کاڌي هرڪو نڪري
ويندو هو هو سالئيز جي ٽڪرن کي ڏسي ٿڌو ساهه ڀري نوڪريَء تي
نڪري ويندو هو .۽ کيس ڳوٺ ياد اچي ويندو هو“ .پڻهنس لٺ کٽ جي
واڏڻ ۾ وجھي ويٺو هوندو هو .جيستائين ٻار پراٺا وٺي مٿان ڦٽي مکڻ
جي رکي لسي جو گالس ڀري نيرن نه ڪندا هئا تيستائين ويٺو ڏسندو
هئن ،مجال آ جو بنا نيرن جي ڪو ٻار گهر مان ٻاهر نڪري“.
اهي سڀئي عڪس يادون هن جي ذهن جي ڪنڊ مان اڄ اوچتو
ڇو اٿل کائي سندس سوچ کي ٻوڙي رهيون هيون .هو پراڻا وٽ سنڀالي
رهيو هو.
ڪيئن صبح سوير اٿندو هو نماز پڙهڻ کانپوِء جڏهن ،حافظ نور
محمد کين سيپارو پڙهائيندو هو ـــ ڳوٺ جا سڀ ٻار ڇوڪرا ڇوڪريون
الئين ٺاهي ويهندا هئا ۽ مليل سبق ياد ڪندا هئا ۽ مسجد مان ٻارن جي
پڙهڻ ۽ هِجي ڪرڻ جا آواز گهرن تائين پهچندا هئا .رکي رکي حافظ
نور محمد جي ڪنهن ٻار کي ڪنڌ نوڙائي ڪنڊي ۾ مڪ هڻڻ جو آواز
گونجندو هو ته سڀني ٻارن کان ڄڻ ڇرڪ نڪري ويندو هو ۽ هو زور
سان پنهنجو سبق پڙهڻ لڳندا هئا.
يعقوب اڪثر پنهنجي سڳي سؤٽ راڻيَء سان گڏ ويهندو هو،
جيڪا وقفي وقفي سان ٺونٺ هڻي اکر اکر تي هٿ رکي ان جي هِجي
ڪرڻ بابت پڇندي هئي ۽ هي ڪن ۾ هوريان کيس اکر هِجي ڪري
www.sindhsalamat.com 125
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ٻڌائيندو هو .ٻاهر نڪرڻ مهل راڻي کيس چيڙائيندي هئي ته مونکي ته
سبق ياد هو ،مان ته هروڀرو پئي پڇانِء .۽ هي ان جي ڪڍ پئجي ويندو
هو ۽ راڻي ڊڪي وڃي ماُء جي ڪڇ ۾ لڪندي هئي .راڻي جيڪا سندس
سڳي سؤٽ هئي .هڪ گهر ۾ پلي نپني ،کيڏي ڪڏي ،وڏي ٿي هئي.
راڻيَء کي به ته هي ڇڏي شهر نڪري آيو هو .بلڪه نڪتو ئي
راڻيَء جي ڪري هو .جڏهن گهر ۾ راڻي ۽ سندس الِء ڳالهيون هلڻ
لڳيون هيون ته هاڻي يعقوب نوڪريَء سان به لڳي ويو آهي ۽ راڻي به
ڪيترو ويهي انتظار ڪندي ،هڪ نه هڪ ڏينهن ٻنهي کي شادي ته
ڪرڻي آهي .اهي سڙٻاٽ ٻڌي هن جو مٿو چڪرائجي ويو هو .هن کي
ڪا ڳالهه سمجهه ۾ نه پي آهي ته هن جو نڪاح راڻيَء سان ٿيندو جنهن
کي هن هميشه ڀينرن جيان ڏٺو آهي .ڀينرن جيان پيار ڪيو آهي .هي
پنهنجي اهڙي پيار کي شاديَء واري ٻنڌڻ ۾ ڪيئن ٻڌي سگهندو؟ ۽ پوِء
جڏهن سوچي سوچي ان هڪڙي ڳالهه تي پڪو پختو بيٺو ته هو راڻي
سان شآدي نه ڪندو ته سڀني جي وات ۾ آڱريون اچي ويون هيون.
پڻهنس اهڙي جواب تي کٽ جي واڏڻ مان لٺ ڪڍي هئي ان کي به ِهن
اهو چيو هو ته” :لٺين جا آهوڙا وساِء پر ادي راڻيَء سان شادي نه ڪندو
مانِء“ اهڙو جواب ٻڌي پڻهنس کڻي لٺ واڏڻ ۾ وڌي هئي هٿيار ڦٽي
ڪيا هئائين ۽ ڀاُء جي گهر وڃي هيٺ ويهي رهيو هو“ .ادا مان تنهنجو
ڏوهي جيڪا سزا مقرر ڪرين مان حاضر ڇورو ڀڙ ڪڍي بيٺو آهي ته
راڻي منهنجي ڀيڻ آهي“.
هن ان راڻيَء سان شادي ڪرڻ کان انڪار ڪيو هو ،جيڪا قرآن
پڙهڻ ويل حضرت يوسف ۽ زليخان جي قصي پڙهڻ وقت يعقوب نالو
پڙهڻ ۾ به لڄ ڪندي هئي ته ڪيئن هوَء پنهنجي ٿيندر مڙس جو نالو
زبان تي آڻي .حافظ نور محمد جون مڪون برداشت ڪيو هئائين .پر
يعقوب نالو زبان تي نه آندو هئائين! مولوي نور محمد ورجائيندو رهيو
www.sindhsalamat.com 126
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
هو ته ”يعقوب واِز نادا ربہ“ پر هن صرف واِز نادا ربہ ئي پڙهيو ٿي .پر
يعقوب نٿي پڙهيو.
سبق تان موٽندي هن کيس ڏاڍوپ تنگ ڪيو هو ته توکي
يعقوب هِجي ڪرڻ نه پي آيو.
راڻيَء ڪاوڙ ۾ کيس مڪون وهائي ڪڍيون هيون!
هي راڻيَء جي اهڙن احساسن کي به سمجھي نه سگهيو هو.
اڄ جڏهن سندس گهر جي ڀاتين هن جي احساسن کي نه سمجي
سگهيو هو ته کيس راڻيَء جا احساس ياد اچي رهيا هئا!
ڇا راڻي مونکي ايترو چاهيو هو ،منهنجي تصوير کي ايترو
ذهن ۾ سجايو هو.
منهنجي تصور کي ايترو پاڪ سمجھيو هو جو منهنجو نالو به
نه کڻي سگهي هئي.
ان جي ڀيٽ ۾ هِن گهرواريَء يعقوب مان يعقو بڻائي ڇڏيو
هوس .جنهن سان مون پيار مان شادي ڪئي .جنهن کي مون ايترو چاهيو
جو پنهنجن پيار ڪرڻ وارن رشتن کان الڳ ٿي .سندس هر خواهش
پوري ڪئي.
ڇا اهي سڀئي قول قرار ،قربانيون کانئس وسري ويون .مون
گهر ڇڏيو .ابو امان ڇڏيا .ڀائر ڀينر ڇڏيا .ابو انهيَء سور ۾ ٽن سالن اندر
وڃي قبر پهتو.
”وصيت ڪري ويو ته يعقوب منهنجو منهن نه ڏسي“.
اهڙي وصيت ٻڌي امان سندس آڏو گڙ گڙايو هو ته يعقوب جا
پيُء هي تون ڇا چئي رهيو آهيين پنهنجي پٽ الِء ائين چئي رهيو آهين
جنهن کي هنج تي کڻي گهمايو اٿئي ،جنهن کي ڀر ۾ ويهاري پيار ڪيو
ٿئي .ان پٽ الِء تون زبان مان اهڙا لفظ ڪڍيا آهن.
پڻهنس جي زبان بند ٿي ته وري نه کلي ۽ هو موڪالئي ويو.
www.sindhsalamat.com 127
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
”اهي لفظ به کيس راڻيَء ٻڌايا هئا جنهن وقت هو مئل پيُء جي
مٿان پهتو هو“.
سندس پيُء جي مئي کانپوِء راڻيَء جي شادي طئه ٿي هئي.
چاچي ٽانگي تي چڙهي اچي کيس سڏ ٻڌايو هو ته راڻيَء کي اٿاريان ٿو.
راڻيَء جي خواهش آهي ته تون پنهنجي هن ڀيڻ کي اچي هٿن سان
رخصت ڪر“ .مان تنهنجي ان قول کي پاڻي ڏيڻ ٿي چاهيان ته تون
مونکي پنهنجي ڀيڻ سمجھندو آهين“.
ان ڏينهن ڪيڏو گهر ۾ فساد ٿيو هو .ڪيڏيون تهمتون لڳيون
هئس ته اها راڻي اڃان تنهنجي پچر ڇو نه ٿي ڇڏي“ .هن پاڻ کي رشتن
جي اهڙي ڄار ۾ ڦاسندي محسوس ڪيو هو جنهن ۾ ويساهه جي ڪا به
دري لڳل ڪونه هئي جنهن مان نڪري هو پاڻ بچائي سگهي.
راڻيَء جي شاديَء واري رات هو ،ڀٽائي جي درگاهه تي نڪري
ويو هو .فقيرن وائي پي ڳائي ”آيل منهنجو روح اپليو نه ٿئي“”
ٻئي ڏينهن جڏهن هارايل جواريَء جيان گهر موٽيو هو ته ”طعنن
جو هڪ ڊگهو هار سندس ڳچيَء ۾ پيو هو“ ويو هنئين پنهنجي محبوبه
جي شاديَء ۾“.
ان ڏينهن کيس احساس ٿيو هو ته دنيا وارا ڀيڻن کي به
محبوبائن جو لقب ڏيندا آهن“.
هن جسم ۾ ڏڪڻي محسوس ڪئي ،در جي آواز تي .هو اٿي
کرو ٿيو .هن بيڊ تي پيل اجرڪ جسم کي ويڙهيو ۽ در تائين آيو.
”يوسف تون چئي وڳي موٽيو آهين“.
مان يوسف نه فهيم آهيان“ توهان کي به االئي ڇا ٿي ويو آهي
بابا“
نٿا پاڻ ننڊ ڪيو ۽ نه ئي ٻين کي آرام سان گهمڻ ڏيو .فهيم جا
لفظ بڙڇي بڻجي ڪنن ۾ گونجيا هئس.
www.sindhsalamat.com 128
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 129
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 130
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڀاڻيجا ،ڀائيٽا .اڦراٽن تي مکڻ ڦٽيون رکي ماني کائڻ لڳا .هو
مرڪيو.
وري اکين جا بند ڀڄي پيس .ڳوڙها کاڏيَء کي ڇهندا هيٺ
ڪري پيا.
هن جون اکيون ٻوٽجي ويون
جڏهن اکيون کوليائين ته کٽ جي واڏڻ تي راڻي ويٺي هئي.
اڇو ململ جو چولو ،مٿي تي اڇو رئو .هن جون اکيون جرڪي پيون.
راڻيَء ڪڇ ۾ ڪيل بار جو ڪپڙو پري ڪيو.
هي ڏس منهنجو ”يوسف“
هن کان رڙ نڪري وئي .منهنجو ”يوسف“
ها يعقوب جو ”يوسف“ جنهن سان ملي کانپوِء يعقوب جو نور
واپس آيو هو هن يوسف کي ورتو .اها ساڳي خوشبوِء جنهن کي ڇڏي هو
شهر ڏانهن هليو ويو.
هن يوسف جي نرڙ تي چمي ڏني.
راڻيَء جي اکين مان ڳوڙها ڪريا.
ڪيڏو روڪيو مانِء ”نه وڃ“
يعقوب يوسف کي مضبوط هٿن ۾ جھليو منهن منهن سان
مالئي چيائين ”موٽي ايندس مان“.
www.sindhsalamat.com 131
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
واليون
www.sindhsalamat.com 132
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
اهو مئو گولڊ فليڪ سگريٽ پي ،پي ،هڻي ڦڦڙن جو منهن
ڪارو ڪري ڇڏيو اٿم!
دوا به ڪٿان وٺان ،جڏهن کان يوناني ڊاڪٽر ٻه هڪڙآ ڪک
ڪاغذ ۾ ويڙهي ڏنا ۽ چيو ته ،سوڍل جيڪي ڏينهن جيئرو رهين غنيمت
اٿئي ،باقي تنهنجي گارنٽي ختم کيل ختم پئسا هضم“.
خبر ٿئي ڇا چيم ان حجم ڊاڪٽر کي ،ڪوڙو ڪوڙي جو پٽ!
چيومانس ته ”حڪيم صاحب حياتي ڇڏي ڪو به ڪونه مرندو جيڪي
ڏينهن جيئرو هوندس اهي تون ڪونه وٺي ڏيندين“.
خبر ٿئي ڇا چيائين،
”چيائين ته ڪڏهن زندگي به جوا جيان هارائي ڇڏيندين“.
چيومانس.
وائڙيَء جا اهي تو وارا ڪک منهنجي زندگي بچائيندا زندگي
به منهنجي ته هارائيندس به مان“.
سوابا ،ڏاڍو انگوشو ڇنڊي ،شهپر کي تريَء سان مهٽو ڏئي
ڊاڪٽر جي اکين ۾ چتائي ڏٺم ته ڊاڪٽر چيو” :ماڻهو مون به ڏٺا پر تو
جهڙا گهٽ“.
ٻئي ڪک ڪاغذ کولي اتي هاريامانس ۽ پوِء موت سان مهاڏو
اٽڪائي نڪري آيس“.
سوڍو به سوڍو ته مومل به مومل.....
هڪڙي ،هيڪل جندڙي جبل جيڏي گهر سان منهن ڏيڻ ،جڏهن
ته مڙس جا افعال اِهي .نه لهڻي ۾ نه ليکي ۾! گهر جو ڪم ڪار راڄ
جي اٿي ويٺي ،سڏ ،صلح ،اصل مڙس ماڻهو ٿي منهن ڏيون پئي اچي.
لکائي ڪونه ،ته ڪو مڙس ڪمائي ڪونه ٿو ،سڄو ڏينهن جوا جي ڪڍ آ،
ٽ ۾ گهڻو مٿو هنيائين پر جبل سان مٿو ڪير هڻي“.
ڇوٽ ڇو ِ
سوڍو نه سڌرڻو هو سو نه سڌريو“.
www.sindhsalamat.com 133
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 134
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
ڇو بند ڪيئي اها به مئي نڪري وڃي ها ،هن نڪمي جسم مان
ته چڱو هو.
مومل مِسڪي پئي ته سوڍل ساڻي ٿيل جسم کي سندس ٻانهن
۾ ڇڏي ڏنو“ اها رات مومل الِء سڀاڳي رات هئي جو ورهين پڄاڻا هن
کي مڙس جو قرب نصيب ٿيو هو.
مومل اڃا اٿي منهن تي ڇنڊو به نه هنيو هو ته خبر آئي هئي .ته
سندس پيُء ،ماُء ،ڀاُء ۽ ڀيڻ ڪمري جو شهتير ڀڄڻ سبب دٻجي فوت ٿي
ويا آهن ،اتان ڄڻ مومل نڪرڻ جي دير هئي ،مومل خاڪ کڻي مٿي ۾
وڌي ۽ ماتم ڪندي پهتي.
ان ڏينهن مومل اهڙو ماتم ڪيو جهڙو امامن جو ٿيندو آهي،
ياحسين! هڪ لمحي جي خوشي سالن جي درد کي ٿالهيَء ۾ کڻي اچي
مومل جي جھولي ۾ وجھي وئي.
”مومل جي ميس ئي مري وئي ،دنيا ئي وسري ويس ،شاديون
ڇٺيون ته ٺهيو پر مرڻي تي به گهران ڪونه نڪري ،گهر ۽ پاڻ ،رليون ۽
تڏا ،درد جو ٽوپو ۽ ڏکن کي وڪڙ“.
مومل جي مک تي مرڪ وري تڏهن وري جڏهن راڻي سمجهه
سان ٿي.
امڙ پڌر جي ٻهاري ته ڏئي وٺ،
اڄ ڀال ٿانون تي ته هٿ ڦيري وٺ،
پڻهين جو پوتڙو ميرو پيو آ ،ان کي ته صابڻ جا ٻه گهڪا ڏئي
تار تي اڇل!
مطلب ته هن کي هٿ ونڊرائڻ واري ملي وئي هئي .راڻيَء کي
کلندي ڪم ڪندي ڏسي کيس پنهنجو ننڍپڻ ياد آيو“
ڏاڍي الڏلي هئي پيُء جي ،ڪلهي تي کڻي گهمائيندو هئس اهي
ميال ،مالکڙا ،شاديون غميون.
www.sindhsalamat.com 135
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 136
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 137
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 138
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 139
موٽي ايندس مان :ابراهيم کرل
www.sindhsalamat.com 140