GR COP 84 GENEL TANITIM

GRCop-84 (Cu-8 at.% Cr-4 at.% Nb) roket motoru ana yanma odası gömlekleri için özel olarak
tasarlanırken, yaklaşık 700 °C'ye (1292 °F) kadar yüksek ısı akısı uygulamaları için potansiyel sunar.
GRCop-84, mükemmel yüksek sıcaklık mukavemeti, iyi sürünme direnci, uzun düşük döngülü yorulma
ömrü ve gelişmiş oksidasyon direncine sahip bakır bazlı bir alaşımdır.

Ayrıca bakırdan ve diğer birçok bakır bazlı alaşımdan daha düşük termal genleşmeye sahiptir.

GRCop-84, standart üretim teknikleri kullanılarak boru, çubuk, levha ve sac gibi çeşitli şekillerde
üretilebilir ve özel üretim teknikleri gerektirmez. GRCop-84 iyi şekillenir, bu nedenle damgalama ve
bükme gibi geleneksel imalat yöntemleri kullanılabilir.

TARİHÇE

Cu-Cr-Nb alaşımları ilk olarak 1980'lerde Dünyadan Yörüngeye Programı kapsamında incelenmiştir.
1990'lar ve 2000'ler boyunca çeşitli hipersonik ve yeniden kullanılabilir fırlatma aracı programları
kapsamındaki çabalar, alaşımı ticari ölçekli üretime getirdi. İstenilen, bakırın termal iletkenliğinin
çoğunu koruyan, ancak NARloy-Z'yi (Cu-3 wt.% Ag-0.5 wt.% Zr) aşan sürünme ve düşük devirli
yorulma ömürlerine sahip, yüksek sıcaklıkta, yüksek mukavemetli bakır bazlı bir alaşım geliştirmekti.

Alaşım, Glenn Research Copper 84 veya GRCop-84 olarak adlandırıldı. GRCop-84, NARloy-Z'den daha
yüksek mukavemete, sürünme direncine ve düşük döngülü yorulma ömrüne sahipken, daha düşük
termal genleşme ve termal iletkenliğe sahiptir. GRCop-84 ayrıca AMZIRC, GlidCop AL-15 düşük oksijen
sınıfı, Cu-Cr ve Cu-Cr-Zr gibi diğer birçok rakip alaşımın özelliklerini de aşar . Lehimleme döngüsü veya
difüzyon bağlama gibi yüksek sıcaklıklı bir termal maruz kalmanın ardından alaşımlar
karşılaştırıldığında faydaları genellikle artar.

ÜRETİM

Cu-Cr-Nb alaşımları ancak hızlı katılaşma teknolojisi kullanılarak üretilebilir. geleneksel döküm yavaş
soğutma sırasında çapı 1 cm'nin (0,39 inç) çok üzerine çıkan Cr2Nb çökeltileriyle sonuçlanır. Şu ana
kadar alaşımlar, soğuk blok ergitme çekme ve geleneksel gaz atomizasyonu kullanılarak başarılı bir
şekilde üretilmiştir.Geleneksel argon gazı atomizasyonu, geniş bir endüstriyel taban, nispeten düşük
maliyet, hacimli üretim kapasitesi ve yüksek bir soğutma hızı sunduğu için seçildi. Elementel bakır,
krom ve niyobyum, düzgün bir erimiş alaşım üretmek için eritilir. Erimiş metal, ince bir toz üretmek
için atomize edilir. Ekstrüzyon ve sıcak izostatik presleme (HIPing) için -140 ağ gözü (<106 µm) toz
kullanılır. Tipik olarak, bu tozun ortalama toz boyutu yaklaşık 40 um'dir. Vakumlu plazma püskürtme
(VPSing) için daha ince bir toz istenir. -270 ve -325 ağ (<53 ve <44 µm) büyük bir başarıyla
kullanılmıştır.
GRCop-84'ü üretmek için üç geleneksel konsolidasyon tekniği başarıyla kullanılmıştır. NASA Glenn
Araştırma Merkezi'nde, tozun yuvarlak veya dikdörtgen şekle doğrudan ekstrüzyonu ve basit şekillere
HIPing işlemi incelenmiştir. Her iki konsolidasyon yöntemi de mükemmel özelliklere sahip tamamen
yoğun malzeme üretir.

Şekil 1.⎯GRCop-84, tamamen yoğun malzeme yapmak için tozdan doğrudan ekstrüde edilebilir. Tipik
olarak, tozu tutmak için bir bakır veya çelik kutu kullanılır. Ekstrüzyondan sonra, kutu işleme veya
kimyasal yollarla çıkarılır. Sıcak izostatik presleme (HIPing) ayrıca iyi özelliklere sahip tamamen
konsolide malzeme üretir.
Şekil 2.⎯GRCop-84 levha yapmak için kolayca sıcak haddelenebilir. Yuvarlanma, başta sürünme
direnci olmak üzere özelliklerde küçük bir bozulmaya neden olur. Haddelemeden sonra, oksit
tabakası mat bir yüzey elde etmek için asitle daldırılarak kolayca çıkarılır. Bu ekstrüzyon için
kullanılabilecek bakır kalıntıları plakanın üstünde ve altında görülebilir. GRCop-84, daha koyu rengiyle
bakırdan kolayca ayırt edilir.

Şekil 3.⎯GRCop-84, minimum zorlukla soğuk haddelenebilir. Tavlama olmadan büyük indirgemeler
mümkündür. GRCop-84 folyo deneysel ölçekte üretilmiştir.
GRCop-84, bakır bazlı alaşımlar için kullanılan geleneksel yöntemler kullanılarak şekillendirilebilir.
Solda gösterilen silindir, iki plaka parçasından ve sürtünme karıştırma kaynağından oluşan bir
çıkıntıydı. Diğer silindir, sağda gösterilen kum saati şeklindeki astar ön kalıbına döndürülerek sıcak
metaldi.

Şekil 5.⎯Ekstrüzyon ve HIPing'e ek olarak, GRCop-84, karmaşık şekiller halinde vakumla plazma
püskürtülebilir (VPSed). NASA Marshall Uzay Uçuş Merkezi, tam ölçekli bir uzay mekiği ana motoru
(SSME) ana yanma odası (MCC) astarı dahil olmak üzere birçok astar konfigürasyonu üretmek için
VPS'yi başarıyla kullandı. VPS'nin önemli bir avantajı, fonksiyonel gradyan malzemesi (FGM) olarak
sıcak duvar üzerine çevresel ve termal bariyer kaplamaları uygulama yeteneğidir.
MİKRO YAPI

GRCop-84, Cr2Nb'nin yüksek hacim fraksiyonuna sahiptir, hacimce yaklaşık %14 tür. İntermetalik
bileşik dağılımı, bakır matrisi güçlendirir ve ayrıca bakır tanecik boyutunu inceltme ve kontrol etme
görevi görür. Güçlendirmenin yaklaşık üçte ikisi bir Hall-Petch mekanizmasından gelirken, üçte biri
Orowan güçlendirmesinden gelir. (ref. 7). Cr2Nb, en az 800 °C'ye (1472 °F) kadar son derece
kararlıdır. Cr2Nb parçacıkları önemli ölçüde irileşmediğinden, tane boyutu neredeyse sabit kalır ve
hatta 800 °C'nin altındaki sıcaklıklara uzun süreli maruz kalma, GRCop-84'ün gücünü çok fazla
düşürmez. Çoğu diğer bakır alaşımları, bu sıcaklıklara maruz kaldıklarında mukavemet kaybına ve
tane büyümesine maruz kalır. İçinde NARloy-Z ve Cu-Cr gibi çökelmeyle güçlendirilmiş alaşımlarda ya
çökeltiler de büyür alaşımı güçlendirmede etkili olacak kadar büyük veya tamamen çözünürler.

Alaşımın haddeleme ve benzeri yöntemlerle işlenmesi, hafif bir kristalografik doku üretir. Bu doku, saf
bakır için görülenle aynıdır, ancak benzer bir azalma için haddelenmiş bakırdan çok daha azdır.
Makroskopik özellikler fark edilebilir herhangi bir anizotropi göstermez, bu nedenle hafif
kristalografik doku çoğu uygulama için önemli görünmemektedir.

Şekil 6.⎯GRCop-84 tozu, atomizasyon sırasında erimiş çözeltiden çökelen saf bakır matrisi ve Cr2Nb
parçacıklarını (mavimsi gümüş faz) gösterir. Cr2Nb'nin stabilitesi, erime sıcaklığı düşmeye
başladığında erimiş metalden hemen çökelecek şekildedir. Geleneksel gaz atomizasyonunda
bulunandan çok daha yüksek soğutma hızları bile bu çökelmeyi engelleyemez. Hızlı katılaştırma
kullanılmazsa, o zaman Cr2Nb parçacıkları milimetre hatta santimetre boyutuna ulaşacaktır.777
Şekil 7- Ekstrüde edilmiş GRCop-84 çok ince tanelidir (tipik olarak 2 ila 7 µm veya ASTM tane boyutu
11 ila 15 µm), ekstrüzyon sırasındaki yüksek indirgemelerden sonra bile çok az dokuya sahiptir.
Ayrıca, ekstrüzyon sırasında küçük alan küçültmeleri ile iyi bir şekilde konsolide olur. Cr2Nb
parçacıklarının aglomerasyonları, kazınmış yüzeyden rahatlıkla görülebilir. Malzemenin haddelenmesi
ve sonraki diğer işlemleri, Cr2Nb parçacıklarını parçalayabilir ve daha düzgün bir dağılım elde etmek
için yeniden dağıtabilir.

Şekil 8- GRCop-84, hem tane boyutu hem de Cr2Nb parçacık boyutu için son derece iyi bir stabilite
gösterir. 30 dakika boyunca 1000 °C'ye (1832 °F) maruz kaldıktan ve ardından havayla soğuttuktan
sonra, taneler Cr2Nb parçacıkları tarafından tutturulmuş halde kalır ve erime noktasının yüzde 94'üne
eşit bir sıcaklığa maruz bırakıldıktan sonra bile fazla büyüme göstermez. Bu yüksek erime noktalı
intermetalik Cr2Nb partikülleri de fazla irileşme göstermezler.
Termal Genleşme

Termal genleşme, roket motoru astarı için kritik bir termofiziksel özelliktir. Çoğu gerilme ve gerinim,
mekanik olarak üretilmek yerine termal olarak indüklenir. Tipik bir hidrojen yakıtlı motorun çalışması
sırasında, sıcak duvar sıcaklığı 400 ile 600 °C (752 ile 1112 °F) arasında bir yere yükselir. Soğutma
kanalları arasındaki soğuk duvar ve topraklar ise oda sıcaklığında kalır. Bu, duvar boyunca büyük bir
termal gradyan ve tipik olarak yüzde 1'in üzerinde önemli gerinimler üretir. Bu genişleme, motor
tekrar tekrar ateşlendiğinde LCF'yi ve sürünmeyi desteklerken plastik deformasyonlar ve gerilimler
yaratır. Normalde akma veya LCF, bir gömlek tasarımında ömrü sınırlayan faktördür.

GRCop-84, incelenen rakip alaşımların herhangi birinden daha düşük termal genleşmeye sahiptir.
Sıcak duvar sıcaklık aralığında saf bakıra göre azalma neredeyse yüzde 7'dir. Bu daha düşük termal
genleşme, doğrudan daha düşük sürünme gerilimlerine ve daha küçük LCF gerinim aralıklarına
dönüşür. Bir astar uygulaması için, kırılma mekanizmasına bağlı olarak GRCop 84'ün diğer bakır
alaşımları ile ömürde 2 ila 100 kat artış beklenebilir.

Şekil 9.⎯Yüksek sıcaklıklı, yüksek ısı akışlı alaşımların çoğu, saf bakırınkine yakın bir termal
genleşmeye sahiptir. Ancak GRCop-84, termal genleşmeyi sınırlayan düşük termal genleşmeli Cr2Nb
çökeltilerinin büyük bir hacim fraksiyonunun varlığından dolayı çok daha düşük bir termal
genleşmeye sahiptir. Düşük termal genleşme termal olarak azalır. Astarlarda indüklenen gerilimleri
yaklaşık yüzde 7 oranında azaltır ve diğer malzemelerle termal genleşme uyumsuzluğunu azaltabilir.
Termal iletkenlik, astar uygulamaları için önemli bir tasarım faktörüdür. Bu, yeni nesil astar alaşımları
için çökeltme ve/veya dispersiyon kuvvetlendirme kullanılınır. Paslanmaz çelik gibi malzemeler, bakır
bazlı alaşımlardan çok daha fazla dayanıma ve sıcaklık kapasitesine sahip olabilirken, düşük termal
iletkenlikleri, çok daha yüksek sıcaklıklara ve muhtemelen roket motorlarına özgü multimegavat/m2
ısı akışlarına maruz kaldıklarında erimeye neden olacaktır.

GRCop-84, 305 ila 320 W/m·K (176 ila 185 BTU/h·ft·°F) arasında veya bir MCC gömleğinin çalışma
sıcaklığı aralığında saf bakırın değerinin yüzde 75 ila 84'ü arasında bir termal iletkenliğe sahiptir . Bu
oda sıcaklığında NARloy-Z ile karşılaştırılabilir, ancak sıcak duvarda yaşananlar gibi daha yüksek
sıcaklıklarda daha düşüktür. GRCop-84'ün daha düşük termal iletkenliği, sıcaklık, ancak roket motoru
uygulamaları için yapılan analizler, artışın tipik olarak 35 °C (65 °F) veya daha az olduğunu gösteriyor.
NARloy-Z'ye göre GRCop-84'ün sıcaklık kapasitesindeki yaklaşık 200 °C (360 °F) artış dikkate
alındığında,bu küçük artış, GRCop-84 tarafından kolaylıkla halledilebilir.

Tozu yapmak için kullanılan kromdan gelen demirin termal iletkenliğe zararlı olduğu belirlendi. Sonuç
olarak, spesifikasyonlar <50 ppm Fe gerekli ve <20 ppm Fe istenen olarak değiştirildi. Bu, düşük
sıcaklıklarda termal iletkenlikte önemli bir artışa neden oldu. Değiştirilmiş Kohlrausch termal
iletkenlik ölçümlerinin bir parçası olarak, GRCop-84'ün elektriksel direnci -186 °C (-303 °F) ila 200 °C
(392 °F) arasında ölçülmüştür. Oda sıcaklığında, ekstrüde edilmiş GRCop-84'ün elektrik iletkenliği
yaklaşık yüzde 67 IACS'dir.

Şekil 10.⎯Yüksek Cr2Nb yüklemesi, saf bakıra kıyasla GRCop-84'ün termal iletkenliğini azaltır.Diğer
yüksek sıcaklıklı bakır bazlı alaşımlarla karşılaştırıldığında, GRCop-84, özellikle tüm özellik aralığı göz
önüne alındığında, çoğundan daha avantajlıdır. İlk GRCop-84 tozlarında 200 ppm demir bulunmasının,
özellikle düşük sıcaklıklarda termal iletkenliği de önemli ölçüde azalttığı görüldü. Demirin kaynağı
ortadan kaldırıldı ve termal iletkenlik oda sıcaklığında yüzde 7 arttı.
GRCop-84'ün (Cu-8Cr-4Nb) ORTA VE YÜKSEK SICAKLIKLARDA
OKSİDASYON DAVRANIŞI

Şekil 1- Orta ve yüksek sıcaklıklarda GRCop-84 ve NARLoy-Z oksidasyon davranışının

karşılaştırılması
: (a) havada, (b) oksijende
GRCop-84'ün akma dayanımı, test edilen sıcaklık aralığında NARloy-Z'nin yaklaşık iki katıdır.
Ayrıca, aşağıdaki şekilde görülebileceği gibi, simüle edilmiş sert lehimlemenin ardından NARloy-
Z'den daha fazla gücünü korur. Sıcak izostatik presleme sırasında yaşanan daha yüksek sıcaklıklar,
özellikleri biraz bozar, ancak izostatik preslenmiş GRCop-84, NARloy-Z'ye göre önemli avantajlarını
korur .GRCop-84'ün modülü, saf bakırınkinden daha düşüktür. Modülün düşürülmesi termal
gerilimleri azaltır ve tekrar ömrü uzatır.

Ekstrüde GRCop-
84'ün akma dayanımı.
Sol: Üretildiği gibi.
Sağ: 935 °C'de (1715 °F) simüle edilmiş sert lehim döngüsünün ardından.
.