Finite Elements method

Hệ thanh phẳng
(giàn)

Nguyen Thai Tat Hoan

Nội dung cần đọc

SGK Chương 3

Kiến thức thu được

• Chuyển hệ trục tọa độ riêng => hệ trục tọa độ chung

• Giải bài toán hệ thanh phẳng 2D
Hệ thanh phẳng (giàn): Hệ được cấu tạo bởi các thanh
phẳng nối với nhau.
Vd: cầu, mái,...

Giàn thực tế: Các kết cấu tạo bởi các thanh hình chữ I,
hình ống,... nối với nhau tại các đầu mút bằng các mối
hàn hoặc tấm nối, bắt vít,...

Ví dụ về giàn

Tấm nối
Giàn lý tưởng
Giả sử
• Các thanh chỉ kết nối tại đầu mút bởi các khớp
• Bỏ qua lực ma sát tại các khớp nối
• Bỏ qua khối lượng thanh

Khớp nối không ma sát

Từ giả sử đó, ta có thể coi mỗi thanh là phần tử chỉ
chịu lực bởi 2 lực (2 lực tại 2 đầu mút, trên trục thanh,
và đối ngược nhau)

Thanh chịu nén

Thanh chịu kéo

Khớp nối
 Sơ đồ giải FEM

Bước 1: Chia giàn thành các phần tử thanh kết nối với nhau tại
các nút

Bước 2: Mô tả ứng xử của mỗi phần tử thanh (ma trận độ cứng,

ngoại lực tác dụng trong hệ tọa độ riêng và chung)

Bước 3: Mô tả ứng xử của cả hệ thanh bằng cách tổng hợp các

ứng xử của các thanh lại với nhau (ghép nối các ma trận độ cứng,
ngoại lực)

Bước 4: Quy đổi ngoại lực về nút, bổ sung các điều kiện biên

Bước 5: Giải hệ phương trình

Bước 6: Tính các giá trị chưa biết

Bước 1: Chia hệ thành các phần tử thanh

Hệ tọa độ xy: hệ tọa độ chung

Xét phần tử thanh e nào đó, thì hệ tọa độ x! y! : hệ tọa độ riêng

x̂
y
ŷ x̂
y
x

x
Thực tế Mô hình
Bước 2: Mô tả ứng xử mỗi phần tử thanh trong hệ
trục tọa độ riêng
Lực Chuyển
vị
f̂ 2x Nút 1 f̂1x d̂1x

f̂1x d̂ 2x Nút 2
f̂ 2x d̂ 2x

d̂1x
ìïf̂1x üï é k - k ù ìïd̂1x üï EA
Dựa trên bài toán 1D í ý=ê ú í ý k=
L
ïîf̂ 2x ïþ ë- k k û ïîd̂ 2x ïþ

f̂ = k̂ d̂
Bước 2: Mô tả ứng xử trong hệ trục tọa độ chung

x̂ x̂
y y f 2y y d 2y
x̂ f̂ 2x d̂ 2x
f 2x d 2x

f1y
d1y
f̂1x d̂1x
x f1x x d1x x

a) Lực nút b) Chuyển vị

f1x d1x
Tại nút 1 f̂1x d̂1x
f1y d1y
f 2x d 2x
Tại nút 2 f̂ 2x d̂ 2x
f 2y d 2y
Bước 2: Mô tả ứng xử trong hệ trục tọa độ chung

ìd1x ü ìf1x ü
ïd ï ïf ï
ï ï ï ï
Véc tơ chuyển vị nút và d = í 1y ý; f = í 1y ý
d f
lực nút ï 2x ï ï 2x ï
ïîd 2y ïþ ïîf 2y ïþ

Ma trận độ cứng k biểu diễn mối quan hệ f = k d

4´1 4´4 4´1

Để xây dựng được k, ta làm như sau

- Trên hệ trục tọa độ riêng, ta đã có f̂ = k̂ d̂

- Tìm mối liên hệ: f$ → f , d' → d
 Xây dựng ma trận chuyển đổi [T]
d 2y x̂
Tại nút 1 x̂ Tại nút 2 d̂ 2x
q
d1y nút 2
d̂1x d 2x

q
nút 1 d1x

Đặt c = cosq và s = sinq (Có tài liệu là m, l)

d' 1x = (c2 + s2)d' 1x = cd1x+ sd1y d' 2x = (c2 + s2)d' 2x = cd2x+ sd2y

d1x
d' 1x 𝑐 𝑠 0 0 d1𝑦
'd =
Kết hợp lại: 'd2x = 0 0 𝑐 𝑠 d2x
= 𝑇d
d2y
Tương tự: f$ = 𝑇 f
Kết hợp lại

d' = 𝑇 d

f$ = 𝑇 f

Trên trục tọa độ riêng f̂ = k̂ d̂

Thế kết quả ở trên 𝑇 f = k' 𝑇 d

Nghịch đảo [T] f = 𝑇 𝑇 k' 𝑇 d = Ke d

Ke : ma trận độ cứng trên hệ tọa độ chung

của phần tử thanh e
 Xây dựng ma trận độ cứng Ke

Trong hệ tọa độ chung xy Ke = 𝑇 𝑇 k' 𝑇

éc 0ù é c -c ù
ês 0 úú é 1 -1ù éc s 0 0 ù Ae Ee ê s -s ú c s 0 0
A E
Þ éë k e ùû = e e ê = ê úé ù
Le ê0 ê ú ê ú
c ú ë -1 1 û ë0 0 c s û Le ê -c c ú êë0 0 c s úû
ê ú ê ú
ë0 sû ë - s s û

é c2 cs -c 2 -cs ù
ê 2ú
Ae Ee ê cs s 2
-cs - s ú
Þ éë k ùû =
e

Le ê -c 2 -cs c 2 cs ú
ê 2 ú
ë -cs - s
2
cs s û
Ví dụ 1: Tìm ma trận độ cứng của thanh như hình vẽ

3
cl = cos 30 =
2
1
sm = sin 30 =
2
é 3 3 3 3 ù
Pa ê - - ú
ê 4 4 4 4 ú
ê 3 1 3 1 ú
k=
( )
30 ´10 (2 ) ê 4
6
4
-
4
-
4 ú lb
60 ê 3 3 3 3 ú in
ê- - ú
ê 4 4 4 4 ú
ê 3 1 3 1 ú
ê- - ú
ë 4 4 4 4 û
Các bước giải bài toán

Bước 1: Xây dựng mô hình PTHH của bài toán, lập Bảng 1-
thông số cho ma trận độ cứng, lập Bảng 2- ghép nối các phần
tử

Bước 2: Thiết lập ma trận độ cứng Ke của các phần tử e trên hệ

tọa độ tổng thể

Bước 3: Ghép các ma trận độ cứng Ke ở trên tạo thành ma trận

độ cứng chung K của cả hệ thanh

Bước 4: Quy đổi ngoại lực về nút, bổ sung các điều kiện biên

Bước 5: Giải hệ phương trình

Bước 6: Tính các giá trị chưa biết

Ví dụ 2
3 P2
Hệ như hình vẽ, thông số các 2
thanh E, A, L. P1
Tìm chuyển vị tại các vị trí y
1 2
Bước 1: Xây dựng mô hình PTHH 45o
x
- 2 phần tử 1 , 2 1
- 3 nút 1, 2, 3
Lập bảng 1- thông số cho ma trận độ cứng

Nút x y Phần Chiều q c s

tử dài
1 0 0
2 Lcos45 Lsin45 1 L 45o

3 0 2Lsin45
2 L 135o
 Một số ví dụ về góc

nút cuối
q = 135o
1 nút cuối
q = 45o x
x nút đầu

nút đầu
q = 225o

x
nút đầu

nút cuối
Lập bảng 2- ghép nối các phần tử
dby
Mỗi phần tử gồm 2 nút, mỗi nút có 2
chuyển vị theo 2 trục x và y
Nút cuối
day
dbx
Phần tử Nút đầu Nút cuối e
e a b Nút đầu
dax
d3𝑦

Phần tử Nút đầu Nút cuối

d3𝑥
1 1 2 d2𝑦
2 2 3 d2𝑥
d1𝑦
d1𝑥
Bước 2: Thiết lập ma trận độ cứng Ke của các phần tử

Ma trận độ cứng phần tử 1

é c2 cs -c 2 -cs ù
ê 2ú
A E cs s 2
- cs - s
éë k1e ùû = e e ê 2
ÞK ú
Le ê -c -cs c 2 cs ú
ê 2 ú
ë -cs - s
2
cs s û
Các giá trị c,s lấy
từ Bảng 1

Phần tử Chiều dài q c s

1 L 45o

2 L 135o
Sau khi thay giá trị l, m vào ma trận ta có
d1x d1y d2x d2y

d1x é 1 1 -1 -1 ù
d1y
ê 1 1 -1 -1 ú
EA ê ú
K1 =
d2x 2L ê -1 -1 1 1 ú
ê ú
d2y ë -1 -1 1 1 û

Phần tử Nút đầu Nút cuối

Các STT lấy
từ Bảng 2 1 1 2
2 2 3
 Ma trận độ cứng phần tử 2
d2x d2y d3x d3y
d2x é 1 -1 -1 1 ù
ê
d2y (2) EA -1 1 1 -1 ú
kK2 = ê ú
d3x 2L ê -1 1 1 -1 ú
ê ú
d3y
ë 1 -1 -1 1 û
Bước 3: Ghép các ma trận độ cứng Ke ở trên tạo thành ma trận
độ cứng chung K của cả hệ thanh

d1x d1y d2x d2y d3x d3y

K1
d1x é 1 1 -1 -1 0 0 ù
d1y ê 1 1 -1 -1 0 0 ú
ê ú
d2x EA ê -1 -1 2 0 -1 1 ú
K= ê ú
d2y 2L ê -1 -1 0 2 1 -1ú K2
d3x ê 0 0 -1 1 1 -1ú
d3y ê ú
ë 0 0 1 -1 -1 1 û

Hệ phương trình cuối cùng f=Kd

Bước 4: Bổ sung các điều kiện biên

db
Một điểm bất kì: 2 bậc tự do
- Chuyển vị nút: da , db da
- Không có phản lực liên kết

Rb

Gối tựa di động: 1 bậc tự do da

- Chuyển vị nút: da db = 0
- PLLK tại nút: Rb Ra = 0

Ry R
Gối tựa cố định: 0 bậc tự do Rb Ra
- Chuyển vị nút: dx = dy = 0
- PLLK tại nút: R = Rx + Ry = Ra + Rb
Rx
Bước 4: Bổ sung các điều kiện biên d3𝑦

d1x 0 d3𝑥
d1𝑦 0 d2𝑦
𝑑 = d2x = d2x
d2y d2y gối tựa
d1𝑦 d2𝑥
cố định
d3x 0
d3y 0 d1𝑥

R6

f1x R1 Phản lực R5 P2

liên kết
f1𝑦 R2
Lực P1
f = f2x = P1
f2y P2 R2
f3x R5
f3y R6 R1
 Bước 5: Giải hệ phương trình

é1 1 -1 -1 0
0ù
R1 ê1 0
1 -1 -1 0 0 úú 0
R2 ê
P EA ê -1 -1 2 0 -1 1 ú d2x
f= 1 = K d =K = ê ú
P2 2L ê -1 -1 0 2 1 -1ú d2y
R5 ê0 0 -1 1 1 -1ú 0
R6 ê ú 0
0 ë 0 1 -1 -1 1 û

Bỏ đi các hàng 1, 2, 5, 6 không cần thiết

ì PL1 ü
EA é 2 0 ù ì d 2 x ü ì P1 ü ì d 2 x ü ïï EA ïï
ê ú í ý=í ý => í ý=í ý
2 L ë 0 2 û îd 2 y þ î P2 þ îd 2 y þ ï P2 L ï
îï EA þï
Bước 6: Tìm các đại lượng chưa biết

Tìm biến dạng 𝜀 = [B] d' = [B][T] d

# 𝑐 𝑠 0 0
𝜀= [B][T] d = −1 1 d
" 0 0 𝑐 𝑠
#
= " −𝑐 −𝑠 𝑐 𝑠 d

Tìm ứng suất 𝜎=E𝜀

!
= −𝑐 −𝑠 𝑐 𝑠 d
"
Bước 6: Tìm ứng suất tại các phần tử

ì d1x ü
ïd ï
Eé 1 1 1 1 ù ï 1y ï
Phần tử 1: s (1)
= ê- - ú í ý
Lë 2 2 2 2 û ïd2 x ï
ïîd 2 y ïþ
E P1 + P2
= (d 2 x + d 2 y ) =
2L A 2
ìd2 x ü
ïd ï
Eé 1 1 1 1 ù ï 2y ï
Phần tử 2: s (2) = - - í ý
L êë 2 2 2 ú
2 û ï d3 x ï
ïî d3 y ïþ
E P1 - P2
= (d 2 x - d 2 y ) =
2L A 2
Bài tập 4.1: Tính chuyển vị của hệ thanh phẳng

y
L2, A, E
3
2 3
L2 = L
2 3

1 2 x
1
L1=L, A, E P
Bài tập 4.2: Cho hệ thanh
P=1000 kN,
y L: chiều dài thanh 1 và 2 = 1m
P El#2 3 E=210 GPa
A = 6×10-4m2 thanh 1 và 2
2 = 6 2 ×10-4 m2 thanh 3
El#1
El#3
Xác định chuyển vị và các phản lực liên kết
45o
1 x
Bài tập 4.3 : Cho hệ thanh
E=210 GPa
A = 5×10-4m2

Xác định chuyển vị tại nút 1và các ứng suất tại phần tử 1 và 2