de zorg in een

nieuw licht
Duurzame LED
oplossingen voor
de zorg
Het Fagerhult recept voor goede verlichting
• Fagerhult heeft verstand van de wetenschappelijke
relatie tussen licht en gezondheid. Wij werken samen
met toonaangevende autoriteiten op dit gebied en we
hebben eigen onderzoeksprojecten.
• Fagerhult heeft meer dan 40 jaar ervaring in verlichting
voor de gezondheidszorg. Wij zijn een betrouwbare,
stabiele partner, die de verantwoordelijkheid voor
haar oplossingen neemt – nu en in de toekomst.
• De verlichtingsoplossingen van Fagerhult worden
ontwikkeld door een toegewijd team. Wij hebben de
middelen om trends en onderzoek op dit terrein te
volgen en deze in onze oplossingen toe te passen.
• Fagerhult heeft een compleet assortiment verlichting
voor patiëntenkamers, intensive care, operatiekamers
en algemene ruimtes. Van ziekenhuizen tot verzor-
gingshuizen en speciale klinieken. Voor alle denkbare
vormen van zorg.
2
• Fagerhult geeft gedurende het hele proces advies en
ondersteuning aan personeel, managers, opdracht-
gevers, consultants en aannemers, ongeacht of het
renovatie of nieuwbouw is.
• Fagerhult loopt voorop als het om energiezuinige en
milieuvriendelijke verlichting gaat. Met de nieuwste
technologie en innovatieve oplossingen voor lichtre-
geling creëren we licht dat minder energie verbruikt
en besparen we veel geld zonder afbreuk te doen aan
lichtcomfort.
• Fagerhult is gespecialiseerd in LED, wat betekent dat u
altijd verzekerd bent van kwaliteit, energiezuinigheid
en levensduur van de producten. Wij kijken niet alleen
naar de techniek, maar ook naar hoe het licht wordt
ervaren.

Licht is een krachtige bron van energie voor
werken, genezen en leven. Wij mensen zijn
net planten, die zich naar de zon richten.
Onderzoek toont aan dat daglicht een grote
rol speelt in het werk en het welzijn van
het zorgpersoneel, én in het herstel van de
patiënten. Een goed verlichte zorg­omgeving
kan veel persoonlijk leed voorkomen, maar
de samenleving ook veel geld besparen.
Het evenwicht tussen licht en donker
Ons biologische dag- en nachtritme, het zogenaamde
circadiaanse ritme, stuurt de afwisseling bij de mens
tussen slapen en waken. Deze wordt voornamelijk
bepaald door licht. Het circadiaanse ritme van de mens
is ongeveer 24 uur. Om dit ritme niet te verstoren is het
belangrijk dat het evenwicht tussen licht en donker,
slapen en waken, in stand blijft. Bij blootstelling aan
constant licht of donker, wordt dit ritme verstoord. Dat
gebeurt bijvoorbeeld bij werken in ploegendiensten of
bij reizen door verschillende tijdzones.
Fitter personeel en een snellere genezing
Een aantal internationale studies in de ziekenzorg toont
aan dat grotere hoeveelheden daglicht tot een positie-
vere werkomgeving leiden en dat het zorgpersoneel
zich beter voelt. Ander onderzoek zegt dat verpleeg-
kundigen die minstens drie uur per dag in het daglicht
verblijven, zich minder gestrest voelen dan collega’s die
niet aan dezelfde hoeveelheid daglicht worden blootge-
steld.
De beschikbaarheid van daglicht in de ochtenduren, en
dag- en nachtcycli, zijn de belangrijkste factoren voor
het dag- en nachtritme. Voor zorgpersoneel dat in de
dagdienst werkt, kan het licht daarom bijdragen aan
een verhoogde alertheid en een betere slaapkwaliteit in
3
Licht en
gezondheid
in de zorg
de nacht. Op dezelfde manier kan een verstoord circa-
diaans ritme invloed hebben op het welzijn en herstel
van de patiënt. Slaapgebrek geeft de patiënt stress,
verzwakt het afweersysteem en kan leiden tot ademha-
lingsproblemen en een verstoring van de lichaamstem-
peratuur. Dat heeft natuurlijk negatieve gevolgen voor
de genezing en kan tot een langere verpleegduur
leiden.
Verlicht depressies en verkort de
verpleegduur
Onderzoek heeft aangetoond dat licht – daglicht of
sterk kunstlicht – depressies verlicht. De onderzoeksre-
sultaten zeggen ook dat lichttherapie effectief is en dat
deze in sommige gevallen vergelijkbare resultaten ople-
vert als antidepressiva.Andere studies hebben vastge-
steld dat gedeprimeerde patiënten beter herstellen in
ruimtes met meer daglicht.
Minder pijn en minder pijnstillers
Patiënten ervaren minder pijn als de patiëntenkamers
volop over daglicht beschikken. Dat vermindert ook de
behoefte aan pijnstillers. In een studie werden pati-
ënten na een ingreep in kamers met een hoger percen-
tage daglicht vergeleken met patiënten in een kamer
aan de schaduwzijde van hetzelfde gebouw. De pati-
ënten die meer daglicht kregen, hadden minder pijn en
minder stress. Bovendien gebruikten ze 22 procent
minder pijnstillers, waarmee de kosten voor genees-
middelen in gelijke mate afnamen.
Minder risico op onjuiste dosering
Een goede werkverlichting is voor elke beroepsgroep
belangrijk, maar in de zorg stelt het gebruik van
geavanceerde techniek en medicijnen hogere eisen.
Een studie naar ziekenhuisapotheken toont aan dat het
risico op een onjuiste dosering bij lichtniveaus van 450
tot 1000 lux op de werkvlakken 37 procent hoger was.
Toen het lichtniveau naar 1500 lux werd verhoogd,
maakten dezelfde apothekers aanzienlijk minder
fouten.

Samen met de onderzoekers van de
Universiteit van Lund heeft Fagerhult de
relatie tussen licht, alertheid, welzijn en
prestaties aangetoond.
In 2002 werden er nieuwe bevindingen gepresenteerd
die het lichtonderzoek op zijn kop zetten. Een Ameri-
kaans team van onderzoekers had een derde receptor
op het netvlies van het oog ontdekt. Deze receptor was
de ontbrekende schakel tussen de lichtopening van het
oog en ons hormoonsysteem. Daarmee werd weten-
schappelijk bevestigd wat we allemaal al wisten: we
gaan ons fitter en beter voelen door daglicht. De vraag
was alleen of kunstlicht hetzelfde effect heeft. En welk
type licht zou in dat geval de grootste betekenis
hebben voor ons welzijn?
Meten van de hormoonspiegels
Fagerhult heeft een reeks verschillende onderzoekspro-
jecten uitgevoerd, zowel laboratorium- als praktijkstu-
dies. Sinds 2005 werken we samen met de Universiteit
van Lund en met Torbjörn Laike, die internationaal
bekend is vanwege zijn onderzoek naar de niet-visuele
effecten van licht op de mens. De Zweedse Energieau-
toriteit heeft een financiële bijdrage geleverd aan de
studies, omdat deze van groot algemeen belang
worden geacht. In de verschillende studies hebben we
onderzocht hoe de proefpersonen visueel, biologisch
en emotioneel reageren op verschillende lichtniveaus
en op het lichtspectrum. Hoe kunnen ze hun visuele
taken hanteren, hoe reageren ze hormonaal en hoe
ervare n ze de ve rlichting puur ge voe lsmatig? De
cortisolmetingen waren een belangrijk element, omdat
deze de productie van het alertheidshormoon recht-
streeks aan de lichtniveaus hebben kunnen koppelen.
4
Kan goede verlichting
tekort aan daglicht
compenseren?
Het belangrijke omgevingslicht
De resultaten tonen aan dat wat we omgevingslicht
noemen, dat wil zeggen verticaal licht op wanden en
plafond, van groot belang is. Dat komt doordat ons oog
gewend is aan een groot percentage verticaal licht,
vanuit de hemel.
Direct licht op het oog kan leiden tot verblinding, doet
de pupil samentrekken en beperkt dus de opname van
licht.
De studies laten zien dat mensen het fitst zijn, zich
beter voelen en het beste werken bij een omgevings-
licht van circa 100 cd/m². Door een praktijkstudie,
uitgevoerd op een basisschool in Londen in 2009,
konden we feitelijk constateren dat omgevingslicht van
circa 100 cd/m² de prestaties, de oplettendheid en het
welzijn van de leerlingen verbeterde. We worden dus
positief door licht beïnvloed, ook al is het kunstlicht.
Maar natuurlijk is een combinatie van een goede
daglichtinval en goede verlichting het allerbeste – niet
in de laatste plaats vanuit energieoogpunt!

Dat is één van de vragen die we proberen te
beantwoorden in een studie in het Södra
Älvsborgs ziekenhuis van Borås. Variaties in
de kleur en intensiteit van het licht moeten
patiënten op de intensive care helpen om hun
circadiaanse ritme terug te vinden.
Een patiënt op de intensive care krijgt vaak te maken
met een verstoord dag- en nachtritme, door zware
medicijnen of narcose. Met behulp van de verlichting
hoopt het onderzoeksteam de patiënten te helpen
sneller een goed evenwicht tussen slapen en wakker
zijn te vinden. De studie duurt vier jaar en wordt uitge-
voerd onder leiding van Berit Lindahl (op de foto),
lector aan het Instituut voor Verpleegkunde van de
Hogeschool van Borås:
”We hebben een testruimte op de intensive care van
het ziekenhuis ingericht. Een rustige omgeving met
indirect licht dat qua kleurtemperatuur en intensiteit
op het daglicht lijkt. Op die manier hopen we de pati-
ënten te kunnen helpen hun dag- en nachtritme te
behouden. Bovendien hopen we dat er mede dankzij
deze ’circadiaanse verlichtingsoplossing’ minder vaak
delirium (ernstige verwardheid) optreedt en dat het
gebruik van pijnstillers kan worden beperkt. En dat
deze bijdraagt aan het verkorten van de verpleegduur.
De verlichtingsoplossing houdt in dat het personeel
enige concessies heeft moeten doen ten aanzien van de
verlichtingsniveaus ’s nachts. We gebruiken lagere
verlichtingsniveaus dan normaal om de cortisolpro-
ductie niet te stimuleren, uiteraard zonder de veiligheid
van de patiënten in gevaar te brengen”, aldus Berit
Lindahl.
5
Kan de juiste verlichting
de verpleegduur
verkorten?
Daglicht nabootsen
Fagerhult heeft met haar verlichting en kennis een
bijdrage geleverd via Tommy Govén, hoofd research bij
Fagerhult, in samenwerking met Torbjörn Laike van de
Universiteit van Lund.
”De verlichting bootst het daglicht na. ’s Morgens krijgt
de testruimte een intenser en koeler licht, waarna dit in
de loop van de ochtend enigszins wordt gedempt.
Tussen 11 en 13 uur wordt de verlichting gedimd naar
een warmere kleurtemperatuur en lager lichtniveau. De
intensiteit en kleurtemperatuur van het licht worden
vervolgens tegen de avond geleidelijk aan verminderd,
wat de patiënt voorbereidt op de nacht”, vertelt Tommy
Govén.
De armaturen zijn voorzien van ’tunable white’, wat
inhoudt dat de temperatuur kan worden ingesteld van
2700 tot 6500 kelvin, van koud naar warm licht. De
intensiteit kan ook worden geregeld van 0 tot 1000 lux.
”Er is veel omgevingslicht, dat wil zeggen een combi-
natie van verlichting op wanden en plafond. De achter-
liggende gedachte is het lichaam op gang te helpen met
de productie van he t stresshormoon cortisol. De
productie van melatonine, die onze slaap regelt, is
lastiger te beïnvloeden. Daarom is het van belang om
hoge en stressvolle lichtniveaus ’s nachts zoveel moge-
lijk te vermijden.”
Verlichtingsidee in de testruimte.
 Amber - licht
in het oranje-rode
bereik

Amber is een relatief nieuw begrip in de verlichtingswereld. Sinds de ontdekking van de

biologische invloed van licht op de mens, weten we dat hoge niveaus koud licht activeren en
dat lage niveaus met warm licht tot rust brengen.

Daglicht of lampen met intensief licht, vooral in het

blauwe en groene gedeelte van het lichtspectrum, acti-
veren de productie van cortisol, terwijl een laag niveau
nachtlicht, of licht met veel rood, de productie van
melatonine beïnvloedt en ervoor zorgt dat we willen
slapen.

Amber houdt een verlenging van het begrip Tunable

White (kleurtemperatuurregeling) in, waarbij amber
gewoonweg alleen licht in de golflengtes nm levert,
licht in het oranje-rode bereik. In tegenstelling tot
normale Tunable White-oplossingen waarbij zowel
warme als koude diodes op de LED-kaart zijn gemon-
teerd, worden amber-diodes op afzonderlijke
LED-kaarten geplaatst.

Amber-oplossingen houden een warm licht in met rela-

tief lage niveaus en worden gebruikt in alle soorten
zorgomgevingen waar bewaking plaatsvindt, zonder
dat men de slaap en het dagritme van de patiënt wil
storen. Lage niveaus van het warme licht verstoren de
slaap niet. Wanneer we toch wakker worden is er echter
wel voldoende licht om de omgeving waar te nemen en
uw weg in de kamer te kunnen vinden.

6
 Verschillende
lichtoplossingen
per ruimte

De gang

Vervoer door gangen is een extra gevoelig punt. De

verlichting mag de patiënt in bed niet verblinden, en
grote contrasten qua licht tussen de vlakken van de
ruimte moeten worden vermeden. Voor het personeel
is het van belang dat de lichtniveaus kloppen, zodat je
goed kunt zien wat je voor je hebt in de gang; in het
algemeen moet het lichtniveau op de vloer ca. 200 lux
zijn. De cilindrische verlichtingssterkte is essentieel om
een goede en natuurlijke visuele communicatie moge-
lijk te maken. Een ruimtecreërend verticaal licht geeft
goede lichtniveaus zonder te verblinden en verge­
makkelijkt visuele taken. In de gang wordt meestal
gebruik gemaakt van een tijdsregeling, die het licht ’s
nachts terugschroeft naar een laag basisniveau, maar
die wordt aangevuld met een aanwezigheidsregeling
om meer licht te krijgen bij bewegingen in de gang.

De personeelsruimte

Een personeelsruimte met stimulerende kleuren en

goede verlichting is essentieel, op elk tijdstip van de
dag. Dit is de ruimte waarin het personeel zich kan
ontspannen, de plek voor een adempauze en goede
gesprekken. Deze ruimte heeft evenwichtige verlichting
nodig, met zowel direct als indirect licht. Verticaal licht
op de wanden stelt het oog beter in staat een grotere
hoeveelheid licht op te nemen en houdt het personeel
wakker en alert. Pendelarmaturen creëren een gezel-
lige sfeer met aangename contrasten. Een hoog percen-
tage indirect licht accentueert de gelaatstrekken van de
collega’s. De ruimte is voorzien van daglichtregeling,
aangevuld met een handmatige regeling, zodat het
personeel de verlichting naar boven toe kan bijstellen
om de cortisolniveaus en de alertheid te verhogen
tijdens nachtdiensten.

7
De hal

Met uitzondering van de acute noodgevallen, is de

entree van het ziekenhuis de ruimte waar alle patiënten
en familieleden langskomen. Een gastvrije, lichte en
ruimtelijke omgeving zorgt dat de bezoekers kunnen
ontspannen in een situatie die vaak ongemakkelijk
aanvoelt. Hier is goede, niet-verblindende, verlichting
noodzakelijk. Dat maakt het oriënteren en de weg
vinden in het ziekenhuis gemakkelijk.

De wachtruimte
Of je nu wacht als patiënt of familielid, om het gevoel
van veiligheid te vergroten en de frustratie te vermin-
deren is de vormgeving van de wachtruimte heel
belangrijk. Door invallend daglicht voelen we ons beter.
Tijdens de donkere uren van de dag draagt een uitgeba-
lanceerde combinatie van directe en indirecte ver-
lichting bij aan een lichte en niet-verblindende omge-
ving. Ook in de wachtruimte is een niet-verblindend
verticaal licht op de wanden belangrijk om de lichtope-
ning van het oog te vergroten. Uit onderzoek blijkt dat
natuur en planten een positief effect hebben op stress
en het welzijn vergroten. Architectuur die dicht bij de
natuur staat of een interieur met afbeeldingen van de
natuur of levende planten dragen bij aan een meer
harmonieuze ruimte.
Daglichtregeling en
aanwezigheidsdetectie dragen bij
aan energiebesparing.
Of je nu wacht als patiënt of familielid, om het gevoel
van veiligheid te vergroten en de frustratie te vermin-
deren is de vormgeving van de wachtruimte heel
belangrijk. Door invallend daglicht voelen we ons beter.
Tijdens de donkere uren van de dag draagt een uit-
gebalanceerde combinatie van directe en indirecte
verlichting bij aan een lichte en niet-verblindende
omgeving. Ook in de wachtruimte is een niet-verblin-
dend verticaal licht op de wanden belangrijk om de
lichtopening van het oog te vergroten. Daglichtrege-
ling en aanwezigheidsdetectie dragen bij aan energie-
besparing.

8
De Patiëntenkamer

Een patiëntenkamer is zeer complex vanuit het oogpunt
van verlichting. In de allereerste plaats is het een werk-
plek waar het personeel goede werkverlichting nodig
heeft voor onderzoek, behandeling, het toedienen van
medicijnen en het bijhouden van het dossier. Tegelij-
kertijd heeft de patiënt een rustige en stressvrije omge-
ving nodig, die veilig én zorgzaam aanvoelt. Door het
combineren van verschillende soorten licht – algemeen
licht, onderzoekslicht, omgevingslicht en leeslicht –
ontstaan de beste omstandigheden.
De cilindrische verlichtingssterkte is essentieel voor
een goede visuele communicatie tussen patiënt en
personeel.
de patiënt wordt verstoord, des te beter zijn de omstan-
digheden voor slaap en herstel. Daarom is het belang-
rijk dat de patiënt overdag veel licht krijgt – daglicht of
kunstlicht – en ’s nachts niet al te veel wordt gestoord
door intens licht.
In patiëntenkamers wordt meestal gewerkt met een
aantal voorgeprogrammeerde verlichtingsscènes voor
verschillende situaties en tijdstippen, waarbij de
dagscène wordt aangevuld met een daglichtregeling.
Dit noemen we dynamische verlichting.

Vooraf ingestelde niveaus voor onderzoek en rust

maken het gemakkelijk voor het personeel om
eenvoudig het licht regelen. Daarmee kunnen ze op
professionele wijze hun werk doen en worden tegelij-
kertijd de momenten met hogere lichtniveaus beperkt.
Afhankelijk van de te verlenen zorg, moet onderzoeks-
licht doorgaans tussen 500 en 1000 lux liggen. De situ-
atie vraagt echter ook om een goed omgevingslicht, dat
de wanden en het plafond verlicht. Het gereflecteerde
licht van wanden en plafond vergroot de lichtopening
van de pupil en houdt het personeel wakker en alert,
zonder te verblinden.

Als het personeel niet in de kamer is, kan het licht op de

wand worden ingesteld op een warmere, rustgevende
kleurtemperatuur, die het circadiaanse ritme van de
patiënt volgt. Hoe minder het dag- en nachtritme van

Inbouwarmatuur voor algemene verlichting, met een

zogenaamde ’tunable white’-functie, maakt het mogelijk de
kleurtemperatuur te veranderen van warm naar koud licht
(2700–6500 K). Ingebouwde wallwashers zorgen voor extra
omgevingslicht alsmede leeslicht. Ook kan men denken aan
extra onderzoekslicht.

9
Het kantoor

Een goede verlichting van het kantoor draagt bij aan

een positieve werkomgeving, waar iedereen het naar
zijn zin heeft en waar veel energie overblijft voor de
patiënten. Invallend daglicht is net zo belangrijk in de
ruimtes waar het personeel de administratie bijhoudt
als in verpleegruimtes.

Een goede verlichtingsoplossing zorgt voor de noodza-

kelijke 500 lux op het werkvlak, en tegelijkertijd voor de
juiste cilindrische verlichtingssterkte. Door het
verlichten van de wanden en het plafond wordt meer
omgevingslicht gecreëerd, dat het aangename gevoel
van daglicht versterkt.

Het is belangrijk dat het armatuur ontworpen is voor

beeldschermwerk­ om weerspiegeling in het beeld-
scherm en verblinding van het oog te voorkomen.
Accentverlichting op de wanden helpt het oog om het
stimulerende licht op te nemen en draagt bij aan een
groter gevoel van ruimte. Om energie in het kantoor te
besparen is deze oplossing voorzien van daglicht- en
aanwezigheidsregeling. Voor optimale lichtniveaus en
een lager energieverbruik.

Een inbouwarmatuur met een groot verlichtingsoppervlak zorgt voor een goed afgeschermde werk- en algemene verlichting.
Het omgevingslicht op de wanden wordt versterkt door een wallwasher.

10
De Operatiekamer

De operatiekamer heeft één enkel doel, het uitvoeren aangepast aan de moderne ziekenzorg, waarbij
van verschillende soorten ingrepen. De vormgeving van verschillende momenten en situaties via een eenvou-
operatiekamers is met de technologie mee veranderd dige en intuïtieve keuze op een scherm exact dat licht
en de verlichting wordt aangepast om een goed krijgen dat het beste bij die situatie past.
arbeidslicht te creëren en om visuele taken voor het
personeel te vereenvoudigen. Met RGBW-oplossingen
creëren we goed verlichte operatiekamers die zijn

500 lux - Algemene verlichting 1000 lux - Open operatie CRi90

Voor eenvoudig en efficient licht bij binnenkomst en schoon- Bij open operatie wordt een operatiearmatuur gebruikt die
maak, creer je een scene met verlichting met een iets lagere 160.000 lux geeft. Het stelt hoge eisen aan de muur om
intensiteit dan een goede algemene verlichting. aanpassingen voor het oog tussen extreem licht en ”duisternis”
te voorkomen.

Voor de opname van de patiënt - een scène met warm licht Het oranje werk- en aanvullend licht verlaagt het risico van
langs de muren. Het warme licht zorgt voor een rustgevende nabeelden op de het netvlies bij verschuiving naar wit licht.
verlichting om de patiënt niet onnodig te belasten, de situatie De groene achtergrond bij de monitoren geeft een beter
is meestal onaangenaam genoeg. contrast.

11
Buiten
De omgeving rond de entree van het ziekenhuis heeft
een uitnodigende functie, maar dient ook om de weg te
wijzen. Het is belangrijk dat de bezoekers snel zien
waar de toegangsdeuren zijn en dat trappen, opritten,
voorzieningen en bewegwijzeringsborden goed zijn
verlicht. Met diverse soorten armaturen op een aantal
verschillende hoogtes creëer je een gevoel van ruimte.
12
Paaltoparmaturen geven een goede algemene ver-
lichting, terwijl lagere boldermodellen de oriëntatie bij
wandelpaden en trottoirs vereenvoudigen. Gevel-
verlichting accentueert het gebouw en verzacht de
overgang tussen binnen en buiten. Wand- en plafond-
armaturen bij de entree creëren een aangenaam verticaal
licht en accentueren op een goede manier de ingang.
13
 Human
Centric
Lighting

Human Centric Lighting (HCL), of mensgeoriënteerde verlichting, is een holistische manier

van kijken naar de invloed van licht op de mens. Uitgangspunt hierbij is dat kunstmatige
verlichting binnen het natuurlijke ritme van het daglicht buiten moet nabootsen. Het dagritme
van de mens kan worden verbeterd met verlichting die aangepast is aan de loop van de zon en
de intensiteit en de kleur van zonlicht.

Lichtsterkte
De hoeveelheid licht die onze ogen binnen komt heeft
Daling van
direct invloed op hoe we ons voelen. Als het donker is, slaaphormoon

wordt het slaaphormoon melatonine geproduceerd. 70%

60%
Zodra de lichtsterkte ongeveer 300 lux wordt, neemt de 50%
productie van cortisol toe. Hierdoor vermindert de 40% Maanlicht Zonsopgang Bewolkte dag Lichte wolken Direct zonlicht
30%
productie van het slaaphormoon en voelen we ons 20%
fitter. Dit effect houdt aan tot ongeveer 1000 lux en 10%
0%
daarna neemt het weer af. Voor de werking van daglicht
0 lux 500 lux 1000 lux 10 000 lux 100 000 lux
op onze hormonen - en een fit gevoel - maakt het dus
niet uit of het bewolkt of zonnig weer is.

Kleurtemperatuur
Zonder dat we ons ervan bewust zijn, verandert de
kleurtemperatuur van het licht gedurende de dag.
Terwijl alle mensen hetzelfde reageren op lichtsterkte
Zonsopgang Theelichtje Gloeilamp Maanlicht Fluorescent Zonnige dag
zijn we geneigd om verschillend te reageren op kleur-
temperaturen - dit is vooral een kwestie van smaak. Los
hiervan is bewezen dat blauw licht boven 4500 Kelvin
een stimulerend effect heeft. Wetenschappers denken 1000K 2000K 3000K 4000K 5000K 6000K 7000K
dat dit komt omdat we overdag al 7 miljoen jaar lang
naar een blauwe lucht kijken en onze hersenen deze
kleur met daglicht zijn gaan associëren.

Wij begeleiden u volledig

Laat ons u helpen om een beter binnenmilieu te
creëren met de mens in het middelpunt. Neem contact
op met een van onze kantoren, dan zorgen we samen
met u voor heldere oplossingen voor uw verlichtings-
vraagstuk.

14
 één Sensor,
Organic Response is een draadloos licht- ongelimiteerde
sturing systeem dat is ontwikkeld om aan
alle behoeftes voor diverse ruimtes te flexibiliteit
kunnen voldoen. Alle armaturen hebben een
eigen sensor die reageert op aanwezigheid
en daglicht. Elke sensor ontvangt en zendt
informatie naar nabijgelegen armaturen.
De sensoren anticiperen op uw looproute,
en zorgen ervoor dat het licht zich
door de ruimte verspreidt.

Omdat Organic Response een draadloos Plug & Play

systeem is, kan het snel geïnstalleerd worden
in ruimtes waar mensen werken tijdens de
installatie. De bestaande installatie kan 1 op 1
vervangen worden met een geavanceerd,
energiezuinig en duurzame licht installatie.
Met Organic Response is uw licht-
installatie klaar voor de
toekomst.
– Directe energie besparing omdat het
licht alleen aangaat waar mensen zijn
– Geen noodzaak voor programmering
door (DALI) experts
– Het werkt gewoon!
Stap 1 t/m 3 zijn direct toegankelijk met een
smartphone. Systeem optimalisatie en Configuratie

2
zijn standaard beschikbaar.

Optimalisatie
Meer energiebesparing,
meer comfort voor de gebruikers:
– Aanpassen van de lichtniveaus en dimperiode
– Wijzigen van de persoonlijke verlichtingsvoorkeuren
3
– Activeren van daglichtsensor Configuratie
Aanpassen van het verlichtingsgedrag
voor nog meer flexibiliteit:
– Onafhankelijke en afhankelijke zones
– Maak op maat gemaakte scènes

Voor meer geavanceerde interactie levert 4 bijvoorbeeld in vergaderzalen en voor

presentaties
niveau 4 de mogelijkheid van de Smart Lighting
Revolution, waarbij gebouwen zich beginnen
aan te passen aan hun omgeving en de
gebruikers.
Connected systemen
– Uitlezen en analyseren van gebouwgegevens
zoals energieverbruik en aanwezigheidspatronen
– Integratie met het gebouwbeheersysteem
(b.v. luchtbehandeling, liften) hetgeen het mogelijk maakt om
andere diensten in het gebouw beter te informeren, zodat die ook
efficiënter kunnen werken (API & BacNet integratie mogelijk)
– De koppeling met het ‘Internet of Things’ maakt Organic Response
toekomstbestendig en duurzaam

15
 Creëer flexibele en
boeiende werkruimten
met Organic Response
Wanneer de stroom uitvalt, hoeven de
armaturen nieuw opnieuw geprogrammeerd
te worden. U kunt ook een opstart modus
configureren, waarbij u een vooraf ingestelde
scene kiest die voorkomt dat er een stroom-
piek plaatsvind en de generator niet te zwaar
belast wordt.
16
Dimmen bij daglicht
Dimmen bij daglicht kan dienen om een maximale ener-
giebesparing te behalen op plaatsen waar daglicht
binnenkomt, dit is standaard mogelijk bij iedere sensor.
Wall washing
Zolang er iemand aanwezig is zullen armaturen met
deze persoonlijkheid blijven branden. Met deze
persoonlijkheid kunnen bepaalde muren in een grote
open kantoorruimte (of verlichting van andere speciale
wanden of architectonische bijzonderheden) aangelicht
worden, zodat de contouren van een ruimte altijd zicht-
baar zijn. Dit alles zorgt voor een aangenamer licht voor
de gebruikers van het gebouw.
Koppelen van gangen
Gangen kunnen worden gekoppeld aan elkaar gren-
zende zones met de smartphone app.
Zones
Zones maken het mogelijk om aangrenzende gebieden
anders te laten reageren op de aanwezigheid. Zones
kunnen volledig onafhankelijk (bijvoorbeeld scheiden
van de printerruimte en het kantoor), of onderling
afhankelijk zijn (bijvoorbeeld koppelen van de open
kantoor zone aan de gang zone). Handig voor break-out
ruimten, kantoren van glas en vergaderruimten.
17
Persoonlijkheden
Vooraf ingestelde ‘Persoonlijkheden’ bepalen hoe een
armatuur reageert op aanwezigheid Er zijn meer dan
een 12-tal vooraf ingestelde persoonlijkheden/voor-
keuren, waarmee u de ultieme balans vindt tussen
comfort in verlichting en energiezuinige verlichting.
Scenes
Een draadloze wandschakelaar maakt het mogelijk om
het licht handmatig aan/uit schakelen, of te dimmen en
om scène te activeren. Deze schakelaar kan overal
gemonte erd worde n binne n de ruimte e n kan
eenvoudig en gemakkelijk verplaatst worden. Perfect
voor het activeren van scènes in een vergaderruimte of
daar waar individuele lichtregeling gewenst is (bijvoor-
beeld in een gesloten kantoor).
Nacht-/veiligheid verlichting
In onbezette receptieruimte of lobby’s kunnen geselec-
teerd armaturen permanent aanblijven (op gekozen
lichtniveau), die zorgen voor een gastvrije omgeving
voor iedereen die de ruimte binnenkomt. Op het
moment dat iemand binnenkomt gaan de armaturen
intuïtief feller branden.
Losse sensoren
Losse sensoren maken het
mogelijk om meer dan één
armatuur te bedienen,
(bijvoorbeeld down-lighters
of spots). Losse sensoren worden ook gebruikt om
armaturen aan te sluiten waarin de sensor niet kan
worden geintegreerd (bijvoorbeeld design pendelarma-
turen).
Draadloze link
Met een draadloze link kunt u 2 sensoren aan elkaar
koppelen wanneer deze fysiek van elkaar gescheiden
zijn. Ideaal voor het koppelen van een gesloten kantoor
met een naburige gang, zodat het licht op de gang aan
blijft als het kantoor bezet is. Zo komt iemand die
’s avonds laat nog op kantoor is niet plotseling in het
donker terecht.
Organic Response app
Een eenvoudige, intuïtieve app voor de optimalisering
van het systeem. Alle interactie met het systeem, met
inbegrip van alle functies toegelicht op deze pagina
gebeurt met behulp van de app.
 Vijf duurzame
Duurzaamheid draait voor ons om balans en actiegebieden
langetermijndenken, ongeacht of het gaat
om productie, investeringen, sociale aspecten voor 2030
of technische innovaties. Voor ons weegt de
milieu-impact van ons bedrijf extra zwaar
omdat onze fabriek in Fagerhult vlak bij een
waterwingebied en een natuurreservaat ligt.
Met dit gegeven in ons achterhoofd ontwik-
kelen wij onze producten.

Het moet anders. En we weten diep van binnen dat we

het beter kunnen. Dit is onze duurzaamheidsbelofte.

1
Lighting Ergonomics
Wij willen een toonaangevende producent zijn van
verlichtingsoplossingen die welzijn en creativiteit
ondersteunen.
Hoe kan ik mijn impact op
het milieu verminderen? 2
We moeten allemaal nieuwe keuzes maken Energy Efficiency
om de klimaatdoelen te halen. Op basis
van een aantal productlevenscyclus Onze verlichtingsoplossingen zullen door geïntegreerde
analyses zien we dat het energieverbruik lichtsturing het energieverbruik verminderen.
van het armatuur tijdens gebruik de
grootste milieu-impact heeft. 3
Daarom raden we aan dat u: Conscious Production
• Een kwaliteitsarmatuur selecteert met
de juiste levensduur op basis van Onze productie zal energiepositief zijn.
toepassing.
• Investeert in een armatuur met CLO L100 4
die een constante lichstroom oplevert
zonder overinstallatie. De voordelen Pure Materials
hiervan zijn een lager energieverbruik,
een lange levensduur met gelijkblijvend Onze producten zullen ontworpen worden met
lichtniveau en in sommige gevallen met minstens 80% hernieuwbare of gerecycleerde
minder armaturen. materialen.
• Investeert in gebruiksvriendelijke
lichtregeling, om energie te besparen. 5
• Hernieuwbare of groene energie
selecteert. Empowering People
Wij willen het leven van mensen veranderen door
middel van persoonlijke groei en diversiteit.

18
 Referentiecases

Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch

19
HagaZiekenhuis, Den Haag

20
Reinier de Graaf Gasthuis, Delft

21
 De Hoogstraat, Utrecht

22
Ziekenhuis Bernhoven, Uden

23
Beatrixziekenhuis, Gorinchem

24

Pleiad G4
Pleiad G4 is de nieuwe generatie van de downlight-klas-
sieker van Fagerhult. Nog efficiënter. Nog beter
comfort. Nog sneller te installeren. Pleiad G4 vereen-
voudigt en stroomlijnt geavanceerde lichtplanning van
complete projecten met één en hetzelfde armatuur-
type. De serie bestaat uit inbouw downlights in vier
verschillende diameters, een inbouw kwadratisch
downlight, een inbouw verstelbare downlight, opbouw
downlights in twee diameters en wallwashers.
25
Een greep
uit ons
assortiment
De combinatie van de verschillende armatuurmodellen
en een ambitieuze breedte van lumenpakketten en
reflectoren maakt het mogelijk om functionele, comfor-
tabele en energiezuinige lichtomgevingen te plannen
voor elke situatie, ongeacht plafondhoogte en vormge-
ving. Met een gemiddelde luminantie van 3000 candela
per m2 en UGR<19 voldoet de Pleiad G4 aan de eisen
voor kantoorwerk met beeldschermen, waardoor het
armatuur ideaal is voor flexibele en op activiteiten
gebaseerde kantooromgevingen waar men wisselt
tussen verschillende werkplekken, afhankelijk van de
taak. De installatie van Pleiad G4 is foolproof. De instal-
latie tussen het armatuur en de driver gebeurt met een
snelkoppeling die een uiterst veilige installatie biedt en
de risico’s door verkeerde hantering elimineert. De
installatie in verlaagde plafonds is net als voorheen
gereedschapsloos en zonder handkracht, met een inno-
vatieve veerconstructie.
Notor 36
Notor 36, een armatuur met een vierkant profiel en een
zekere Scandinavische stijl. Hij is slechts 36x36 mm
groot, versmelt met de ruimte en geeft u de mogelijk-
heid om symmetrie en patronen te creëren. Een voor de
hand liggende keuze wanneer u het licht en de architec-
tuur wilt benadrukken.
Notor 36 kan op veel verschillende manieren in de
ruimte worden gebruikt, zonder een rommelige indruk
te geven. Wees creatief met pendels, aan het plafond
gemonteerde of inbouwuitvoeringen in zwart, wit of
zilver. Bij modulaire bouw wordt elke Notor 36 elek-
trisch aangesloten met behulp van ons innovatieve
26
montagesysteem. De armaturen worden aan elkaar
geklikt met een eenvoudige beweging en u hoeft geen
tijd te besteden aan het trekken van elektrische
snoeren tussen de armaturen.
Notor 36 is klein en stringent zonder afbreuk te doen
aan functionaliteit en lichtbehandeling. De twee
afschermalternatieven bieden de mogelijkheid van
verschillende uitstralingen. Opaal voor evenwichtige
afscherming en een discreet, gelijkmatig lichtgevend
oppervlak. Beta Opti Nano voor hoge efficiëntie en
superieur lichtcomfort zonder meerdere schaduwen.
Discovery Evo
Discovery Evo is de nieuwe generatie van de klassieke
serie allroundarmaturen van Fagerhult.
Discovery Evo is ontwikkeld met de vele voordelen van
LED-technologie als uitgangspunt – een compleet, veel-
zijdig verlichtingsconcept dat ook voldoet aan de
wensen in veeleisende omgevingen.
Een slank design en een aangenaam ruimtecreëerend
lichtbeeld verbetert het milieu in trappenhuizen,
hallen, keukens, badkamers en kelders in zowel open-
bare als particuliere omgevingen.
Dwide Familie

Dwide is een complete productfamilie die voldoet aan

alle mogelijke wensen binnen verlichtingsprojecten.
Ongeacht of het gaat om toepassingen voor kantoren,
scholen of ziekenhuizen. Dwide biedt u zowel
verzonken, aan het plafond gemonteerde en hangende
armaturen met verschillende lichtverdelingen als ook
slimme hoek- en wandarmaturen.
Dwide is een logische keuze voor opdrachtgevers die
hoge eisen stellen aan verbruik, installatie, uitstraling
en lichtergonomie. Met Dwide bieden we u een unieke
afschermingstechnologie met optiek in twee stappen.
De microprismatische afscherming hebben we gecom-
bineerd met een lichtverdeler (divider) die het licht nog
een keer reflecteert en de contrasten in het armatuur
laat verdwijnen. Het resultaat is comfortabel en ruimte-
lijk werkend licht waarmee u voldoet aan de ver-
lichtingseisen voor kantoren en scholen.

27
 Multilume Hydro

Multilume Hydro LED is een nieuwe generatie energie-

zuinige armaturen voor veeleisende omgevingen. Met
deze combinatie van een slanke, geharde glasplaat met
een microprismatische Delta-afscherming hebben we
een esthetisch aantrekkelijke armatuur met een unieke
uitstraling gecreëerd. De constructie is stof- en vocht-
dicht, wat overeenkomt met IP 65 onder verlaagde
plafonds en IP 50 boven verlaagde plafonds. De
geharde glasplaat is eenvoudig te reinigen en bestand
tegen desinfecterende schoonmaakproducten.

Eira

Een uniek LED-armatuur, ontwikkeld in samenwerking

met Speirs + Major, onder meer om aan de behoefte van
flexibiliteit in verpleegruimtes te voldoen. Het grotere
model is uniek, in die zin dat het algemeen licht en
onderzoekslicht in één armatuur combineert.
Eira geeft een uitstekende algemene verlichting met
omgevingslicht op plafond en wanden. Het armatuur
heeft een performance-ring, bestaande uit lenzen, die
zonder te verblinden het licht naar het bed toe
verdelen. Als de performance-functie wordt ingescha-
keld ontstaat er, in combinatie met het armatuur aan
het hoofdeinde van het bed, een uitstekend onder-
zoekslicht.

28
Pozzo LED

Met zijn combinatie van techniek en esthetiek is Pozzo

uniek en biedt de mogelijkheid om spannende
concepten te ontwikkelen voor zowel kleine als hele
grote vlakken. De diffusor is verticaal verstelbaar en
kan bij inbouw worden gebruikt als lichtbron, of
worden verlaagd om in lijn te liggen­ met het systeem-
plafond. Dat zorgt voor een groot, rondstralend effect:
het omgevingslicht komt optimaal tot uiting en de
ruimte wordt versterkt en als lichter ervaren dan de
luxmeter aangeeft.

Aluflex Medica

Aluflex Medica is een veelzijdig wandarmatuur dat

vooral is ontwikkeld voor de gezondheids- en zieken-
zorg, maar ook verschillende soorten bejaardente-
huizen. Een puur, tijdloos ontwerp creëert een rustige
en harmonische zorgomgeving en de gladde vlakken
maken het schoonmaken eenvoudig uit oogpunt van
hygiëne.
Aluflex Medica is verkrijgbaar in verschillende uitvoe-
ringen die voldoen aan variërende verlichtingswensen,
zowel van patiënten als personeel.

29
 Uw armaturen
Fagerhult Configurator helemaal
naar wens

Uit ervaring weten wij dat elk project uniek is. Om uw

armaturen te optimaliseren voor uw project kunt u
gebruikmaken van onze configurator. Vul uw wensen in,
experimenteer en bekijk de effecten van uw keuzes.
Selecteer eenvoudig de CRI, kleurtemperatuur, lichtver-
deling/optiek, lichtstroom, kleur, besturing en zelfs de
aansluitopties. Al uw keuzes ziet u terug op een
product- gegevensblad dat u kunt downloaden met
unieke lichtgegevensbestanden.

30
 Fagerhult Benelux
Lichtschip 19
3991 CP Houten
Nederland

NL +31 (0)30 688 99 00

lighting@fagerhult.nl
www.fagerhult.nl

BE +32 (0)56 123 360

info@fagerhult.be
www.fagerhult.be