Milorad Kneţeviš

REĈNIK
SRPSKI-SANSKRIT
स्र्प्स्कि-संकिृतशब्दिोश
srpski-saMskRtazabdakoza

1
 को गह्
ृ णातत - गशह त,े को न गह्
ृ णातत - गशह त!े

Ko uzme, kajaće se - ko ne uzme - kajaće se!

Srpska narodna bajka

2
 SANSKRIT I SRPSKI JEZIK U NEOLITU

Ova knjiga nastala je kao nastavak istraţivanja sliţnosti leksike sanskrita i srpskog
jezika.
U prvoj knjizi Vedi - starosedeoci Evrope autor je otkrio preko 150 toponima na
prostorima sadašnje Grţke, Albanije, Italije, bivše Jugoslavije, Bugarske, Rumunije, Ţeške,
Slovaţke, Poljske, MaŤarske, dela Rusije, Ukrajine i Turske koji nemaju znaţenje ni na jednom
evropskom jeziku, a imaju jasno i logiţno znaţenje na sanskritu, pa je na osnovu toga postavio
tezu da su preci Sanaskrišana i Veda, Pravedi, ţiveli na ovom podruţju u vreme paleolita i
neolita i krstili mnoge reke, planine i naselja, a to znaţi da su vedski jezik i sanskrit nastali u
Evropi.
Na osnovu brojnih istih ili srodnih reţi u sanskritu i srpskom jeziku izveden je drugi
zakljuţak da su Pravedi zajedniţki preci i Sanskrišana i Slovena.
Preci Sanskrišana boravili su u Evropi do prelaska iz kamenog u metalno doba, do
rezmeŤa izmeŤu starţevaţke i vinţanske kulture. Nazivi za rude nisu isti ni reţi koje su mogle
kasnije nastati, pa je zakljuţeno da je došlo do naglog i trajnog razlaza predaka Sanskrišana i
predaka Slovena.
Nauţnici su veš utvrdili da je Vinţa opustela negde oko 4.500 godina p.n.e. što se u
potpunosti poklapa. Taţan uzrok odlaska moţe se samo pretpostaviti, ali, ţini se da nije klima,
glad ni potraga za boljom i plodnijom zemljom. Panonija i Podunavlje, Balkan i Sredozemlje su
bili i ostali Raj na Zemlji.
Srbi su više od ostalih evropskih naroda saţuvali bogatstvo naziva horizontalnih
rodbinskih odnosa koji se u velikoj meri poklapaju sa sanskritom pa se ţini da su ostali najduţe
u zajednici sa Sanskrišanima ili pored njih. Dok u sanskritu i srpskom jeziku postoji jasna razlika
u reţima tetka, strina i ujna odnosno teţa, stric, ujak, u vešini evropskih jezika, ţak i slovenskih,
ta razlika se ne vidi. Na primer u engl. samo aunt i uncle, nem. Tante i Onkel, u slovaţkom
tetka i strýko, u litvanskom dėdė i teta. U srpskom jeziku postoji jasna razlika u reţima sestra,
zaova, jetrva, svastika odnosno brat, dever, šurak, pašenog, dok u ostalim jezicima ta razlika
se vidi samo u odnosu na reţi sestra odnosno brat. Oznaţavanje ostalih rodbinskih odnosa u
ostalim jezicima vrši se opisno, sintagmama, brat po ljubavi, brat po zakonu, brat po pravu
odnosno sestra po ljubavi, sestra po zakonu, sestra po pravu.
U lingvistici je usvojeno da su najpre hronološki posvjedočeni anatolijski jezici (npr.
hetitski, luvijski, likijski) - od 19. veka p.n.e. zatim indoiranski - u koje se ubrajaju persijski i
sanskrit - od oko 15. veka p.n.e. Baltiţkoslovenski jezici potvrŤeni su tek u 9. veku, a lingvisti,
pri poreŤenju u istraţivanjima, najţešše uzimaju samo staroslovenski i litavski, kaţu da je
litavski najarhaiţniji.
Srpskog ili prasrpskog jezika nema jer nema pisanog traga. Pisanog nema, ali ima
usmenog. Ako se uzme kao taţno i verodostojno hipoteza da su se preci Sanskrišana i preci Srba
rastali oko 4.500 godina p.n.e. znaţi pre 6.500 godina, kada je napravljen oštar hiruški rez, i više
nije bilo kontakta ni meŤusobnog uticaja - na osnovu saţuvanih zajedniţkih ţivih reţi, koje se
nalaze u ovom Rečniku, moţe se lako rekonstruisati kako je taj jezik izgledao na prelomu
izmeŤu kamenog i metalnog doba, a to je za ţitava dva milenijuma ranije od pisanog traga i to se
ne sme zanemariti.
Orsat Ligorio, docent na Filozofskom fakultetu u Beogradu, na jednom predavanju
izneo je tezu da se sanskrit nije razvio iz vedskog jezika, kako vešina lingvista tvrdi, veš da su i
jedan i drugi potekli iz jednog zajedniţkog prajezika, ali je vedski zabeleţen ranije. U istoriji

3
jezika vedski jezik se smatra izumrlim jezikom koji je nastao i ţiveo negde na tlu Azije, a nazvan
je vedski jer vedi znaţi znanje. Da se podsetimo kako su naši preci do polovine prošlog veka
sricali azbuku: Az, buki, vedi... U prevodu na savremeni srpski to bi bilo: Ja slova znam... I u
srpskom i u sanskritu postoji glagol bukati. Na sanskritu bukkati {bukk} फक् ु कतत verb 1 i
bukkayati {bukk} फक् ु कमतत verb 1 znaţi govoriti i lajati. Dakle, da ne budemo preterano
hvalisavi i buţni, mnoge saţuvane ţive reţi u slovenskim jezicima ukazuju da je pravedski
jezik praprajezik Slovena. Dokaza ima mnogo. I srpski jezik se razvio iz tog zajedniţkog
praprajezika, i uporeŤujuši sanskrit i srpski moţe se rekonstruisati jezik koji je postojao pre
najmanje šest milenijuma. Vreme potvrŤivanja jezika pomerilo bi se za dva milenijuma, a to je
isto toliko koliko nas danas deli od roŤenja Hrista! Malo li je?
Pošto je sanskrit dostupniji i više prouţen od vedskog, pokušašemo, za poţetak, da
prostim poreŤenjem leksema u snanskritu i srpskom rekonstruišemo kako je starosrpski jezik
izgledao pre 6.500 godina. Naveššemo sve one reţi koje su iste ili sliţne po obliku i znaţenju,
ili samo po obliku ili samo po znaţenju, prepoznatljive, koje postoje i u sanskritu i u srpskom
ukljuţujuši i toponime u Evropi i Maloj Aziji, koji na evropskim jezicima ništa ne znaţe, a
imaju jasno i konkretno znaţenje na sanskritu.
Za pisanje ovog Reţnika autor je koristio digitalno izdanje Monier Williams'
Sanskrit-English Dictionary tako da se sve tvrdnje mogu lako proveriti. Reţi su poreŤane po
azbuţnom redu, najpre na srpskom, zatim latiniţna transkripcija sanskrita, u maloj zagradi
izgovor sanskritske reĉi, pa reţ ispisana izvorno devanagarijem, zatim prevod na engleskom, a
na kraju srpski prevod engleskog tumaţenja ili komentar i objašnjenje autora.
Reţnik je pisan latinicom kako bi se lakše uoţila sliţnost izmeŤu srpske reţi i
sanskitske reţi transkribovane latinicom. Dakle, Rečnik nije pisan samo za lingviste, veš za širi
krug ţitalaca.
Ţitaoci še sami moši da zakljuţe da je srpski prevod ponekad precizniji, jer se reţi
u srpskom i sanskritu po obliku i znaţenju ţesto sasvim poklapaju, ili su samo delimiţno
promenjene. Glagoli kretanja u engleskom Rečniku najţešše imaju uopšten prevod go i move, a
u srpskom jeziku moţe da se nasluti njihovo pravo prvobitno znaţenje. U nekima reţima, koje
su neprepoznatljive, izvršene su glasovne promene veš poznate u srpskom jeziku i na to še
biti ukazano. Kada se te promene uoţe i sagleda suština, onda i reţ postaje prepoznatljiva,
logiţna. Ţak i tamo gde je znaţenje reţi razliţito, moţe se otkriti mnogo toga o naţinu
posmatranja prirode i sveta i razmišljanja naših davnih predaka. Kaţemo davnih, ali ako
raţunamo da u jednoj porodici za jedan vek u proseku bude pet generacija, onda od kamenog
doba deli nas negde oko samo pet stotina generacuja!
Istraţivanje se svelo uglavnom na sliţnost leksike srpskog i sanskrita. Na neke druge
sliţnosti i razlike, fonetske i morfološke, koje je autor uoţio, biše ukazano na kraju knjige, mada
to tek treba sistematski istraţiti.
Oţuvanje srpskog jezika ne sastoji se samo u oţuvanju širilice. I latinica je srpsko
pismo, na ltinici su radili i Vuk Karadţiš i Đura Daniţiš, i zašto bismo je se odricali? Sada se
vrši latiniţna transkripcija svih jezika: kineskog, japanskog, indijskih, arapskih, a Srbi veš
odavno latinicu koriste uporedo sa širilicom.
Treba oţuvati stare reţi! Mnogih reţi smo se odrekli iz neznanja i nepoznavanja
svoga jezika i proglasili ih tuŤicama. Krajnje je vreme da se to ispravi. Autor se nada da še ovaj
Rečnik doprineti boljem upoznavanju srpskog jezika, njegovog znaţaja meŤu ostalim i
slovenskim i neslovenskim jezicima, i podstaši dalja istraţivanja mladih lingvista, a naroţito da

4
še mladim srpskim lingvistima olakšati uţenje sanskrita, i da še srpski jezik u nauci dobiti
mesto koje zasluţuje.
Iako smatramo da se srpski jezik mnogo menjao i da je teško uporediti ga sa njegovim
prakorenima, ţini se da su se drugi jezici menjali još više, i da je srpski jezik saţuvao mnoge
starine i osobine koje še biti korisne za tumaţenje i srpskog i sanskrita i da je ovo samo mali
obol koji nudi viŤenje iz jednog sasvim drugog ugla.

Milorad Kneţeviš

5
 IZGOVOR TRANSKRIBOVANIH LATNINIĈNIH ZNAKOVA

Sanskrit je fonetsko pismo kao i srpska širilica. Malo je teţe ţitanje devanagarija jer
se vokali, ponekad i konsonanti, u sredini reţi pišu skrašeno. Da se podsetimo, i u našim
srednjovekovnim spisima nailazimo na skrašeno pisanje nekih slove i reţi. Ţitanje i pisanje
devanagarija biše objašnjeno u posebnoj knjiţici, Sanskritskom bukvaru. Pošto se u reţniku
Monier Williams' Sanskrit-English Dictionary nalaze i reţi transkribovane latinicom, a vešina
ţitalaca ne zna devanagari, ovde še biti bliţe objašnjeno kako te latiniţne znakove treba ţitati i
koje su glasove oni dali u srpskom jeziku.

VOKALI

U sanskritu ima tri puta više vokala nego u srpskom jeziku, ali kada bismo u srpskom
jeziku posebno obeleţavali sve akcentovane vokale, onda bismo ih imali duplo više nego u
sanskritu, tako da se ne treba plašiti izgovora.
1. Znakovi a, e, i, o, u, napisani malim slovima, izgovaraju se kratko kao u reţima:
lak, set, dim, dom, guma.
2. Znakovi A, I, U, napisani velikim slovima, izgovaraju su dugo kao u reţima: vāl,
līk, ţūt.
3. U sanskritu nema dugih E i O, umesto toga postoje dvoglasi ai i au, i ţitaju se kao
u srpskom jeziku u reţima: naiši, naime, auto, Austrija. Najzastupljeniji glas je A, zatim I i U,
a dvoznaci su kasnije dali: ai > E (dugo E), a au > O (dugo O). Svi samoglasnici se izgovaraju
jasno, nepomušeno, kao u srpskom jeziku.
4. Kada u latiniţnoj transkripciji iza vokala stoji veliko M, znaţi da se prethodni glas
izgovara kroz nos. Ispred usnenih glasova ţita se kao M, a ispred ostalih kao N. To nije poseban
glas, nego nosno obojeni vokal. U staroslovenskom jeziku su postojala dva nosna vokala: Ѧ (en)
i Ѫ (on) i izgovarali su se kroz nos uz pratnju glasa N. Ѧ je u srpskom prešao u E (knez,
mesec), a Ѫ (on) je u makedonskom prešlo u A, u slovenaţkom u O, a u srpskom u U. Na
primer, ПѪТ (pont) u makedonskom je pat, u slovenaţkom pot, a u srpskom put. Imamo više
primera: raka, roka, ruka; maka, moka, muka i sliţno. Na isti naţin se u sanskritu izgovara svih
pet nazalizovanih vokala. U pisanju devenagarija ovo M je oznaţeno taĉkom iznad sloga i
naziva se anusvāra. U srpskom su se nazalni vokali izgubili.
5. Postoji dugo vokalno Ṛ kao u reţima srp i trn i kratko vokalno ṛ kao u reţima
prst i krst.
6. U srpskom knjiţevnom jeziku ne postoji vokalno Ị, ali postoji u ţeškom i
slovaţkom jeziku i u narodnom govoru u istoţnoj Srbiji. Srbi ga lako izgovaraju kao u reţima:
vỊk - vuk, ţỊt - ţut, vỊna - vuna, sỊza - suza ili VỊtava i PỊzen. Iako u sanskritu postoji znak za
dugo Ḷ Momir Nikić u svom Uvodu u sanskrit kaţe da danas ne postoji ni u jednoj reţi.
KONSONANTI
7. U sanskritu nema glasova F, C, Ĉ, Dţ. Z, Ţ i Lj. Na primer: phena - pena se
izgovara sa oba glasa i p i h, ne kao f u latinskom. U svim slovenskim jezicima u ovoj reţi se h
izgubilo. Zanimljivo je da se u savremenim indijskim arijskim jezicima sada izgovara kao f -
fom ili sliţno, jedino u bengalskom kao u srpskom Phēnā (pena), a u gudţartiju Phīṇa.
Izgleda, da je u slovenskim jezicima izgovor sanskrita bolje oţuvan. I ne samo u ovoj reţi.

6
 8. Od srpskih prednjonepţanih glasova u sanskritu postoje: ć, ćh, j, Ċ, Ċh š i, kaţu, nj.
Znakom C obeleţen je glas Ć. Profesor Radmilo Sojanoviš ovaj znak preveo je
kao Ĉ, a Momir Nikiš kao Ć. Prihvatišemo da je Š jer lingvisti kaţu da su naši prednjonepţani
suglasnici nekada svi bili meki pa su Ĉ,Ţ,DŢ i Š (svi oni koji imaju ovu v ligaturu) kasnije
otvrdli. Najpre se pojavio glas Š jer ga ima i u sanskritu i u srpskom u istim reţima, ţak i onim
koje nije zahvatilo RUKI pravilo.
Dakle, sanskritsko C(Ć) u srpskom jeziku negde se zadrţalo kao Š, negde je dalo Ţ, a
ima primera da je prešlo u C, na primer:
c > ć - copati (šopati) - šopati, corayati (šorajati) - šorisati (krasti), cubuka (šubuka) -
šubica, kAcanaka (kāšanaka) - kišanka, šaskanje - cakSaNa (šakšana), šutuk - caTuka
(šatuka);
c > ĉ - cAya (šāja) - ţaj, cakora (šakora) - Ţakor, camasa (šamasa) - ţamac, u
sanskritu i savremenim indijskim jezicima znaţi kašika, cAru (šāru) - ţar, catur (šatur) - ţetiri,
kaţka - kaccha (kaššha), ţitati - cetati (šetati), ţašica - caSaka (šašaka), ţekrk - cakrikA
(šakrikā), peţenje (proces) - pAcana (pāšana), ruţak - rocaka (rošaka);
c > c kaciga - kAcigha (kāšigha - mahuna), kecelja - kucela (kušela).
U ch (ćh) se glas h izgubilo i taj glas dao je iste rezultate kao i c (ć).
9. Iako u sanskritu nema glasa C, u više reţi nalazimo dvoglas TS, i to je verovatno
prva pojava ovog glasa, na primer: ts > c - bAlavatsa - balavac, u znaţenju: omiljeno dete,
mlado tele, golub.
10. Glas j je obeleţen znakom ipsilon (y) - izgovara se isto kao u srpskom: jaţati -
yacchati (jaššhati), Adrijatik - Adriyate (ādrijate), japija - yApya (jāpja), jedenje - yadanna
(jadanna), jetrva - yAtR (jātr), anterija - antarIya (antarīja), bȁjati - bayati (bajati), Atlantik -
Atyantika (ātjantika). Autor nije istraţivao kako je u poslednjoj reţi j (y) prešlo u l, ali za to
odgovor treba potraţiti u jezicima koji izlaze na Atlantik.
y > lj - divyaka (divjaka) - divljaka, dIvyati (divjati) - divljati. Gramatiţari su
potpuno u pravu kada govore o epentetskom L, umetnutom pre glasa j i posle usnenih
suglasnika gde dolazi do jotovanja u lj. Ovo je oţigledan primer. Sliţno je nastala i reţ sablja
od sabhya (sabhja) gde se h izgubilo ili je najpre prešlo u j. Ova reţ u sanskritu nema znaţenje
oruţja, nego ţasti. U Vojsci Srbije i danas se sablje poklanjaju oficirima kao znak ţasti.
11. Poznata je pojava zamena glasova J, V i H kao u reţima kujna, kuvati, kuhinja.
Ova promena je nastala, izgleda, još u neolitu, dok smo bili zajedno,ili odmah po razilaţenju, u
doba vinţanske kulture:
h > j - brihati (brihati) - brijati, dohin (dohin) - dojen, lekhA (lekha) - leja (izgubilo
se k);
y > v - dAyate (dājate) - davati, kao i u mnogim uţestalim glagolima;
v > j - vAhaka (vāhaka) - jahaţ, vahati (vahati) - jahati. Interesantno je da u svom
prvom Rječniku 1818. Vuk je glagol jahati upisao samo u prezentu jašem, a infinitiv je dodao
tek 1852.

12. Đ - Treba malo napora da se zapamti da se u Sanskrit-English Dictionary znakom j

obeleţava glas Ċ. Lingvisti kaţu da je ovaj glas nastao od indoevropkog g. Profesor Radmilo
Stojanoviš je ovaj znak preveo kao dţ, a Momir Nikiš kao Ċ. U sanskritu šemo ga ţitati kao Ċ,
ali u srpskom je dalo ţak šest glasova.
j > Ċ - gajati (gaŤati) - gaŤati;
7
 j > dţ - jamba (Ťamba) - dţomba, jApana (Ťāpana) - dţapanje, java (Ťava)- dţeva,
kuJja (kunjŤa) - kandţa;
j > ţ - jagrati (Ťagrati) - ţagriti, jani (Ťani) - ţena, jivana (Ťivana) - ţivot (odakle je
nastalo srpsko narodno ime Ţivana), jivat (Ťivat) - ţivahan;
j > z - jJAna (Ťnjāna) - znanje, jAnAti (Ťānāti) - znati, vRjinA (vrŤinā) - vrzina;
j > lj - ajina (aŤina) - 'aljina; bIja (bīŤa) - bilje;
j > ĉ - jvarati (Ťvarati) - ţvariti.
j > š - khajikA (khaĊikā) खजजका f. ladle or spoon - kašika;
13. Veliko S se ţita kao Š: bhreSa (bhreša) - Breša, Italija, veSa (veša) - veš, koSa
(koša) - koš, koSaNa (košana) - košenje, laSva (lašva) - Lašva, reka u BiH, muSka (muška) -
miška, muSkara (muškara) - muškarac, niSThA (ništha) - ništa, cUSati (šušati) - ošušiti se.
U lingvistici je poznato R,U,K,I pravilo, to je izoglosa (glasovna promena koja je
obuhvatila više jezika) po kojoj glas S posle glasova R,U,K i I prelazi u Š. Kaţu da je ovo
pravilo obuhvatilo batiţkoslovenske i indo-iranske jezike, a to znaţi i srpski.
U prvih pet reţi (taţka 13) toga uslova nije bilo, pa se moţe tvrditi da se glas Š javio
još u neolitu ili ţak paleolitu, u vreme zajedniţkog ţivljenja. U preostale ţetiri reţi uslov postoji,
i u oba jezika imamo glas Š, ali u srpskom u nekim reţima imamo odstupanje.
Više o RUKI pravilu biše na kraju knjige.

14.U sanskritu svaka grupa glasova po mestu izgovora imala je svoj nazal. Labijali
(usneni) imaju m. Ostale grupe imale su N koje se piše i izgovara na ţetiri naţina n, N, G i
J(nj). I u srpskom postoji razlika u izgovoru ovoga glasa ispred razliţitih konsonanata, ali se ne
pravi razlika u pisanju. U sanskritu je velikim J oznaţen glas Nj i javlja se ispred ili iza
prednjonepţanih j (Ť) i c (š). MeŤutim, autor smatra da sve ove znakove, pa i ovaj, treba ţitati
kao N. Naime, nailazimo na grupu istovetnih reţi i po obliku i znaţenju u oba jezika, a u
srpskom se zadrţalo N. Verovatno je u srpskom zadrţan stariji izgovor. U srpskom nema
primera da je izvršeno jednaţenje suglasnika N po mestu tvorbe, samo po jotovanju, a u
sanskritu se kasnije desilo jednaţenje suglasnika po mestu tvorbe i N je prešlo u Nj.
Jj > njĊ (u srpskom n
Ċ) - puJja (punjŤa) - punĊa, clump - gomila; guJjati (gunjŤati) - gunĊati, buzz,
speak indistinctly - govoriti nejasno; aJjI (anjŤi - blagoslov) - anĊeo; kaJja (kanjŤa) - konĊa -
kosa; muJjati (munjŤati) - (do)munĊati ili domunĊavati se;
Jj > njĊ (u srpskom ndţ) - kuJja (kunjŤa) - kandţa;
Jc > njć (u srpskom nĉ) - paJca (panjša) - panţa - pet;
jJ > Ċnj (u srspkom zn) - jJAna Ťnjana - znanje, verovatno je došlo do zamene n i
nj;
Gg > ng, i Gk>nk javljaju se ispred srpskih zadnjonjonepţanih, u sanskritu su
guturali (grleni):
Gg > ng - aGgAra (angāra) - Angora, bangavi - bhaGga (bhanga);
Gk > nk - aGka (anka - znamenje) - Anka, aGkana (ankana) - Ankona, kalaGka
(kalanka) - kalanka (kaljuga), paGkatA (pankatā) - panjkanje (imamo nj), paryaGka
(parjanka) - perjanka, perina.
15. Glas h je u sanskritu dosta zastupljen, obeleţen je malim slovom. U srpskom
jeziku se bio skoro sasvim izgubio. Dok je u srpskom bezvuţan, zadnjonepţani, u sanskritu je
zvuţan, grleni. Javlja se i kao pratnja, eho, posle eksplozivnih glasova p,k, b, t, d i g koji se
8
izgovaraju ph, kh, bh, th, dh, gh, ili kao pratnja prednjonepţanih Ċ i ć - Ċh i ćh. U sanskritu su
to posebni glasovi, i oznaţeni su posebnim znacima. U srpskom se h uz ove glasove potpuno
izgubilo, i reţi še se lakše prepoznati ako se h zanemari.
h = h je bio samostalan glas sa svojim simbolom ह्, ali je bio grleni, onako kako i
danas Arapi izgovaraju: harati (harati) - harati, haranje - haraNa (harana), hlad - hlAda
(hlāda), hladan - hlAdin (hlādin), hladiti se - hlAdate (hlādate), hladnjikavost - hlAdikAvatI
(hlādikāvatī), hodati - hoDati (hodati), Hvar - hvAra (hvāra), zmija. I ovaj glas se skoro bio
sasvim izgubio pa smo izgovarali: poarati, odati, oladiti, a negde je zamenjivan sa j ili v.
Sanskritsko h u srpskom prelazi i u neke druge glasove:
h > s - hRdayAlu (hrdajālu) - srdaţan. Lingvisti kaţu da svaki glas moţe da preŤe u
svaki pa verovatno ima objašnjenje i kako je h > s.
h > k - bRhat (brhat) - brkat ili vršan b > v, a h > š.
h > z - hima (hima) - zima, lehana (lehana) - lizanje, Alihati (ālihati) - olizati. U
tadţiţkom, koji je jedan od persijskih jezika ţije je pismo širilica, imamo зимистон - zima;
Postoji u Rečniku i veliko H (visarga), u devanagariju se obeleţava sa dve taţke (:)
posle samoglasnika, i ţita se sliţno kao, na primer, u stihu iz Gorskog vijenca Malo rukah,
malena i snaga.
16. Na kraju reţi prelazi k > c: dhanika (dhanika) - Danica, devikA (devikā) -
devica.
17. U Sanskrit-English Dictionary znakom Z oznaţen je glas ś, to je onaj glas kojim
se u Crnoj Gori izgovara śjekira i śjesti. Interesantno je da se neke reţi u srpskom jeziku
izgovaraju baš onako tvrdo kako taj znak i ţitamo, Z:
z > z - zroNA (śronā) - zrno, saveza (saveśa) - savez, zubh (śubh -sjajan) - zub,
zrAyate (śrājate) - zreti, khazati (khaśati) - kazati, bhRza (bhrśa) - brz, bhRzatA (bhrśatā) -
brzina, kaza (kaśa - glodar) - koza, Adarza (ādraśa) - odraz, rizati (riśati) - rezati i risati,
pazu (paśu) - pazi! zubhA (śubhā) - zublja. U reţi zubhA najpre je h prešlo u j, zatim je
umetnuto epentetsko L, došlo je do jotovanja i nastala je reţ zublja.
z > ţ - bezati (beśati) - beţati, dRzyate (drśjate) - drţati (na oku), lopAzikA
(lopāśikā) - lopuţica;
z > s - deset - daza (daśa); pâs, pojas - pAza (pāśa);
z > c - avanIza (avanīśa) (kralj) - avanica.

18. Velika slova D, Dh, i T, Th u sanskritu se izgovaraju umekšano, meŤutim, u

srpskom jeziku se izgovaraju kao d i t. I th i dh izgovaraju se bez h.
19. Ukoliko u sanskritskim reţima negde stoji lj ili nj, treba ih uvek ţitati odvojeno n
j i l j , onako kako Slovenci izgovaraju reţ Ljubljana (Лјублјана). Izgovara se nj jedino kada je
u transkribovanoj reţi oznaţn velikim J.

9
 A
U Rečniku srpskohrvatskog jezika nema mnogo srpskih reţi koje poţinju
samoglasnikom A, a koje su mogle nastati u paleolitu i neolitu. Lingvisti tvrde da u
praindoevropskoj zajednici, pre nekoliko desetina ili stotina hiljada godina, reţ nije mogla
poţinjati samoglasnikom. Ţak je bilo uobiţajeno da na poţetku reţi stoje udvojeni suglasnici. I
ono malo reţi koje nalazimo - a za koje moţemo pretpostaviti sa sigurnoššu da su postojale u
kamenom dobu, kao što su: Avala, Alpi, Apenini, Atina, Apatin, Adrijatik, Atlantik, avet, ala,
alav, alapaţa, ambar, anterija, aţdaja - mnoge smo proglasili turcizmima. Srbi su pod Turke
pali tek u 14. veku, a te reţi su morale postojati u srpskom jeziku veš više hiljada godina. Nije
uverljivo da su Srbe tek Turci u srednjem veku nauţili da kuvaju ţaj, da šiju anterije i priţaju
bajke o alama... Vešina tih reţi - koje smo proglasili turcizmima ili pozajmljenicama iz nekog
drugog jezika - nalazi se u sanskritu ili persijskom, a zajedniţke reţi sanskrita i srpskog
potvrŤuju da smo bili zajedno do prelaska iz kamenog u metalno doba, to znaţi da smo ih
koristili još u neolitu, bar pre 6500 godina. S druge strane lingvisti nalaze da je persijski jezik,
takoŤe indoevropski, od svih slovenskih jezika najsliţniji srpskom, a da je uticao mnogo na
turkijske jezike, naroţito na turski.
a- (kratko, kao prefiks) oznaţava negaciju ne ili bez: priya - prijatelj, a apriya -
neprijatelj; nAman znaţi ime, a anAman - bezimen;
Adam - adhama अधभ adj. lowest, unblushing paramour, inferior - poslednji,
bestidan ljubavnik, niţi. Bog je ţoveka stvorio poslednjeg, prema svom liku, ali verovatno niţeg
od sebe. Na hindi i pundţabi jeziku danas Ādamī आदभी znaţi ĉovek! (videti Eden)
Adana, Turska - Adana sanskritskog porekla, a ima ţak ţetiri sliţne reţi: adana
(adana) अदन n. hrana; adhana (adhana) अधन adj. siromašan, bez novca, lišen bogatstva;
AdAna (ādāna) आदान n. uzimanje, hvatanje, vezivanje i AdhAna (ādhāna) आधान n.
spremanje, svrstavanje, stavljanje. Verovatno še Turci bolje osetiti od koje je nastalo ime.
Adrijatik - Adriyate {AdR} (ādrijate) आद्रिमते , verb 6 - regard, honour, reverence,
respect, be careful about, regard with attention, attend to - poštovanje, ţast, budite paţljivi,
obratite paţnju. Pravedi su toponime davali kao što mi sada postavljamo saobrašajne znake,
ukazivali na opasnost ili davali obaveštenja. Naziv je nastao od reţi adri (adri) अद्रि, m. stone -
kamen, stena, da bi upozorio moreplovce na podvodne stene. Iz istog korena stvorena je i
srpska reţ odron.
advokat, zagovornik - adhivaktA (adhivaktā) अधधलक्ता m. advocate, lawyer.
Premetaljka. Ako se iz ove sanskritske reţi izuzme -hi-, dobija se advaktA, ostaje samo
metateza na kraju. Prvobitno je znaţila verovatno zagovornika, branitelja;
agresija - agreSita (agrešita) अग्रेषऴत adj. - forward - prednji, napred (videti
prepadanje);
agresirati - agresArayati (agresārajati) अग्रेवायमतत verb caus. forward - iši napred;
ala - ţ tur. = hala 1. proţdrljivo mitsko biće, neman; isp. aţdaja. Reţ ala ne nalazimo u
turskom jeziku, dok reţ aţdaja srešemo u tadţiţkom kao аждаҳор, a u turskom ejderha - zmaj. I
u sanskritu nailazimo na reţ ala - आल n. sting in the tail of a scorpion - ţaoka u repu škorpiona
i Ala (āla) आल n. i adj. not little or insignificant, i kao imenicu srednjeg roda, any
discharge of poisonous matter from venomousanimals. U engleskom prevodu vidimo da nije
10
malo ni beznačajno i da oznaţava isticanje otrova kod ţivotinja, u srpskim bajkama ne bljuje
otrov nego vatru. Sa istim korenom nailazimo i na reţ alaka (alaka) अलक m. besan pas. Od reţi
ala izvedeni su u srpskom i pridevi alav (halapljiv, proţdrljiv) i alovita godina.
'alabuka - alAbukA (alābukā) अराफक ु ा f. bottle-gourd, alAbuka (alābuka) अराफक ु f.
fruit of the bottle-gourd - tikva, vrg. Osušeni plod naši preci su koristili kao boce za ţuvanje i
nošenje teţnosti, ali mogla se koristiti i kao muziţki instrument, kao što su bubanj ili tarabuka;
àlaj, alája m tur. 1. puk. - Alaya (ālaja) आलय m.n. - asylum, receptacle, place. U
narodnoj pesmi stih Tad će proći vojska na alaje moţe se protumaţiti i da še proši vojska na
zborno mesto ili na poprište. Alaj-barjak je u tom sluţaju ratna zastava. Na turskom je alay -
dosadan, a puk - alayın.
alaman -ana m tur. pogrd. proţdrljivac, gladnica, ţderonja; fig. pustahija,
neobuzdan čovek. - Alama (ālama) आलम adj. idle, alama (alama) अलम adj. lazi, indolent -
zaludan, lenj, trom;
alapaĉa, pogrd. ţenska osoba koja mnogo priča i ogovara, torokuša - AlApa (ālāpa)
आराऩ m. talk, speaking to, communication, conversation, speech, question. Postoje još
AlApana (ālāpana) आराऩन n. Alapana (ālapana) आलऩन n. Alapati {Alap} (ālapati) आरऩतत
verb priţati, razgovarati, komunikacija, razgovor, govoriti, pitati. Verovatno je pogrdano
znaţenje u srpskom dobijeno kasnije.
alapaĉast - AlApavat (ālāpavat) आराऩलत ् adj. speaking, AlApanIya (ālāpanīja)
आराऩनीम adj. to be said or spoken;
Aleksandar - aleksaNDara (aleksandara) अरेक्वण्डय m. moguše da je nastala od
आरेख Alekha - record i वान्द्ि sAndra - strong - izuzetno jak.
alkoholno piće - surA (surā) वुया f. alcoholic drink. Verovatno spravljano od surutke
i meda.
Alpi - alpI karoti (ālpi) अल्ऩी कयोतत verb 8 - lower, weaken, dwindle - niţi, slabiji,
opadajuši. Alpi su najviš planinski venac u Evropi. Doduše, niţi su od Himalaja, a i Himalaji
imaju znaţenje na sanskritu. Kako su ljudi u kamenom dobu mogli imati tako dobro poznavanje
geografije? alpI karoti अल्ऩी कयोतत и alpI bhavati {bhU} अल्ऩी बलतत koji se prevode sa
znaţenjem niţi. Interesantno je da juţne Karpate nazivaju još Transilvanijskim Alpima, a
mnogi toponimi na Morišu imaju znaţenje na sanskritu.
'aljina - ajina (aŤina) अजजन n. skin of a wild animal, fur - koţa divlje ţivotinje,
krzno. Reţi haljina nema u drugim jezicima, ima u španskom alineada mada se ţešše koristi
vestido. Iako je fonetski teško objasniti promenu Đ u Lj, moţe se pretpostaviti da je nastala
upravo od ove reţi.
ambar - ambaryati {ambarya} (ambarjati) अम्फमहतत {अम्फमह } verb - bring together,
collect - sakupljati i sakupiti, i sa istim korenom ambara (ambara) अम्फय n. cotton - pamuk. To
bi znaţilo da su srpski ambari najpre sluţili kao ostave i sušionice za pamuk, i reţ ambar se
zadrţala u srpskom jeziku sve do danas, ali kao ostava za zrnastu hranu. Ambar nalazimo i u
ruskom jeziku, i u tadţiţkom, jednom od persijskih jezika, анбор, a u našim reţnicima piše da
je turcizam!? Kada su to Turci pokorili Ruse i nametnuli im ovu reţ?

11
 aminati, -am nesvrš. v. aminovati - mAnati {mAn} (mānati) भानतत verb 10 respect,
honour - poštovanje, ţast.
amišan - AmiSa (āmiša) आमभऴ n. lust - poţda, pohlepa, sladostrašše, ţudnja.

ȁmza - haMsa (hamsa) शं व m. horse, goose, gander - konj, guska, gusan, glupak. U
Rečniku piše da je amza m. tur.(?) pogrd. pokr. budala, klipan.
Ana (ţensko ime) - ana (ana) अन m. breath - dah;
Anadolija, Turska - Anadolija nastala od korena sanskritske reţi andolayati
{andolaya} (andolajati) अन्द्दोरमतत {अन्द्दोरम} verb ili Andolayati {Andolaya} (āndolajati)
आन्द्दोरमतत {आन्द्दोरम} verb, što se prevodi kao swing ili agitate, a moţe imati više znaţenja:
ljuljaška, vrteti, protresti pa ţak i raskalašno ţiveti.
Andi - andhI bhavati (andhī bhavati) अन्द्धी बलतत verb 1, 8 - mist up - zamagliti!,
bivati zamagljen? Da li je moguše da su znali za planinski venac u Juţnoj Americi? Zato su i
nosili ime vede - znanje.
andrak - andrakAnti (andrakanāti) अन्द्िकाजन्द्त m. moonlight - meseţina. Kada se
dete povredi, roditelji ga pitaju Koji andrak traţiš tamo? U Autobiografiji o drugima, B.
Mihajiloviš Mihiz piše: Ko će vas sve oprati, andrak vas detinji! Moţda je oznaţavala
meseţarenje. U Rečniku stoji da je iz persijskog jezika i znaţi Ťavo, vrag.
anĊeo - aJjI (anjŤi) अञ्जी f. blessing - blagoslov;
Angora (Ankara), Turska - aGgAra (angāra) अङ्गाय m. ugalj, a aGgaruha
(angaruha) अङ्गरुश adj. vuna ili kosa. Ankara u Turskoj se nekada zvala Angora, poznate su po
kvalitetnoj vuni angorske koze, angorske maţke i angosrski kuniši!
Anica (ţensko ime) - Anaka (ānaka) आनक m. drum, energetic - bubanj, energiţan;
Anka - aGka (anka) अङ्क m. sign - znamenje;
Ankona - aGkana (ankana) अङ्कन n. grad u Italiji - writing, token, record,
ciphering - pisanje, oznaţavanje, zapis, šifriranje. Ankona je u Italiji ono što je Lika sa ove
strane Jadrana, prvo mesto pismenosti. Nalazi se na najbliţem mestu preko puta Like!? (Vidi
slikati)
Antalija, Turska, Antalija, na turskom samo Antalja, mogla je nastati od sanskritske
reţi anAthAlaya (anāthālaja) अनाथारम m. azil za siromašne, sirotište ili od reţi Anutilya
(ānutilija) आनुततल्म m. podruţje koje odgovara susamu.
anterija - antarIya (antarīja) अन्द्तयीम n. under or lower garment - odeša koja se nosi
ispod (gunja). I za ovaj deo samo srpske narodne nošnje u našim reţnicima piše da je turcizam.
Ustvari, prilog izmeŤu u sanskritu glasi antar (antar) अन्द्तय् ind. in the middle of, a anterija je
odeša koja se nosi izmeŤu košulje i gunja. Majica bez rukava ili sa kratkim rukavima, potkošulja

12
- antaryutaka (antarjutaka) अन्द्तमत ुह क n. T-shirt. Ko bi rekao da anterija i enterijer imaju isti
koren? (videti unutra)
apa-drapa, prilog = apa-trapa, trapavo, neuredno. U narodu se izgovara kao u
sanskritu, potpuno isto, kao jedna reţ - apatrapa (apatrapa) अऩत्रऩ adj. shameless. Bukvalno
prevedeno znaţi bez sramote ili besramno, bestidno. Onaj ko je neuredan, ne stidi se svoga
izgleda.
apatiĉan - apaTu (apatu) अऩटु adj. awkward, sick, not clever, diseased, uncouth,
ineloquent - nervozan, bolestan, nije pametan, neotesan;
apatija - apATava अऩाटल n. disease, sickness, illness, unskillfulness, inelegance,
awkwardness - bolest i apatija - apathya अपथ्य n. (apathja) koja je bliţa našoj reţi apatija, a
znaţi unwholesome thing - štetna, škodljiva, nezdrava stvar. U srpskom jeziku je poznata
zamena suglasnika H, J i V - kuhinja, kujna, kuvati, a uoţava se i u ovoj i mnogim drugim
reţima.
Apatin, grad na Dunavu - ApAtin (āpātin) आऩाततन ् adj. happening, falling on -
dogaŤaj, ili verovatnije apathin (apathin) अऩधथन ् m.n. absence of road - bespuše. Na
sanskritu ap अऩ ् f. znaţi voda, pa je moguše da je predeo bio zabaren i da je zato predstavljao
bespuše.
Apenini, planinski venac u Italiji - apanihnute {apanihnu} (apanihnute) अऩतनह्नत ु े
verb 2 - conceal - skrivati, prikriveni. Moţda su bili u magli!?
apiti -im svrš. uhvatiti ustima - Apnoti {Ap} (āpnoti) आप्नोतत verb 5 par - take
possession of - zaposesti, zadobiti, okupirati; ap - uzvik za podraţavanje, oponašanje hvatanja
ustima.
Arad, grad u Rumuniji na Morišu - ArAdha (ārādha) आयाध m. paying homage -
odavanje poţasti: ArAdhyate {ArAdh} (ādrādhjate) आयाध्मते {आयाध ्} - ţast, poštovati,
umilostiviti. Iznad grada se nalazi brdo sa koga se pruţa divan pogled na okolinu. Verovatno se
baš na tom bregu, na kome je kasnije izgraŤena tvrŤava, bilo prvobitno svetilište.
arijevac - Arya (ārja) आमह m. gentleman, master, friend, honourable man, man
highly esteemed, Sir, one who is faithful to the religion of his country - gospodin, gospodar,
prijatelj, ţastan ţovek, veoma cenjen ţovek, pozdrav kojim su se obrašali u meŤusobnoj
komunikaciji, onaj koji je veran religiji svoje zemlje. Arijevcima su smatrali samo one koji
govore sanskrit.
Arno, reka u Italiji - arNa (arna) अणह f. arNA (arnā) अणाह f. arNas (arnas) अणहव ् n.
river;
Asti, Italija - asthi (asthi) अजथथ n. bone - kost, koštunjavo voše;
astrolog - nAkSatra (nākšatra) नाषत्र m. astrologer, astronomer. SazveţŤe i raspored
zvezda izgovara se sa kratkim a, a nošni posmatraţ zvezda izgovara se sa dugim A. Izgleda da su
naši preci ţitali sudbinu gledajuši u zvezde i to u noši punog Meseca jer su imali i izraz zroNa

13
(śrona) श्रोण f. constellation zravaNA. Imenica zravana je još intersantnija, moţe se izgovarati
na tri naţina:
1. Svi samoglasnici kratki, imenica srednjeg roda: zravaNa (śravana) श्रलण n. ear -
uho i klas, veoma ţudno, ali ne treba bukvalno prevoditi, u srpskom jeziku moglo bi se prevesti
kao zrenje ili sazrevanje.
2. Prvi samoglasnik dug: zrAvaNa (śrāvana) श्रालण m. n. adj. Kao imenica muškog
roda oznaţava peti mesec, avgust, ponegde i juli - fifth month, july - august, mesec u kome
biljke sazrevaju. Raţunanje vremena poţinjalo je prolešnom ravnodnevnicom i godina je imala
13 lunarnih meseci koji su trajali po 28 dana i jedan nulti dan. Kao imenica srednjeg roda i
pridev oznaţavala je: announcing, taught or enjoined in the veda, knowledge derived from
hearing - najavljivanje onoga znanja koje je steţeno iz slušanja, a što su uţili ili predavali Vedi -
Znalci, Pripovedaţi. Verovatno se najviše odnosilo na sakupljanje letine i prenošenje znanja o
sakupljanju i skladištenju, ali su mnogo paţnje posvešivali tradiciji (videti smarati). Dakle,
sazrevanje se ne odnosi samo na biljke, sazrevaju i mladi ljudi slušajuši iskustva starijih.
3. Poslednji samoglasnik dug, imenica ţenskog roda: zravaNA (śravanā) श्रलणा f.
night of full-moon in the month zrAvaNa, female monk or nun or ascetic - noš punog Meseca u
avgustu, ali i - monahinja ili asketa. Moţe se pretpostaviti da su smatrali monahinje, moţemo ih
tako uslovno nazvati, uţenim i zrelim, koje su mogle da ţiatju sudbinu gledajuši raspored
zvezda u noši punog Meseca.
asura - asira (asira) अमवय m. beam, arrow, ray - strela, trska i asura, zrak; Asirsko
carstvo je carstvo luka i strele;
Ašanja, mesto u Sremu - Asanya (āsanja) आवन्द्म adj. being in the mouth - biti u
ustima(?)
Atina - atinau (atinau) अततनौ adj. αθηνά, athiná - disembarked - iskrcati se, iskrcan.
Atlantik - Atyantika (ātjantika) आत्मजन्द्तक adj. infinite, endless, entire, continual -
universalan, beskrajan, beskonaţan;
Austrija - auSTra (auštra) औष्ट्र adj. Österreich - relating to or coming from a
camel, abounding in camels or buffaloes - bogata govedima, bivolima i kamilama. Kamilama su
dodali kada su otišli u Aziju. U srpskom jeziku saţuvana je stara sanskritska reţ, a Österreich
moţe da se prevede i kao carstvo, blagostanje boginje Ister. U sanskritu su saţuvane još neke
reţi: auSTraka (auštraka) औष्ट्रक adj; zatim, auSTraratha (auštraratha) औष्ट्रयथ adj. pripadaju
koţiji koju vuku goveda, i auSTrAyaNaka (auštrājanaka) औष्ट्रामणक adj. relating to the
above - u vezi sa gore, moţda: u vezi sa nebom, sa zvezdom ili zvezdama, sa boginjom Ister -
Zvezdanom.
Avala, planina kod Beograda - AvAla (āvāla) आलार m. basin of water round the foot
of a tree - basen (izvor) vode u podnoţju drveta. Ispod Avale se nalazi selo Beli Potok, verovatno
je taj naziv dobilo sa razlogom, a Rimljani su od Avale do Beograda imali izgraŤen vodovod.
avanica - avanIza (avanīśa) अलनीळ m. king, lord of the earth - kralj, gospodar
zemlje. U našim reţnicima nalazimo — Doletjeće kobac avanica. NP Vuk. 2. pokr. ohol čovek.

14
Reč. SANU - znaţi zlikovac, nitkov, a verovatno da se i u narodnoj pesmi javlja sa znaţenjem
kralj kobaca.

Postoji još jedan sliţan pridev u sanskritu koja se ne sme odbaciti: avanicara
(avanišara) अलतनचय - vagabond - u Rečniku je preveden kao imenica i znaţi skitnica, lutalica,
baraba, protuva.
Avari - AvAri (āvāri) आलारय f. shop, stall - trgovina, tezga. Izgleda da su se Avari
najpre bavili trgovinom dok nisu pronašli unosnije zanimanje.
avgust - zrAvaNa (śrāvana) श्रालण m. fifth month, August, July - august. Nalazimo da
je avgust peti mesec jer je godina poţinjala prolešem, buŤenjem prirode. Negde se navodi da je
to i juli mesec, a naziva se mesec zrenja. (videti zreti)
Azija - Azaya (āśaja) आळम m. asylum, pleasure, thought, receptacle, property,
resting-place, mind, seat, fate, heart, place, soul, will, fortune, meaning - azil, utoţište,
zadovoljstvo, misao, pribeţište, imovina, grob, savest, sedište, sudbina, srce, mjesto, duša, volja,
bogatstvo, smisao. Ima smisla. Ako se zna da su preci Sanskrišana boravili u Evropi do
preloma izmeŤu kamenog i metalnog doba, krstili mnoge planine, reke, mesta, a onda su
prognani i preko Grţke stigli do Male Azije kojoj su dali ovo ime - ima pun smisao.

B
baba po majci - mAtAmahI {mammo} (mātāmahī) भाताभशी {भम्भो} f. мáма;
mAtRkA (mātrkā) भातक
ृ ा f. divine mother, grandmother, mother - boţja majka, prababa, májka;
baba po ocu - pitAmahI (pitāmahī) षऩताभशी f. paternal grandmother;
Bagdad - bhagadatta बगदत्त n. m. name of a king of Kamrup - ime kralja Kamrupa;
bagadAda फगदाद city of Bagdad; bhAgadhAna बागधान n. treasury - riznica; bhagadA बगदा
n. giving welfare - pruţa blagostanje;
baklja od sena, slame (strna) - tRNolkA (trnolkā) तण ृ ोल्का f. torch of hay. Srbi
imaju sintagmu postrna setva, sejanje posle ţetve, nakon razoravanja strnjike.
bajat - bAhyatara (bāhjatara) फाह्मतय adj. being outside, external, outer, turned
out, an out-caste - spoljašnji izgled, spolja, spoljni, van klase;
bajato - bAhyatas (bāhjatas) फाह्मतव ् ind. outwards, externally, on the outside of,
outside - spolja;
bajatost - bAhyatva (bāhjatva) फाह्मत्ल n. exclusion, state of being outside,
deviation or divergence from - iskljuţivanje, stanje spolja, odstupanje;
bȁjati - bayati {tumb} (bajati) फमतत verb 10 - be invisible - biti nevidljiv, uţiniti
nevidljivim. To znaţenje ima i u srpskom jeziku, bajanje se vrši da se bolest uţini nevidljivom,

15
da bolesnik ozdravi. bhAyayati {bhI} (bhājajati) बाममतत verb caus. bhAyayate {bhI}
(bhājajate) बाममते verb 1 - terrify - prestraviti;
bakvica - pakva (pakva) ऩक्ल n. dish - sud, zdela, ţinija. Ponekad dolazi do ozvuţenja
ili obezvuţenja pojedinih suglasnika. Odavde je izvedena i reţ baţva.
Balaĉko vojvoda. U epskoj narodnoj pesmi Ţinidba Dušanova pominje se Balaţko
vojvoda. Ne moţe se oteti utisku da je njegovo ime u tesnoj vezi sa sanskritskom reţju bAlaka
(bālaka) फारक m. Sliţna reţ, sa drugaţijim izgovorom oznaţava mladost, mladeţ, mladiša, a
ova reţ znaţi simpleton i fool - glupak i budala. Još jedna sliţna reţ balakAya (balakāja)
फरकाम oznaţava vojsku. S obzirom da je na kraju pesme Balaţko pretrpeo poraz, a Miloš
Vojinoviš izašao kao pobenik, ne samo u junaštvu, nego i u inteligenciji, moţe se pretpostaviti
da je narodni pevaţ dao Balaţku simboliţno ime. Verovatno da se i ime prenosilo kroz neke
druge pesme kao što se prenose i stalni epiteti, pa su novi dogaŤaji iziskivali stvaranje novih
pesama, ali naţin pevanja se nije menjao.
balega (kravlja) - gomaya (gomaja) गोभम n. cow-dung. Naslušuje se kako je nastala
srpska reţ govno, a u narodu se ţesto izgovara sa m - gomno što još više pribliţava ovoj
sanskritskoj reţi. Ne treba zaboraviti i ţest dualizam J i V. Ako bismo tu zamenu izvršili u ovoj
sanskritskoj reţi, dobili bismo gomava što podseša na pridev u srpskom jeziku koji ţesto ide uz
imenicu motka.
balavac - bAlavatsa (bālavatsa) फारलत्व m. child's favourite; bAla (bāla) फार m.
boy, kid, infant - dete, deţak, odojţe. U sanskritu nema pogrdno znaţenje, naprotiv, oznaţava
miljenike. Ţini se da sve sloţene reţi u sanskritu koje imaju prvi deo bAla znaţe omiljeno.
Valjda je zato Kipling u Knjizi o dţungli medveda nazvao Balu. Reţi balavac, balavica, balavost
ne postoje u ovom obliku u ruskom, ţeškom i poljskom.
balavica - bAlikA (bālikā) फामरका f. bAlA (bālā) फारा f. girl, young woman -
devojka, mlada ţena.
balavost - bAlAvasthA (bālāvasthā) फारालथथा f. youth - mladost, mladeţ, omladina;
balvan - balavAn (balavān) फरलान ् adj. strong - jak;
ban - bhAnu (bhānu) बानु f.m. knez, princ, zgodna ţena, zrak svetlosti!
bangavi - bhaGga (bhanga) बङ्ग m. fracture; bhagna (bhagna) बग्न n. -
fracture of the leg - prelom noge; ili od paGgu (pangu) ऩङ्गु m. puGgu (pungu) ऩुङ्गु m lame,
crippled in the legs - kljakav, gde smo bezvuţno P pretvorili u zvuţno B.
bangav, bangavko - paGguka (panguka) ऩङ्गुक adj. lame;
bangavost - paGgula (pangula) ऩङ्गुर n. paGgutA (panguta) ऩङ्गुता f. paGgUyita
(pangujita) ऩङ्गूतमत n. lameness. Interesantno je da je jedanod naziva za subotu bio
paGguvAsara (panguvāsara) ऩङ्गुलावय m. Saturday - bangavi dan. U pravoslavnom kalendaru
postoji trapava sedmica.
Banat, oblast u Srbiji - bANatA (bānatā) फाणता f. being an arrow - kao strela;

16
 bandit - bandin (bandin) फजन्द्दन ् m. plunder, slave, captive, prisoner - pljaţkaš, rob,
zarobljenik;
bandaţ - bandha (bandha) फन्द्ध m. bandhana (bandhana) फन्द्धन n. plota (plota)
प्रोत m. platno, koza (kośa) कोळ m. koţa, oputa, paTTikA (pattikā) ऩद्रिका f. paTTaka
(pattaka) ऩिक m.n. pantljika; vibandha (vibandha) षलफन्द्ध m. circular bandage - kruţni zavoj;
vastrabandha (vastrabandha) लथत्रफन्द्ध m. clothes used for binding round - platno koje se koristi
za vezivanje;
bandaţiran - bandhin (bandhin) फजन्द्धन ् adj. nibandhin (nibandhin) तनफजन्द्धन ् adj.
nibandhana (nibandhana) तनफन्द्धन adj.binding; subandha (subandha) वुफन्द्ध
adj.having a good binding - odliţno vezan;
bandaţiranje - bandhana (bandhana) फन्द्धन n. act of binding, binding up, binding
[book]; Abandhana (ābandhana) आफन्द्धन n. paryanubandha (parjanubandhana) ऩमहनुफन्द्ध n.
tying or binding on or round; vibandhana (vibandhana) षलफन्द्धन n.
act of fastening or binding on both sides; bandha (bandha) फन्द्ध m. anubandha (anubandha)
अनुफन्द्ध m. prabandhana (prabandhana) प्रफन्द्धन n. pratibandhana (pratibandhana) प्रततफन्द्धन
n. binding; nibandhana (nibandhana) तनफन्द्धन n. sambandha (sambandha) वम्फन्द्ध m.
sandhibandhana (sandhibandhana) वजन्द्धफन्द्धन n. binding or joining together, - vezivanje ili
spajanje zajedno; rajjubandha यज्जुफन्द्ध rŤŤubandha) m. binding with ropes - vezivanje
konopcem; akSibandha (akšibandha) अक्षषफन्द्ध m. netrabandha (netrabandha) नेत्रफन्द्ध m.
binding the eyes - vezivanje oţiju;
bandaţirati - bandhati {bandh} (bandhati) फन्द्धतत verb 1 - tie, tether - podvezati,
prtivezati;
bandaţirni - bandhakArin (bandhakārin) फन्द्धकारयन ् adj. binding - vezivni;
bandaţist - bandhaka (banhaka) फन्द्धक m. one who is employed in binding;
bandit - bandi (bandi) फजन्द्द m. bandin (bandin) फजन्द्दन ् m. prisoner - zatvorenik,
bandicaura (bandišaura) फजन्द्दचौय m. robber, burglar, housebreaker, plunder-seizer - lopov,
pljaţkaš, provalnik, razbojnik. U Rečniku stoji da smo reţ pozajmili iz engleskog jezika.
Banija, oblast u Hrvatskoj - bANeya (bāneja) फाणेम m. adherent of the asura bANa
- sledbenici demona Bana;
bara - vArI (vārī) लायी f. water. Bara je nastala od reţi vari, kao variti i bariti. Na
hindi jeziku kiša se kaţe baarish (bāriś) फारयळ, a na pundţabi Bāriśa što je sliţno srpskoj reţi
barica.
Baranda - bharaNDa (bharada) बयण्ड m. bull, earth, lord, master, worm - bik,
zemlja, gospodar, crv. A moţda je i pejorativ od srpske reţ bara, baruština, baranda, kao Pilip -
Pilipenda;
17
 bariti - vAriti (vāriti) लारयतत adj. growing near the water - raste blizu vode. Verovatno
je V prešlo u B. U srpskom jeziku variti ili bariti ima znaţenje kuvati u vodi vArI (vārī) लायी.
Bariĉ - barizI (bariśī) फरयळी f. fishhook udica za ribu;
basna - bhASaNa (bhāšana) बाऴण n. speaking, speech, bhASana (bhāšana) बाऴन n.
talking - razgovor, priţanje;
bata - baTu (batu) फटु m. boy, hipokoristika od brat. Od toga je nastal i ruska reţ
батюшка - bašuška;
Bata - bhaTa (bhata) बट m. solider, warrior - vojnik, ratnik; bata (bata) फत indecl.
alas! Bata - mesto u MaŤarskoj na Dunavu i mesto u Rumuniji izmeŤu Arada i Deve, na Morišu,
moguša su oba tumaţenja jer su oba mesta na reci.
Batoĉina, mesto u Srbiji - bhATakin (bhātakin) बाटककन ् m. tenant - zakupac, stanar,
mada je teško poverovati da je u neolitu bilo zakupaca stanova. Verovatnije je kao i u reţi
Parašin nastala od dve reţi. Prva bi mogla biti bhaTa ili bata, a druga cihna (šihna) धचह्न n.
znak, dakle, znak ratnika (zastava) ili znak ribara (mreţa ili vrškara).
beda - bAdhA (bādhā) फाधा f. suffering - stradanje, patnja; bAdha (bādha) फाध m.
trouble, harasser, obstacle, damage, annoyance, hurt, distress, jeopardy, danger, molestation,
detriment, tormentor, pain - nevolja, nesreša, neprilika, uznemiravanje, prepreka, šteta,
sekiracija, povreda, stradanje, opasnost, zlostavljanje, muţenje, bol; kaSTa (kašta) कष्ट्ट n.
druga reţ koja oznaţava bedu, a po ustaljenom obiţaju koristi se za oznaţavanje staleţa.
Nasuprot sanskritske reţi kasta, koja je satavljena od bezvuţnih suglasnika, stoji srpska reţ
gazda koja oznaţava bogatog ţoveka, plemstvo, sastavljena od njihovih zvuţnih parnjaka! To
se ponavlja u još nekim reţima u srpskom jeziku: usta - uzda, zvezda - svest! (videti ruka) Dakle,
arijevci su smatrali da samo pripadanje niţem staleţu predstavlja problem, i navlaţenje bede na
vrat.
bedak - bAdhaka (bādhaka) फाधक adj. harassing, oppressing, suspending, hindering,
paining - uznemirujuši, ugnjetavajuši, vešajuši, ometajuši, štrecajuši. U ţargonu se ţesto
koristi izraz upasti u bedaka što znaţi upasti u nevolju.
bedan - kRpaNin (krpanin) कृऩणणन ् adj. miserable - iskrpljen;
bedniĉenje - bhedin (bhedin) बेद्रदन ् adj. purgative, disturbing, one who separates
spirit and matter or holds the doctrine of dualism, beating or knocking out, splitting,
interrupting, piercing, causing to flow, violating, loosening, shaking, having a distinction or
division, perforating, cathartic, dividing, penetrating, breaking - purgativ, uznemiren, onaj koji
odvaja duh i materiju ili drţi doktrinu dualizma, udaranje ilikucanje, cepanje, prekidanje,
prodoran, kršenje, otpuštanje, tresenje, razdvajanje ili deljenje, bušenje, lomljenje;
bedno selo - grAmaTikA (grāmatikā) ग्राभद्रटका f. miserable village. Nema sliţnosti,
ali je zanimljivo.
bediti - bAdhati {bAdh} (bādhati) फाधतत verb, bAdhate {bAdh} (bādhate) verb,
bAdhayati {bAdh} (bādhajati) फाधमतत verb caus. harass, press, trouble - uznemiravati,
pritiskati, stvarati nevolju:
18
 bela kuća - zvetana-gRha (śvetana-grha) श्लेतन-गश ृ n. bleach house - okreţena kuša,
kuša boje cveta, cvetna kuša;
bela kuga - zvitra (śvitra) जश्लत्र m. zvetra (śvetra) श्लेत्र n. white leprosy. Bela boja je
nazvana po cvetovima koji su najţešše bele boje. Nisu hteli belu boju da uzmu po snegu koji sve
zaledi, umrtvi prirodu, nego po cvetovima kada se priroda budi. Dakle, vodili su raţuna o
pozitivnoj i negativnoj energiji. Kao što na poljskom za plavu boju imaju divnu reţ - nebeska,
tako su za belu boju uzeli naziv po cvetovima, za crvenu po boji krvi.
beliĉast - zvetita (śvetita) श्लेततत adj. whitened - svetla;
belina - zvetatA (śvetatā) श्लेतता f. zvaitya (śvaitja) श्लैत्म n. zviti (śviti) जश्लतत f.
whiteness;
beliti - zvetanaM karoti {kR} (śvetanam karoti) श्लेतनं कयोतत verb 8 - bleach - uţiniti
belim;
beljenje - zvetana (śvetana) श्लेतन n. AzvetanA (āśvetanā) आश्लेतना f. bleaching -
odatle srpska reţ cvetanje;
beo - balakSa (balakša) फरष adj. white, light half of a month - bela, svetlo pola
Meseca; balakSagu (balakšagu) फरषगु m. moon, white-rayed - Mesec, beo zrak; zvetya (śvetja
- sveša) श्लेत्म adj. zvita (śvita) जश्लत adj. zveta (śveta) श्लेत adj. zvetaka (śvetaka) श्लेतक adj.
zvetamAna (śvetamāna) श्लेतभान adj. cvetan (vidi Cveti);
bessan (bez sna) - asvapna (asvapna) अथलप्न adj. sleepless;
besputan - apatha /apatha) अऩथ adj. pathless;
berberin - barbarin (barbarin) फफहरयन ् adj. barbara (barbara) फफहय adj. curly-haired
- kovrdţava kosa. U neolitu su se verovatno šišali pomošu plamena sveše, takav trend se sada
naziva veleterapija.
beskonaĉan - atyanta (atjanta) अत्मन्द्त adj. Atyantika (ātjantika) आत्मजन्द्तक adj.
endless - beskrajan (vidi Atlantik);
beskonaĉno - atyantam (atjantam) अत्मन्द्तभ ् adverb - endlessly - beskrajno;
besmrtan - vimRtyu (vimrju) षलभत्ृ मु adj. not liable to death;
bezimen - anAman (anaman) अनाभन ् n. nameless;
beţati - bezati {bez} (beśati) फेळतत verb - go. Glagole kretanja u engleskom reţniku
najţešše su prevedeni uopšteno - go, move. Pošto sliţna reţ - bheSati (bhešati) {bheS} बेऴतत
verb - fear - oznaţava strah, onda se ovaj glagol slobodno moţe prevesti sa znaţenjem beţati.
Neverovatno se poklapa sa reţju u srpskom jeziku jer je strah najţešši uzrok beţanja.
biĉ - kaza (kaśa) कळ m. kazA (kaśā) कळा f. kaSA (kašā) कऴा f. trikaza (trikaśa)
त्रत्रकळ adj. trostruka kamdţija. Biţ se pravi od koţne opute. Na svim slovenskim jezicima koza
je koza, a na sanskritu kaza je glodar. Koze to i jesu, gule koru sa drveta. Koza je, svakako,
prva ulovljena ţivotinja po kojoj je u srpskom nastala i reţ koţa, svesno je zamenjen glas Z sa Ţ.
Zbunjuje što se koţa u slovenskim jezicima razliţito naziva, ali zato u srpskom jeziku moţemo
19
da pratimo etimologiju. Prvobitno je ista reţ oznaţavala kozu i biţ od kozje koţe; kaza - biţ na
sanskritu ţiji se koren poklapa sa srpskim glagolom kasati, jer se ţivotinje biţuju da bi brţe išle.
biće - bhuvana (bhuvana) बुलन n. being, living creature, man. Najverovatnije da je
od ove reţi nasala i srpska reţ buva da oznaţi najmanje vidljivo ţivo biše. Postoji u sanskritu
sliţnija reţ bhuva (bhuva) बल ु m. mushroom, ali znaţi gljiva, peĉurka.
bilje - bIja (bīŤa) फीज m.n. seed, grain, any germ - seme, ţitarica, bilo koja klica. Ova
reţ u sanskritu ima razliţita znaţenja, oznaţava i osnovni element i poreklo, ţak i poloţaj ruku
deteta pri raŤanju. Ako bi se posmatrao fetus i, na primer, zrno proklijalog pasulja, ako bi koren
shvatili kao pupţanu vrpcu, onda ima neke sliţnosti u poloţaju ruku i kotiledona, pa bi onda ovo
znaţenje imalo nekog smisla.

Teško je potvrditi fonetski prelazak Đ u Lj, ali kao što je od reţi ajina (aŤina) - fur,
skin - krzno, koţa - mogla nastati srpska reţ aljina, tako je moguše da je i od bija (biŤa) nastalo
bilje.
biljka - bIjaka (biŤaka) फीजक n. seed - seme;
biljke - phalAni (phalāni) परातन n. plants, n. pl. fruits [pl.] - voše, no što je na
poljani;
biljka pamuka - tUlinI (tūlinī) तमू रनी f. cotton plant (videti Tula);
biljni - bIjala (biŤala) फीजर adj. bIjika फीजजक adj. seedy - semenast;
bit - bhitti (bhitti) मबजत्त f. bit - suština, srţ: viD (vid) षलड् f. bit; viDa (vida) षलड m.
biti - bhAti {bhA} (bhāti) बातत verb - be, exist, exhibit, manifest - biti, postati;
biti ili bivati podeljen - dvidhA bhavati (dvidhā bhavati) द्षलधा बलतत
be divided or separated - razdvojen bivati;
biti mahnito oduševljen - dRpyati {dRp} (drpjati) दृप्मतत verb - be wildly delighted;
biti opĉinjen - cihnabhUta धचह्नबूत adj. become a mark - dobiti znak, biti oznaţen;
cihnakArin धचह्नकारयन ् adj. frightful, marking, wounding - strašno, obeleţavanje, ranjavanje;
biti sit - tarpate {tRp} (tarpate) तऩहते verb 10, tRpati {tRp} (trpati) तऩ
ृ तत verb 4, 5,
6, tRpyati {tRp} (trpjati) तप्ृ मतत verb 4, 5, 6, tarpayate {tRp} (tarpajate) तऩहमते verb 10,
vitRpyati {vitRp} (vitrpjati) षलतप्ृ मतत verb, tRpnoti {tRp} (trpnoti) तप्ृ नोतत verb 4, 5, 6 -
become satiated or satisfied - biti sit ili zadovoljan (videti trpeza);

20
 biti slab - kRpate {kRp} (krpate) कृऩते verb 6 - be weak. U našem reţniku postoje
glagoli krpati i krpariti - teško ţiveti, tavoriti, ţivotariti, kuburiti;
biti smušen - muhyati {muh} (muhjati) भह् ु मतत verb 4 Atm - be confused,
be bewildered, lose one's senses - biti u zabludi, zbunjen, izgubiti ţula. Ako se h promeni u š i
ispred doda prefiks s, sasvim se lako moţe protumaţiti.
biti traţen - iSyate {iS} (išjate) इष्ट्मते verb 4 Atm - be wanted - arhaiţno iskat;
biti vidljiv - kAzate {kAz} (kāśate) काळते verb, avakAzate {avakAz} (avakāśate)
अलकाळते verb, vilokyate {vilok} (vilokjate) षलरोक्मते verb pass. be visible - biti pokazan,
okazan, lociran;
bivati svestan - svasthIbhavati {svasthIbhU} (svasthībhavati) थलथथीबलतत verb -
become well or sober, return to one's natural condition - postati dobro ili trezno, vratiti se u
prirodno stanje - osvestiti se. Srpska imenica svest i sanskritska svast po obliku su veoma sliţne,
meŤutim tek kod prevoda glagola moţemo biti sigurni da je to to jer se u engleskom reţniku u
prevoŤenju ove imenice nigde ne pominje svest (videti svest);
biti tih - tUSNImbhUta तूष्ट्णीम्बूत (tūšnīmbhūta) adj. become silent;
biti uspavan - svapnAyate {svapnay} (svapanājate) थलप्नामते verb denom. be sleepy;
biti zamazan - lepanIya (lepanīja) रेऩनीम adj. fit to be plastered, to be smeared
or anointed;
bitnost - bhitta (bhitta) मबत्त n. bit;
bivati - bhavati (bhavati) बलतत verb 1 - happen, become - desiti se, postati;
bivati jahan - vAhanI bhavati {vAhanIbhU} (vāhani bhavati v>j) लाशनी बलतत verb -
become a vehicle - postati vozilo;
bivati manji - UnI bhavati {bhU} (ūni bhavati) ऊनी बलतत verb 1 - decrease,
diminish; alpI bhavati {bhU} (alpī bhavati) अल्ऩी बलतत verb 1 - dwindle;
biti oĉaran - abhicAraNIya (abhišāranīja) अमबचायणीम adj. to be enchanted;
bivati tanji (smršati) - tanU bhavati {bhU} (tanū bhavati) तनू बलतत verb 1 -
lose weight;
bivati podeljen na dva dela - dvaidhI bhavati {dvaidhIbhU} (dvaidhī bhavati)
द्लैधी बलतत verb - become separated or divided into two parts;
bivati stalan - sthAyIbhavati {sthAyIbhU} (sthājiībhavati) थथामीबलतत verb -
become lasting or permanent;
biti sumnjiĉav (u dilemi) - dvandvI bhavati {dvaMdvIbhU} (dvandvi bhavati)
द्लन्द्द्ली बलतत verb - hesitate or be doubtful;
bivati tih - tUSNIm bhavati {bhU} (tūšnīm bhavati) तूष्ट्णीभ ् बलतत verb 1 - be silent;
bivati uĉesnik u dvoboju - dvandvI bhavati {dvaMdvIbhU} (dvandvī bhavati)
द्लन्द्द्ली बलतत verb - engage in single combat - u borbi dva na dva, uţesnik i sekudant;

21
 bivo - nije zabeleţena u sanskritu, ali je saţuvana u govornom gudţarti jeziku Bivō i
marati jeziku Bivhō, a u sanskritu nalazimo bivolja koţa - austra (austra) त्रफव्शो n.
skin of a buffalo, poklapa se sa srpskim nazivom za Austriju;
bitnost - bhAva (bhāva) बाल m. thing, prescience, attitude [mental], emotion,
manner, sentiment, spirit, intuition - stvar, predznanje, stav [mentalna], emocija, ponašanje,
osešanje, duh, intuicija. Bitnost je stanje i svojstvo onogšto je bitno, suština, osnova, osnovna
osobina. Verovatno su od ovog korena nastale i reţi baviti se, bavljenje jer se ţovek bavi bitnim
stvarima.
Blace, blicati - bhlAzate {bhlAz} (bhlaśate bhlāś) भ्राळते verb 1, bhlAzyate
{bhlAz} (bhlāśjate, bhlāś) भ्राश्मते verb 1 - shine, glitter, beam - sijati, blistati, zraţiti. Ime
Blace poklapa se sa korenom ove reţi. Na nemaţkom jeziku sliţna reţ je Blitz - munja.
blaţen - nirvRta (nirvrta) तनलत ह ृ adj. (od nirvana) peaceful [life], happy, tranquil,
satisfied, free from care, nirvara (nirvara) तनलहय adj excellent - sretan, spokojan, zadovoljan,
bez brige, odliţan;
bodar - boddhR (boddhr) फोद्धृ m. one who perceives or comprehends - onaj koji
opaţa ili shavta. Moţe se pretpostaviti da je odavde izvedeno nekoliko reţi u srpskom jeziku:
bodar, bodriti, bodrenje, bodrost, u sanskritu nema. Ima još dve reţi: bodhayitR (bodhajtr)
फोधतमत ृ teacher, awakener, preceptor - uţitelj, budilac, posmatraţ, bodritelj, što uţitelji i jesu, i
bodhitaru (bodhitaru) फोधधतरु m. tree of wisdom - drvo mudrosti ili drvo znanja;
Bodin, muško ime - bodhin (bodhin) फोधधन ् adj. enlightening - prosvetljujuši.
Konstantin Bodin (bug. Константѝн Бо̀дин [Konstantìn Bòdin]) je bio srpski kralj od 1081.
do 1099. godine i prvi Srbin krunisan za cara 1072. godine. Bio je sin kralja Mihaila
Vojislavljevića.(Vikipedija)
bodlja - bodha (bodha) फोध m. bloom - cvet. Jedno od mnogih znaţenje je cvet.
Izgleda da je najviše zbrke u srspkom i sanskritu bilo u vezi sa cvetom: bela boja je cvetna, pa je
odatle izvedena i reţ svitanje, bodlja je cvet, a stabljika ţitav bokor.
Bodrum, Turska - bhadram (bhadram) बिभ ् ind. luckily, happily, joyfully, to do
well, fortunately - veselo, srešno, radosno, dobro. Kada su se preci arijevaca, beţeši iz Evrope,
iskrcali u Bodrumu, osetili su radost kao srpska vojska kada se iskrcala na Krfu.
Bog - deva (deva) दे ल m. God. U srpskom jeziku deva ide kao atribut uz Bogorodicu,
Deva Marija. MeŤutim, naša porodica reţi: Bog, boginja, bogat, bogataš... nastala je od druge
reţi:
Bog - bhoga (bhoga) बोग m. property, fruition, joy, perception, experiencing,
advantage, pleasure, wealth, sensual pleasure - imovina, plodnost, radost, percepcija, doţivljaj,
prednost, zadovoljstvo, bogatstvo, ţulno zadovoljstvo;
bogat - dhanika (dhanika) धतनक m. adj. rich. U našim narodnim pesmama pominje
se zvezda Danica. Ima li neke simbolike?
bogat - bhogavat (bhogavat) बोगलत ् adj. happy, delightful, having or offering
enjoyments - sretan, divan, imati ili nuditi uţivanje;
22
 bogataš, bogatun - bhogin (bhogin) बोधगन ् m. king, person who accumulates money
for a particular expenditure, concubine of a king or a wife not regularly consecrated with him,
head man of a village, barber - kralj, osoba koja akumulira novac za odreŤeni trošak, verovatno:
kralj koji ima konkubinu ili suprugu koja nije redovno posvećena s njim, glavni ţoveka sela,
berberin. Oţito da je berberin bilo cenjeno zanimanje u kamenom dobu (videti berberin).
bogica - bhogyA (bhogjā) बोग्मा f. harlot, prostitute - prostituka;
boginja, boţanstvena - devikA (devikā) दे षलका f. adj. divine - devica;
boginja - bhoginI (bhoginī) बोधगनी f. kind of heroine, serpent nymph - vrsta heroine,
vila zmija. U našem narodnom predanju postoje bajke Zmija mladoţenja i Nemušti jezik u
kojima zmija ima posebno mesto i znaţenje i na kraju dovodi do sreše. Verovatno še ovo
saznanje dovesti do nekog novog tumaţenja bajki i predanja i viŤenja naših davnih predaka.
Bogiša - bhogIza (bhogīśa) बोगीळ m. serpent-king - zmijski kralj. Naši preci su Boga
doţivljavali kao veoma bliskog, nisu ga se plašili, njegovo ime prenosili su u porodicu: Bogdan,
Bogoljhub, Boţidar, Boško, Boţana, Bogosav, Bogiša. Zmiju ispod praga smatrali su
ţuvarkušom.
bojati se - bhayya (bhajja) बय्म n. one should be afraid of - treba se bojati;
bojaţljivost - bhaya (bhaja) बम n. - trepidation, fear - strah, strepnja, zort;
bojim se smrti - mRtyubhIta (mrtjubhīta) भत्ृ मुबीत adj. afraid of death;
bokter - bhoktR (bhoktr) बोक्त ृ m. ruler of a land - vladar zemlje; bhoktRtva
(bhoktrtva) बोक्तत्ृ ल n. perception - opaţanje. U Rečniku shj. Piše da je bokter varvarizam,
nemaţka reţ i oznaţava nošnog straţara ili ţuvara puta. Nošni straţar je Nachtwächtera, ţuvar
puta Wächter der Straße, nema nijedne reţi koja bi bila pribliţna. A šta je bokter, najbolje se
vidi iz romana Pop Ćira i pop Spira Stevana Sremca: Baš kad je Nića bokter prošao ispod pop-
Spirinog prozora i dunuo jedanaest puta u rog i oglasio već skoro uspavalom šoru i selu da je
jedanaest sahata, podiţe gđa Sida glavu tuţeći se na vrućinu.
Bosna, reka u BiH - bhAsana (bhāsana) बावन n. splendour - divota, sjaj;
bosonogo - nagnapAdam (nagnapādam) नग्नऩादभ ् adverb - barefoot, od nagna - nag
i pAda - noga;
Bosut, mesto i pritoka Save u Sremu - bhUsuta (bhūsuta) बूवुत m. earth son - sin
zemlje;
Brojevi:
jedan - ekaH (ekah) एक् m. one. Mnogo je bliţe persijskom jedāne ili jedune - jedan
komad neţega;
prvi - pUrva (pūrva) पूर्,व
dva - dve (dve) द्ले n. two [number];
drugi - dvita (dvita) द्वर्त,

23
 tri - tra (tra) त्र adj. trayaH (trajah) त्रम्, tisraH (tisrah) ततस्र्, trINi (trīni) त्रीणण
adverb - three;
triputa - tripuTa (triputa) त्रत्रऩुट adj. threefold; trika (trika) त्रत्रक adj. trivRt (trivrt)
त्रत्रलत
ृ ् adj. - ogrlica od tri struke;
trio - traya (traja) त्रम m. chanting - pevanje;
tronoţac - tripAdI (tripadī) त्रत्रऩादी f. three-legged stool;
treći - tRtIyA (trtīja) तत
ृ ीया,
ĉetiri - catur (šatur) चतुय ् num. adj. four;
ĉetvrti - caturtha (ćaturtha) चतुर्,व
pet - paJca (panša) ऩञ्च num. adj. five;
peti - paJcama (panjšama) पञ्चम,
šest - SaS (šaš) ऴऴ ् num. six;
šesti - SASTha (šāštha) ऴाष्ट्ठ,
sedam - sapta (sapta) वप्त num. adj. seven;
sedma - saptamI (saptamī) वप्तभी. Nekada je septembar bio sedmi mesec, godina je
poţinjala buŤenjem proleša. Kaţu da potiţe iz latinskog jezika, a osnovu ima i u sanskritu.
osam - aSTa (ašta) अष्ट्ट adj. eight;
osmi - aSTama (aštama) अष्ट्टभ,
devet - navam (navam) नलभ ् nine; nava je nov, ovim brojem su najavljivali novu
deseticu;
deveti - navama नलभ,
deset - daza (daśa) दळ adj. ten;
deseti - dazama (daśama) दळभ;

bratiĉina - bhrAtRjA (bhrātrjā) भ्रातज

ृ ा f. - brother's daughter; bhrAtrIyA (bhrātrīja)
भ्रात्रीमा f. niece [brother's daughter]; bhrAtRputrI (bhrātputrī) भ्रातऩ
ृ ुत्री f. niece [brother s
daughter];
bratić - bhrAtRja (bhrātrja) भ्रातज
ृ m. nephew [brothers side], bhrAtrIya (brhātrīja)
भ्रात्रीम m. nephew, bhrAtRputra (bhrātrputra) भ्रातऩ
ृ ुत्र m.
braćija - bhrAtrIya (bhrātrīja) m. भ्रात्रीम - brother's son - bratanac, sinovac;

24
 brat - bhrAtR (bhrātr) भ्रात,ृ m. brother, u ţeškom nailazimo bratr baš na taj oblik
sa R na kraju.
bratski - bhrAtRka (bhrātrka) भ्रातक
ृ adj. brotherly;
brat i sestra - bhrAtarau (bhrātarau) भ्रातयौ m. brother and sister [du.];
bratstvo - bhrAtRtva (bhrātrtva) भ्रात्र, भ्रातत्ृ ल m.n. fraternity, brotherhood;
bratova ţena (ima i snaša) - bhrAtRjAyA (bhrātrŤājā) भ्रातज ृ ामा f. brother's wife, u
bukvalom prevodu - ona koja je pobedila brata;
breg - bhRgu (bhrgu) बग ृ ु m. cliff, precipice - nagib, kosina, litica, nizbrdica, bezdan.
Breša, Italija - bhreSa (bhreša) भ्रेऴ m. loss, deprivation, slipping, failure, tottering,
going astray or amiss, act of going, moving - gubitak, nesreša, klizište, lišavanje, neuspeh,
razbijanje;
brijati - brihati (bRh) (brihati) त्रिशतत verb 6 - tear, pluck, root up - parati, ţerupati,
iskoreniti. Ako u sanskritskoj reţi H zamenimo sa J, dobišemo baš reţ brijati, a pošto je srpska
reţ brk nastala od sanskritske brh, u potpunosti ima smisla. I brk i brijati imaju isti koren!
brinuti - priNati {pRR} (prinati) षप्रणतत verb 3 - satisfy, cherish, bestow on, fill,
nourish, bring up - zadovoljiti, ugoditi, negovati, paziti, gajiti, darovati, ispuniti, hraniti,
vaspitati. Iako je lakše izvesti reţ prineti nego brinuti, ţini se da po znaţenju više odgovara ova
reţ, a B i P su bilabijalni, mogu se zameniti po zvuţnosti.
brk - bRh (brh) फश ृ - to je, ustvari, koren reţi bRhat (brhat) i svih ostalih izvedenih i
sloţenih reţi, ali i korenu glagola vRhati {bRh} (vrhati) लश ृ तत. B je usneni suglasnik a V usneno
zubni, moguše ih je zameniti, imamo sluţaj i u glagolu bariti i variti, vrteti i obrtati. S obzirom
na sva znaţenja koja ima - naroţito visok i veliki - moţe se zakljuţiti da je iz istog korena
izvedena i imenica vrh. U osnovi znaţi dugaţak, ali u sanskritu ima dvadesetak znaţenja koja se
mogu videti u pridevu brkat. U sanskritu ima pet sinonima, ali nijedan sa ovim korenom.
brkat - bRhat (brhat) फश ृ त ् adj. big, great, large, massy, compact, full-grown,
abundant, wide, mighty, solid, extended or bright, strong, old, lofty, tall, loud, clear, high,
vast - veliki, divni, zamašni, obimni, gusti, izrasli, obilni, široki, mošni, ţvrsti, izduţeni, svetli,
oštri, vremešni, blagorodni, visoki, ţisti, visoki, ogromni. Pridev ima oko dvadesetak znaţenje,
sem u jednom sluţaju, svaki moţe stajati uz brkove, pa i onaj stari i svetli i oštri...
brus, tocilo, drobilica - peSaka (pešaka) ऩेऴक n. grinder (pravi pesak);
brusni kamen - peSaNI (pešanī) ऩेऴणी f. peSaNi (pešani) ऩेऴणण m. grinding stone
(kao pešţani);
brušenje - peSaNa (pešana) ऩेऴण n. grinding;
brusiti - peSayati {piS} (pešajati) ऩेऴमतत verb caus. grind;
brz - bhRza (bhrśa) बळ
ृ adj. frequently, vehemently, harshly.
brzati - bhRzati {bhRz} (bhrśati) बळ
ृ तत verb 6 - be strong or vehement;

25
 Brzava - od prideva brza, dodatkom sanskritske reţi va - mošna - koja se nalazi u
nazivu mnogih slovenskih reka, u srpskom je to sufiks koji nema svoje znaţenje - dobijen je
toponim sa znaţenjem vrlo brza reka, a nalazi se u Srbiji i Rumuniji blizu Vršca.
brzina - bhRzatA (bhrśatā) बळ ृ ता f. intensity, violence - jaţina, intenzitet, ţestina;
Buda (Sidarta Gautama 566-486 p.n.e. osnivaţ budizma) - buddha (buddha) फद्ध ु -
Budni. Zanimljivo je da koren reţi buditi se, budan danas nalazimo samo u juţnoslovenskim i
zapadnoslovenskim jezicima, nema ga u indijskim arijskim jezicima sa ovim znţenjem.
budan - buddha (buddha) फद्ध ु , prabuddha (prabudha) प्रफद्ध
ु adj. awake;
budeći - bodhin (bodhin) फोधधन ् adj. avabodhaka (avabodhaka) अलफोधक adj.
prabodhaka (prabodhaka) प्रफोधक adj. pratibodhaka (pratibodhaka) प्रततफोधक adj.
pratibodhana (pratibodhana) प्रततफोधन adj. awakening;
budilac - bodhakara (bodhakara) फोधकय m. bodhayitR (bodhajitr) फोधतमत ृ m.
awakener - nije budilnik, nisu ga imali, nego budilac;
buditi - budhyati/-te (bodhjati/te) फुध्मतत / -ते, bodhate (bodhate) {budh} फोधते,
verb; प्र pra~, प्रतत prati~, षल vi~, वभुद् samud~ ~bodhayati (bodhajati) फोधमतत {budh} -
awaken; prefiksima se oznaţava naţin buŤenja, na primer: prati= svako, samud=radosno
buŤenje;
Budva - budova na ţeškom - zgrada;
budţa - bhuja (bhuŤa) बज ु m. bough, branch, crank, arm, hand - grana, raţva,
poluga, ruka, šaka. U srpskom jeziku budţa je zadrţala znaţenje toljage, a mogla je biti
naţinjena od grane, ali u sanskritu je imala i znaţenje ruke koja ju je drţala. Još u kamenom
dobu podele na vlastelu i sluge bile su izuzetno naznaţene. Budţa je pomagala da se sluge
nateraju da rade.(videti ruka i prosjak)
buĊen - buddha (buddha) फुद्ध adj. awakened;
buĊenje - bodha (bodha) फोध m. prabodha प्रफोध m. prodbodha (probodha) प्रोद्फोध
m. pratibuddhi (patibuddhi) प्रततफषु द्ध f. bodhana (bodhana) फोधन n. vibodhana (vibodhana)
षलफोधन n. prabodhana प्रफोधन n. samudbodhana (samudbodhana) वभद्
ु फोधन n. bodhaka
(bodhaka) फोधक adj. awakening;
buka - buka (buka) फक
ु m. laughter - smeh, smejurija;
bukanje - bukkana (bukkana) फक् ु कन n. bark of a dog or any noise made by animals
- laveţ psa ili bilo kakav zvuk ţivotinje;
bukati - bukkati {bukk} (bukkati) फुक्कतत, bukkayati {bukk} (bukkajati) फुक्कमतत
vrb 1 - sound, bark, talk, yelp - zvuţati, lajati, govoriti;
buknuti - phalati {phal} (phalati) परतत verb, sphalati (sphalati) थपरतत verb,
utphalati {ud-phal} (utphalati) उत्परतत verb - burst, fructify - paliti, spaliti, uspaliti, uţiniti
plodnim. Ovaj glagol ima i druga znaţenja u vezi sa poljem, od dovesti do zrelosti do nositi
voše, a to znaţi da se koristio samo pri paljenju polja za jesenje oranje, ugar.

26
 Bukulja, planina u Srbiji - bakula (bakula) फकुर m. spanish cherry tree [Mimusops
Elengi - Bot.] španska trešnja;
bumbar - bambhara (bambhara) फम्बय m. bee - pţela; bhambha (bhambha) बम्ब m.
bambharAli (bambharāli) फम्बयामर f. bhambharAlI (bhambharālī) बम्बयारी f. fly; a
bhambharAlikA (bhambharālikā) बम्बयामरका f. bumbarţiš je mosquito - komarac;
Buna, pritoka Neretve - bhUnA (bhūnā) बूना ind. abundantly, plentifully - obilno, u
izobilju, bogato;
bura - bhUri (bhūri) बूरय adj. strong, mighty, frequent, much - jaka, mošna, mnogo,
ţesta;
buran - bhUrNi (bhūrni) बूणणह adj. wild, excited, active, rash, angry, restless -
divlji, uzbuŤen, aktivan, hitar, ljut, nemiran,
busa - busa (busa) फुव n. refuse, any refuse or rubbish, chaff and other refuse of grain
- bilo koji otpadak ili smeše;
but - bhUti (bhūti) बूतत f. fried meat - prţeno meso, od ţega je nastala srpska reţ
but;

(U sanskritu nisu imali C. Ovaj znak treba ţitati kao Š. U srpskom jeziku je dalo C, Ţ
i Š.
cakliti - cakate {cak} (šakate) चकते verb shine;
cediti (vino) - sunute {su} (sunute) वन ु त
ु े verb - press out, prepare [wine, spirits].
Rečnik - 14. sunuti - (nešto) usuti, uliti (malo) nečega, naliti.
citra - citra (šitra) धचत्र n. picture - slika. Citra ţ grč. muzički instrumenat s metalnim
ţicama, vrsta lire. Grci nemaju Š, i sigurno su ovu sanskritsku reţ prilagodili svom izgovoru,
ali je citra na grţkom ζανηούρι santoúri?! Verovatno su prve pesme koje su pevane uz citru
bile opisne, idile, slušaoci su doţivljavali sliku prirode. (Videti ţitati).
cmiljav - zmIlita (śmīlita) श्भीमरत adj. blinked, winked - treptav, ţmirkav,
cmilja - zmIla (śmīla)श्भीर n. blinking, winking, twinkling - treptanje, namigivanje,
svetlucanje;
cmiljiti - zmIlati {zmIl} (śmīlati) श्भीरतत verb - twinkle - svetlucati;
crn - kRSNa (kršna) कृष्ट्ण adj. blak. U Srbiji postoje toponimi Mala Krsna i Velika
Krsna, u BiH Krsna ~brda, ~lokva, ~kosa, ~jela. kRSNa zanţi još i Krišna što bi moglo znaţiti
da su prastanovnici Balkana verovali u Krišnu i Višnu i to poneli sa sobom. Crna boja kRSNa
uzeta je po boji kišnih oblaka jer su verovali da ih donosi Krišna koji u kosi ima zadenuto pero
pauna - dugu. U molitvi Oče naš i danas izgovaramo: daţd nam dnes - kišu nam donesi. Onima,
koji su ostali u Evropi, nametnute su druge religije, najpre boginje Ister ţiji kult je bio raširen
više milenijuma kod svih slovenskih i germanskih naroda. Po boginji Ister dobijena je reš ššer, a
sin po Sinu - bogu Meseca. (Videti Vedi - starosedeoci Evrope)
27
 crn - kAla (kāla) कार adj. Na primer: kAlahIra कारशीय m. black diamond - crni
dijamant, u Indiji u drţavi Majda Pradeš postoji mesto Kalahara. U istoriji jezika bila je moguša
zamena glasova R i L, u germanskim jezicima imamo naziv za zvezdu: eng. star, nem. Stern,
danski stjerne, a na italijanskom stella. Obiţno je R > L.
crven - kravis (kravis) क्रषलव ् n. raw flesh - sveţe meso (videti krv);
crvenoplamena (krvavopaljena) boja - kravipalenya (kravipalenije) क्रषलऩरेन्द्म फभ्रु
m. babhru cresylene. brown (Col. Ind) - cresol je ulje mrke boje;
crveno usijanje - pAkima (pākima) ऩाककभ adj. (videti pakao); uttapta (uttapta)
उत्तप्त adj. santapta (santapta) वन्द्तप्त adj. red-hot;
cvast - stabaka (stabaka) थतफक m. bunch of flowers - stabljika, kita cveša; guccha
(guššha) गुच्छ m. cluster - grm, sveţanj, kita, grozd. Toponima Guţa.
cvekla - pAlaGka (palanka) ऩारङ्क m. mada su nazivi Brze~, Bele~, Krive~,
Smederevske~ i Baţke Palanke nastali najverovatnije u tursko doba i oznaţavali vojnu postaju,
iako je sigurno da su naši preci znali za cveklu i repu u neolitu.
cvet - zvita (śvita) जश्लत adj. n. white, zviti (śviti) जश्लतत f. whiteness - beo, belina;
cvetan - zvitna (śvitna) जश्लत्न adj. zvitIci (śvitīši) जश्लतीधच adj. zvitnya (śvitnja)
जश्लत्न्द्म adj. whitish - beliţasto;
cvetanje - zvitAna (śvitāna) जश्लतान adj. being white, white-coloured - biti beo, bela
boja. U ţeškom je dalo květina;
cvetati - zvetate {zvit} (śvetate) श्लेतते verb - be bright or white - biti svetao ili beo;
prabudhyate {prabudh} (prabudhjate) प्रफुध्मते verb - expand, open, wake up, bloom,
blossom, awake - probuditi se, proširiti, otvoriti, cvetati, buditi; smayate {smi} (smajate)
थभमते verb - expand, shine, bloom, laugh, smile, blush - probuditi se, proširiti, sijati, cvetati,
rumeniti;
Cveti - zviti (śviti) जश्लतत f. white colour, whiteness - bela boja, belina. Preci
Sanskrišana nisu uzeli belu boju po snegu iako sneg sve obeli, jer je to period uspavane prirode,
nego po belom cvetu kada se priroda budi, u slavu ţivota. Sasvim je moguše da praznik Cveti
slavimo od neolita. Ustvari, i poţetak godine se poklapao sa prolešem. Po porodici ove reţi
moţemo da pretpostavimo da se još u neolitu javlja razlika u izgovoru glasa jat (Ѣ) jer reţ cviti
je ikavskog izgovora.
cvrĉak - cizcira (šiśšira) धचजश्चय m. cicada [Zool.];

Ĉ
ĉador - chada (šhada) छद m. ceiling - tavanica, chadi (šhadi) छद्रद m.n. roof - krov,
chAdana (šhādana) छादन n. cover - zaklon, pokrivaţ. Oţito da su i ţador i šator sanskritskog
porekla, mada u svim reţnicima piše da su iz persijskog jezika. Glagoli sa ovim korenom, a ima
ih nekoliko, oznaţavaju pokrivanje i prikrivanje, maskiranje. U pesmi Banović Strahinja:

28
Vjernu tvoju ljubu zarobio, / "Odveo je u polje Kosovo, / "Ljubi tvoju ljubu pod čadorom; Marko
Kraljević poznaje očinu sablj: A uzima tešku topuzinu, / Pa otide caru pod čadora;
ĉaj - cAya (šāja) चाम n. tea.
Ĉajetina - veliki ţaj. Toponim Ţajetina smatar se turcizmom, iako ima srpski sufiks
za augmentative -etina?! Pošto se sanskrit smatra starijim jezikom od turskog, a prema onim
reţima koje smo uporedili u ovom Rečniku - sa precima Sanskrišana smo se sreli još u neolitu,
u vreme kada su ljudi sakupljali plodove i biljke, kada su poţeli da kuvaju i peku - pa nije baš
ubedljivo da su nas tek Turci nauţili da kuvamo lekovite trave. Prema dosadašnjim tumaţenjima
tu su se putnici odmarali i pili ţaj, a moţda su tu sakupljali i brali lekovite trave kojih je bilo u
izobilju. Ţaj je verovatno prvi napiatk koji je ţovek skuvao i mora se smatrati internacionalnom
reţju.
Ĉakor - cakora (šakora) चकोय m. Greek partridge - grţka jarebica;
ĉamac - camasa (šamasa) चभव m. spoon - kašika! I danas se u savremenim arijskim
jezicima tako naziva kašika. Šta li je prvo nastalo, ţamac ili kašika? Mora se priznati da imaju
sliţnosti i po obliku i po tome što se koriste u teţnosti. Ţamac u sanskritu ima mnogo sinonima,
evo nekoliko zbunjujuših, te reţi postoje i u srpskom jeziku, ali sa sasvim drugim znaţenjem:
naukA (naukā) नौका f. small boat - brodiš, beDA (bedā) फेडा f. boat - brod, tara (tara) तय f. boat
- ţamac, plavAkA (plavākā) प्रलाका f. boat - plovilo, talpa (talpa) तल्ऩ m. boat - brod.
Ţamdţija se naziva nAvika (nāvika) नाषलक m. boatman. Napraviti ţamac kamenim alatom uz
pomoš vatre, sigurno je bila velika nauka u kamenom dobu.
ĉapati - capayati {cap} (šapajati) चऩमतत verb 10 - cheat, knead, pound - varati,
gnjeţiti, udarati, hvatati se, kačiti se za što.
ĉar - cAru (šāru) चारु n. intelligence, moonlight, splendour - inteligencija, meseţina
i sjaj;
ĉardak - chardis (šhardis) छद्रदह व ् n. fence, secure place or residence - bezbedno
mesto ili boravište.
ĉarka - carcA (šaršā) चचाह f. U srpskim reţnicima piše da je to turcizam, manji
oruţani sukob, manja bitka, puškaranje, zadevica; manja svađa, a u turskom reţniku nalazimo
çatışma, tartışma, kavga - nema ţarke! U Rečniku engleski-sanskrit znaţi - discussion, alternate
recitation of a poem by two persons, inquiry - diskusija, alternativna recitacija pesme od strane
dve osobe, istraga - u smislu prepirka. Da ţarka nije turcizam potvrŤuje i znaţenje reţi svaŤa.
ĉarni - cAru (šāru) चारु adj. U našim reţnicima se prevodi kao crni, verovatno pod
uticajem ostalih slovenskih jezika. U svim zapadnim istoţnim slovenskim jezicima pa i
bugarskom i slovenaţkom u reţi crn umesto C imamo Ţ. U srpskim narodnim pesmama je
stalni epitet; čarna gora, čarne oči, čarna noć, ali ţini se da ima mnogo sloţenije znaţanje, više
u smislu ţaroban, oţaravajuši, a ne crni, tamni. To potvrŤuju i prevodi ove sanskritske reţi -
pretty, elegant, pleasing, splendid, beautiful, lovely, pleasant, beloved, esteemed - lep,
elegantan, prijatan, voljen, cenjen, jednom reţju - oţaravajuši. Crno, iako sveţana i otmena boja,
nikako ne moţe da bude oţaravajuše. Pošto je reţ u istom obliku kao imenica prevedena kao
meseţina - onda ni po tom osnovu ne bi moglo da se prevede kao crno.
ĉašica - caSaka (šašaka) तानल m. glass;
29
 ĉedo - ceDa (šeda) चेड m. servant - sluga;
ĉekrk - cakrikA (šakrikā) चकक्रका f. cakraka (šakraka) चक्रक и cAkrika (šākrika)
चाकक्रक - disc;
Ĉenej - channa (šhanna) छन्द्न n. hiding-place - skriveno mesto, adj. obscured,
covered over, disguised, secret, hidden, unnoticed by, clandestine - zatamnjen, prekreiven,
prikriven, tajni, prerušen, nezapaţen. Ţini se da bi u ovoj reţi mogli traţiti poreklo imena
Ţenej, jer i u Indiji u drţavi Tamil Nadu postoji grad Ţenaj. Ţenej postoji u Baţkoj, u Srbiji, i u
Rumuniji preko puta Srpske Crnje pa je verovatno da je ime davno nastalo i da je imalo neko
znaţenje koje smo mi zaboravili.
ĉetiri - catur (šatur) चतयु ् num. adj. four;
ĉetvoro - catvAri (šatvāri) कोण n. four;
ĉetvrto - caturthA (šaturthā) चतथ
ु ाह f. caturtha चतथ
ु ह adj. fourth;
(u) ĉetiri oka - caturakSa (šaturakša) चतयु ष adj. four-eyed;
ĉetiri stiha, katren - caturRca (šaturša) चतुयृच n. hymn consisting of 4 verses,
bukvalno - catur - ţetiri, Rca (rša) - reţi;
ĉetrnaest - caturdaza (šaturdaśa) चतुदहळ num.
ĉetrdeset - catvAriMzat (catvārimśat) चत्लारयंळत ् num. forty. Brojanje u sanskritu je
sliţno kao što mi brojimo od deset do dvadeset - jedanaest je, ustvari, jedan na deset,
jedannadeset - izbacili smo N, D i E. U sanskritu se broji kao u slovenaţkom jeziku, i posle
dvadeset najpre se izgovaraju jedinice pa desetice: jedan i ţetrdeset, dva i ţetrdeset... 41
ekacatvAriMzat (ekašatvārimśat) एकचत्लारयंळत ्, 42 dvicatvAriMzat (dvišatvārimśat)
द्षलचत्लारयंळत ्...48 aSTAcatvAriMzat (aštācatvārimśat) अष्ट्टाचत्लारयंळत ् f. dok se 49, na primer,
kaţe samo anila (anila) अतनर m. Anila znaţi plavo i bog vetra, i vazduh, a izgleda da su
razlikovali 49 vetrova, pa su i tom broju dali poţasno mesto u brojnom nizu. Interesantno je da
se na Filipinima, na samoj obali, nalazi mesto Anilao koje jednom ţetvrtinom graniţi sa drugim
mestom koje se zove Banate!?
ĉetvrtast - caturanta (šaturanta) चतुयन्द्त adj. bordered on all 4 sides;
ĉin, ĉini - cihna (šihna) धचह्न n. impression, symptom, landmark, characteristic,
brand, sign, symbol, insignia, zodiacal sign, aim, banner, stamp, trait, direction towards -
utisak ili otisak, ţig, simptom ili znak, obeleţje, karakteristika, brend - sorta, znamenje, simbol,
zastava, signatura, zodijaţki znak, cilj - svrha, peţat, osobina, svojstvo, pravac ka - reţija;,
ĉiniti - chinatti {chid} (šhinatti) तछनजत्त verb 7 amputate, pierce, destroy, hew,
separate from, divide, split, blot out, efface, chop - deljati, kidati, seši, cepati; cihnayati
{cihnaya} धचह्नमतत verb - stamp - ima samo ovo znaţenje a sa engleskog moţe da se prevede
kao ţigosati, tapkati, lupati nogom. U nekim plemenima vraţevi i šamani i danas prave rituale
igrajuši, pa moţe da se prevede kao - bacati ţini.
ĉigra - cakra (šakra) चक्र n. potter's wheel - naša ţigra, u znaţenju grnţarski toţak.

30
 ĉitalac - likhitapAThaka (likhitapāthaka) मरणखतऩाठक m.
one who reads from manuscript - onaj koji ţita iz rukopisa (videti slikati i put). U bukvolnom
prevodu bi bilo: po slici - likhita putovanje - pAThaka (pāthaka);
ĉitanka - cITikA (šītikā) चीद्रटका ticket - ulaznica, nekada je ţitanka podrazumevala
sve ono što je napisano i što se moglo ţitati, makar na jednoj ploţici;
ĉitati - cetati {cit} (šetati) चेततत verb - be known, intend to, intend, attend to,
design, perceive, understand, observe, comprehend, be attentive, purpose, have in view, aim,
mean, plan - biti poznat, nameravati, pobrinuti se, osmislisti, sagledat, razumeti, posmatrati,
shvatiti, biti paţljiv, ciljti, imati u vidu, nameravati, planirati. Otprilike obuhvata sve ono što su i
danas ciljevi obrazovanja. Da smo od ove reţi izveli glagol ţitati, dokazuje i reţ citra (šitra) धचत्र
n. picture - slika, jer prvo pismo je bilo slikovno. U sanskritu ĉitati - paThati {paTh} (pathati)
ऩठतत verb 1 Par, pAThayati {paTh} (pāthajati) ऩाठमतत verb caus. read. Put je patha (patha),
pa je verovatno u poţetku metaforiţno znaţilo putovati tekstom.
ĉudo - codya (šodja) चोद्म n. wonder, astonishment - ţuŤenje, zapanjenost. U
sanskritu je usamljena reţ.
ĉukunbaba po majci - vRddhapramAtAmahI (vrddhapramātāmahī) लद्ध ृ प्रभाताभशी
f. maternal great-grandmother;
ĉukunbaba po ocu - vRddhaprapitAmahI (vrddhaprapitāmahī) लद्ध ृ प्रषऩताभशी f.
paternal great-grandmother;
ĉukundeda po majci - vRddhapramAtAmaha (vrddhapramātāmaha) लद्ध ृ प्रभाताभश
m. maternal great-grandfather;
ĉukundeda po ocu - vRddhaprapitAmahа (vrddhaprapitāmaha) लद्ध ृ प्रषऩताभश m.
paternal great-grandfather;
ĉupa - chupa (šhupa) छुऩ m. air, wind, bush, shrub, touch - vazduh, vetar, grmlje,
dodir. Ţupavko, ţupa, ţupe, ţupav. Ĉuperak je samo deminutiv koji zna vetar svojim dodirom
da napravi. Oţito da se ovde radi o mnogo jaţem vetru koji je u stanju da ţupa drveše, jer iz
istog korena je izveden i glagol ţupati, a u reţniku je prevedeno samo dodirnuti.
ĉupati - chupati {chup} (šhupati) छुऩतत touch - dodirnuti. Razliţiti su inteziteti
dodira kad ţena ţupa obrve ili oluja drveše;
ĉutura - catura (šatura) चतुय m. round pillow, okruglo jastuţe, uzglavlje.
Najverovanije da u neolitu ni uzglavlja nisu bila mekana. U srpskom jeziku je tako nazvana
okrugla posuda za piše. I ova reţ je proglašena turcizmom iako elektronski prevodilac prevodi
şişeleri, znaţi, nema je;
ĉvariti - jvarati {jvar} (Ťvarati) ज्लयतत verb 1 - be feverish - biti grozniţav. Dakle,
ova reţ je najpre oznaţavala bolesno stanje ţoveka, visoku temperaturu, a posle smo od nje
izveli reţi ĉvariti i ĉvarak - dugo izlagati nešto visokoj temperturi;

31
 ćakula - caTula (šatula) चटुर n. sweet or flattering words - slatke ili laskave reţi. U
Rčeniku shj. šakula - (obično u mn.) tal. pokr. govorkanje, brbljarija. Na italijanskom imamo
colloquio, conversazione, chiacchierata, chiacchiere.
ćale - calA (šalā) चरा f. lightning - munja; cala (šala) चर n. incense, water, goddess
of fortune - tamjan, ali i razjariti, voda, boginja sreše; cala (šala) चर m. shoot, wind, sprout,
agitation, quicksilver, goddess of fortune - lov, vetar, klica, uznemirenost, ţiva, boginja sreše;
cAla (šāla) चार m. looseness of the teeth, roof, blue jay - labavost zuba, krov (nad glavom),
plava ţavka, verovatno u smislu bela vrana jer se moţe prevesti i kao brbljivac. Ima reţi za koje
smatramo da su novokomponovane, smišljene negde u nekom ţargonu, a, ustvari, nismo ni
svesni koliko duboke korene vuku. U sanskritu postoje ţetiri reţi, neke se ne razlikuju po obliku
i izgovoru, ali im je razliţit rod ili vrsta reţi. Ostaše nam nejasno kako su mogli da razlikuju da
li je muškog ili ţenskog roda ako su potpuno istog oblika, verovatno prema situaciji u kojoj se
izgovara. Dakle, ovde je izbor širok, svako moţe da prihvati ono što mu najviše odgovara.(videti
keva)
ćaskanje - cakSaNa (šakšana) चषण n. view, aspect, speaking, appearance,
appearing, saying - pričati o sitnim svakodnevnim stvarima, prijateljski i nadugačko razgovarati
- oţigledno da je došlo do metateze ks > sk, u sanskritu je po R,U,K,I pravilu S prešlo u Š, a u
srspkom izbegnuto je zbog metateze. Metateza je veoma ţesta izoglosa - glasovna promena
koja je zahvatila više jezika, uoţava se i kod germanskih i romanskih jezika.
ćarlijanje - cara (šara) चय m. wind, air - vetar, vazduh;
ćerka - duhitR (duhitr) दद्रु शत,ृ bliţa engleskom nego srpskom.U nepalskom Chōrīkō
(šoorīkoo) छोयीको. Postoji u sanskritu jedna reţ koja je svakako imala uţešša u gradnji
slovenske reţi koja se u arhaiţnom srpskom jeziku kaţe šćer - ceru (šeru) चेरु adj.
behaving respectfully, worshipping - ophoditi se sa poštovanjem, oboţavanje. Autor je u knjizi
Vedi - starosedeoci Evrope reţ ššer izveo od imena boginje Ister - šter - šćer i ima znaţenje -
kao boginja plodnosti što se poklapa sa znaţenjem ove sanskritske reţi.
ćiverica - cIvara (šīvara) चीलय n. dress or rags of a religious monk [especially
Buddhist or Jain] - haljina ili krpe religioznog monaha (naroţito budistiţke ili Dţainove), u
Reţniku piše da je ćiverica narodna kapa u Boki;
ćopati - copati {cup} (šopati) चोऩतत verb 1, move - kretati se, pomerati se. U
srpskom jeziku ima veoma precizno znaţenje, iši hramajuši;
ćora - cora (šora) चोय m. thief - lopov. U sanskritu je cora (šora) nastalo od starijeg
caura (šaura), moguše je da je od toga izvedena i reţ kaurin koju smatramo turcizmom.
ćorisanje - corikA (šorikā) चोरयका f. theft - kraŤa;
ćorisati - corayati {cur} (šorajati) चोयमतत verb 10 - steal - krasti;
ćorav - chorita (šhorita) छोरयत adj. drawn. Ţini se da smo iz ove reţi izveli pridev
šorav jer drawn znţi i izobliţen;

32
 ćošak - koNa (kona) कोण m. corner; dijagonala, od šoška do šoška - koNAkoNi
(konākoni) कोणाकोणण adj. diagonal;
ćubica, ćuba - cubuka (šubuka) चफ
ु ुक n. i chubuka (šhubuka) छुफुक n. chin - brada;
ćutati - tuTati {tuT} (tutati) तुटतत verb 6 - quarrel - posvaŤati se sa nekim i ne
govoriti.
ćutuk - caTuka (šatuka) चटुक - wooden vessel for taking up any fluid - drveni sud
za uzimanje bilo koje teţnosti. U srpskom je kratak komad odrezana stabla, klada, panj, trupac.

D
daidţa - dAyAda (dājāda) दामाद m kinsman - roŤak. Moguše je da je od ove reţi
nastala reţ daidţa - ujak, mada se i na turskom kaţe dayı, po završetku je bliţa sanskritu.
dalekovid - daivakovida (daivakovida) दै लकोषलद adj. fortune-teller, acquainted with
the destinies of men, fatalist - vraţ, prorok, koji je upoznat sa sudbinama ljudi, fatalist.
Napravljena je mala igra reţima jer daivaka ne znaţi daleko nego boţanski, ali se uklapa u
znaţenje.
Dalmacija - dalmi (dalmi) दजल्भ m. indra's thunderbolt - Indrina grmljavina. U
nekim toponimima i sanskritskim reţima postoji tolika sliţnost da je nepotrebno dokazivati
vezu i etimološko poreklo, dok je ovde samo moguše uputiti na dalja istraţivanja. Postoji još
jedna reţ u kojoj bi se moglo traţiti poreklo imena Dalmacija - dalmimat (dalmimat) दजल्भभत ्
adj. having a thunderbolt - imati grmljavinu. Dešavalo se da zagrmi i preko zime, kada ima
snega, pa sneg dosta upije zvuk. U Dalmaciji, zbog kamenitog tla, sigurno je grmljavina mnogo
strašnija, pa je moguše da su Pravedi to povezivali sa Indrinim oruţjem.
damari (puls) - Damaru (damaru) डभरु m. small drum - mali bubanj; nije poznato
kakav je bio, a Damarin (damarin) डभरयन ् m. sort of drum, verovatno je još manji, u kojem
prepoznajemo srpsku reţ damari -puls. Damara (damara) डाभय ima više znaţenja, ţak i
gospodar;
dan - dina (dina) द्रदन m. n. day; nedelju dana - dinavAra (dinavāra) द्रदनलाय m.
week-day; mesec dana - dinamala (dinamala) द्रदनलाय n. month, u bukvalnom prevodu venac
dana;
dan i noć - dinaniz (dinaniś) द्रदनतनळ ् f. day and night. Bukvalno dan-noš.

33
 dani u nedelji - vAra (vāra) लाय m. day of the week.
ponedeljak - somavAra (somavāra) वोभलाय m. Monday. Samo soma ima dvadesetak
znaţenja: voda, vazduh, ekstrat, nektar, nebo, eter, raj, lek magiţnih osobina, pirinaţ. Soma je
piše od pirinţa koje je prinošeno bogovima odnosno pilo se u ţast bogova.
utorak - maGgalavAra (mangalavāra) भङ्गरलाय m. Tuesday. Mangala (mangala)
znaţi prosperity, auspicious, anything fortunate, amulet - prosperitet, napredak, blagostanje,
povoljan, bilo šta srešno, amajlija. Mangalavara je Marsov dan.
sreda - budhavAra (budhavāra) फुधलाय m. Wednesday, a budha znaţi: mudar ili
uţen ţovek, mudrac, budan;
ĉetvrtak - guruvAra (guruvāra) गुरुलाय m. Thursday - dan uţitelja ili veliki dan jer
guru znaţi uţitelj.
petak - zukravAra (śukravāra) ळुक्रलाय m. Friday. Zukra - svetao, jasan, beli, sjajni,
ţisti, zlato, seme muţevnosti,
subota - zanivAra (śanivāra) ळतनलाय m. Saturday, zani znaţi Saturn tako da je u
engleskom jeziku zadrţao isto znaţenje;
nedelja - ravivAra (ravivāra) यषललाय m. Sunday, ravi znaţi Sunce, sun or the sun-god
- dan je kao u engleskom jeziku, naravno u prevodu, posvešen Suncu ili Bogu Sunca.
danak - dAnaka (dānaka) दानक n. paltry gift - triţav poklon;
Danica - dhanika (dhanika) धतनक, pridev ili imenica muškog roda u kojoj
prepoznajemo staro srpsko ime Danica, zvezda Danica - rich, rich man, virtuous, opulent,
wealthy, good, husband, any young woman or wife, coriander - bogatstvo, bogat, ţedan,
suprug, svaka mlada ţena, ţak i korijander.
darovitost - dhAraNA (dhāranā) धायणा f. good memory, concentration, maintaining,
supporting, collection or concentration of the mind, steadfastness, intellect, righteousness,
understanding, certainty, firmness - dobro sećanje, koncentracija, odrţavanje, podrška,
sakupljanje ili koncentracija uma, stalnost, intelekt, pravednost, razumevanje, sigurnost, ţvrstina,
postojanost;
dasa - dAsa (dāsa) दाव m. slave - rob, sluga. Kakvog je dasu (roba, slugu) našla!
dasyu (dasju) दस्यु m. bandit - razbojnik.
dati - datte {dA} (datte) दत्ते dadAti {dA} (dadāti) ददातत verb, dadhate {dadh}
(dadhate) दधते verb 1, dadat (dadat) ददत ् pr. p. give, given;
dati oganj - agnIn datte {dA} (agnīn datte) अग्नीन ् दत्ते verb 3, agnIn dadAti {dA}
(agnīn dadāti) अग्नीन ् ददातत verb 3 - consume by fire;
davalac - dAman (dāman) दाभन ् m. donor;
davanje goveda - goda (goda) गोद adj. giving cattle or cows. Kao skrašenica u
srpskom jeziku: goveda - go i dati - da > goda;
davati - dAyate {dAy} (dajate) दामते verb - give;

34
 daviti - dhAvati {dhAv} (dhāvati) धालतत verb, - swim - plivati. Iz ovog korena
grade se i reţi prati, ali izgleda da smo mi od nje izgradili daviti, jer kada se pere veš on se
potapa, gnjeţi - kao da se davi. dhAvate {dhAv} (dhāvate) धालते verb - swim, wash, polish,
purify, rinse - plivati, prati, polirati, proţistiti, ispirati;
davljenje - dhAvana (dhāvana) धालन n. washing off, cleansing, ablution, assault -
prenje, ţiššenje, ispiranje, napad;
deda - Aryaka (ārjaka) आमहक; od Arya - ţastan, plemenit, dostojan. Ţasna starina!
deda po majci - mAtAmaha (mātāmaha) भाताभश m. maternal grandfather;
deda po ocu - pitAmaha (pitāmaha) षऩताभश m. paternal grandfather;
deliti - dalati (dalati) दरतत verb1 {dal} - split;
deljen - dalita (dalita) दमरत adj. dispersed, halved, blown, scattered, broken,
divided into degrees, destroyed, split, drivenasunder, lacerated, torn asunder, ground - rasut,
prepolovljen, raznesen, razbacen, slomljen, uništen, razbijen, razderan, mleven;
deljenje - dalana (dalana) दरन n. breaking, splitting;
deo - dala (dala) दर n. petal, piece, portion, fragment, bit, part - latica, komad,
porcija, fragment, bit, parţe;
derati - darayati {dRR} (darajati) दयमतत verb caus. tear, break open, split;
desno - dakSiNa (dakšina) दक्षषण adj. right;
Deva, grad u Rumuniji na Morišu - deva (deva) दे ल m. god - bog. U blizini grada
postoji brdo na kome je izgraŤena tvrŤava. Moţe se pretpstaviti da je tu bilo svetilište u neolitu.
Dévaványa - devavAnI (devavānī) दे ललानी f. devavANI (devavānī) दे ललाणी f.
daivavANI (daivavānī) दै ललाणी f. mesto u MaŤarskoj, blizu Debrecina - oracle,
voice from heaven, divine voice - proroţište, boţanski glas, glas sa neba;
devati - devati {div} (devati) दे लतत {द्रदल ्} verb 1 - cause to lament, go - uzrok
jadikovanja, iši - ţesto ţujemo da se neko ţali: Ne znam gde da se denem ili devam, da idem!
devica i Devica, planina u istoţnoj Srbiji - devikA (devikā) दे षलका f. adj. divine -
boginja, boţanstvena; devica - ţista;
dever - devR (devr) दे ल ृ m. devan दे लन ् m. potiţe od reţi deva (deva) दे ल - bog.
Oznaţava ukazivanje neke poţasti. U sanskritu ima isto znaţenje - muţev brat. devara (devara)
दे लय m. husband's younger brother - mlaŤi dever! Imaju još bogatije nazive za rodbinske odnose
po horizontali od Srba.
deveruša - janyA (Ťanjā) जन्द्मा adj. bridesmaid, jambUla (Ťambūla) जम्फूर n.
jests addressed to the bridegroom by his female relatives. U Rečniku srpskohrvatskog jezika
nalazimo da je jenĊa, jenĊibula, jenŤija - turcizam(?!) - ţena koja u svatovima ide po mladu i
vodi je, deveruša, svatica. Po svemu sudeši i ovo je reţ koju smo nasledili od svojih predaka, iz
vedskog jezika, a koja je saţuvana i u sanskritu, samo je napravljena metateza, premetanje
glasova ili slogova: Ťanja - jenŤa. Na turskom je deveruša - nedime. Kod nas je izvedena opet

35
od sanskritskog naziva za boginju: devIkA (devīkā) दे षलक - devica - boginja. Deveruša je malo
pogrdan naziv, završava se na -uša, kao namiguša, torokuša, ali izgleda da smo i to zaboravili.
deverova deca - devRkAma adj. (deverkāma) दे लक ृ ाभ; a ţenska devaravatI
(devaravatī) दे लयलती f.;
devet - navam (navam) नलभ ् n. (Nov je nava, pa tako broješi najavljuju prelazak na
novu deseticu. Da se devet i nov skoro isto izgovaraju - imamo i u germanskim i romanskim
jezicima, u francuskom se skoro istovetno izgovaraju. Višecifreni brojevi se ţitaju sa desna na
levo kao što opet rade, na primer Slovenci i Nemci.
devetnaest - navadaza (navadaśa) नलदळ num. nineteen;
devedeset - navati (navati) नलतत m. ninety;
decimalno mesto - dazamika sthAna (daśamika sthāna) दळमभक थथान n.
decimal place [Arith.];
dim – dhUma (dhūma) धभ ू m. smoke, fume, saint, mist, wheat - dim, gnev, magla,
kaŤenje;
dimljen - dhUmita (dhūmita) धमू भत adj. darkened, obscured - taman, nejasan,
maglovit, zadimljen, dimita;
dimljiv - dhUmavat (dhūmavat) धभ ू लत ् adj. smoky;
dimiti - dhUmAyati (dhūmājati) धभ
ू ामतत verb den. smoke; dhUmayati {dhUmaya}
(dhūmajati) धभ
ू मतत verb - obscure with mist;
Dinara - dInAra (dīnāra) दीनाय m. gold ornament - zlatni ukras; Dinara je planina u
Hrvatskoj, jezero i mesto u Indiji, drţava Pradeš. Na vrhu Dinare raste samo trava, s jeseni
dobija zlatnoţutu boju, a iznad se nalazi ogromna crna gromada koja podseša na nekakav crni
kamen na zlatnom prstenu! I dinar je dobio naziv po zlatnoj podlozi.
dirljivost - udIrNatA (udīrnatā) उदीणहता f. excitement, agility, activity - uzbuŤenje,
agilnost, aktivnost (videti Drina);
dirnut - udIrNa (udīrna) उदीणह adj. excited - uzbuŤen;
divljak - dIvyat (dīvjat) दीव्मत ् m. gambler by profession - profesionalni kockar;
divljaka - divyaka (divjaka) द्रदव्मक m. kind of serpent - vrsta zmije. U srpskom
jeziku divljaka je samonikla biljka.
divljati - dIvyati {div} (dīvjati) दीव्मतत {द्रदल ्} verb 4, be drunk or mad, play - biti
pijan ili lud, pevati i igrati;
divljati - dIvyate {div} (dīvjate) दीव्मते verb 4 - shine, bet with or upon, sleep,
have free scope, cast, be bright, wish for, spread, praise, sport, go, increase, gamble, rejoice,
joke, lay a wager, trifle with - sijati, spavati, biti previše slobodan, priţeljkivati, hvalisati se,
momkovati, voziti, bogatiti se, kockati se, veseliti se, šegaţiti se, kladiti se.
divlji - divya (divja) द्रदव्म adj. splendorous, wonderful, heavenly, magical, divine,
charming, beautiful, angelic, celestial, supernatural, agreeable - sjajan, predivan, ţudesan,

36
nebeski, ţaroban, magiţan, boţanstvan, šarmantan, lep, anŤeoski, sasvim prirodni, natprirodni.
Dok pridev divlji i imenice divljina i divljaka oznaţavaju nešto što je prirodno, boţansko -
imenica divljak i glagoli oznaţavju sve ono što je negativno, podloţno strastima. I deva i divlji
imaju isti koren DV, znaţi, sve što je divlje - boţansko je delo. Kao imenica srednjeg roda, u
istom obliku, ima znaţenje: divine world or anything divine, sky, heaven, solemn promise,
ordeal, cloves - boţanstveni svet ili bilo šta što je boţansko, nebo, sveţano obešanje,
iskušenje, i karanfil, zakletva;
divljina - divyatA (divjatā) द्रदव्मता f. divine nature - boţanska priroda;
divota - devana (devana) दे लन n. pleasure-ground, shining, praise, pastime, going,
motion, garden, desire, splendour, play, affair, lamentation, grief, sorrow - Zemljin šar, sjaj,
pohvala, zabava, putovanje, kretanje, vrt, ţelja, i ţudno, pod ovim pojmom podrazumevali su
aferu, jadikovanje, tugu, pa ţak i smrt. Ukoliko jadikovanje i tuga mogu da dovedu do mentalnog
proţiššenja, mogu biti prihvašeni, kao i smrt kao osloboŤenje od mukotrpnog ţivota, ali afera
ostaje pod znakom pitanja.
dleto - TaGka (tanka) टङ्क m. stone-cutter's chisel - dleta od kamena; TaGkikA
(tankika) टङ्ककका f. chisel; takSanI (takšanī) तषनी f. instrument for cutting or paring - tesak,
alat za seţenje. Ovde treba obratiti paţnju da je u prevodu navedeno da je dleto od kamena,
dakle, reţ je nastala u kamenom dobu.
doći, dogacati - Agacchati (āgaššhati) आगच्छतत verb - comes;
dodijati - dIyate {DI} (dījate) दीमते verb - decay, perish - propasti; dodijati
dodijam svrš. postati neugodno, tegobno od čega što se neprestano ponavlja, dosaditi, dotuţiti,
nauditi, naneti štetu, dojaditi.

dojiti - dohayati {duh} (dohajati) दोशमतत verb caus. dohayate {duh} (dohajate)
दोशमते verb caus. milk;
dojen - dohin (dohin) दोद्रशन ् adj. milking (prelazak H u J);
dojeći - dohita (dohita) दोद्रशत adj. milked;
dojilja (dojenje) - dohana (dohana) दोशन adj. milker;
dolijati - lIyate (lījate) रीमते verb - disappear, vanish, alight or settle on - nestati,
išţeznuti, siši, smiriti se;

37
 dom - dam (dam) दभ ् m. - house; dama दभ m.n. - home;
domaća (ţivotinja) - damaka (damaka) दभक adj. tamer, taming - pripitomljena,
ukrošena;
domaćin (domar) - DAmara (dāmara) डाभय m. knight, lord, portent, surprise, baron -
vitez, gospodar; dAman (dāman) दाभन ् m. liberal man, giving, giver, share, donor - slobodan
ţovek, davalac, uţesnik, vlasnik;
domaćinstvo - dhAman (dhāman) धाभन ् n. dwelling place, radiance, domain, abode
- mesto stanovanja, zraţnosti, prebivlište;
domaćinstvo - damayitR (damajitr) दभतमत ृ m. tamer, ziva (śiva) मळल adj. kind -
ţiveţ, vrsta, soj, sorta;
donekle (odnekle) - kAle kAle (kāle kāle) कारे कारे adverb - sometimes, from time to
time, always in time. U srpskom jeziku imamo samo sloţen prilog sa ovim korenom, kasnije smo
dodali prefikse, koji se koristi i za koliţinu i za mesto i za vreme, dok se u sanskritu koristi
preteţno za vreme: s vremena na vreme, povremeno, blagovremeno.
Drava - drAva (drāva) िाल m. speed, going quickly - brzina, brzo teţe; Drava je reka
izmeŤu Hrvatske i MaŤarske, ime je nastalo od korena reţi drAti {drA} (drāti) िातत {िा} verb -
teši, ţuriti, trţati i va ल, sa kratkim a, jeste pridev - jak, mošan, silan, svemošan, snaţan. Drava -
reka koja snaţno teţe.
drekati - drekate {drek} (drekate) िे कते gl. i dhrekate (dhrekate) ध्रेकते {dhrek} -
sound - zvuk, zvuţati, u srpskom se javlja dreka, dreţati i drekavac;
dremljivost - nidrA (nidrā) तनिा f. drowsiness. I u srpskom i u engleskom jeziku
zadrţan je koren dr- koji je u sanskritu drugi deo sloţenice;
Drina - dIrNa (dīrna) दीणह adj. afraid, scattered, sundered, torn, dispersed -
zastrašujuša, rasuta, sunĉana, cepajuša, raštrkana. Izvršena metateza ir>ri. Zanimljivo je da se
kod Banje Koviljaţe nalazi na obali Drine etno selo Sunĉana reka.(videti dirljivost)
dripac - drApa (drāpa) िाऩ m. fool, idiot - u srpskom Reţniku vulg. neotesanac,
besposličar, klipan;
dripav - drApi (drāpi) िाषऩ m. garment, mantle. Verovatno je oznaţavala u poţetku
izguţvanu odešu pa je od toga nastala i reţ draperija.
drmati - lolayati {lul} (lolajati) रोरमतत verb caus. ljuljati; lelAyati {lelAya}
(lelājati) रेरामतत verb, lelAyate {lelAya} (lelājate) रेरामते verb - lelujati; ghUrNati {ghUrN}
(ghūrnati) घूणतह त verb, ghUrNate {ghUrN} (ghūrnate) घूणत
ह े verb - gurnuti; dhunoti {dhU}
(dhunoti) धन
ु ोतत verb 5 Atm, dhunute {dhU} (dhunute) धन
ु ुते verb 5 Atm - dunuti - shake. Ima
u sanskritu glagol drmati - dRmati {dRbh} (drmati) दृभतत verb 6, ali sa znaţenjem
string or tie together - nizati ili vezati zajedno.
drpati - dRpati {dRp} (drpati) दृऩतत verb 6 - torture, pain - muţiti, nanositi bol;

38
 Drvar, drvara - dArvAhAra (dārvāhāra) दालाहशाय m. collector of wood. Ili se u
srpskom izgubio prvi samoglasnik, ili je u sanskritu dodat.
drveni - dArva (dārva) दालह adj. dArava (dārava) दायल i darvi (darvi) दषलह -
wooden;
drvena kašika, kutlaĉa - darvI (darvī) दलॉ f. darva (darva) दलह m. darvi (darvi) दषलह
f. darvika (darvika) दषलहक m. ladle, spoon;
dronjak - droNI (dronī) िोणी f. bucket - vedro za vodu, droNi (droni) िोणण f.
manger, trough - jasle, korito, droNikA (dronikā) िोणणका f. koritance. Nailazimo i na reţ
droNya (dronja) िोण्म adj. koji pripadaju jaslama. Dronjak je u srpskom krpa, prnja, rita. U
neolitu kuše su bile male, a puno ţlanova porodice. Još kada bi u kušu došli gosti iz daleka,
domašini bi im ustupali postelju za prenošište, a sami bi išli negde da prespavaju. Leti su spavali
ispod lipe, jabuke, a zimi u štali u jaslama, tamo je bilo toplo. Preko slame i sena u jaslama
stavili bi neki "dronjak", prostiraţ koji je bio pohaban i dotrajao. U srpskom jeziku nismo
saţuvali njihov izraz za jasle, ali smo sţuvali dronjak!
drsit - dhRSita (dhršita) धषृ ऴत adj. daring, brave, bold - drzovit, neustrašiv,
bezobrazan, drzak;
drskost, drzovitost - dhRSTatva (dhrštatva) धष्ट्ृ टत्ल n. impudence, boldness,
courage - drskost, smelost, hrabrost; dhRSTatA (dhrštatā) धष्ट्ृ टता f. arrogation - arogancija;
drzak - dhRSTa (dhršta) धष्ट्ृ ट adj. cheeky, courageous, audacious, profligate, bold,
secured, daring, confident, impudent, abandoned - drzak, kuraţan, bezoţan, raskalašan,
bezobrazan, odvaţan, samouveren, bestidan, razuzdan; dhRSita (dršita) धषृ ऴत adj. daring,
brave, bold - drskast, drzak, smeo, bezobrazan;
drţati (na oku) - dRzyate (drśjate) दृश्मते verb - is seen; ne vidiš? (ne drţiš na oku?)
- na dRzyate? (na drśjate) Can't you see?
drţava, narod, nacija, domovina - deza (deśa) दे ळ m. country, kingdom, institute,
place, part, province, point, spot, ordinance, area, portion - domovina, kraljevstvo, institut,
mesto, deo, pokrajina, taţka, uredba, oblast. Slovenci imaju reţ deţela.
drţeći - darzanIya (darśanīja) दळहनीम adj. handsome, visible, worthy of being seen,
beautiful, smart, spectacular, to be shown, good-looking, worth looking, to be made to appear,
- zgodan, naoţit, viŤen, lep, pametan, spektakularan, lepog izgleda;
dubina - nivat (nivat) तनलत ् f. depth - nivo;
Dunav - dhUnayati {dhUnaya} (dhūnajati) धन
ू मतत {धन
ू म} verb. shake - muškati,
protresti; dhuni (dhuni) धतु न f. river. U korenu ove reţi, koji je preuzet za naziv reke, postoji
mnogo znaţenja: buţan, ţestok, bujan. I danas se na zapadnoslovenskim i istoţnoslovenskim
jezicima kaţe Dunaj;

39
 dunuti, duvati (za vetar) - dhUnayati {dhUnaya} (dhūnajati) धन
ू मतत {धन
ू म} verb,
dunuti, duvati (u vatru, a i naduvati se u sebi od besa, tuge) - dhunoti {dhU} (dhunoti) धन
ु ोतत
{ध}ू verb - be burnt [by fire, pain, sorrow etc] - biti zapaljen vatrom, bolom, tugom itd.
duduk - DoDahI (dodahī) डोडही f. kind of flute - vrsta svirale;
duriti se - dhUryate {dhUr} (dhūrjate) धम ू त
ह े {धयू }् verb - move or approach, ili
hurt or kill. U srspskom jeziku ima znaţenje ljutiti se, ali ne i ubiti.
Durmitor - durmitra (durmitra) दमु भहत्र adj. unfriendly - neprijateljski, planina u
Crnoj Gori koja je i danas puna opasnosti ţak i za planinare. Mitra je prijatelj, a prefiks oznaţava
neprijateljstvo.
dušenje (gušenje) - dUSaNa (dūšana) दऴ ू ण n. discrimination, adulteration
[corruption, impurity], defilement, rape, contamination, fault, offence, act of corrupting,
disparaging, guilt, sin, weakness, detracting, objection, dishonouring, refutation, adverse
argument, defect, of fence - diskriminacija, pljaţkanje (korupcija, nešisti poslovi) oskrnavljenje,
silovanje, zagaŤenje, krivica, prekršaj, ţin korupcije, omalovašavanje, greh, slabost,
odbacivanje, prigovor, poniţavanje, odbijanje, nepovoljan argument, defekt, ograŤivanje;
dušljiv - dUSin (dūšin) दषू ऴन ् adj. violating, corrupting, polluting - kršenje,
korupcija, zagaŤenje; dUSita (dūšita) दषू ऴत adj. hurt, blamed, contaminated, spoiled, injured,
blemished, defiled, violated, calumniated, falsely accused of, compromised, censured -
uvreŤen, optuţen, zagaŤen, pokvaren, povreŤen, ošešen, okrutan, oskrvnavljev, laţno optuţen,
ugroţen, cenzurisan, u Reţniku shj. koji sprečava disanje, koji duši, zagušljiv;
dušiti - dUSayati {dUSaya} (dūšajati) दऴ ू मतत verb - vitiate, retract or break, injure -
upropastiti, izopaţiti, poreši, lomiti, povrediti; verb denom; dishonour, violate [a woman] -
osramotiti, povrediti, silovati (ţenu). U Reţniku shj.1. ubijati nasilno sprečavajući nekoga da
diše, daviti, gušiti; oteţavati disanje. 2. fig. moriti, pritiskivati (o mislima, osećanjima i sl.).
dušman - dUSya (dūšja) दष्ट्ू म m. wicked man, villain - zao ţovek, zlikovac;
dva - dva (dva) द्ल adj. both - dva, oba;
dva na dva - dvandva (dvandva) द्लन्द्द्ल n. contest [between two entities] -
takmiţenje izmeŤu dva entiteta.
dvaju - dvau (dvau) द्लौ m. two [du.]
dvanaest - dvAdaza (dvādaśa) द्लादळ num. twelve;
dvaputa - dvipuTa (dviputa) द्षलऩट
ु adj. folded double - dvostruko savijen;
dva vida, dvovidski - dvividha (dvividha) द्षलषलध adj. two fold - dvaostruko,
dvaputa;
dve, dveju - dvayI (dvajī) द्लमी f. pair, couple, twofold;
dvesta - dvizata (dviśata) द्षलळत n. 200 or 102;
dvica, dviska - dvika (dvika) द्षलक adj. two - dvojka, ovca od dve godine, dvostruki;

40
 dveri - dvAra (dvāra) द्लाया n. vrata, dveri, kapija, prolaz, ulaz, ali i put, naţin,
sredstvo; dveri vrata koja vode u dvorište i dvor, ali dveri u hramu predstavljaju put u
duhovnost, naţin poimanja ţivota. To je stara reţ i koren dvr nalazimo u slovenskim jezicima i
hindiju, u baltiţkim umesto v imamo u, a u germanskim, jermenskom, kurdskom, tadţiţkom,
albanskom koren dr. Mada piše u reţniku da je pozajmljenica, u srpskom postoji ţitava
porodica reţi sa korenom dvr: dvor, dvorac, dvorište, dvorana, dvorkinja, dvorski, dvoriti,
udvarati se, udvorica - koje se smatraju srpskim, pa nije ubedljivo da smo tu jednu reţ pozajmili
koja se moţe smatrati internacionalnom samo zato što smo je zamenili, jer reţ vrata u
istoţnoslovenskim i baltiţkim jezicima oznaţava kapiju.
dvoboj - dvandvayuddha (dvandvajuddha) द्लन्द्द्लमुद्ध n. duel - dvojica koji
uţestvuju u borbi i dvojica sekundanata koji vode raţuna o poštovanju pravila;
dvoboj bornih kola - dvairatha (dvairatha) द्लैयथ n. chariot-duel;
dvodelno - bidala त्रफदर n. anything split off or produced by splitting - sve što se
odvaja ili proizvodi razdvajanjem;
dvoje - dvaya (dvaja) द्षलतम n. pair - par;
dvojna - dvitaya (dvitaja) द्षलतम adj. both, consisting of two;
dvoliĉan - dvayavAdin (dvajavādin) द्लमलाद्रदन ् adj. double-tongued, insincere,
dishonest;
dvoliĉnost - dvaidhya (dvaidhja) द्लैध्म n. duplicity, variance, discrepancy, diversity,
falsehood - variranja, nesklad, raznolikost, laţ;
dvostruka - dvaka (dvaka) द्लक adj. twofold;

Đ
Đala, mesto na Tisi, na samoj srpsko-maŤarskoj granici - jala (Ťala) जर n. water -
voda ili jAla (Ťāla) जार n. trap, mesh, web - zamka, mreţa. Ima smisla i jedno i drugo, mesto se
nalazi na reci, verovatno su prvi koji su ribu hvatali mreţama.
Ċaniti, Ċanisati - jAnite {jJA} (Ťānite) जातनते verb - approve, take possession of,
have knowledge, recognise, ascertain, understand, investigate, acknowledge, recognise as
one's own, become acquainted with, visit as a friend, know as, allow, regard or consider as,
engage in, know or perceive that, apprehend, remember, experience, perceive - odobriti, uzeti
u posed, imati znanje, prepoznati, shvatiti, razumeti, istraţivati, priznavati, prepoznati kao svoje,
upoznati se, posetiti kao prijatelja, znati kao, dozvoliti, gledati ili smatrati, znati kao, dopustiti,
gledati ili uzeti u obzir, uţestvovati, znati ili shvatiti, uhvatiti, zapamtiti, osetiti, opaziti;
jAnAti, jAnIte {jJA} (Ťānāti, Ťānīte) जानातत, जानीते verb 9 - get acquainted with - upoznati se
sa. I pored upornog izbacivanja iz srpskih reţnika i svrstavanja u ţargon, ovaj glagol je još ţiva
reţ u srpskom jeziku, navode je u ţargonskim reţnicima Milja Lukiš i Milica Samailoviš, a
upotrebljava se najţešše u znaţenju: spaziti, opaziti, ugledati, uoţiti, prepoznati, gledati se,
simpatisati se.
Ċavo - daiva (daiva) दै ल n. fate, chance - sudbina, kob, rizik.Najverovatnije je došlo
do metateze samoglasnike ai>ia, zatim i prešlo u j, pa došlo do jotovanja: daiva > diava > djava
41
> Ċava > Ċavo. Kao pridev ima znaţenje i: boţanski, fatalan, koban, smrtonosan. S obzirom da
je zadrţan dvoglas, ova reţ je strijeg porekla, a u srpskom jeziku zadrţala je uglavnom negativno
znaţenje, mada moţemo da naŤemo i veoma simpatiţna znaţenja: Ťavolast, Ťavolak - veseo,
razigran.
Đenova - jAhnava (Ťāhnava) जाह्नल, name of suratha - suratha je vozaţ bojnih kola,
znaţi, Đenova je dobila ime po vozaţu bojnih kola; janAv जनाल ् - štiti muškarce;
Ċi - jayati {ji} (Ťajati) जमतत {जज} jityA (Ťityā) जजत्मा - victory - pobeda. Đi je koren
reţi pobeda! U srpskom Ċi je uzvik, nastao verovatno u jurišima kada su jahaţi, obadajuši
konje, uzvikivali - Đi! Đi! Pobeda! Pobeda! Treba podsetiti na zamenu J i H.
Ċihan - jayana (Ťajana) जमन adj. victorious - pobedonosan;
Ċihanje - jayana (Ťajana) जमन n. subduing - potţiniti;
Ċihati - jayati {ji} (Ťajati) जमतत verb 1, jayate {ji} (Ťajate) जमते - be victorious,
vanquish anyone in a game, win, excel, reconquer, win or acquire (by conquest or in
gambling) overcome or remove [difficulties or diseases] expel from [abl.], vanquish [in a game
or lawsuit], win anything [acc.] - biti pobednik, pobediti bilo koga u igri, osvojiti, nadmašiti,
ponoviti, pobediti ili steţi, osvajanjem ili kockanjem, prevaziši ili ukloniti [teškoće ili bolesti]
proterati iz [abl.], pobediti [u igri ili tuţbi], osvojiti sve [prema];
Ċipanje - kUrdana (kūrdana) कूदह न n. jumping; kUrda (kūrda) कूदह m. jhampa
(Ċhampa) झम्ऩm.f. jump;
Ċipati - jhampa (Ťhampa) झम्ऩ m.f. jump - skakaţ, skakati, kUrdate {kUrd}
(kūrdate) कूदह ते verb - jump;
Ċoja - jaya (Ťaja) जम adj. conquering - osvajaţki. U pripoveci Jablan Petra Koţiša
javlja se reţ Ċoja sa znaţenjem kobajagi, ali po smislu moglo da stoji i ovo sanskritsko znaţenje:
On se malo odmače u stranu, pa kao đoja zaplaka. Jablan, Petar Kočić;

DŢ

dţabe - mukta (mukta) भुक्त adj. free. Ţesto se pogrešno izgovara mufte, u sanskritu
nema F.
dţambas - jambhA (Ťambhā) जम्बा f. opening of the mouth tusk, jaws - otvaranje
usta, kljova, ţeljust. U srpskom jeziku dţambas je trgovac konjima i poznavalac konja. Potpuno
se uklapa, trgovci konjima procenjuju strost konja gledajuši mu zube. Kod starih konja zubi su
istrošeni ţvakanjem. Stihovi iz pesme Ciganin hvali svoga konja Jovana Jovanoviša Zmaja to
potvrŤuju: Nemoj da mu gledaš zube / moj golube / ni ja mu ih nisam gledo / nemoj ni ti / taj ne
moţe ostariti.U lingvistici se srpska reţ zub izvodi iz ovog korena (ipak videti zub).
dţambasit - jambhasuta (Ťambhasuta) जम्बवत ु adj. chewed - saţvakan. Od ovog
sanskritskog prideva izveden je srpski glagol dţambasiti koji znaţi trgovati konjima. U sanskritu
postoji i glagol jambhayati {jabh} (Ťambhajati) जम्बमतत verb caus. crush, destroy - istrošiti,
uništiti, što se u potpunosti uklapa u priţu o istrošenim zubima.

42
 dţapanje - jApana (Ťāpana) जाऩन n. rejection - odbacivanje, rekacija. U imenici
znaţenje u srpskom i sanskritu podudara, dok u glagolu ima suprotno znaţenje.
dţapati se - jApayati {ji} (Ťāpajati) जाऩमतत verb caus. conquer, cause to win -
pobediti, uzrok pobede, džapati se, dţapam se nesvrš. Svađati se, prepirati se, buniti se
negodujući zbog nečeg, traţeći nešto. Od istog korena u srpskom jeziku izvedena je i imenica
dţavtara - svaŤalica, ali je P zamenjeno sa V. U sanskritu je i ovde koren ji (Ťi).
dţarati, ţariti - carati (car) (šarati) चयतत verb 1 - stir;
dţelep - jalebhI (Ťalebhī) जरेबी f. female of that animal - ţenke ţivotinja.
Sanskritsko bh se moglo obezvuţiti u p. U poţetku izgleda da je oznaţavalo samo ţenke, a
kosristi se kao sinonim za krdo. Svrstan je u turcizme!?
dţeva - java (Ťava) जल adj. swift, impuls - brzo, strelovito, impulsivno. U Reţniku je
navedeno da je dţeva turcizam i znaţi: vika, graja, galama, larma, u suštini oznaţava brzo i
impulsivno regovanje.
dţomba - jamba (Ťamba) जम्फ m. mud, clay. U srpskom je dţomba osušeno blato.
dţungla - jAGgala (Ťāngala) जाङ्गर n. meat, venison, wild, not tame, found or
existing in a jungly district - meso, divljaţ, divlji, bujan, neukrošen, pronaŤen u dţungli.
Izgovorena s kratkim a ova reţ ima sasvim suprotno znaţenje:
jaGgala (Ċangala) जङ्गर adj. desert, sterile, arid - pustinja, sterilno, bezvodno.
dţura - jUrI (Ťurī) जूयी f. saliva - sline, pljuvaţka. Ima samo to znaţenje u sanskritu a
u srpskim reţnicima je nema, ali se još ţuje kod starijih ljudi da kaţu: "Imam neku dţuru" ,
sinonim je za kijavicu.

E
Eva - eva एल indecl. really - stvarno, zapravo, zbilja;
Evija, Grţka - evayA (evajā) एलमा adj. going quickly - otiši brzo, moţda putovati
brzo;
Eden - Adau आदौ adverb - at the beginning, at first, initially - u poţetku (videti
Adam);

F
firanga - u srpskom jeziku oznaţava zavesu, zastor, a piše da je preuzeta iz
nemaţkog pokrajinskog jezika od Vorhang. U sanskritu postoji reţ koja se izgovara sliţno jer
nisu imali F: phiraGga (phiranga) कपयङ्ग adj. European, Frankish - evropski, franaţki!?
Moţda su tako nazivali razapete koţe na prozorima, i moţda su to uradili najpre Franci.
fitilj lampe - tUlA (tūlā) तूरा f. lamp, tUlikA (tūlikā) तूमरका f wick. Neki od
sinonima za pamuk na sanskritu su tUlI (tūlī), tUla (tūla), tUlaka (tūlaka). Sigurno je da su
naši preci još u neolitu gajili pamuk, ostali su toponimi Tula u Rusiji i Tulari i Tulare u Srbiji,
što bi znaţilo pamuţari. I fitilj na lampi je bio od pamuka. U srpskom jeziku ostao je glagol
utuliti - ugasiti: učiniti da nešto prestane da svetli, da gori, ugasiti, smanjiti, prigušiti svetlost.

43
 frkete - vRkte {vRj} (vrkte) लक् ृ ते verb 2 - turn, twist off, divert. Pri pletenju naše
bake su govorile: tri klot, tri frket, ili tri lepe, tri naopake. Frkete je nastalo od sanskritskog
glagola vRkte koji ima dvadesetak znaţenja meŤu kojima je i okrenuti, obrnuti, odvrnuti,
napraviti pregib. F je moglo nastati od V, oba su usneno-zubni.

G
gacati - gacchati {gam} (gaššhati) गच्छतत {गभ ्}verb 1. attack, come, undergo,
kneel down, go away, approach carnally, go or pass, move, receive, die - napadati, doši,
prolaziti, klanjati, odlaziti, otiši, otputovati, ţak i umreti - otiši sa ovog sveta;
gaĊati - gajati {gaj} (gaŤati) गजतत verb - sound, roar, be drunk or confused.
Prvobitno je glagol gaŤati oznaţavao samo zvuk - grmljvinu, riku, tutnjavu. Kasnije je povezan
sa udarom groma i sevanjem munje koja se kreše izlomljenom linijom u cik-cak, da bi na kraju
u sanskritu dobio znaţenje i posrtati, u bukvalnom prevodu - biti pijan ili zbunjen. U srpskom
jeziku je vojniţki i lovaţki pojam: nišaniti, ciljati, pucati u metu vatrenim oruţjem ili udarati
kakvim predmetom. Iako se reţi u potpunosti podudaraju, ipak treba biti oprezan i koren ove reţi
treba traţiti u reţi god i imenu slovenskog boga Goda ili Pagoda koji je bio bog lova.
gat - ghaTTa (ghatta) घि m. pier - pristanište kamena brana u pristaništu, izgraŤena
obala u luci za pristajanje brodova; luka, pristanište.
gazda - hasta (hasta) शथत m. hastA (hastā) शथता f. hand, abundance, mass, quantity -
ruka, izobilje, masa, kvantitet! Gazda je srpska reţ, saţinjena od zvuţnih suglasnika gzd, nema
je ni u ostalim slovenskim jezicima. Stoji nasuprot sanskritske reţi kasta, saţinjene od
bezvuţnih suglasnika, znaţi beda. Dakle, kst - gzd! U engleskom owner - posednik, vlasnik,
gazda. U sanskritu ima mnogo sinonima, naveššemo one reţi koje prepoznajemo u srpskom
jeziku ili su pomenute u ovom reţniku: dhanika धतनक m. bogataš; gomanta (gomanta) गोभन्द्त
m. owner of cattle - vlasnik mnogo goveda; rathin (rathin) यधथन ् m. owner of a carriage or
chariot - vlasnik kola ili bojnih kola; rathika (rathika) यधथक adj. the driver or owner
of a car or chariot - onaj koga voze kolima ili bojnim kolima; bhAnu (bhānu) बानु m. master -
ban, kralj, lord, gospodar, zgodna ţena; svatA (svatā) थलता f. title - titula, stari svat; Arya (ārja)
आमह m. owner - arijevac, plemiš; (obavezno videti ruka)!
gde? - kutra (kutra) कुत ्य ind. where? whereto? - gde? gde da? odakle? kuda?
Upitne reţi u sanskritu i srpskom poţinju sa K. I gde je nastalo od kde pa je došlo do jednaţenja
suglasnika po zvuţnosti.
German - gariman (gariman) गरयभन ् m. venerableness, importance, venerable
person, dignity - uţivanje, znaţajno, poštovano lice, dostojanstvo, ili još verovatnije od
grAmaNI (grāmanī) ग्राभणी m. leader of a village, pre-eminent, female peasant or villager,
harlot, chief, leader of a troop or army, leader or chief of a village or community,
superintendent, groom, lord of the manor, village barber - voŤa sela, nadmošan, seljanka,

44
bludnica, šef, komandant trupa ili armije, voŤa sela ili zajednice, nadzornik, mladoţenja,
gospodar dvorca, seoski berberin.
Germanija - zArmaNya (śārmanja) ळाभहण्म m. country known today as Germany -
zemlja danas poznata kao Nemaţka; zarmaNya (śarmanja) ळभहण्म adj. protecting, sheltering -
zaštita, sklonište. Verovatno u ovoj reţi treba traţiti i poreklo imena reke Zrmanje.
glava - zira (śira) मळय m. n. ziras (śiras) मळयव ् n. zIrSa (śirša) ळीऴह n. head. Odatle
smo izgradili reţ ţir.
glina - mRttikA (mrttikā) भजृ त्तका f. clay - u Srbiji se temelji za zgrade kopaju do
mrtvice, sloja gline; jamba (Ťamba) जम्फ m. dţomba; kAlI (kālī) कारी f. kind of clay - kal,
blato;
glodar - kaza (kaśa) कळ m. species of rodent animal - koza;
gnev - ruS (ruš) रुऴ ् f. rage. U srpskom jeziku postoji pridev rušan - ţalostan, tuţan,
ali ne gnevan. Verovatno treba ovde traţiti poreklo imena Rus, jer je po R.U.K.I. pravilu S posle
ovih glasova prelazilo u Š. U srpskom jeziku ima dosta odstupanja, izgleda da se saţuvao stari
izgovor.
Godanj, Godnjica, toponimi u Vrţinu - godhana (godhana) गोधन n. herd of cows,
na jednom se nalazilo stado, a na drugom malo stado.
Godomin – godAmin (godāmin) गोदामभन ् – Godomin, mesto kod Smedereva gde se
verovatno odrţavao u to vreme stoţni vašar na kome su vlasnici goveda pokazivali svoju stoku
kao što se sada odrţava sliţan vašar nedaleko odatle u Kolarima, sastavljeno od tri reţi go-dA-
min - govedo - pokazivati - vlasnik;
Golija - goliha (goliha) गोमरश m. cow-licked - predeo koji su polizale krave (u
srpskom dolazi do zamene H > J).
gosti - goSThI (gošthī) गोष्ट्ठी f. meeting, fellowship, assembly, family connection -
sastanak, društvo, skupština, porodiţna veza;
goreti, granuti - ghRNoti {ghR} (ghrnoti) घण ृ ोतत {घ}ृ , ghRNute {ghR} (ghrnute)
घणृ ुते {घ}ृ , gharNoti {ghR} (gharnoti) घणोतत {घ ृ }, gharNute {ghR} (gharnute) घणत ुह े {घ}ृ ,
svi sa znaţenjem goreti, sijati; od prvog dela ove reţi dobili smo imenicu gar;
gostinska soba, gostionica - goSThIgRha (goštīgrha) गोष्ट्ठीगशृ n. gostionica ili
gostinska soba; goSThIzAlA (gošthiśālā) गोष्ट्ठीळारा f. meeting-room - soba za sastanke,
gostinska sala;
Gostivar u Makedoniji - goSThIvAri (gošhīvāri) – voda za goste, ili vertovatnije
goSThAvAri (gosthāvāri) गोष्ट्ठालारय - voda za goveda.
gora - giri (giri) धगरय m. mountain - planina. Ima mnogo toponima...
gorica, deminutiv od gora - girikA (girikā) धगरयका f. - making hills;
goveĉe - govatsa (govatsa) गोलत्व m. calf [of a cow] - tele;

45
 govedo - go (go) गो goda (goda) गोद – davanje goveda, verovatno još nije bilo novca
i nisu ih prodavali, nego su ih trampili i davali za drugu robu; godA (godā) गोदा (dugo a)
znaţilo je pokazivanje, kako bismo danas rekli prezentovanje goveda, govid (govid) गोषलद् -
nabavka goveda. Verovatno smo od toga govid i izgradili našu današnju reţ goveda. Vlasnik
goveda je bio gomin (gomin) गोमभन ्, a za poklanjanje, davanje goveda koristili su izraz godAna
(godāna) गोदान sa dugim izgovorom A. Reţ godhana (godhana) गोधन je oznaţaval krdo
krava.
govedina, goveĊe meso - gomAMsa (gomāmsa) गोभांव n. beef;
goveĊi loj - gomAMsa-sneha (gomāmsa-sneha) गोभांव-थनेश m. beef fat - sneg od
goveŤeg mesa (videti sneg). Na marati jeziku danas se kaţe Bōvā'ina lilō फोलाइन मररो, gudţarti
Bōvā'īna lilōvō બોવાઈન લિિોવો, a pundţabi Bōvā'īna lauka ਬੋਵਾਈਨ ਲੌ ਕ - bivolji loj.
govoriti, gatati - gadati {gad} (gadati) गदतत gl. 1 - speak;
grabeţ - grabha (grabha) ग्रब m. seizure, appropriation, taking possession of -
oduzimanje, prisvajanje, zaplena poseda.
grabiti - gRbhNAti {grah} (grbhnāti) गभ् ृ णातत verb 9 - navedeno je preko 60
znaţenja: seize, gather, pa ţak stop i name - ime, ali i ugled, pa je logiţno zakljuţiti da je od ove
reţi nastala i imenica grb.
grabljivac - grAbha (grābha) ग्राब m. one who seizes;
grȁd (led) - hrAdunI (hrāduni) ह्रादनु ी f. hail. Sanskritsko h bilo je zvuţno, grleno, i
mnogo bliţe glasu g, a Srbi su glas h skoro sasvim izbacili iz upotrebe, pa smo ga zamenili sa
g. Primešuje se da smo malo skratili reţ, i to smo ţesto radili. Ukrajinci i danas izgovaraju
hrad mada pišu g, a u ţeškom i slovaţkom redovno g > h, na primer, glog >hloh.
graditelj - metR (metr) भेत ृ m. master builder. Ako su u Lepenskom viru i kasnije u
Starţevu i Vinţi kuše prevljenje po odreŤenim razmerama, onda su za to bili zaduţeni majstori
koji su dobro znali matematiku. Naziv za jedinicu mere za duţinu najpre je oznaţavao neimara.
graĊanin - gRhajana (grhaŤana) गश ृ जन m. member of the family - ţlan familije. U
sanskritu je gRha गश ृ n. house, home - kuša, dom, a gRhaja गश ृ ज adj. domestic - domaši. Ako
u reţima u kojima imamo Ċ, izostavimo glas h, koji se u srpskom jeziku bio izgubio, onda se
izgovara graĊana i graĊa. Vatin je sigurno prvi grad, utvrŤenje, koje je izgraŤeno u Evropi u
vreme kada su se sanskrit govorio, jer na sanskritu ima znaţenje Kruţni. Kada je Vatin srušen,
otišli su.
Grahovo - najverovatnije da je nastalo od dve reţi: grAha (grāha) ग्राश m.
rapacious animal living in water [crocodile, shark, serpent, alligator] - ţivahna ţivotinja koja ţivi
u vodi [krokodil, ajkula, zmija, aligator] ili graha (graha) ग्रश m. booty - plen i prideva va (va) ल
sa znaţenjem jak, mošan silan, koji je obiţno išao uz naziv reka: Morava, Sava, Drava, Mlava,
Ilava, Pliva, Piva. Ovde ta ţivahna ţivotinja nije upisana, ali se verovatno radi o moruni koja
moţe da dostigne teţinu i do dve tone i koja bi po svojoj snazi mogla da stane ravnopravno uz

46
aligatora i krokodila. Nalazimo i druge reţi sa ovim korenom ţije znaţenje nam daje za pravo da
poverujemo, na primer: grahaNa (grahana) ग्रशण n. grasping - hvatanje, grAhaka (grāhaka)
ग्राशक m. catcher - hvataţ, onaj koji lovi, gRhNAti {grah} (grhnāti) गह् ृ णातत verb 9 - capture [a
ship] - zarobiti (brod) ili grapple - rvati se, a kao imenica ima znaţenje malo sidro, ţaklja.
Dakle, sve upušuje na to da je Grahovo bilo bogato lovište morune, koja se, mnogo kasnije, u
tursko doba mogla loviti i u Novom Sadu, a snaţna riba je ponekad znala da na dno povuţe i
primitivne splavove ili ţamce, da zarobi brod. Koliku je proroţansku moš imao onaj ko je ovom
mestu dao ovaj naziv!? Treba podsetiti da su fašisti, pri kraju Drugog svetskog rata, kod
Grahova potopili veliki deo svoje flote zajedno sa ranjenicima. Upravo, zbog niskog vodostaje
2018. godine iz reke izranjaju mnoge olupine u kojima još ima zaostale municije.
granit - granthi (granthi) ग्रजन्द्थ m. swelling and hardening of the vessels, knot, tumor
- oteklina, otvrdnjavanje posuda, ţvor, tumor, dakle, oznaţava nešto tvrdo, i ovde izvršena
metateza. Granit se na svim evropskim jezicima i indoarijskim jezicima sliţno izgovara.
grb - gRbh (grbh) गब ृ ् f. seizing, grasping - zauzimanje, hvatanje; gRbha (grbha) गब ृ
m. dwelling-place - mesto boravka; gRbhi (grbhi) गमृ ब dj. holding, containing - imanje, drţanje.
Grb i zastava su simboli suvereniteta neke drţave, u osnovi ove reţi nalazi se glagol grabiti.
Grb je znak vlasništva i ugleda. Koren ove reţi imaju svi baltiţkoslovenski jezici.
greh - garhA गशाह f. abuse, censure, disgust exhibited in speech - zloupotreba,
psovanje, osuda, grozote izraţene u govoru. Ovu reţ ne traba mešati sa reţju gArha गाशह n.
household - domašinstvo.
grešenje - garhaNa गशह ण n. blame, censuring, abuse, reproach, censure -
blamiranje, cenzurisanje, sramota;
grešiti - garhate {garh} गशह ते verb 1,10, garhati {garh} गशह तत verb 1, 10; garhayate
{garh} गशहमते verb 1,10, garhayati {garh} गशह मतत verb 1,10 - repent of, blame, reproach -
pokajati se, okriviti, prekoriti. U srpskom jeziku ima smo znaţenje grešiti, kajaanje je preneto na
drugi glagol.
gristi - grasati {gras} (grasati) ग्रवतत verb, grasate {gras} (grasate) ग्रवते verb i verb
1 Atm - eat, swallow, consume, seize with the mouth, take into the mouth, devour - jesti,
gutati, konzumirati, uzeti u usta, proţdirati; grAsayati {gras} (grāsajati) ग्रावमतत verb caus.
cause to swallow or devour. Moţe se pretpostaviti da je u germanskim jezicima ovaj koren uzet
za travu da oznaţi ono što stoka grize. Sinonim je glagol khAdati {khAd} (khādati) खादतत verb
1. bite - kidati;
griva - grIvA (grivā) ग्रीला f. neck, bottle neck, neck part of the hide of an animal -
oznaţava vrat, grliš na krţagu;
grivna - graiva (graiva) ग्रैल n. graiveyaka (graivejaka) ग्रैलेमक n. necklace - ogrlica.
Grivne su ţvrste ogrlice koje su se nosile najpre oko vrata;
grivnaš (golub) - grIvin (grīvin) ग्रीषलन ् m. long-necked - dugaţak vrat. Po dolsaku u
Aziju, postao je jedan od sinonima za kamilu.

47
 griz, ugriz - grAsa (grāsa) ग्राव m. bite, morsel bitten, mouthful;
grizenje - grasana (grasana) ग्रवन n. swallowing. Prevedeno je kao gutanje, ali više
odgovara srpskom glagolu grizenje, mada u sanskritu grasana znaţi i ţeljust i usta, oznaţava ono
ţime se grize.
grizući - grasitvA (grasitvā) ग्रमवत्ला gerund - having swallowed - gutajuši;
grlić - galaka गरक m. throat. Lingvisti tvrde da je r u vedskom, starijem, zamenjeno
sa l, na primer pruta>pluta, onda su ovde u nekim slovenskim jezicima saţuvana oba glasa -rl-.
grlo - kRka (krka) कृक m. kaNTha (kantha) कण्ठ m. kaNThI (khantī) कण्ठी f. gala
(gala) गर m. throat (videti Krk, Krka, krkaţe). U srpskom jeziku su zadrţane reţi: krkati -
stavljati hranu u grlo, krkaĉe - nositi nekoga na vratu i krkljanac - usko grlo, a na ţeškom se i
danas grlo kaţe krku. Na indijskim arijskimjezicima grlo je galā, u italijanskom gola, a u
litavskom gerklės - srpski grkljan. Od reţi gala nastala i reţ glas.
grmljavina - hrAdinI (hrādinī) ह्राद्रदनी f. indra's thunderbolt, lightning - Indrina
grmljavina, munja (videti grȁd); svaru (svaru) थलरु m. svarus (svarus) थलरुव ् m. thunderbolt
(videti Svarog). Munja i grom su smatrani Indrinim oruţjem.Treba istraţiti sliţnosti izmeŤu
Indre i Svaroga.
grnuti, grtati - gRhNAti {grah} (grhnāti) गह् ृ णातत verb 9 - seize, take, pick, collect
a store of anything, catch, gather - doţepati se, uzeti, ubrati, sakupiti nešto od ţega, uloviti,
upecati, zgrnuti;
grob - gabhIra (gabhīra) गबीय adj. grave, deep, impervious, profound, deep in
sound, inexhaustible, sagacious, deep-sounding, nscrutable, serious, secret, dense, mysterious,
solemn, hollow-toned, uninterrupted, investigated or explored - grobni, dubok. I ovde je,
izgleda, došlo do metateze. Verovatno je i u vezi sa korenom garbha (garbha) गबह m. descent i
fire - spuštanje i vatra, ako su spaljivali mrtve, a jesu; garbhagRha (garbhagrha) गबहगश ृ n.
sanctum - sveto mesto;
Groseto, Italija - grasate {gras} (grasate) ग्रवते verb - cause to disappear, devour -
uzrok nestajanja, ţderati. Moţe se pretpostaviti da su reţice Bruna, Ombrone ili Albegna
odnosile sa sobom mulj, da se ţinilo kao da ţderu tlo oko sebe, ili su morski talasi potkopavali
obalu;
grn, grnac, grne - ghRNa (ghrna) घण ृ m. heat, sunshine, flame, heat or sunshine -
toplota, sunţeva svetlost, plamen. U srpskom grn je vatralj, grnac lonac od peţene gline, a grne
lonţiš. Dakle, grne vodi poreklo od ove sanskritske reţi i predstavlja predmet koji je goreo,
najpre sušen na suncu, a onda peţen.
gruda - krodha (krodha) क्रोध m. passion, wrath, anger - strast, gnev, bes. Pored toga
što se reţ gruda najţešše koristi posle prideva rodna ili je sinonim za grudva, moţe se ţuti da
starije ţene kaţu: "Uvukla mi se neke gruda pod pojas", nešto je tišti, oseša bes i gnev koji ne
iskazuje.
grudi - kroDA (krodā) क्रोडा f. breast, bosom i kroDa (kroda) क्रोड m. - breast,
bosom - grudi, prsa, nedra, dojka, sisa;
48
 gubitak - bhreSa (bhreša) भ्रेऴ m. prahINa (prahīna) प्रशीण m. Breša je grad u Italiji,
znaţi i klizište i neuspeh, poraz, a prašina nestajanje, dotrajalost, lopa (lopa) रोऩ m. gubitak
usled pljaţke;
Guĉa - guccha (guššha) गच् ु छ m. gutsa (gutsa) गत्ु व m. bunch, clump, bundle,
cluster of blossoms, pearl necklace of 32 strings, shrub, set - ţbun, gomila, sveţanj, buket,
grupa, snop, zaveţljaj, grmlje, cvast, biserna ogrlica od 32 struke, set;
gumno - peSana (pešana) ऩेऴन n. threshing floor - sitniti, pretvarati u pesak.
gunĊajući - guJjin (gunjŤin) गजु ञ्जन ् adj. murmuring;
gunĊanje - guJjina (gunjŤina) गजु ञ्जन n. murmuring;
gunĊati - guJjati {guJj} (gunjŤati) गुञ्जतत verb, kuJjati {kuJj} (kunjŤati) कुञ्जतत
verb - speak inarticulately, sound indistinctly, speak indistinctly - govoriti neotkriveno, nejasan
zvuk, govoriti nejasno. Potpuno ista reţ i isto znaţenje. U sanskritu postoji sloţenica od glagola
gunŤati i domunŤavati se, mi bismo je preveli domunĊalo-gunĊalo; maJjuguJja
(manjŤugunjŤa) भञ्जुगुञ्ज m. charming murmur or humming - šarmantno mrmljanje ili šum;
gunĊav - guJjita (gunjŤita) गुजञ्जत adj. murmured, humming;
gunj - goNa (gona) गोण f. torn or ragged clothes, srpski gunjac, guNa (guna) गुण m.
rope - konopac, nit, uţe,
Gurgusovac (Knjaţevac) mogo bi dobiti ime po ovom sanskritskom glagolu
ghurghurAyate {ghurghurAya} (ghurghurājate) घुघुयह ामते verb - whistle - zviţdati, fijukati,
pištati, zviţduk, a oznaţava, na primer, mesto gde fijuţe vetar;
gurav - gaDu (gadu) गडु m. humpbacked man, gaDura (gadura) गडुय adj. hump-
backed, u srpskom jeziku gad i gadura imaju sasvim drugo znaţenje u smislu rŤav ţovek i u
pejorativu rŤava ţena, ali obe reţi postoje;
gurati - gUryate {gur} (gūrjate) गम
ू त
ह े {गयु }् verb 4 - go, hurt, ghUryate {ghUr}
(ghūrjate) घम
ू त
ह े {घयू }् verb become old, injure, kill - iši, povrediti, ostariti, ţak i ubiti.
gurnuti, gurati - ghUrNayati (ghūrnajati) घण ू म
ह तत verb caus. cause to move to and
fro or shake - uzrok kretanja napred;
Guĉa - guccha (guššha) गुच्छ m. bunch of flowers, shrub, bundle - grm, sveţanj,
ţbun, snop, zaveţljaj, ogrlica od 32 struke, buket, naramak, grupa. Verovatno da je od ove reţi
izveden srpski pridev gust.

H
harati - harati {hR} (harati) शयतत verb i verb 1, hArayate {hR} (hārajate) शायमते,
hArayati {hR} (hārajati) शायमतत verb caus. rob, steal, destroy, annihilate,take away, seize,
carry off - harati, pljaţkati, krasti, uništiti, oduzeti, zpleniti, odneti;
harajući - hAraka (hāraka) शायक adj. robbing, stealing, seizing, taking, removing -
plljaţkajuši, oduzimajuši, uklanjajuši;

49
 haranje - haraNa (harana) शयण n. robbing, removing, destroying, act of stealing -
pljaţkanje, uništavanje, kraŤa;
harmonija - ekatAla (ekatāla) एकतार m. harmony, unison, chord [music] - sklad,
potpuno jedinstvo, reţ nastala od eka - jedan i tAla तार m. melody, rhythm, lock - melodoija,
ritam, kljuţ;
hej! - hai (hai) शै indecl. hello [voc. particle]. U danskom i švedskom je zadrţan
pozdrav: Hej! nor. Hei! U srpskom sluţi samo za dozivanje.
Himalaji - himAlaya (himālaja) द्रशभारमm. Himalaya [abode of snow] - prebivalište
snega;
hlad - hlAda (hlāda) ह्राद m. refreshment - osveţenje;
hladan - hlAdin (hlādin) ह्राद्रदन ् adj. refreshing - osveţavajuši;
hlaĊenje - hlAdana (hlādana) ह्रादन n. refreshment - osveţenje;
hladiti se - hlAdate {hlAd} (hlādate) ह्रादते verb - be glad or refreshed - biti
zadovaljan ili osveţen; hlAdayate {hlAd} (hlādajate) ह्रादमते verb caus. refresh - osveţiti;
hladnoća - himatA (himatā) द्रशभता f. coldness - zima;
hladnjikav - hlAduka (hlāduka) ह्रादक
ु , hlAdaka (hlādaka) ह्रादक adj. fresh -
sveţ;
hladnjikavost - hlAdikAvatI (hlādikāvati) ह्राद्रदकालती f. rich in refreshment or
enjoyments - bogat osveţenjima ili uţitkom;
hladovina - chAya (šhāja) छाम n. shelter, shade, a cAya (šāja) चाम n. ĉaj;
hodati - hoDati {huD} (hodati) होडतत {हुड्}, hoDate {hoD} (hodate) शोडते {शोड् verb
1 - go, move;
Homolje - hemala (hemala) शे भर m. chameleon, touchstone, lizard, goldsmith -
kameleon, stene, gušter, zlatar. Ko je video s jeseni šarenilo boja Homolja, znaše zašto je
kamelon i zlatar.
hteti (iskati, išćati) - icchati {iS} (iššhati) इच्छतत verb 6 - wish, desire. Od iskati,
ištem. Kad se šćaše po zemlji Srbiji... Epska narodna pesma Početak bune protiv dahija.
hramati - khorati {khor} खोयतत verb - be lame, limp. Od sanskritskog hramati u
srpskom jeizveden glagol koraţati (videti korak).
hrom - khora खोय adj. lame, limping;
hrpa, povesmo - stUpa (stūpa) थतूऩ m. pile. Đevojka mu reče da ostavi do sjutra i da
će ona sve učiniti. A sjutradan zovne oca i da mu litru stupe i reče: – Ponesi ovo caru i reci mu
neka ovijem zatisne sve izvore i sva jezera, pak ću ja presekati more. Narodna pripovetka
Devojka cara nadmudrila.
huĉan - tAra (tāra) ताय adj. loud;
Hvar - hvAra (hvāra) ह्लाय m. serpent - zmija.

50
 (h)vatati - vaTayati {vaT} (vatajati) लटमतत verb - tie, connect, string, speak -
vezati, spojiti, hvatati vezu, reţi; U ostalim slovenskim jezicima srpska reţ (h)vatati prevodi se
kao loviti, a u srpskom narodnom govoru i danas se ţuje vatati što se smatra greškom!

I
i - tu (tu) तु adverb, and, indecl. but - i, a, ali, veš, nego, samo, osim;
ići - Ijati {Ij} (īŤati) Iईजतत {ईज ्} verb. iJjati {Ij} (injŤati) ईञ्जतत {ईज ्} - go.
Imperfekat od iši u srpskom jeziku glasi ja iĊah...
Ida, Monte Ida, Kouloukonas, Krit, Grţka - iDA (idā) इडा f. goddess iDA or iLA. Ila
ili Ida je bila ilirska boginja zemljoradnje, zbog toga su ih i zvali Ilirima;
Idvor - iDvara (idvara) इड्लय m. bull fit to be set at liberty - bik moţe biti pušten na
slobodu!? Idvor je mesto u Banatu, rodno mesto Mihaila Pupina, i sigurno su u neolitu i tu
gajena goveda, mada sam prevod nije najjasniji. Podseša na neki stih iz nekakve poeme ili speva
gde se vode borbe sa bikovima, a kada se reţ razdvoji na sastavne delove, sadrţi dve reţi ID ईड्
- opevati, veliţati i vara लय, najbolje. I prema ovom tumaţenju dovodi se u vezu sa nekim
epom. Treba proveriti da nije iz Rgvede.
igla (šivaška) - sevanI (sevanī) वेलनी f. needle;
igra - khelA (khelā) खेरा f. kolo; laTvA (latvā) रट्ला f. game;
igraĉ - laSva (lašva) रष्ट्ल m. dancer. (videti Lašva);
igranka - khelanaka (khelanaka) खेरनक n. play, kolanka;
Ila - ilA (ilā) इरा f. flow, ilA= iDA Na drugom mestu nalazimo da je Ila ili Ida, iDA
boţanstvo. Ima veze sa vodom - tok. Od korena ove reţi izvedeni su mnogi toponimi na Balkanu
i kod Zapadnih Slovena.
Ilava - ilava (ilava) इरल m. farmer ploughman, farmer, boor - oraţ, ratar, grubijan;
Ilawa, gradiš blizu Gdanjska u Poljskoj, Ilava - gradiš u Slovaţkoj blizu Trenţina, Ilova - u
BiH nalazimo više toponima sa ovim znaţenjem: Gornja~, Donja~, Peţeneg~, Šereg~, Velika~,
Grabik~; Ilova - reţica i mesto u Hrvatskoj, Ilovaĉa - deo Travnika u BiH, Ilovik, ostrvo u
Hrvatskoj;
Ilandţa - ilAnda (ilānda) इरान्द्द n. granting refreshment or food - davanje osveţenja
ili hrane. Ilandţa je mesto u Banatu;
ilovaĉa - mRttikA (mrttikā) भजृ त्तका m. clay - mrtvica;
iluzija - (videti opsena);
imalin - amalina (amalina) अभमरन adj. stainless, free from dirt, clean - nerŤajući,
bez prljavštine, ţist. Izostavljanjem prefiksa a- dobijamo suprotno znaţenje: malina (malina)
भमरन adj. dirty, foul, impure, unclean - štrokav, prljav, neţist.
ime - nAman (nāman) नाभन ् n. sliţno kao u germanskim i romanskim jezicima;

51
 InĊija - indhita (indhita) इजन्द्धत adj. inflamed, kindled - zapaljen, osvetljen, ozaren.
Uvek treba imati u vidu da su se u neolitu palila polja pre oranja, pa je moguše da je i InŤija tako
dobila ime.
interval - kAlAntara (kālāntara) कारान्द्तय n. interval - period, razmak, prored,
ostojanje. (videti kalendar)
intriga - vRjinA (vrŤinā) लजृ जना f. (Vidi vrzina);
inje - himikA (himikā) द्रशमभका f. hoar-frost, him (him) द्रशभ ् ind. U bukvalnom smislu
mogli bismo prevesti kao zimica, mali sneg;
iscelitelj - vaidya (vaidja) लैद्म m. (Vidi vidar);
ishrana - AghrANa (āghrāna) आघ्राण n. satiety - sitost, zasišenost;
iskati (išćati) - icchati {iS} (iššhati) इच्छतत verb 6 - wish, ţeleti, hteti;
Искър, reka u Bugarskoj - koren gl. iSkaroti {iSkR} (iškaroti, iškr) इष्ट्कयोतत verb -
set in order, prepare, arrange - ureŤena, doterana, udešena;
Istaći se - ucchete {ucchI} (uššhete) उच्छे ते verb - be prominent, stick out, stand out -
isticati se, istaknuti se;
istok - pUrvA (pūrvā) ऩूलाह f. east - u suštini prva strana sveta, odatle izlazi sunce,
jer je prvi - pUrva (pūrva), razlika je samo u duţini poslednjeg samoglasniaka.
isušiti - zoSayati {zuS} (śošajati) ळोऴमतत verb caus. zuSyati {zuS} (śušjati) ळष्ट्ु मतत
verb 4, prazuSyati {prazuS} (praśušjati) प्रळव
ु ंळोऴमतत verb caus. parizoSayati {parizuS}
(pariśsošajati) ऩरयळोऴमतत verb caus. saMzoSayati {saMzuS} (samśošajati) वंळोऴमतत verb caus.
upazuSyati {upazuS} (upaśušajati) उऩळुष्ट्मतत verb, vizoSayati {vizuS} (viśošajati) षलळोऴमतत
verb caus. vizuSyati {vizuS} (viśušajati) षलळुष्ट्मतत verb - dry up;
Iran - iraNa (irana) इयण n. salt or barren, desert - pustinja i IraNa (īrana) ईयण m.
wind - pustinja i vetar;
Istra, poluostrvo na Jadranu, verovatno kao i Dunav posvešeno Ister, boginji
plodnosti, nalazimo koren i u sanskritu - stR (str) थत ृ m. star - zvezda;
Itaka, Grţka - Ιθάκη - ityaka (itjaka) इत्मक m. door-keeper - ţuvar, vratar. S
obzirom na poloţaj Itake, moţe se pretpostaviti da je na njoj bila najisturenija granica prema
moru i da se sa Itake kontrolisao prolaz galija i jedrenjaka. Odisej je bio jedan od tih slavnih
ţuvara ulaza u Grţku kome je posvešen spev.
izdan, izvor - udanyu (udanju) उदन्द्मु adj. pouring out water - izlivanje vode;
izmeĊu - antar (antar) अन्द्तय् ind. into; between; in - u, izmeŤu, ispod. Od ove reţi
izgraŤenaje naša anterija koja se nosi izmeŤu košulje i gunja, a u nemaţkom unter i engleskom
under;
izvrnut - AvRtta (āvrtta) आलत्ृ त adj. turned round;

52
 J
ja - aham (aham) अशभ ् pronoun - I (videti odeljak Zamenice u Pogovoru).
jaĉati - yacchati {yam} (jaššhati) मच्छतत verb - expand, govern, subdue,be firm, be
faithful to, spread, extend or hold over, weigh more, raise - proširiti, razvijati, vladati,
upravljati, podrediti, biti ţvrst, biti veran, širiti, proširiti ili zadrţati, teţiti više, podiši;
jad - jaDatA (Ťadatā) जडता f. despair - oţaj;
jadac - yadvA (jadvā) मद्ला f. mind, intelligence, perception - um, ineligencija,
opaţanje. U Reţniku stoji da je jadac račvasta kost u ptica pod gušom, nastala od obe ključne
kosti koje su srasle u jednu. Izr. lomiti ~ v. jadačiti se. Obiţaj je da, kada se pojede belo meso,
dvoje lome jadac. To je neka vrsta igre ili opklade. Najpre se dogovaraju u šta še da lome.
Nijedno od njih dvoje ne sme da uzme iz ruke drugog nešto, a da ne kaţe: "Znam za jadac".
Ukoliko ne kaţe, ovaj drugi kaţe: "Jadac!" i pobednik je u igri. Iako ove reţi nema u Vukovom
rječniku, Pošto su naši preci gajili ţivinu još u kamenom dobu, dok smo bili zajedno sa
Sanskrišanima, moguše je da je ova igra, da je uslovno nazovemo tako, nastala još tada sa
ciljem da se veţba pamšenje, tako da postoji dobra osnova za pretpostavku da poreklo srpske
reţi jadac traţimo u ovoj sanskritskoj reţi. Još više osnova nalazimo u pridevu yadvada
(jadvada) मद्लद adj. talking anything - priĉati bilo šta što bi moglo da se protumaţi i kladiti se
u bilo šta.
Jadar - yAdas (jādas) मादव ् n. river - reka. Jadar je reka i oblast u zapadnoj Srbiji po
kome je jedan hemijski elemant, otkriven 2006. godine, dobio ime jadarit.
Jadran - Adriyate {A-dR} (ādrijate) आद्रिमते verb i verb 6 - Adriatic, regard, pay
respect to, be careful about, respect, honour, regard with attention, reverence, attend to -
uzmite u obzir, poštujte, budite paţljivi, uvaţite, ukaţite ţast, pogledajte sa paţnjom, pobrinite
se. Kasnije su Slovenci dali ime Jadran, na slovenaţkom jedrenje se kaţe jadranje, nj se
izgovara kao dva glasa.
jahaĉ - vAhaka (vāhaka) लाशक m. (driver, carrier, delivery boy, porter) or rider -
vozaţ, prevoznik, dostavljaţ, nosaţ ili jahaĉ. U srpskom je zadrţano samo poslednje znaţenje.
Ne treba zaboraviti da se u srpskom ţesto menjaju H, J, i V: kuhinja, kujna, kuvati, pa se to
desilo i u ovoj imenici i glagolu. Iako se u srpskom H bilo sasvim izgubilo, u ovoj reţi je
zadrţano. Vuk je u svom Rjeţniku iz 1818. galagol naveo u prezentu - jašem, jer nije još uveo
H, pa je bio u nedoumici, a u Rjeţniku iz 1852. jahati. Ako u vAhaka v zamenimo sa j, a k na
kraju sa ĉ - palatalizacija, i odbacimo poslednji samoglasnik - dobjamo jahaţ! U glagolu je još
oţiglednije.
jahanje - vAhana (vāhana) लाशन n. U engleskom Rečniku nema ovog znaţenja, ima
znaţenje transportovanje i prevoţenje, ali u osnovi i prvobitno znaţenje je bilo jahanje jer su
kola napravljena kasnije. U sanskritu vaha, pored ostalih mnogobrojnih znaţenja, znaţi konji.
Ţini se, ipak da još nismo pripitomili konje, da su naši preci najpre jahali bivole kao što se jašu
kamile, slonovi, lame.
jahati - vahati {vah} (vahati) लशतत verb, vahate {vah} (vahate) लशते verb - ride.

53
 Jahorina, planina u BiH - yaHAraNa (jahārana) म्आयण, sloţenica od yaH (jah) -
gde god i AraNa (ārana)- abyss, chasm, depth, precipice - svuda dubine, ponori, bezdani,
provalije;
jahta - vahat (vahat) लशत ् f. vessel, ship. Zvuţi neverovatno, ali izgleda da su jahta i
jahati imali isti koren na snskritu. Najkraša reţ bila je vahat - jahta, a onda su izgraŤene
vAhaka, vAhana, vahati, i sve reţi su imale znaţenje nošenja, dovoţenja. Postoji i reţ vAhas
sa znaţenjem carrying, offering, bringing, conveying, invocation - noseši, nudeši, donoseši,
prenositi, pozivati. U reţi jahta izvršena je metateza -hat > -hta, i sliţno se i danas izgovara u
svim germanskim, romanskim, slovenskim i nekim indijskim arijskim jezicima, što govori o
njenom ranom nastanku. Zar se i sada surferi ne nazivaju jahaţima na talasima? Dakle, jahta je
prvo prevozno sredstvo na vodi i nastala je mnogo ranije nego što moţemo da zamislimo. Moţda
je liţila na splav sa jedrom, onako kako i danas karikaturisti crtaju brodolomnike.
jalov - sthUrikA (sthūrikā) थथरू यका f. nostril of a barren cow - štura, uštrojena ili
jalova krava; zuSka (śuška) ळुष्ट्क adj. barren - suv; starI (starī) थतयी f. barren cow - jalova
krava;
jama - yama (jama) मभ m. god of death - bog smrti. Iako na sanskrirtu reţ jama ima
više znaţenja, najverovatnije da je slovenska reţ proizašla iz ovog znaţenja, ali se izvor potpuno
zaboravio.
Янтра, reka u Bugarskoj - yantra (jantra) मन्द्त्र n. barrier, amulet, band, force,
support, tie - prepreka, amajlija, traka, sila, potpora, uzica, uzan kaiš, uzan remen;
japija - yApya (japja) माप्म adj. base - tur.(?) pokr. graŤevinsko drvo, drvena graŤa.
jara - heat (engl.) U sanskritu se nalazi oko dvadesetak izraza uglavnom nastalih
najviše od glagola topiti, po jedan od glagola paliti, goreti i dimiti: tapyati (tapjati) तप्मतत f.
tapa (tapa) तऩ m. tApa (tāpa) ताऩ m. tapas (tapas) तऩव ् n. tapti (tapti) तजप्त f. tapana
(tapana) तऩन m. tapanI (tapanī) तऩनी f. Atapa (ātapa) आतऩ m. pratApa (pratāpa) प्रताऩ m.
paritApa (paritāpa) ऩरयताऩ m. upatApa (upatāpa) उऩताऩ m. saMtApa (samtāpa) वंताऩ m.
uttapate {uttap} (uttapate) उत्तऩते verb, tapyate {tap} (tapjate) तप्मते verb 1, pratapati
{pratitap} (pratapati) प्रतऩतत verb, abhitapati {abhitap} (bhitapati) अमबतऩतत verb 1, palita
(palita) ऩमरत n. ghRNa (ghrna) घण
ृ m. dhUmAyana (dhūmājana) धभ
ू ामन n.
jarcati - jartsati {jarts} (jartsati) जत्वहतत verb 1 - protect - štititi, ţuvati, braniti (I?).
Ima samo ovo znaţenje. Izgleda da svako gleda stvari iz svoga ugla. I danas ima onih koji se
jarcaju preko nas tvrdeši da nas štite.
jasle - gavAdanI (gavādanī) गलादनी f. manger - u direktnom prevodu bi bilo tamo
gde se daje govedima, ali ima i droNi (droni) दाथम f.
jasleni - droNya (dronja - n j odvojeno) िोण्म adj.
belonging to or longing for the manger - koji pripadaju jaslama, a odatle je izvedena srpska
imenica dronjak.( Videti dronjak)
jeban, jebavan - yAbhavat (jabhavat) माबलत ् adj. having sexual intercourse;
54
 jebanje - yabana (jabana) मफन n. yabhana (jabhana) मबन n. yAbha (jabha) माब
m. copulation, sexual intercourse - snošaj, seksualni odnos;
jebati - yabhati {yabh} (jabhati) मबतत verb 1 - fuck [vulg], have sexual intercourse -
imati seksualni odnos;
jedan - eka (eka) एक adj. single;
jeden - adat (adat) अदत ् adj. khAdin (khadin) खाद्रदन ् adj. kidan - eating;
jedenje - yadanna (jadanna) मदन्द्न adj, eating which food. Pridev i glagol poţinju
samoglasnikom, a u imenici ispred imamo poluvokal j pa je ovaj oblik sliţniji sa slovenskim
izgovorom.
jedinstvo - ekatva (ekatva) एकत्ल n. unity;
jednom (nekada) - ekadA (ekada) एकदा adverb - once;
jedriti (ploviti) - plavate {plu} (plavate) प्रलते verb - sail;
jesenji - zArada (śarada) ळायद adj. (videti zarada)
that which offers a shelter in autumn - ono što nudi sigurnost ujesen. Da li je odatle naša reţ
zarada?
jesti (jed) - atti {ad} (atti) अजत्त verb 2, khAdati {khAd} (khādati) खादतत verb 1,
khadati {khad} (khadati) खदतत verb - eat - jesti i kidati;
jestiv - khAdya (khādja) खाद्म adj. edible - moţe da se kida;
jetrva - yAtR (jātr) मात ृ f.- husband's brother's wife - u srpskom ima samo znaţenje
ţena muţevljevog brata, u sanskritu ima još: traveler, avenger - znaţenja saputnica ili osvetnica,
a to jetrve i jesu bile.
jezik - rasanA (rasanā) (srpski resina) यवना f. tongue [as organ of taste] - organ
ukusa;
jeziĉak, jeziĉić - rasikA (rasikā) यमवका f. tongue - resica u grlu;
Jošanica - yoSaNA (jošanā) मोऴणा f. wife, girl, young woman, maiden - ţena,
devojka, mlada ţena, devica. Reka Jošanica i Jošaniţka Banja poznati su po lekovitosti. Banja je
leţiţište i nekih vrsta steriliteta kod žena što je razlog više da se potvrdi da je Jošanica dobila
naziv baš po ovoj sanskritskoj reţi i da su naši preci još u kamenom dobu znali za njena lekovita
svojstva.
jug - dakSiNA (dakšinā) दक्षषणा f. south - dakšinā je desno. Ggledajuši prem
izlasku sunca jug je na desnoj strani. Ipak, srpska reţ jug nastala je od sanskritske reţi za par -
yuga (juga) मुग n. pair, couple kao oznaka za parnu stranu severa. Da je od ovoga nastala
potvrŤuje i sanskritska reţ koja je kasnije izvedena za meridijan - yugAnta (jugānta) मुगान्द्त m.
jugoistok - agnidiz (agnidiś) अजग्नद्रदळ ् f. south-east - ognjena ili sunţana ţetvrt, ali i
"desna prva" dakSiNapUrvA (dakšinapūrvā) दक्षषणऩूलाह f. south-east.

55
 jugozapad - aparadakSiNam (aparadakšinam) अऩयदक्षषणभ ् ind. south-west - apara
अऩय adj. another - druga, dakle - "druga desno";
juha - yUSa (juša) मूऴ m. pease-soup, water in which pulse of various kinds has been
boiled - supa u kojoj su razne vrste graška;
junak - lUnaka (īūnaka) रन ू क m. wound, cut - rana, posekotina, rez. Junak je reţ koja
se javlja samo u delu juţnoslovenskih jezika, nemaju je ni Makedonci ni Bugari, svuda je heroj.
Junak je onaj koji trpi rane i posekotine. U sanskritu je heroj nAyaka (nājaka) नामक m. i danas
se ţuva u hindi, marati, nepalskom Nāyaka (nājaka), izgovara se isto, a u bengalskom
Nāẏakēra, a izgovara se najke. Izgleda da je u indijskim jezicima došlo do metateze.
juţni vetar - dakSiNAdvAta (dakšinādvāta) दक्षषणाद्लात m. south wind - "desna
druga" je juţni vetar, verovatno da dolazi sa jugozapada.

K
kaciga - kAcigha (kāšigha) काधचघ m. legume - mahuna. Kaciga nije iz latinskog
jezika veš iz sanskrita. Naši davni preci su odliţno poznavali prirodu i po ugledu na nju su
pravili alate i sredstva. Posmatrajuši mahunu, napravili su kacigu i oklop;
kaĉara - kaccara (kaššara) कच्चय adj. dirty, foul, vile - prljav, smdrljiv, odvratan.
kačka - kaccha (kaššha) कच्छ m. adj. marsh, morass, bog - moţvara, baruština,
glib, kaljuga za kaţkanje (kaljanje) svinja. Na bugarskom, beloruskom, ukrajinskom i poljskom
patka se kaţe kaĉka.
kaćiperka - kacapakSa (kašapakša) कचऩष - thick or ornamented hair - gusta,
ukrašena kosa;
kada? - kadA (kadā) कदा adverb - when about? when? at what time? karhi (kahri)
कद्रशह interr. ad when? - u koje vreme? U srpskom jeziku kao u sanskritu upitne reţi, zamenice i
prilozi, poţinju sa K, u engleskom i nemaţkom sa W. U srpskom jeziku su izvršene neke
glasovne promene pa upitne reţi poţinju sa K (ko, koji, kakav, kolik; kada, kuda, kamo, kako,
koliko), Ţ (ţiji), Š (šta) i G (gde), ali je sigurno i moţe se fonetski dokazati da je tu nekada bilo
K. Ţini se da je u sanskritu doslednije, mada su pravila doslednija u pokaznim zamenicama u
srpskom jeziku.
kad-tad - yadA-tadA (jadā-tadā) मदा - तदा indecl. at any time - u svako doba, u bilo
koje vreme;
sada - sadA (sadā) वदा indecl. continually, perpetually, eternally, every time,
always, at all times, ever - kontinuirano, stalno, veţno, svaki put, uvek, u svako doba, ikada;
tada - tadA (tadā) तदा adverb - at that time, then, always, at any time, in that case.
nikada - na kadApi (na kadāpi) न कदाषऩ indecl. never;
Moţe se reši da je kod priloga kada, sada, tada, nikada najuoţljivija sliţnost izmeŤu
sanskrita i srpskog jezika mada ima nekih razlika u znaţenjima. MeŤutim, tadA se upotrebljava
i u znaţenju i tada i onda, tako da je u srpskom jeziku sistematiţnije i doslednije.

56
 ovde-onde, tuda-svuda - yatra tatra (jatra tatra) मत्र तत्र indecl. at any rate,
in whatever place, to any place whatever; - Gde ćeš vrapče zimovati? - pita vrapca mačka stara.
- Ovde-onde, tuda-svuda - tako vrabac odgovara. Jovan Jovanović Zmaj.

kajan - utsuka (utsuka) उत्वुक adj. parytsuka ऩय्त्वक

ुह adj. regretting.
Kajan ti ljubim prečiste skute,
Santa Maria della Salute. Laza Kostić
kajanje - utsukatA (utsukatā) उत्वुकता f. regret (videti ustuk);
kajati - khAyati (khājati) खामतत - oplakivati, "Svaki svoje da okaje stare" u pesmi
Početak bune protiv dahija znaţi "svaki svoje da oţali (oplaţe) stare".
kako - kena (kena) केन ind. kim (kim) ककभ ् indecl. kutas (kutas) कुतव ् ind.
how? in what manner? - kathA (kathā) कथा how? whence? why? - kako? odakle? zašto?
Katham (katham) कथभ ् - how? in what manner? whence? - kako? na koji naţin? odakle?
kakav? - kIdRza (kīdrśa) कीदृळ adj. what kind of?
kal - kaluSa (kaluša) करुऴ adj, m. muddy, dirt - blato, neţistoša. Kal je
baltiţkoslovenska reţ i bar u srpskom jeziku ima mnogo vešu porodicu reţi; kaljav, kaljanje...
Kalabrija - kalipriya (kaliprija) कमरषप्रम adj. quarrelsome,mischievous, fond of
quarrelling - svadljiv, nelagodan, vole svŤu ili kalahapriya करशषप्रम adj.
quarrelsome,mischievous, fond of quarrelling - vole rasprave, uskomešanost, svadljivost;
kalaj rabota - Ima u srpskom jeziku fraza kalaj rabota koja se ţesto upotrebljava i
znţi otprilike lako izvodljiv posao, ali nema prihvatljivo objašnjenje za reţ kalaj. Reţ работа
postoji u makedonskom, bugarskom i ruskom i znaţi rad, a kalaj je vrsta metala, pa
meŤusobna veza ove dve reţi ne daje logiţno objašnjenje. MeŤutim, u sanskritu postoji pridev
kalya कल्म adj. sa znaţenjem: perfect, auspicious, hale, ready, agreeable, clever, ready or
prepared for, dexterous, instructive, vigorous, well, - savršen, dobar, gotov, odgovarajuši,
spreman, prijatan, pouţan, spretan, spreman ili pripremljen za, zdrav. Mada najviše odgovara
znaţenje gotov, računajte da je posao već završen. Ima u sanskritu i glagol sliţna imenici rabota
- rabhate {rabh} (rabhate) यबते verb 1 - grasp - shvatiti, dokuţiti, rauzuneti, šţepati što bi bilo
prihvatljivo sa znaţenjem: savršeno razumljivo, lako shvatljivo i izvodljivo. Veš je reţeno da je
metateza veoma ţesta glasovna promena ne samo u srpskom veš i u drugim jezicima, pa je lako
od kalya izvesti kalaj, ja > aj, a sanskritsku rabhate, koji je veš zaboravljen, zameniti bliţom
ruskom reţju rabota.
Kalamata, Grţka, Καλαμάηα - klamatha (klamatha) क्रभथ m. fatigue, exhaustion
- umor, iscrpljenost;
Kalambáka, Grţka, Καλαμπάκα, Trikala - kalambaka (kalambaka) करम्फक m.
species of Kadamba - kAdamba (kādamba) कादम्फ, vrsta: patke, strele, biljke, krda, ţopora.
kalaštura - kAlasAra (kālasāra) कारवाय m. black antelope - crna antilopa. Moguše
je da je srpska reţ nastala od ove reţi, najviše po obliku podseša na nju, mada u engleskom

57
nalazimo slut i trollop, a u prevodu na sanskrit nema nikakve sliţnosti. U Reţniku srpskog se
navodi da je to turcizam i da ima pogrdno znaţenje: tur. pogrd. ţ raskalašna, razuzdana ţena.
kalem - kalama (kalama) करभ m. reed for writing with - traka za pisanje. U
srpskom se nekada pribor za pisanje zvao kalem, ali kalem je i cevţica namotanog konca i
plemenka voške koja se nakalemi na divlju podlogu. U Reţniku piše da je kalem grţko-turska
reţ, ali u grţkom reţ kalemljenje glasi εμβολιάζω a u turskom aşılama. Kalem (za voške) u
sliţnom obliku ne nalazimo ni u ruskom, poljskom, ţeškom ni ostalim slovenskim jezicima.
kalendar - kAlAntara (kālāntara) कारान्द्तय n. interval, interest, intermediate time,
another time, opportunity - inteval, interseovanje, srednje vreme, drugo vreme, mogušnost.
Oţito da je ova sanskritska reţ u tesnoj vezi sa našim kalendarom, mada se kalendar drugaţije
kaţe. I druge reţi sa ovim korenom oznaţavaju neko vreme: kAlAntarAt (kālāntarāt)
कारान्द्तयात ् ind. i dIrgheNa kAlena (dirghena kālena) दीघेण कारेन ind. after some time - nakon
nekog vremena, kAlena kAlam (kālena kālam) कारेन कारभ ् phrase from time to time - s
vremana na vreme, kAlAntarAvRta (kālāntarāvrta) कारान्द्तयालत ृ adj.
hidden or concealed by time - skriveno ili prikriveno vreme, kAlAntarAvRttizubhAzubha
(kālāntarāvrttiśubhāśubha) कारान्द्तयालजृ त्तळुबाळुब n. good and evil things occurring within
the revolutions of time - dobre i zle stvari koje se javljaju unutar revolucija vremena, a
kAlavidyA (kālavidjā) कारषलद्मा f. wledge of the calendar - poznavalac kalendara ili onaj koji
kalendar vidi;
kalendarski - kAlAntarita (kālāntarita) कारान्द्तरयत adj. out of date, archaic -
zastarelo, staro;
kalpak - kapAlaka (kapālaka) कऩारक m. bowl, shaped like a bowl, cup, jar -
posuda, oblikovan u obliku posude, ţaša, šup. I ovde je došlo do metateze kao i kod imenice
kapak. Postoji i reţ kalApaka (kalāpaka) कराऩक m. string of pearls - niska bisera. Moţda je u
poţetku kalpak oznaţavao samo ukras u kosi,a kasnije kapu i kacigu. Svi samoglasnici
izgovoreni kratko kalpaka (kalpaka) कल्ऩक m. barber - berberin. Dakle, u svakom sluţaju je u
vezi sa kosom i glavom.
kalup - khala (khala) खर m. mould.
kalup - kalpa (kalpa) कल्ऩ m. idea - ideja. Sve je zapoţinjalo od ideje za pravljenje
kalupa, mada se model na sanskritu prakRti (prakrti) प्रकृतत f. (prauzorak), Adarza (ādraśa)
आदळह m. (odraz). mAtrikA (mātrikā) भात्रत्रका f. (matrica), ţini se da u proizvodnji kalup bio
nezamenljiv, pa zati imamo celu porodicu reţi:
kalupana - kalpanA (kalpanā) कल्ऩना f. hypothesis, plan, practice, production,
manufacture - pretpostavka, plan, praksa, proizvodnja, manufaktura, cela linija!
kaluparski - kalpaka (kalpaka) कल्ऩक adj. conforming to a settled rule or standard -
u skladu sa utvrŤenim pravilom ili standardom.
kalupiti - kalpate {klRp} (kalpate) कल्ऩते verb - create, be well ordered or regulated,
prepare, arrange - stvoriti, dobro naruţiti ili regulisati, pripremiti, urediti - napraviti kalup;

58
 kalupirati - kalpayate {klRp} (kalpajate) कल्ऩमते verb caus. form, make, frame -
formirati, napraviti, uokviriti;
kaljanje - kalana (kalana) करन n. stain - mrlja. U sanskritu kalana ima oko
tridesetak znaţenja i jedno je ovo, a ţini se da je pogrešno prevedeno jer do sada sve sanskritske
imenice koje su se završavale na -NA u srpskom su glagolske imenice na -NJA, pa je tako ovde
i prevedena. Oţekivalo bi se da se pojavi i pridev kaljav ili ukaljan koji se u sanskritu završava
na -ta, kao u srpskom manji broj trpnih prideva u ţenskom rodu: prodata, prosut, nasut, ganut,
pljunut, zgranut, i pojavljuje se reţ kalita sa oko dvadesetak znaţenja, ali nijedno ni pribliţno ne
znaţi nešto prljavo ili kaljavo.
kaljati - kaluSayati {kaluSaya} (kalušajati) verb. make unclean or dirty. Samo smo
izbacili sredinu reţi -uSa- i došlo je do jotovanja.
kaljuga - kalaGka (kalanka) करङ्क m. stain, blot - mrlja. Ustvari, kaljuga je samo
augmentativ ove sanskritske reţi koja je deminutiv, ima srpski sufiks -uga. Ovdebi najbolji
prevod bio kaljanka.
kaljav, kalovita - kaluSita (kalušita) करुषऴत adj. dirty, impure, contaminated,
wicked, foul, defiled - prljav, neţist, zagaŤen, zao, zapušten, oskrnavljen;
kanalisati - khanati {khan} (khanati) खनतत verb 1 - trench, excavate - rov, šanac,
jarak, šanţiti, iskopati. Ovde bi trebalo traţiti i poreklo reţi kanate jer se u kanate stavlja ono
što se iskopa, na primer, repa ili zemlja.
kandţa - kuJja (kunŤa) कुञ्ज m. elephant's tusk or jaw, lower jaw - slonova kljova ili
vilica, donja vilica; paJcanakha (panšanakha) ऩञ्चनख m. 5-clawed animal, pAJcanakha
(pānšanakha) ऩाञ्चनख n. flesh of an animal with 5 claws - meso ţivotinje sa pet kandţi -
petonokta. U bukvalnom prevodu kandţa - pet noktiju, a mi smo zadrţali samo pet, ali smo
promenili prvi glas P u K i od panĉa dobili kanadţa.
kanice - kAJcI (kānjši) काञ्ची f. girdle - pojas. U narodu se i danas kaţe kanice, ima
ih i u reţnicima, ali se upušuje na tkanice. (videti pojas)
kanije - koza (kośa) कोळ m. scabbard - korice za noţ od koţe;
kanister - kaniSTha (kaništha) कतनष्ट्ठ m. descending bucket of a well - kofa koja
pada u bunar;
kanta - kaNTha (kantha) कण्ठ m. throat - grlo;
Kanjiţa, Srbija - kaNiza (kaniśa) कणणळ m.n. an ear of corn, ear or spike of corn -
uvo ili klip kukuruza. Verovatno da je kukuruz dodat mnogo kasnije i da je to bila neka druga
biljka, rogoz, na primer, koji ima list sliţan kukuruzu;
kapija - dvAra (dvāra) द्लाय n gate - vrata, ulaz, dveri. U sanskritu postoji mnogo
sloţenica koje se odnopse na kapiju i moţda se, za govornike srpskog jezika, graŤenje sloţenih
reţi najbolje moţe uoţiti na ovom primeru. Dveri je slovenska reţ i svi ostali slovenski narodi je
koriste za vrata. U srpskom jeziku oznaţava samo sveta vrata. Interesantno je da u sanskritu
nema drugih reţi iz ove porodice sa ovim korenom kao što su: dvor, dvorište, dvorac, dvorani,
dvorkinje, dvoriti, jer smo se razdvojili pre nego što smo poţeli da gradimo dvorce i oni su za
to uzeli drugi koren.
59
 kapak - kapAla (kapāla) कऩार m.n. skull, head, shell of an egg, shell of a tortoise,
cup, cover, jar, lid, dish - lobanje, glava, ljuska jaja, oklop kornjaţe, ţaša, pokrivaţ, šup,
poklopac, ţinija, a ţini se i kapa; kapATa (kapāta) कऩाट n. door;
karanje - kAraNa (kārana) कायण n. (u savremenom sanskritu) reasoning, argument,
activity, operation [math.] - rasuŤivanje, rasprava, dokaz, diskusija, aktivnost, akcija,
matematiţka operacija;
karati - garhati {garh} (garhati) गशह तत verb 1, 10 - scold, charge with, reproach,
accuse - grditi, ukoreti, zameriti, optuţiti. Mjesec kara zvijezdu danicu: „Đe si bila, zvijezdo
danice? „Đe si bila, đe si dangubila? Epska narodna pesma Dioba Jakšića: Ima u snaskritu i
nepotpun glagol karoti {kR} कयोतत verb 8 - do - raditi, ţiniti koji uvek traţi dopunu, ali srpski
glagol karati nije nastaо od njega.
karika - karikA (karikā) करयका f. wound caused by a finger-nail - rana uzrokovana
prstenom; kArikA (kārikā) कारयका f. female dancer - igraţica. Oznaţava neku vezu, u
savremenom sanskritu znaţi ţak i business - bisnis - trgovaţku vezu.
Karpati, Rumunija, Kárpathos Κάρπαθος, Grţka - karpaTi (karpati) कऩहद्रट adj.
indigent, poor - siromašan, slab;
karuce - kUbarin (kūbarin) कूफरयन ् m. carriage - zapreţna kola, koţije, revoz.
(Videti Koporin)
kasati - kasati {kas} (kasati) कवतत verb - go, move, kaSayA tADayati (kašajā
tādajati) कऴमा ताडमतत verb 10 - strike hard with a whip - biţevati. Na sanskritu koza se kaţe
kaza. To je verovatno prva ili druga ţivotinja koje je pripitomljena, svakako prva ulovljena i
odrana. Da bi se razlikovala ţiva koza od mešine, mešina je nazvana koţa. Od uzane opute kozje
koţe napravljen je biţ koji se u sanskritu, takoŤe, naziva kaza ili kazA. Od toga je izveden i
sanskritski glagol biţevati, srpski kasati, jer konji poţnu da kasaju tek kada fijukne biţ.
kašalj - kAsU (kāsū) कावू f. kAs (kās) काव ्, kAsa (kāsa); kSavathu (kšavathu) षलथु
m. irritation of the throa, cough, sore throat, sneezing, catarrh - iritacija grla, kašalj, bol u grlu,
kijanje, katar;
kašljanje - kasana (kasana) कवन m. cough.
kašljić - kAsikA (kāsikā) कामवका f. cough; lek protiv kašlja - kAsundIvaTikA
(kāsundīvatikā) कावुन्द्दीलद्रटका f. ustvari je zapis ili mantra jer poslednja reţ je Tika=zapis. Zapis
kao lek, mantra, za bilo kakva izleţenja zadrţao se do današnjih dana na Balkanu.
kaša - koSa (koša) कोऴ m. mud - blato. Kiša je srpska reţ, verovatno je prevojem
vokala izvedena iz ovog korena, i ima celu porodicu reţi: kišica, kišurina, kišan, kišiti. U
zapadnoslovenskim i istoţnoslovenskim jezicima, pa i slovenaţkom i makedonskom kaţe se
daţd, doţd ili sliţno. Dakle, kad padne kiša, napravi se kaša. Kasnije smo za jelo uzeli reţ
kaša. Na sanskritu kaja (kaŤa) कज adj. produced in or by water - proizveden u vodi ili sa
vodom, ali se u drugim znaţenjima navodi sa malo vode. (Videti koš)

60
 kašika - camasa (šamasa) चभव m. spoon - plovilo (od drveta) koje se pri ţrtvovanju
koristi za piše some (priţešše). Kašika se u svim savremenim indijskim arijskim jezicima
naziva ćamac. Odatle nama reţ za ţamac. Kašika je srpska reţ i oznaţava pribor kojim se jede
kaša, ostali slovenski narodi kaţu lţica (od lizati) ili ţlica (dobijeno metatezom); khajikA
(khaŤikā) खजजका f. ladle or spoon.
katakombe - kATa (kāta) काट m. hole, zemunica, khAtabhU (khātabhū) खातबू f.
ditch - rov, jarak, prokop -od toga je verovatno nastala reţ katakombe;
Katanija, Italija - kathanIya (kathanija) कथनीम adj. worthy of
relation or mentioning - dostojan pomena;
Katar - chattra (šhattra) छत्त्र n. Chattar (šhattar) - shelter - šatra, zemlja ukojoj su
ljudi stanovali pod šatorima;
kaucija - kausIda (kausīda) कौवीद adj. usurious, connected with or relating to a loan
- zelenaški, lihvarski, povezan sa zajmom ili se odnosi na njega;
Kavadarci, Makedonija - kovidAra (kovidāra) कोषलदाय m. -
one of the trees of paradise - jedno od drveša Raja. Kavadarci su danas poznati po
vinogradarstvu, verovatno je i pre sedam mileijuma uspevalo voše.
Kavala, Καβάλα, Grţka - kavala (kavala) कलर m. - mouthful (as of water) - puna
usta vode; moguše i kaval, vrsta duvaţkog instrumenta (vidi valjak).
kazati - khazati {kaz} (khaśati) कळतत {कळ ्} verb - sound - zvuţati;
kaţnjen - kazya (kaśja) कश्म adj. deserving the whip - zasluţujuši biţ;
kecelja - kucela (kušela) कुचेर n. dressed in dirty or tattered garments, bad garment,
dirty or tattered garment, rag - prljava, pocepana i loša odeša, krpa, rita, dronjak, ima više
osnove da se kaţe da smo je nasledili iz vedskog i sanskrita nego od maŤarske reţi kötény;
kesa - koza (kośa) कोळ m. pocket, treasury - dţep, riznica. U našim epskim
narodnim pesmama pominju se samo kese blaga, bile su napravljene od koţe - koza (kośa) i
nosile su se za pojasom.
keva - kavi (kavi) f. bit of a bridle, reins, ladle - male uzde, uzde, kutlaţa! Ovo je
imenica ţenskog roda i teško je spojiti uzde i kutlaţu, ali ako uzmemo da su to neki atributi koji
idu uz majku, da ţesto zauzdava svoju decu brinuši o porodici i hrani, onda se ţini da se moţe
prihvatiti. Druga reţ je imenica muškog roda, ali nesumnjivo nosi u sebi sva ona znaţenja koju
vešina ljudi vidi u majci: kavi कषल m. poet, sun, sage, intelligent man, singer, leader, keeper
or herd, seer - pesnik, sunce, mudrac, inteligentan ţovek, pevaţ, voŤa, ţuvar ili krdo (ţuvar
stada, porodice), vidovnjak; kava (kava) कल m. sound - glas. Treba imati u vidu da se u
sanskritu ţesto koriste metafore i zato ima mnogo sinonima. Neki tumaţi znaţenja reţi keva
povezali su imenicu sa glagolom kevtati pa tvrde da to na latinskom znaţi kuţka, ali u reţniku
nema osnovu. Pridev sa istim korenom kavya (kavja) adj. prophetic, descended or coming from
a sage, poetical, endowed with the qualities of a sage or poet, coming from or uttered by the
sage uzanas - proroţki, potiţe od mudraca, poetski, obdaren kvalitetima mudraca ili pesnika,
koji dolaze od mudracaili izgovara mudrac; a imanica srednjeg roda u istom obliku - poezija i

61
pesma. Dakle, u korenu reţi, ako prihvatimo da potiţe iz sanskrita, reţ keva ima samo pozitivna
znaţenja. (videti šale)
kićanka - kAcanaka (kāšanaka) काचनक n. string or tape or wrapper which ties
or keeps together a parcel or bundle of papers or leaves of amanuscript - vrpca za
vezivanje rukopisa;
kidati se - hIDati {hID} (hīdati) शीडतत {शीड्} verb - make angry, tear, ofend, pull,
vex - ljutiti se, suziti, uvrediti, nasekirati, uznemiriti, uzrujati;
kidati - khAdati {khAd} (khādati) खादतत verb 1 - bite, feed, hurt, prey upon, ruin,
chew - ugristi, hraniti (se), ozlediti, hvatati, slomiti, ţvakati; kaDati {kaD} (kadati) verb 6 - eat,
consume - jesti, konzumirati; khadati {khad} (khadati) खदतत verb - eat, kill, hurt, strike, be
steady or firm or solid - jesti, ubiti, povrediti, udarati;
kijavica - kSava षल m. snezing, cough, catarrh - kašalj, katar, podseša na srpsku reţ
košava koja je verovatno nastala kasnije i oznaţava vetar koji kosi, povija i kida biljke;
Kikinda, grad u Srbiji - kakanda (kakanda) ककन्द्द m. gold - blago; kAkANDa
(kākānda) काकाण ्ड m. kind of bean - vrsta zrna. Interesantno je da se u narodu još ponekad
izgovara kao Kekenda što je još bliţe sanskritskom obliku.
kila - khila (khila) णखर n. appendix, appendage - slepo crevo;
kisnuti - varSate {vRS} (varšate) लऴहते verb - rain (videti Varšava);
kisnući - varSat (vašat) लऴहत ् adj. varSin (varšin) लषऴहन ् adj. varSika (vašika) लषऴहक
adj. varSaka (varšaka) लऴहक adj. raining;
kiša - varSA (varšā) लऴाह f. varSat (varšat) लऴहत ् m. vAri (vāri) लारय n. rain (videti
variti i Varšava). Kiša ima ţitavu porodicu reţi,ali je nema je u drugim ni slovenskim
jezicima, ni slovenaţkom, ni bugarskom, ni makedonskom. U ostalim slovenskim jezicima se
kaţe daţd ili sliţno. MeŤutim, u turkijskim jezicima za reţ zima nalazimo: turski kış, kirgiski
кыш, uzbeţki qish, verovatno je došlo do zamene pojmova.
kišica - variSa (variša) लरयऴ m. varSita (varšita) लषऴहत n. rain;
kišan - varSin {varšin} लषऴहन ् adj. varSika (varšika) लषऴहक adj. varSya (varšja) लष्ट्मह
adj. varSuka (varšuka) लऴक
ुह adj. rainy;
kišenje - varSaNa (varšana) लऴहण n. varSaNi (varšani) लऴहणण f. raining;
kišurina - kSarin (kšarin) षरयन ् m. rainy season, flowing - kišna sezona, teţe.
Kišurina je augmentativ, ţak i pejorativ, sa srpskim nastavkom -urina kao u vodurina,
zgradurina. Ova reţ je i u sanskritu usamljena.
kladenac - kladIvat (kladīvat) क्रदीलत ्, kledaka (kledaka) क्रेदक adj. wet, wetting;
Kladovo, grad u Srbiji, na Dunavu, Cladova, mesto u Rumuniji, na Morišu - kladIvat
(kladīvat) क्रदीलत ् - moist, wet - mokar, vlaţan.
Kladare, Donja~, Gornja~ Klada - kleda (kleda) क्रेद n. wetness, moisture -
vlaţnost;

62
 klanjati - klandati {kland} (klandati) क्रन्द्दतत verb - lament weep, call - jadikovati,
plakati, apelovati; klandate {kland} (klandate) क्रन्द्दते verb - be confounded or troubled - biti
zbunjen ili uznemiren;
klati - klathati {klath} (klathati) क्रथतत {क्रथ ्} verb – klati, ubiti;
kleveta - pravAda (pravāda) प्रलाद m. slander - kelveta, liţi na našu reţ pravda, a
ima sasvim suprotno znaţenje. Izgleda da su naši preci pravili razliku izmeŤu pravde i
prevednosti. Smatrali su ako je nešto pravedno - to se podrazumeva i nije potrebno pravdati.
Pravdati se moţe izostanak iz škole, loš postupak, nedostojan ţin, ţak i zloţin, ali to nije
pravedno ni pravednost.
klevetati - parivadati {pari-vad} (parivadati) ऩरयलदततverb 1 - slander - ogovarati,
prepriţavati;
klimajući - tandrayu (tandraju) तन्द्िमु adj. klAnta (klānta) क्रान्द्त ppp. fatigued -
umoran, klonuo (videti klonuo i tandara-mandara);
klimanje - klama (klama) क् रभ m. fatigue, languor, exhaustion, weariness
klamatha (klamatha) क्रभथ m. fatigue, exhaustion - umor, sustalost, malaksalost, iscrpljenost,
iznemoglost, iznurenost;
klimati - klAmati {klam} (klāmati) क्राभतत verb, klAmyati {klam} (klāmjati)
क्राम्मतत verb, be or become fatigued, be weary or exhausted - biti ili postati umoran, biti
umoran ili vrlo iscrpljen; klAmayati {klam} (klāmajati) verb caus. fatigue;
klimavost - klamitva (klamitva) क्रमभत्ल n. exhaustion - iscrpljensot, iznemoglost,
malaksalost;
Klina, Srbija - klinna (klinna) जक्रन्द्न adj. running, soft, putrefied, moistened, rotted
- mokar, mekan, vlaţan, truo. Verovatno oznaţava vlaţno zemljište i ima znaţenje kao Mokrin u
Vojvodini.
klonuti - klAnti (klānti) क्राजन्द्त f. fatigue, weariness - umor, klonulost;
klonuo - klAnta (klānta) क्रान्द्त adj. - fatigued, exhausted, languishing, wearied,
depressed in spirits, dried, withering, emaciated, thin, tired - osušen, mršav, tanak, umoran,
izmoren, iscrpljen, malaksao, depresivan, utuţen - klonuo!
klonuo od fiziĉkog zamora - zramaklAnta (śramaklānta) श्रभक्रान्द्त adj.
exhausted with fatigue (videti zamor);
ko? - ko (ko) को but who? Ali ko?
Ko sam ja? aham kaH? (aham kah) अशभ ् क्? Who am I?
Ko si ti? kaH tvam? (kah tvam) क् त्लभ ् ? Who are you?
Ko je on? saH kaH? (sah kah) व् क्? Who is he?
Ko je ona? sA kA? (sa kā) वा का ? Who is she?
Ko je tamo? kaH tatra? (kah tatra) क् तत्र?

63
 koji - katara (katara) कतय who? Kada su u pitanju dve alternative: which of two? -
koji od dvoje? Kataratas (kataras) कतयतव ् ind. on which of the two sides? Na koju od dve
strane? katarathA (katarathā) कतयथा ind. in which of two manners or ways? - Na koji od dva
naţina? kataras (kataras) कतयव ्, katarA (katarā) कतया, katarat (katarat) कतयत ् - who of two?
- koji od dva? Kutas (kutas) कुतव ्, kasmAt (kasmāt) कथभात ् from whom? od koga?
koka - koka (koka) कोक m. ruddy goose - ruţiţasta guska; kAka (kāka) काक m.
crow [Corvus splendens - Zool.] jackdaw - vrana, ţavka (videti vrste ptica);
kolati - kelati {kel} (kelati) केरतत verb i khelati {khel} (khelati) खेरतत verb -
tremble, swing, play tresti u kolu, igrati, drţati ritam;
kolo - kelI (kelī) केरी f. kheli (kheli) खेमर m.f. keli (keli) केमर m.f. khelA (khelā)
खेरा f. play - igrati; kola (kola) कोर m. name of a tribe inhabiting the hills in central India -
ime plemena koje ţivi u brdima centralne Indije;
kolanje - khelana (khelana) खेरन n. play - drmanje, tresenje, cepteši;
kolar - koTaka (kotaka) कोटक m. curving, bending, builder of sheds or huts,
carpenter - savijanje, izrada šupa ili koliba, stolar, tesar. Sigurno da u poţetku nije bilo razlike
izmeŤu stolara, tesara i kolara, i da je to bilo veoma cenjeno zanimanje, jer su radili sve od
drveta, od toţkova do kuša. Prve toţkove u kamenom dobu pravili su savijanjem pomošu vatre
kao što to i danas rade pri pravljenju štapova.
kolera - mahAmArI (mahāmārī) भशाभायी f. cholera - mahA (mahā - videti zamašan)
- velika i mArI (mārī) - mora;
kolut - cakrikA (šakrikā) चकक्रका f. disc - ţekrk;
komarac - bhambharAlikA (bhambarālikā) बम्बयामरका f. mosquito. Pošto
bambhara (bambhara - bumbar) u sanskritu znaţi pţela, bhambharAlikA je deminutiv kao
srpski bumbarţiš, ali oznaţava komarca.
kopaonik - kopana (kopana) कोऩन adj. wrathful - srdit, ljut, gnevan.
kokot - kukkuTa (kukkuta) कुक्कुट m.f. roster, hen, fowl;‚
kolar - koTaka (kotaka) कोटक m. bending, builder of sheds or huts, carpenter,
curving - savijanje, graŤenje šupa ili koliba, stolar, krivljenje - drvodelja. Od ove reţi nastala je
reţ kotaţ.
koliba - koTa (kota) कोट m. hut - koliba, baraka, dašţara, pojata. Koliba je turcizam
kulübe,
kombuha - kambUka (kambūka) कम्फक ू m. husk of rice - komina od pirinţa.
Kombuha je ukusno prirodno fermentisano gazirano bezalkoholno piše spravljeno od
zaslaŤenog ţaja uz pomoš gljive i moţe da se naŤe i kod nas. Izgleda da su naši preci znali za
kombuhu odavno, ali su je koristili na drugi naţin jer gljiva ne podnosi vošni šešer.

64
 konac - ploti (ploti) प्रोतत f. thread - pletivo; struka - sUtra (sūtra) वूत्र n.
(metateza); trostruka - trisUtra (trisūtra) त्रत्रवूत्र adj.; guNa (guna) गुण m. string or thread -
debela nit za izradu gunja;
konĊa - kaJja (kanjŤa) कञ्ज m. hair;
kopkati - kopayati {kup} (kopajati) कोऩमतत verb tr. c - upset sombody, make angry,
provoke - uznemiriti nekoga, ljutiti se, provocirati;
Koporin - kUbarin (kūbarin) कूफरयन ् m. carriage - prevoz, kola, transport. Moţda je
tu bila prva stanica u putniţkom saobrašaju u neolitu.
korak - khoraka (khoraka) खोयक m. particular disease of the feet - bolest stopala.
Korana, reka u Hrvatskoj - kiraNa (kirana) ककयण m. beam of light - zrak, snop
svetlosti;
Korita, Slovenija, Koritnik, korito - korita (korita) कोरयत adj. - ground - zemlja,
dno, pod, osnova, misli se na reţno korito; najpre su koristili da oznaţe udubljeno tlo, isušeno
korito reke. Imamo Ivanova korita u Crnoj Gori, Korita na Krasu, Korita код Trbovlja и Korita
код Idrije и Koritno код Kranja.
kosa - keza (keśa) केळ m. kezAH (keśāh) केळा् m. pl. hair;
Kosara, srpsko ţensko ime, kesara (kesara) केवय m. hair. U sanskritu je muškog
roda, a u srpskom jeziku imenice na -a su uglavnom ţenskog roda. Daje se kao ţensko ime sa
ţeljom da devojţica ima bujnu, gustu i lepu kosu. Sada se daje samo Kosa.
kosica - kozAtaka (kośātaka) कोळातक m. hair;
kositi - pracinute (praci} (prašinute) प्रधचनत
ु े verb mow or cut down, increase,
collect, augment, gather, enhance, pluck - prekinuti, sakupljati, brati, zgrtati. Najverovatnije
da kosa još nije bila pronaŤena dok smo bili zajedno, kidalo se rukom. Iako imamo imenicu
koSaNa - tearing - cepanje, nema glagola, jer je kosa kao alatka izmišljena tek u metalnom
dobu.
Kosmaj - kSmAyate {kSmAy} (kšmājate) क्ष्भामते verb shake, tremble - tresti.
kSmAy {kSmAy} (kšmāj) {क्ष्भाम ्}. Ispod Kosmaja su Tresije sa manastirom posvešenim
svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu. Tresije je samo srpski prevod sanskritske reţi, a tako je
prvobitno nazivan zemljotres.
koš - koSa (koša) कोऴ m.n. koza (kośa) कोळ m. store-room store-room, case,
treasury, lexicon, trunk, mass, vessel, store, box, store-room, case, treasury, lexicon,
trunk, mass, vessel, store, box - skladište, riznica, ostava za ţuvanje, mnoštvo, sanduk, pa ţak
i brod. U srpskom jeziku koš je velika ostava napravljena od razreŤenih letava kako bi
uskladišteno bilje moglo da se suši. Imamo i grudni koš. Ustvari, košem smo nazivali sve ono što
je imalo rebra pri gradnji, kostur, i brod ima koš na koji se priţvrššuju daske, i letve liţe na
rebra, i ispletena košara od pruša ima rebra oko kojih se plete, i koš za košarku ima "rebra od
kanapa".
košara, Košare - kozAgAra (kośāgāra) कोळागाय n.m. storehouse, skladište;

65
 košarica - kSAraka (kšāraka) षायक m. cage or basket for birds or fish; koš, koša m
(mn. koševi, gen. koševa) pletena naprava od pruša i sl. razliţitog oblika koja sluţi za prenošenje
ili ţuvanje. Vrša za hvatanje riba; bubanj.
košenje - koSaNa (košana) कोऴण n. tearing - kidanje;
kota - koTi (koti) कोद्रट f. point - taţka;
kotao - kaTAha (katāha) कटाश m. frying-pan - tiganj, cot - krevet, saucepan - šerpa,
mound of earth - humka zemlje, turtle's shell - oklop kornjaţe, hell - pakao, anything shaped like
a caldron - nešto u obliku kotla, infernal regions - pakleni region (krug), boiler - kazan, well -
izvor, young female buffalo whose horns are just appearing - mladi bivo ţiji rogovi se samo
pojavljuju, caldron - kotao, winnowing basket - pletena korpica.
kotarica - koTara (kotara) कोटय m. hollow of a tree - šuplje drveše. Posle su poţeli
da pletu od pruša, ali su zadrţali naziv.
Korzika - kArSika (kāršika) काषऴहक m. coin - kovani novţiš;
Kotor, Crna Gora, Kotor Varoš, BiH, Gorski kotar, Hrvatska, Kotraz Brenna,
Poljska, Kotarpur Ahmedabad, Gudţart Indija, Kotar, Majda Pradeš, Indija - koTTAra
(kottāra) कोिाय m. stronghold stairs of a pond, fortified town, libertine, pond or well - uporište,
tvrŤava, stepenice ribnjaka, utvrŤeni grad, osloboŤenik, ribnjak ili dobro, izvor. Gorski kotar je
verovatno bio prirodno utvrŤenje. Da li su ova mesta nazvana prema stepenicama, najbolje še
otkriti stanovnici pomenutih mesta. Ţini se da nismo imali tvrŤave dok smo bili zajedno. U
sanskritu se za tvrŤavu najţešše upotrebljava reţ pur kao Dţajpur, Singapur, meŤutim, prema
toponimima koje su prepoznati u Reţniku, prve tvrŤave u Evropi bile su još Troja i Vatin.
Troja je imala trostruko utvrŤenje, Vatin u Srbiji ţetvorostruko.
koza - kaza (kaśa) कळ m. species of rodent animal - vrsta glodara. Na svim
slovenskim jezizima koza se isto piše i izgovara, samo u beloruskom i letonskom kaza, kao i u
sanskritu, a ukrajinskom kozel.
koţa - kRtti (krtti) कृजत्त f. kRtA (krtā) कृता f. dRti (drti) दृतत m. tanu (tanu) तनु m.
skin. Ovde vidimo da je koţa imala koren glagola kriti (krzno), drati, tanjiti.
kradljivac - cora {caura} (šora) चोय m. coraka (šoraka) चोयक m. harika (harika)
शरयक m. bandIkAra (bandikāra) फन्द्दीकाय m. bandit, mUS (mūš) भऴ
ू ् m. miš - thief;
kraden - hAraka (hāraka) शायक adj. hArin (hārin) शारयन ् adj. hAra {-I} (hāra) शाय
adj. stealing;
kraĊa - apahAra (apahāra - pohara) अऩशाय m. apaharaNa (apaharana) अऩशयण n.
stealing - pohara;
kraljević - rAjaka (rāŤaka) याजक m. prince - roĊak. Ako nema potomaka, kralja
nasleŤuje najbliţi roŤak.
krasnopis - kAcanakin (kāšanakin) काचनककन ् n. manuscript - kitnjast rukopis, jer
kišanka je kAcanaka (kāšanaka);

66
 krasti - corayati/te {cur} (šorajati/te) चोयमतत/-ते verb 10 - šorisati; harati/te {hR}
(harati/te) शयतत/ते verb 1 U - harati; apaharati {apa-hR} (apaharati) अऩशयतत verb 1 - poharati;
lumpati/te {lup} (lumpati/te) रुम्ऩतत/ते verb 6 - lupati, provaljivati; upAdatte {upAdA}
(upādatte) उऩादत्ते verb - seize, steal - upadati;
kratiti - kartati {kRt} (kartati) कतहतत verb 1, 6 - cut off - odrezati. Izvršena je
metateza ar > ra ili obrnuto jer u srpskom imamo pridev kratak sa istim korenom kao i glagol,
dok u sanskritu pridev kratak ima sasvim drugi koren;
kratiti kosu - kezAn kartaya (keśān kartaja) केळान ् कतहम sent. Have a haircut. -
Ošišaj se - kosu krati.
kratka kosa - kezakartana (keśakartana) केळकतहन n. haircut - kosa krašena;
kraviti - dravati {dru} (draviti) िलतत, dravate {dru} (dravate) िलते verb - melt -
otopiti. Teško je, moţda i nemoguše, izvesti fonetski K od D, ali lingvisti kaţu da svaki glas
moţe nastati od svakog glasa, mada nama obiţnim ljudima to baš i nije shvatljivo. Ipak, reţ se
moţe zapamtiti baš po toj neobiţnosti.
kreĉ - pralepaka (pralepaka) प्ररेऩक m. lime made of calcined shells - kreţ od
peţenog granita, stavljali ga preko lȅpa. Ova sanskritska reţ nas uverava da su naši preci znali za
kreţ još u kamenom dobu, a to nije nemoguše. Ako su granit stavljali oko ognjišta, veoma brzo
su shvatili da se pretvara u kreţ i da reaguje sa vodom. Moţe se pretpostaviti da su kuše u
Lepenskom Viru bile okreţene.
krdo - kroDI (krodī) क्रोडी f. sow - krmaţa. U vreme rastanka još nismo imali
pripitomljene svinje, ali smo merkali divlje krmaţe sa prasadima, pa je u sanskritu zadrţana ta
reţ za krmaţu, a u srpskom jeziku za krmaţu sa prasadima odnosno celo krdo. I ovde je došlo do
metateze OD >DO ili obrnuto.
Kremona, Italija; Kremna, Srbija i Slovaţka; Krems na Dunavu, Austrija;
Kremieu, Francuska; Kremnica Slovaţka - kramaNa (kramana) क्रभण m.n. stepping,
transgressing, horse - gaziti, prelaziti, konj - u osnovi oznaţava prelaz, verovatno ima neke veze
sa prelaskom karavana - mesto preko koga preolaze karavani. Postoje sliţne reţi: krameNa
क्रभेण adverb - gradually - postepeno, Akramati {A-kram} आक्रभतत verb 1 - approach -
pribliţiti se, valjda vrhu. Karavani su prolazili i pre nego što su konji pripitomljeni, bilo je
bivola.
kriti, Krit, Κρήηη, Grţka - kRtti (krtti) कृजत्त f. hide - zbeg; kRtA (krtā) कृता f.
znaţi skrivati, ali znaţi i krov i krzno i ambis. Kreta je pogrešan latinski izgovor, a tako ga
prevode Germani i Romani. Izgovara se na grţkom sa dugim I i ima koren glagola koji
nalazimo u sanskritu i srpskom, a sigurno ţuva to znaţenje - zbeg, skrivalište. Kada su preci
Sanskrišana napustili Evropu oko 4500 godina p.n.e. krenuli su preko Grţke, jedan deo se tu
zadrţao i izgradio mošnu minojsku civilizaciju, drugi deo je prešao u Malu Aziju i izgradio
Likijku i Lidijsku drţavu, a odatle su kasnije otišli ka Indiji.
kriv, krivica, krivda, kriviti su neke od onih reţi koje ne nalazimo u
zapadnsoslovenskim i istoţnoslovenski, pa ţak ni u svim juţnoslovenskim jezicima i pitamo se
odakle nam. Na ostalim slovenskim jezicima ove reţi imaju koren vin. U srpskom reţniku

67
posteoje reţi i vin i vina i vinost, ali su sve manje u upotrebi, još se ţesto ţuju vinovnik, nevin
i nevinost, nevinašce. U sanskritu postoji reţ krivi कक्रषल m. leather bag, well, ali onaţava koţnu
torbu, i izvor, vrelo, što nikako ne bi mogo da se dovede u vezu sa srpkom reţju. Imamo i
sloţenu reţ krivirdatI कक्रषलदह ती f. sharp-toothed - oštro nazubljen koja bi moţda mogla da se
prevede kao krivak, ali ne kao krivda. Ali postoji reţ kriva, krivulja.
kriv - vakra लक्र adj. long, tortuous, fraudulent, cruel, zigzag, inauspicious,
circuitous, cunning, crooked in disposition, oblique, wry, ambiguous, hostile, curled, having
an apparently backward motion, evasive, malignant, twisted, curly [as hair], dishonest,
crooked, curved, bent - dug, vijugav, prevarljiv, svirep, ševrdav, zlokoban, kruţni, lukav,
iskrivljen u nelagodnosti, neiskren, krivudav, dvosmislen, neprijateljski, uvijen, oţigledno
nazadan, savijen. Ima znaţenja koja se ne odnose na fiziţki izgled, nego na negativne ljudske
osobine, i oţigledno da smo iz korena za oznaţavanje krive linije i krivine izveli reţi koje
koristimo u pravu: krivac, krivica, krivotvorenje, krivda... I ova reţ je samo dokaz da smo od
slovenskih naroda njduţe ostali u zajednici sa precima Sanskrišana.
kriva, krivulja - vakra (vakra, metateza vakra > krava ili obrenuto pošto je i na
engleskom k-r-v) लक्र m vakratA लक्रता f. curve;

Krk, ostrvo i Krka, reka u Hrvatskoj - kRka (krka) कृक m. throat, navel - grlo, pupak.
Verovatno je reka dobila naziv po tome što ima usko grlo, a ostrvo što liţi na pupak. I sada se na
ţeškom grlo kaţe krk, a odatle je izveden i glagol krkati i imenice krkanluk i krkanje u
srpskom jeziku.
krkaĉe, nositi nekoga na krkače, na leđima, koji je obešen o vratu - kRkATa
(krkāta) कृकाट n. joint of the neck - vratni zglob. Ova reţ je ostala da svedoţi da smo zaista bili
bliski i da je i krk naša reţ koju smo zamenili drugim reţima: ţdrelo, grlo, vrat, šija.
krmak - kroDa (kroda) क्रोड m. hog. Nije sigurno da su naši preci u neolitu imali
pripitomljene svinje, ali su znali za divlje. MeŤutim, kameno i drveno oruţje koje su imali, nije
bilo dovoljno za lov na divlje svinje. Uspeli su da ih pripitome tek u metalnom dobu. U osnovi
znaţi grudi, ali ima i ovo znaţenje. Od ove reţi izvedena je reţ krdo u srpskom jeziku, ali moţda
je upotrebljena i metaforiţno.
krnuti - kRNute {kRR} (krnute) कृणत ु े verb 5, kRNoti {kRR} (krnoti) कृणोतत verb 5,
kRNIte {kRR} (krnīte) verb 5 - injure, hurt, kill - ozlediti, povrediti, ubiti;
krpa - karpaTa (karpata) कऩहट m.n. rag, old or patched or ragged garments;
carpaTa (šarpata) चऩहट m. rag - krpa, stara zakrpljena odeša. Skoro je sigurno da smo od
carpa(Ta) skrašivanjem poslednjeg sloga i ubacivanjem vokala dobili šarpa>šarapa>ĉarapa, jer
noge su, pre nego što su ţene poţele da pletu ţarape, uvijane krpama.
krpara - karpara (karpara) कऩहय n. potsherd - krhkotina, prostirka izatkana od
starih oparanih krpa;
krpelj - mAMsapiMzu (māmsapimśu) भांवषऩंळु m. chigoe [tunga penetrans]. Nikakve
sliţnosti sa našom reţju, mamsa je meso, a pimsu trava, opisno: vreba na meso iz trave. Ali
imamo kRpaNa कृऩण adj. stingy - sa ţaokom, a to znaţi da krpelj, krpa i krpiti imaju isti

68
prakoren i u osnovi oznaţavaju nekakav ubod. U sanskritu su odavde izvedene i reţi za maĉ -
kRpANaka (krpānaka) कृऩाणक m. sword i kRpANaputrI (krpānaputrī) कृऩाणऩत्र ु ी f. dagger -
bodeţ, kama, u bukvalnom prevodu bilo bi ćerka maĉa jer je putrI (putrī) ऩत्र
ु ी f. daughter -
šerka.
kpljen - kRpaNa (krpana) कृऩण adj. miser, indigent - siromašan, bedan;
Krsna (Mala ~, Velika~, ~gora, ~jela, ~lokva, ~kosa) kRSNa (kršna) कृष्ट्ण adj.
black - crna, a znaţi i Krišna. Moţe se pretpostaviti da su ovi toponimi bili svetilišta posvešena
Krišni. Sada se na sanskritu po R,U,K,I pravilu izgovara kršna što je istovetno sa srpskim
pridevom kršan sa znaţenjem koji je lepog, skladnog stasa, naočit, snaţan, jednom reţju -
boţanstven. U srpskom jeziku postoji i sintagma krsna slava (videti - Vedi, starosedeoci
Evrope).
krtina - kRtAnna (krtānna) कृतान्द्न n. prepared or cooked food, digested food, eating
- pripremljena ili kuvana hrana, uzvarena hrana, jelo;
kruţni (ĉekrk) - cAkrika (šākrika) चाकक्रक adj. circular (videti Vatin);
krv - kravis (kravis) क्रषलव ् n. raw flesh - sirovo meso. Sloveni su izveli naziv za
krv, crvenu boju i kravu. Jedan od naziva za krv je rudhira रुधधय n. blood, adj. red - u sanskritu
kao imenica znaţi krv, a kao pridev crven. Nazivi za crvenu boju u germanskim jezicima su:
engl. red, nem. rot, nor. i dan. rød. Ali u germanskim jezicima krv i crven nemaju isti prakoren.
Odatle su u srpskom pogrdne reţi krvljanje i krvljati - jesti sirovo (krvavo) meso jer je
kravyAda (kravjāda) क्रव्माद m. lion, predator, havk, demon, carnivorous animal - lav,
lešinar, jastreb, vampir, mesoţder.
krvljati - carvayati {carv} (šarvajati) चलहमतत verb 10 - taste, chew on, grind with
the teeth, masticate - okusiti, ţvakati, mleti zubima, ţvakati. U srpskom jeziku ova reţ ima
pogrdan naziv kao ţderati;
krzno - ajina (aŤina) अजजन n. fur - aljina, kRtti (krtti) कृजत्त n. prevedeno kao koţa,
ali pošto u korenu ima KR, onda je to krzno. I krzno i krov i kriti imaju isti prakoren KR-, kriju
od nevremena.
kuća - kuTI (kutī) कुटी f. house;
kućica - kuTIkA (kutīkā) कुटीका f. small house;
kudelja - kauTilya (kautilja) कौद्रटल्म n. curliness of the hair - kovrdţava kosa. Ako je
kosa kauTilya, da bi se razlikovala biljna vlakna, bezvuţno T zamenjeno je zvuţnim D i
dobijeno kudelja; kuTila (kutīla) कुद्रटर adj. round, crooked, curled - kovrdţav; kuTilaka
(kutilaka) कुद्रटरक adj. kovrdţasta, kuTilatA (kutilatā) कुद्रटरता f. kovrdţavost; kuTilam
(kutilam) कुद्रटरभ ् adverb kovrdţavo, krivudavo; kuTati {kuT} (kutati) कुटतत verb - curve -
krivudati - praviti kutove, iši u cik-cak.
kuga - mArikA (mārikā) भारयका f. mAraka (māraka) भायक m. maraka (maraka)
भयक m. plague, mAri (māri) भारय f. mAra (māra) भाय m. pestilence - morica, mora, reka
Marica;
69
 kuhinja, kujna - pAkazAlA (pākaśālā) ऩाकळारा f. kitchen - sala za peţenje;
kuk - sphic (sphiš) जथपच ् f. hip - špic;
kukasti krst - svastika (svastika) थलजथतक m. mystical cross;
kukavac - kukavi (kukavi) कुकषल m. bad poet, poetaster - loš pesnik, stihoklepac;
kuknjava - kukAvya (kukāvja) कुकाव्म n. bad poem - loša pesma;
kukumavka - kukanyakA (kukanjakā) कुकन्द्मका f. bad girl - loša devojka, kukalatra
कुकरत्र n. bad wife - loša ţena, ptica ćuk (za koju se veruje da glasom sluti nesreću), fig. osoba
koja stalno kuka i na zlo sluti.
kula - kula (kula) कुर n. residence of a family, high station, noble or eminent family
or race, house, abode, gang, tribe - kula nije samo visoka graŤevina, više oznaţava zajednicu,
pleme, sa sliţnim izgovorom i stado i roj:
Kulin (ban, vladao u 12. veku. Povelja Kulina bana iz 1189. godine je značajan
spomenik pisan ćirilicom na srpskom jeziku) - kulin (kulin) कुमरन ् adj. noble - plemeniti;
kum - kumArIzvazura (kumāriśvaśura) कुभायीश्लळुय m. father-in-law of a maiden. U
engleskomreţniku je prevedeno kao svekar devojke, ali ţinise da je reţ svekar nastala od druge
reţi. Od reţi kumarisvašura od šest slogova - uzeli smo samo slog i po!
kuma - kumArI (kumāri) कुभायी f. maiden, girl - deva, devojka, devica;
kulov - kulavat (kulavat) कुरलत ् adj. belonging to a noble family - koji pripada
plemenitoj porodici. U srpskom jeziku ima potpuno suprotno znaţenje, izgleda da naši preci nisu
baš imali lepo mišljenje o vlasteli;
Kumani, mesto u Vojvodini - kumanas (kumanas) कुभनव ् adj. angry, displeased -
ljut, nezadovoljan;
kúpa (šaše) - kUpa (kūpa) कूऩ m. kUpI (kūpī) कूऩी m. cavity, hole, cave -
šupljina, duplja, rupa, pešina, jama. Kupe šaše se tako i prave, u sredini ima dovoljno mesta da
se bar jedan ţovek skloni od nevremena i hladnoše.
kupa - कूऩी f. kUpI (kūpī) - bottle, flask, small well, navel - pehar, Car uzima zlatnu
kupu vina... kUpI-kAca (kūpī-kāša) कूऩी-काच - kup, staklena ţaša;
Kupa, reka u Hrvatskoj - kupa (kupa) कुऩ m. beam or lever of a pair of scales -
prema ovom engleskom prevodu moţe se protumaţiti da reka ima nekoliko (par) malih
vodopada; kUpajala (kūpaŤala) कूऩजर - izvor voda. Ima u našoj narodnoj pesmi takva
sintagma: izvor voda izvirala;
kupica (deminutiv od kupa) - kUpikA (kūpikā) कूषऩका f. - small bottle - flašica, mala
kupa;
kupus - kapizAka (kapiśāka) कषऩळाक n. cabbage. Na nekoliko slovenskih jezika
kapusta;

70
 Kurdi - kUrdati {kUrd} (kūrdati) कूदह तत {कूद्ह}, kUrdate {kUrd} (kūrdate) कूदह ते
{कूद्ह}, verb - jump, play - skakati, igrati, skakaţi, igraţi.
kušati - kuSati {kuS} (kušati) कुऴतत verb 6 - weigh, gnaw, shine, nibble - vagati,
meriti, glodati, muţiti, gnjaviti, oţistiti, grckati, zakerati. U srpskom jeziku postoje glagoli
kusati, stariji oblik, jesti i kušati, noviji oblik, probati, jesti, ali i iskušavati nekog.
Kutina, grad u Hrvatskoj - kuTTinI (kuttinī) कुद्रिनी f. - bawd - prostitutka;
kutlaĉa (drvena) - darvi (dravi) दषलह f. ladle;
kuvan - pacatya (pašatja) ऩचत्म, pacata (pašata) ऩचत, pacana (pašana) ऩचन adj.
cooked - peĉen; pacelima (pašelima) ऩचेमरभ adj. being soon cooked - brzo kuvana (peţena)
hrana; pakva (pakva) ऩक्ल adj; pAkima (pakima) ऩाककभ adj. paktrima (paktrima) ऩजक्त्रभ adj.
cooked; vipakva (vipakva) षलऩक्ल adj. supakva (supakva) वुऩक्ल adj. well-cooked - dobro
peţen;
kuvati - pacati/te {pac} (pašati/te) ऩचतत/-ते verb 1 - cook. U srpskom jeziku
napravljena je razlika izmeŤu kuvati i peši, kuvati smo izgradili od reţi kuvama (kuvama)
कुलभ m. sun - sunce.

L
Lab, reka u Srbiji i Laba, u Ţeškoj, Elba u Nemaţkoj - laba (laba) राफ m.
particular gait - poseban hod;
labav - lola (lola) रोर adj. unsteady - nastabilan, nepouzdan, promenljiv;
Labin, Hrvatska - lAbhin (lābhin) रामबन ् adfj. finding - nalazište. Blizu Labina i
Vodnjana postoji nalazište iz neolita Vrţin. Ako je to ţak i za neolit bilo nalazište, pitanje je ţega
ili kakvo? Nalazište iz paleolita ili starije?
laĊa - salilaja (salilaĊa) वमररज adj. produced or living in water, aquatic animal,
shell. U sanskritu reţ salilaŤa oznaţava školjku, vodenu ţivotinju i "proizvod koji ţivi u vodi".
Proizvod koji ţivi u vodi je laŤa, samo smo mi skratili reţ i izbacili sali~, a ostalo je samo ~laĊa.
lagan, lak - laghu (laghu) रघु adj. light. U Rečniku su navedena i sledeša znaţenja:
of no relevance, little, irrelevant, not heavy, without importance, short, insignificant, small,
nimble, meaningless, tiny, wretched, weak, feeble, trifling, low, succinct, slight, mean,
minute, light, humble, agile, facile - beznaţajan, mali, nebitan, lak, kratak, naznatan, sitan,
jeftin, besmislen, majušan, jadan, šonjav, oronuo, plitak, saţet, jezgrovit, suštinski, blag, škrt,
minutni, svetao, skroman, hitar. Upravo ta višeznaţnost pruţa mogušnost da koren ove reţi
naŤemo u reţima lak, lagan, lagodan, lakonski. Ovo poslednje znaţenje isto kao i znaţenje
Sparta svedoţi da su se preci Sanskrišana veoma dobro poznavali sa Grcima i da je grţka kultura
samo nastavak pravedske.
lagodan - lagaDa (lagada) रगड adj. beautiful, handsome - lep, zgodan;
lagodnost - laghutva (laghutva) रघुत्ल n. feeling of ease osešaj lakoše;

71
 ladati - laDati {laD} (ladati) रडतत verb - play. U Vukovom Rjeţniku stoji: ladati,
ladam nesvrš. etn. pevati o Đurđevdanu prigodne pesme (sa pripevom »lado«).

lako - laghu (laghu) रघु indecl. easily;

lakoća - laghutA (laghutā) रघुता f. ease;
lakonski - laghUkti (laghūkti) रघजू क्त f. brief mode of expression - kratak naţin
izraţavanja;
lakrdija - laghukriyA (laghukrijā) रघुकक्रमा f. trifle - smejurija;
Lala - lala (lala) रर adj. desirous, wagging, playful, lolling, wishing, sporting -
ţudan, gega se, razigran, vragolast, opušten, ţeljan, zabavan. U Rečniku srpskog jezika nema
odgovarajuše objašnjenje: naziv od milošte za brata ili starijeg muškarca u kući. U engleskom
Rečniku - resident of Vojvodina. Lalama se nazivaju stanovnici Banata. Neverovatno je koliko se
sanskritska reţ lola poklapa sa osobinama lole u bešarcima i sanskritska reţ lala sa osobinama
Lale u vicevima. Ako ovim reţima dodamo i reţ bokter, teško je osporiti da su preci
Sanskrišana ţiveli u Banatu.
laparanje - lapana (lapana) रऩन n. speaking, talking - govorenje, priţanje;
laparati - lapati {lap} (lapati) रऩतत verb - lament, talk, lApayati {lap} (lāpajati)
राऩमतत verb caus. cause to talk;
latica - latikA (latikā) रततका f. string of pearls, small creeper - niska bisera, mala
puzavica;
latiti se - lAti {lA} (lāti) रातत verb, verb 2 Par - take, receive, give, undertake,
begin, obtain - uzeti, dobiti, zadati, preduzeti, poţeti, izdejstvovati;
Latvia (Letonija) - laTva (latva) रट्ल m. - dancing boy, horse, particular caste - ples
deţaka, konj, posebna kasta. Mada ova reţ moţe da se izgovori na više naţina što joj menja
znaţenje, ţini se da bi u ovome moglo da se naŤe poreklo imena ove baltiţke drţave.
Lašva, reka u BiH - laSva (lašva) रष्ट्ल m. dancer - igraţ. Nobelovac Ivo Andriš je
ovekoveţio Lašvu u romanu Travnička hronika. Na sanskritu je muškog roda, a na srpskom
ţenskog, pa bi više odgovarao prevod - igraţica;
laziti - lizati {liz} (liśati) मरळतत verb 6 - go, muove. Oţigledno da je došlo do
metateze samoglasnika. U srpskom jeziku sinoniman sa glagolima puziti, gmizati, a sastavni deo
72
više sloţenih nesvršenih glagola: odlaziti, dolaziti, polaziti, prelaziti, silaziti, nalaziti,
obilaziti...
leĉiti - vidhatte {vidhA) (vidhatte) षलधत्ते verb, vidadhAti {vidhA} (vidadhāti)
षलदधातत verb - treat - vidati; carati {car} (šarati) चयतत verb 1 - treat - ĉarati, vraĉati;
led - hima (hima) द्रशभ m.n. ice, cold, frost, snow - srpska zima (led, hladnoša,
mraz, sneg);
leja - lekhA (lekhā) रेखा f. scratch - ogrebotina, brazda. Zapravo, leje se tako prave,
kopanjem brazdice i nasipnjem zemlje na posejno seme. Verovatno se K izgubilo, a H prešlo u J
- leja = leha manji, uski komad obrađene zemlje; u srspkom jeziku moţe i leja i leha;
lekar - vaidya (vaidja) लैद्म m. doctor - vidar; vidareva opaţanja - vaidyaM pazyatu
(vaidjam paśjatu) लैद्मं ऩश्मतु - Consult a doctor. Posavetjte se sa lekarom.
lelujati - lelAyati {lelAya} (lelājati) रेरामतत i lelAyate {lelAya} (lelājate) रेरामते
verb - move to and fro, quiver, tremble, shake - treperiti;
lenger - lAGgala (lāngala) राङ्गर m. anchor - sidro; kao imenica srednjeg roda
plough-shaped beam or timber, kind of pole used in gathering fruit from a tree, plow - ralo,
plug, polugu za branje voša (videti sidro);
lȅp, lepak - lepa (lepa) रेऩ m. glue. Lep je mešavina gline i pleve za zidanje i
malterisanje, kasnije nazvan ţbuka;
lêp - divya (divja) द्रदव्म (divlji, prirodni); zobhana (śobhana) यभणीम - sjani (kao
zublja); ramaNIya (ramanīja) यभणीम - Romanija; darzata (darśata) दळहत, sudarzana
(sudarśana) वद ु ळहन - sadrţajni. Sam pridev lêp najverovatnije ima isti koren kao i imenica lȅp.
Mnoge reţi u sanskritu razlikuju se samo po kratkom i dugom samoglasniku. Izgleda kao
dosetka, ali mora da su naši davni preci bili oduševljeni kada su u Lepenskom Viru omalterisali
blatom prvu kušu i uzviknuli leepo! Zato pridev ima dug, a imenica kratak vokal. Za ovu tvrdnju
potvrdu nalazimo u tome što je reţ nastala po razilaţenju slovenskih naroda. Dok se pridev
krasan nalazi u vešini slovenskih jezika, pridev lep nemaju ni svi Juţni Sloveni: u mak.
убав, bug. приятен, uk. красивий rus. красивый blr. добры, polj. piękne, ładny, slovaţkom
pekný, ţeh. pěkný.
Lepenski Vir, neolitsko nalazište, Lepena, reţica koja se u Dunav uliva u
Lepenskom Viru, i reţica u Sloveniji, Lepenica, reka u Srbiji - dokaz su zajedniţkog ţivota
naših predaka i predaka Sanskrišana na ovom podruţju, i zajedniţke reţi otkrivaju zašto su tako
nazvani. To je bio njihov brend, graŤenje kuša omalterisanih blatom. To su poţeli da rade
ugledajuši se na laste. Problem je što Srbe i sve ostale Juţne Slovene zvaniţna istorija tretira
kao došljake u 7. veku, a ne kao starosedeoce od pre bar 7000 godina!
lepeći - upalepin (upalepin) उऩरेषऩन ् adj. pralepaka (pralepaka) प्ररेऩक adj.
smearing;
lepljen - lepin (lepin) रेषऩन ् adj. vilepanin (vilepanin) षलरेऩतनन ् adj. smeared or
covered with - zamazan ili prekriven; paGkAkta (pankāta) ऩङ्काक्त adj. smeared with mud -
ulepljen blatom - opanjkan (videti panjkati);

73
 lepljiv - vilepin (vilepin) षलरेषऩन ् adj. sticky, viscous;
lepinja - lepayati (lepajati) रेऩमतत verb - paste. Lepinje su verovatno prve vrste
hleba koje su naši preci napravili, a nazvane su tako što su razvuţeno testo lepili na uţarene
zidove peši, onako kako to u mnogim arapskim zemljama i danas ţine. Kod nas se zadrţao
naziv, ali se promenila tehnologija, mada ne i izgled. Sliţno somunu, samo još tanje, kao
palaţinka.
lepiti - lepayati {lip} (lepajati) रेऩमतत verb caus. smear or anoint anything with
or on, cover, cause to smear - mazati, malterisati, presvlaţiti, lepiti; Kao što u srpskom jeziku
imamo frazu zamazivati nekome oči, tako se ovaj glagol pojavljuje i u sanskritu sa
znaţenjem - cast blame on any one, cast blame on sombody - baciti krivicu na
nekoga; pralepayati {pralip} (pralepajati) प्ररेऩमतत verb caus. upalepayati {upalip}
(upalepajati) उऩरेऩमतत verb caus. biti lepljen - lipyate {lip} (lipjate) मरप्मते verb pass.
be smeared, stick, adhere, be attached to.
lepljiva pantljika - lepanapaTTikA (lepanapattikā) रेऩनऩद्रिका f. adhesive tape
lepljenje - lepana (lepana) रेऩन n. lepa (lepa) रेऩ m. Alepa (ālepa) आरेऩ m.
Alepana (ālepana) आरेऩन n. anulepana (anulepana) अनुरेऩन n. vilepana (vilepana) षलरेऩन n.
smearing, plastering, plaster, act of smearing, mortar - malterisanje, zamazivanje. Javlja se lipa
(lipa) मरऩ m. koja oznaţava pisanje, zapis, manuskrip, a treba istaši da se u poţetku pisalo na
glinenim ploţicama. Znaţi, svesno je promenjen samoglasnik da bi se razlikovalo o obiţnog
lȅpa.
lepršav - lolita (lolita) रोमरत adj. tremulous - od glagola lolati रोरतत - ljuljati,
zaluljan, zanjihan;
let - leT (let) रेट् subjunctive mood - wish etc. subject to action contrary to present
state taking place and others. Used only in the Vedas [gramm. - Sanskrit] - subjektivno
raspoloţenje - ţelje itd. podloţno djelovanju suprotno postoješem stanju i drugima. Koriste se
samo u Vedama [gram. - Sanskrit]. Let i letenje za ţoveka jeste suprotno prirodnim
mogušnostima, za ptice nije. Pošto je ţovek uspeo da savlada silu Zemljine teţe, onda smo od
ovog korena stvorili celu porodicu reţi; leteti, letenje, letaţki...
leteti - plavate {plu} (plavate) प्रलते verb; pathati {path} (pathati) ऩथतत verb - fly.
Mada za leteti u sanskritu ima preko dvadeset sinonima, prepoznajemo dva glagola. Glagol
plavate u sanskritu ima mnogo znaţenja: plivati, plutati, ali i iši, skakati, leteti. Glagol pathati
znaţi putovati, a sliţno se kaţe i ţitati, putovati kroz tekst. Ţini se da u samom poţetku naši
preci nisu razlikovali kretanje zemljom, vodom i vazduhom. Uostalom i mi danas moţemo
putovati i autom i brodom i avionom.
leto - leTyati {leTya} (letjati) रेट्मतत verb - shine - sjaj. Ovo je jedno od ţetiri
znaţenja, jedino od koga bi srpska reţ leto mogla nastati.
leţanje - laya (laja) रम m. lie down, repose, odmor, poţinak, više sliţno engleskoj
reţi. U slovenskim i ostalim germanskim jezicima je u korenu LG.

74
 lijana - AlAna (ālāna) आरान n. rope or string, rope that ties him, tie, fetter, tying,
binding - konopac ili uţe, konopac koji ga povezuje, uzica, veza, povez, vezivanje;
lik - lekhA (lekhā) रेखा f. figure, painting, handwriting, border, stripe, likeness,
edge, hem, crest, rim, horizon, stroke, line, furrow - liţnost, figura, slika, slikarstvo, rukopis,
ivica, okvir, traka, sliţnost, obod, rub, grb, znak, vidokrug, linija, brazda (videti leja);
Lika - likha (likha) मरख adj. writer, writing, scratching - pisac, pisanje, grebanje.
Upravo ovo poslednje znaţenje govori da se psimenost pojavila na Balkanu i da su prva pisma
pisana grebanjem u glini. Po tome je kasnije ime dobila i Likija u Maloj Aziji. Saţuvani su neki
likijski spomenici, ali nisu odgonetani sanskritom (videti slikati).
liker - (videti medovina)
linija - lekhA (lekhā) रेखा f. (leja); rekhA (rekhā) ये खा f. (recka, pruga); paGktikA
(panktikā) ऩङ्जक्तका f. (pantljika); mAlA (mālā) भारा f. (Gornja mala, Donja mala, Sava-mala -
venac) - line;
livada - gavAdana (gavādana) गलादन n. pasture or meadow grass, cattle-food -
stoţna hrana, pašnjak, livada, a u bukvalnom prevodu bi bilo goved(ima) dana (data).
lipa - limpAka (limpāka) मरम्ऩाक m. citron or lime tree;
litica - videti breg;
liz - lih (lih) मरह् adj. licking; liha मरश licking or being licked;
lizac - lehaka (lehka) रेशक m. one who licks or tastes;
lizanje - lehana (lehna) रेशन n. act of licking;
lizati - Alihati {Alih} (ālihati) आमरशतत verb, saMlihati {saMlih} (samlihati)
वंमरशतत verb - lick, lehayati {lih} (lehajati) रेशमतत verb caus. cause to lick;
lokal, lokacija - loka (loka) रोक m. place, district, room. Ovu reţ nismo preuzeli iz
latinskog jezika.
lokalni autobus - lokayAna (lokajāna) रोकमान n. bus; stanica lokalnog autobusa -
lokayAnanisthAnaka रोकमानतनथथानक n. bus stand.
lokot - loka (lokot) रोक m. country, free or open space, place, district, sight - drţava,
slobodan ili otvoren prostor, mesto, oblast, pogled. Dodatkom -t na kraju dobili smo zatvoren
prostor.
lola - lola (lola) रोर m. unsteady, moving, inconstant, restless, longing, eagerly
desirous of or longing for, lustful, agitated, changeable, eager, moving hither and thither,
swinging - nepouzdan, pokretan, nepostojan, nemiran, ţeţnjiv, nestrpljiv, uzrujan, poţudan,
poţeljan, u pokretu tu i tamo, raskalašan; lola - čovek koji rado provodi vreme u kafani i
besposličenju, koji voli noćni ţivot, bekrija, skitnica, mangup, ţenskar(oš) - Rečnik
srpskohrvatskog jezika. Teško je zamisliti bešarac u kome se ne pominje lola: Ej, lolo moja,
moja si i nisi, / ej, oţeni se da vidim čiji si!
lopov - lopa (lopa) रोऩ m. robbing. Lopov i lupati imaju isti koren.

75
 lopta - lupta (lupta) रुप्त adj. elliptical - eliptiţan. Lupta u sanskritu ima mnogo
negativnih znaţenja, a ovo znaţenje je izuzetak i izgleda da smo baš taj izuzetak izabrali da
oznaţimo geometrijsko telo.
lopuţati - lopayati (lopajati) {lup} रोऩमतत verb caus. break, efface, infringe, cause to
disappear - razbiti, ukloniti, povrediti, prouzrokovati nestajanje;
loš prijatelj - kumitra (kumitra) कुमभत्र n. bad friend. Mitraizam je vera kaja je bila
dominantana u rimskoj drţavi pre hriššanstva i svetilišta su se nalazila i u Srbiji, najverovatnije
po njima su nazvani Sremska i Kosovska Mitrovica. Mitra je prijatelj,a prefiks ku- loš.
loš put, loša doktrina - kuvartman (kuvartman) कुलत्भहन ् n. bad road, bad doctrine.
Imenice koje ispred imaju pridev loš, u sanskritu imaju prefiks ku-;
loš trgovac - kuvaNij (kuvanjiŤ) कुलणणज ् m. bad merchant;
loš ţivot - kuvRtti (kuvrtti) कुलजृ त्त f. bad living;
loša odeća - kucela (kušela) कुचेर adj. badly clothed [dressed in dirty or tattered
garments] kucaila (kušaila) कुचैर adj. badly clothed - kecelja.
loša sudbina - kuvedhas (kuvedhas) कुलेधव ् m. bad fate;
loša ţena - kuvadhU (kuvadhū) कुलधू f. bad wife. Udata ţena je UDhA, ako
dodamo ispred prefiks kuUDhA, došlo bi do saţimanja pa je ovde došlo do razjednaţavanja
U>va.
loše upletena kosa - kuveNI (kuvenī) कुलेणी f. badly braided tress of hair - loš
venac;
lopuţica - lopAzikA (opāśikā) रोऩामळका f. female jackal or fox - ţenka šakala ili
ilsica;
lud - loDita (lodita) रोडडत adj. troubled, agitated - uzrujan, uznemiren, problematiţan;
ludeti - loDati {loT} (lodati) रोडतत verb - be mad or foolish, move, agitate, stir,
churn; lauDati {lauD} (laudati) रौडतत verb - be mad or foolish;
ludovati - loDayati {luD} (lodajati) रोडमतत verb caus. disturb - poremetiti;
luĊenje - loDana (lodana) रोडन n. act of agitating or disturbing - akt uznemiravanja i
potresanja;
lunjati - lunAti {lU} (lunāti) रुनातत verb - cut off, divide, destroy, pluck, reap,
cut, gather, sever - odrezati, odvojiti, slomiti, otkinuti, ţeti, kositi, skupiti, prekinuti. Naši preci
su lunjali po poljima traţeši klasje koje su rukama kidali i sakupljali u pletene korpe pre nego što
su poţeli da gaje pšenicu. U sanskritu je taj glagol za ţeti zadrţan do danas, a u srpskom je dobio
pogrdno znaţenje - iši bez cilja.
lumpovati, lupati - lumpati {lup} (lumpati) रम् ु ऩतत verb 6 - waste, break - arţiti,
lomiti, kršiti;
lupanje - lopana (lopana) रोऩन f. act of omitting or violating;
lupnut - lup (lup) रुऩ ् adj. fallen out, dropped - ispao;
76
 lutati - loTate {luT} (lotate) रोटते, loThate {luTh} (lothate) रोठते i luThati {luTh}
(luthati) रुठतत {रुठ्}verb - move, go - iši, seliti se;
lutalica - pathika (pathika) ऩधथक m. wanderer - putnik;
lutka - lUtikA (lūtikā) रूततका f. spider - pauk. U srpskom jeziku lutka oznaţava u
zoološkom smislu poslednji stupanj u razvoju nekih insekata, kukaca, učahurena larva, ličinka..
To je ţaura od namotane duge niti, kao i kod svilene bube. Lutka je prvobitno to i znaţila, svaku
namotanu nit u izduţenom eliptiţnom obliku. Tek kasnije su ţene svojim kšerima na tako
namotanu lutku dodavale manje koje su predstavljale noge i ruke, glavu, ali je zadrţan prvobitni
naziv - lutka. A sada najpre pomislimo na igraţku.
ljubav prema - preman (preman) प्रेभन ् m.n. love towards, favour - lubav prema,
naklonost;
ljubavnik - lubdha (lubdha) रुब्ध n. libertine, lustful man, hunter - sladostrasnik,
pohotan ţovek, lovac; pralobhaka (pralobhaka) प्ररोबक m. seducer - preljubnik;
ljubiti - lubhati {lubh} (lubhati) रुबतत verb, lobhayate {lubh} (lobhajate) रोबमते
verb caus. lobhayati {lubh} (lobhajati) रोबमतत verb caus. lubhyati {lubh} (lobhjati) रुभ्मतत
verb i verb 4, lubhayati {lubh} (lubhajati) रुबमतत verb caus. abhilobhayati {abhilubh}
(abhilobhajati) अमबरोबमतत verb caus. pralubhyate {pralubh} (praluhajate) प्ररुभ्मते verb,
pralubhyati {pralubh} (pralubhajati) प्ररुभ्मतत verb, pralobhayati {pralubh} (pralobhajati)
प्ररोबमतत verb caus. parilobhate {parilubh} (parilobhate) ऩरयरोबते verb, pratilobhayati
{pratilubh} (pratilobhajati) प्रततरोबमतत verb caus. saMlobhayati {saMlubh} (samlobhajati)
verb caus. samlubhayati {sam-lubh} (samlubhajati) वम्रुबमतत verb caus. upalobhayati
{upalubh} (upalobhajati) उऩरोबमतत verb caus. vilobhayati {vilubh} (vilobhajati) षलरोबमतत
verb caus. vilubhayati {vi-lubh} (vilubhajati9 षलरब
ु मतत verb caus. vipralobhayate {vipralubh}
(vipralubhajati) षलप्ररोबमते verb - desire greatly, long for, become disordered, go astray, desire
greatly or eagerly, entice, be perplexed or disturbed, allure, be interested in, covet - mnogo
ţeleti, ţudeti, postati poremešen, zalutati, zastraniti, privlaţiti, biti zbunjen ili uznemiren,
mamiti, biti zainteresovan;
Ljubljana - lobhana रोबन n. allurement, gold, temptation, enticement -
mamljenje, blago, iskušenje; adj. enticing, alluring, attracting - primamljiv, privlaţan,
atraktivan.
ljuljanje pred spavanje - avasvApanI (avasvāpanī) अलथलाऩनी f. avasvApanikA
(avasvāpanikā) अलथलाऩतनका f. svApin (svāpin) थलाषऩन ् adj. lulling to sleep;
ljuljati - lolati {lul} (lolati) , रोरतत - dangle, move to and fro - klatiti, pomerati
se, prevrnuti; lolayati {lul} (lolajati) रोरमतत verb caus. shake, set in motion, disturb,
confound, agitate - poljuljati, protresti, uzdrmati, pokrenuti, zbuniti, promuškati; lAlayati (lal}

77
(lālajati) रारमतत verb caus. saMlAlayati (samlālajati) वंरारमतत verb caus. upalAlayati {upa-
lal} (upalālajati) verb caus. komalatayA Acarati (komalatajā āšarati) कोभरतमा आचयतत verb 1
- cuddle - maziti;
ljuljan - lulita (lulita) रमु रत adj. swinging to and fro;
ljubaznost - lAvaNya (lāvanja) रालण्म n. loveliness;

M
macola - mAcala (māšala) भाचर m. robber - razbojnik. U srpskom jeziku macola je
ogroman ţekiš za razbianje kamena;
maĉ, maĉevati - macate {mac} (mašate) भचते verb - pound - udarati - iz korena je
izvedana imenica maţ, a iz glagola glagol maţevati.
mag, maĊioniĉar, ĉarobnjak - mAyin (mājin) भातमन ् m. mAyAvin (mājāvin)
भामाषलन ् m. abhicArin (abhišārin) अमबचारयन ् m. yogin (jogin) मोधगन ् m. yogavid (jogavid)
मोगषलद् m. magician; abhicAraka (abhišāraka) अमबचायक adj. a magician;
magija, maĊija - abhicAra (abhišāra) अमबचाय m. AbhicArika (ābhišārika)
आमबचारयक n. spell - urok, bajalica, ţarolija, vradţbina
magijski - mAyika (mājika) भातमक adj. mAyin (mājin) भातमन ् adj.m.n. AbhicArika
(ābhišārika) आमबचारयक adj. magic, illusory, magician, conjurer;
maja - mAyA (mājā) भामा f. illusion - iluzija, magija. Maja je teţnost koja se dodaje
u mleko za spravljanje sira. Sigurno su i to smatrali magijom.
majati se - mayati {mI} (majati) भमतत verb 10 mayate {may} (majate) भमते - go,
muove, understand; zadrţavati se (s kim, oko čega), gubiti vreme. 2. poslovati, bavi-ti se (oko
čega).
majĉina sestra - mAtRSvesA (mātršvesā) भातष्ट्ृ लेवा f. mother's sister;
majĉin dar - mAtRdatta (mātrdatta) मातद
ृ त्त m. mother given;
majĉinski, materinski - mAtRvat (mātrvat) भातल
ृ त ् adverb - motherly;
majstor - metR (metr) भेत ृ m. builder, master - neimar, graditelj. Iz ovog korena
izvuţena je jedinica za duţinu - metar.
mak - Sasa (šasa) ऴव - poppy - izgleda da su naši preci svaku osušenu stabljiku zvali
šaša. Ipak, mak je donet kasnije, i, po svemu sudeši, doneli su ga Makedonci. Kako bi
Dalmatinci danas rekli: Mak je donija - Makedonija. Liţi na dosetku, ali do toga zakljuţka
došao je i istoriţar Radovan Damjanoviš, i potpuno je u pravu jer drugi deo reţi -onija na
sanskritu glasi AnIya आनीम ppp. having brought - koji su doneli. Kao što i naziv Pelagonija
moţe da se tumaţi - oni koji su doneli repu. Mak je mak na svim slovenskim jezicima, jedino
makedonci kaţu afion - opijum, i verovatno su ga doneli negde iz Avganistana koji je po maku i
dobio ime: afion - Afganistan - stanište maka, opijuma.

78
 mal (imanje) - mali (mali) भमर f. having, holding, possession - imanje, posed,
imetak;
mala - mAlA (mālā) भारा f. mAla (māla) भार n. wreath - venac. Nalazimo u našim
naseljima Donja mala, Gornja mala, Sava mala, to je kao da kaţemo Gornji venac i Donji venac,
kao što u Beogradu imamo Zeleni venac, Obilišev venac. U Rečniku piše da je mala turcizam
izveden od mahala, a, ustvari, prasanskritska i prasrpska reţ.
Malaga, Španija - malaga (malaga) भरग m. washerman, fuller - peraţ, široka,
obilna, moţda u znaţenju široka obala koju zapljuskuje more;
makaze - kartarI (kartarī) कतहयी f. kartari (kartari) कतहरय f. kartanI (kartanī) कतहनी
f. kartarikA (kartarikā) कतहरयका f. kRpANI (krpānī) कृऩाणी f. scissors. Reţ smo uzeli iz
arapskog, verovatno preko Turaka. Ne moţemo biti sigurni da su makaze postojale dok smo
ţiveli u zajednici, ali videli smo da se kratiti kaţe kartati, izvršena metateza ar>ra, pa je
logiţno da alat za krašenje ima isti koren, ili bar da ima isti koren sa reţju krpa. Makazice bi
bile kartarikA.
mali (manjak) - manAk (manāk) भनाक् ind. little; alpa (alpa) अल्ऩ adj. small; tanu
(tanu) तनु adj. tanuka (tanuka) तनुक adj. small, thin - tanak, mršav; truTi (truti) त्रद्रु ट m.
small part, atom, particle ?? - trun, ţestica, atom; laghu (laghu) रघु adj. little, tiny - laka, lagan,
sišušan, sitan; stoka (stoka) थतोक adj. little, small, short. Moţda su naši preci reţ stoka najpre
koristili da oznaţe male ţivotinje.
Malajsko poluostrvo (Indokina) - malaya (malaja) भरम m. garden, celestial grove
- vrt, nebeski šumarak.
malenkost - laghutA (laghutā) रघत ु ा f. lAghava (lāghava) राघल n. littleness -
laganost, lakoša;
malo razmislite - laghu manyate {man} (laghu manjate) रघु भन्द्मते verb - think little
of something - lako mnite;
malter - videti lȅp;
malterisati - videti lepiti;
mamac - mAmaka (māmaka) भाभक adj. greedy - pohlepan, gladan, poţudan.
Sigurno je da je reţ izvedena od glagola mamiti.
mamiti - mAmAti {me} (māmāti) भाभातत verb caus. imitative of the sound of a
bleating goat - imitirati zvuk meketanja koze. I danas se u lovu za mamljenje koriste iste
metode.
mamuran - svapana (svapana) थलऩन‚ svapnAlu (svapnālu) थलप्नारु, - pospan i
tandrila (tandrila) तजन्द्िर adj. drowsy. Videti spavati i tandarija. U reţi spavati i pospan
izvršena je meteteza, a u frazi pustiti nešto da ode u tndariju, da propadne, mogli su samo da
dozvole oni koji su bili lenji, pospani, mamurni, pa je i ovaj pridev koriššen. U srpskom jeziku je
zaboravljen, a verovatno bi bio tandarljiv.

79
 mamurluk - svapna (svapana) थलप्न m. tandrA (tandrā) तन्द्िा f. drowsiness -
uspavanost. (Videti tandara-mandara).
mana - manA (manā) भना f. envy, eagerness, jealousy - zavist, ţudnja, ljubomora.
Sigurno je da su ovo mane, a danas se pod manom podrazumeva bilo kakav psihiţki ili fiziţki
nedostatak, meŤutim, u sanskritu ova reţ, i ne samo ova, ima i suprotna znaţenja: privrţenost,
predanost, revnost i teško je objasniti tu suprotnost bez konkretnog primera. Dakle, mana, manija
i mnjenje imaju isti koren - sve potiţe iz glave.
Manasija - manasija (manasiŤa) भनमवज m. moon, love or the god of love, heart-
born - Mesec, ljubav ili bog ljubavi, srce roŤeno; Nalazi se u još dve sloţene reţi, u jednoj
oznaţava mesec, a u drugoj manasijataru (manasiŤataru) भनमवजतरु m.
love conceived as a tree - ljubav zamišljena kao drvo. Postoji kraša reţ sa ovim korenom
mAnasI (mānasī) भानवी f. mental or spiritual devotion - mentalna ili duhovna predanost.
mani - maNi (mani) भणण m. precious stone, bead, jewel, ornament, amulet, crystal,
gem, pearl - dragi kamen, perle, nakit, ornament, amulet, kristal, dragulj, biser. U srpskom jeziku
ova reţ se smatra ţargonizmom za oznaţavanje novca, ali u oba jezika predstavlja vrednost.
manija - manastApa (manastāpa) भनथताऩ m. trepidation, mental pain, mental
distress, anxiety - strah, duševni bol, mentalna potresenost, anksioznost;
manijak - manyu (manja) भन्द्मु m. passion, mind, rage, mood, fury, high spirit,
spirit, anger, zeal - strast, um, jarost, šud, bes, visoki duh, duh, ţar;
manisan - mAnahan (mānahan) भानशन ् adj. destroying pride - uništen ponos, kuŤen,
klevetan;
manisanje - mAnahAni (mānahāni) भानशातन m.f. defamation, loss of honour -
klevetanje, obešţaššivanje;
Margum (lat. Margum grč. Μάργος) je bio rimski grad na desnoj obali Velike
Morave, u blizini njenog ušća u Dunav, kod Dubravice. Na latinskom najbliţe znaţenje je
margo, marginis - okrajak. Na sanskritu mArga (mārga) भागह m. path, track, road, passage,
course, route, pathway, way - putanja, staza, put, prolaz, pravac, ruta. U akuzativu glasi
mArgaM भागं, taM mArgaM darzaya तं भागं दळहम - Show him the way! - Pokaţi mi put!
Dakle, sliţan oblik reţi postoji i u sanskritu, a najverovatnije je da su Rimljani -aM u -um
prebacili, jer imamo na latinskom mnoge reţi na -um, kao gymnasium, consilium, quorum.
Maribor - mAribhUr (māribhūr) भारयबयू ् - verovatno satavljeno od dve reţi: mAri
(māri) भारय f. pestilence i bhUr (bhūr) बूय ् - hell, znaţi pomor i pakao. Moţe se pretpostaviti da
je u davnoj prošlosti, u neolitu ili još paleolitu, došlo da neke opake epidemije (kuge, kolere,
boginja) u kojoj je stradalo mnogo ljudi.
Marica - mArikA (mārikā) भारयका f. pestilence, plague - pomor, kuga. Marica je
reka u Bugarskoj poznata po Mariţkoj bici 1371.
u kojoj su poginuli kralj Vukašin i despot Uglješa Mrnjavţeviši. Mnoge reke su bile
posvešene boginji Mori.

80
 Marmaris, Turska, Marmari, Μαρμάρι Evija, Grţka - marmara (marmara) भभहय
m. murmur, rustling sound, kind of garment, particular vein in the external ear - ţamor, šuplji
zvuk, vrsta odeše, posebna vena u spoljašnjem uhu; adj. rustling, murmuring - šuštav,
mrmljajuši, šumeši, ţagoreši, romoreši;
mašta - manas (manas) भनव ् n. imagination;
maštovit - manasvin (manasvin) भनजथलन ् adj. bright-minded, high-minded - britkog i
visokog uma;
mater - mAtR (mātr) भात ृ f. mother;
materija - mAtrA (mātrā) भात्रा f. matter, substance, materials, material world -
materija, stvar, supstanca, materijal, od ţega je sazdan svet;
materinstvo - mAtRtva (mātrtva) भातत्ृ ल n. motherhood;
maternji jezik - mAtRbhASA (mātrbhāšā) भातब
ृ ाऴा f. mother tongue;
matrica - mAtrikA (mātrikā) भात्रत्रका f. model, paragon - uzor, model;
maziti - lAlayati {lal} (lālajati) रारमतत verb caus. saMlAlayati (samlālajati)
वंरारमतत verb caus. upalAlayati {upa-lal} (upalālajati) उऩरारमतत verb caus. cuddle, foster,
fondle, desire, caress, wave. Po obliku odgovara srpskom glagolu lelujati i to se nalazi u jednom
znaţenju, ali postoji u srpskom i glagol lalati, spavati koji je moţda bliţi po znaţenju, maziti,
gajiti, ljubiti, milovati, grliti, ţeznuti.
mazivo - lepa (lepa) रेऩ m. any grease or dirt sticking to vessels - lȅp, bilo kakva
mast ili prljavština koja se drţi u posudi; sneha (sneha -sneg) थनेश m. grease (videti sneg i
goveŤi loj);
med - madA (madā) भदा f. honey;
meden - madhu (madhu) भधु n. honey, pleasant, sweet, agreeable - sladak, prijatan;
madhura (madhura) भधयु adj. madhumaya (madhumaja) भधभ
ु म adj. honeyed;
meditacija - yoga (joga) मोग m. meditation - razmišljanje;
medolizac - madhulih (madhulih) भधमु रह् adj. one who has licked the honey of;
medovina - madirA (madirā) भद्रदया f. nectar, wagtail, wine - nektar, pastirica, vino;
madhula (madhula) भधर
ु n. - spirituous liquor, intoxicating drink - opojna medovina; slatko-
gorka medovina - madhUla (madhūla) भधर
ू adj. madhUlI (madhūlī) भधर
ू ी f. madhUlaka
(madhūlaka) भधर
ू क m. sweet and bitter; boţanska medovina - devamadhu (devamadhu) दे लभधु
n. divine honey; velika crna pţela - madhupa (madhupa) भधऩ
ु m. large black bee; medovina
od lokvanja - mAdhavaka (mādhavaka) भाधलक m. avaka अलक m. grassy plant growing
in marshy land; medovina od puzavica - madhuvallI (madhuvallī) भधल
ु ल्री f. vallI लल्री f.
creeper; medovina od šećerne trske - madhuyaSTi (madhujašti) भधम
ु जष्ट्ट f. madhuyaSTikA

81
(madhujaštikā) भधम
ु जष्ट्टका f. yaSTimadhukA (jaštimadhukā) मजष्ट्टभधक
ु ा f. yaSTi (jašti) मजष्ट्ट
n. sugar-cane; zaĉinjena medovina - rasa (rasa) यव m. flavour; moć - magha (magha) भघ n.
power; madya (madja) भद्म n. wine - vino; draţesna medovina - madhura (madhura) मधरु
m. charming; madhukA (madhukā) भधक
ु ा f. madhuka (madhuka) भधक
ु m. madhUka
(madhūka) भधक ू n. honey-coloured, sweet, sweet-voiced, mellifluous, melodious, black Panic,
old honey - obojena, slatka, milozvuţna, melodija, crni Pan, stari med; voskovaţa -
madhusrava (madhusrava) भधस्र ु ल m. waxflower [Hoya viridiflora - Bot.] ljuta - madhuralatA
(madhuralatā) भधयु रता f. reLate - be angry; besmrtna - amRtA (amrtā) अभत
ृ ा f. goddess -
boginja; surA (surā) वुया f. snake - zmija; sveti bosiljak - haripriya (hariprija) शरयषप्रम m.
sacred basil; dragana - priyA षप्रमा f. darling; halipriyA शमरषप्रमा f. Kadama tree ili flame lily
plant [Gloriosa Superba - Bot.] - plamena biljka, kao kod nas kajsijevaţa, šljivovica; kuvana -
surAvAri (surāvāri) वुयालारय m.
meĊa - lekhA (lekhā) रेखा f. border, leja;
meĊu - madhye (madhje) भध्मे ind. between, amongst; madhya भध्म m. adj. centre,
central, middle. Ţesto je prvi deo sloţenice.
(meĊu)rastojanje - madhyastAna (madhjuastāna) भध्मथतान n. distance;
meĊuvreme - madhyakAla (madhjakāla) भध्मकार m. interval (videti kalendar);
mentalni - mAnasa (mānasa) भानव adj. mental, spiritual;
mentor - manotR (manotr) भनोत ृ m. manager, discoverer, disposer, inventor -
menadţer, pronalazaţ, raţunopolagaţ;
menjati, manjiti - mInAti {mI} (mānāti) भीनातत verb - change, alter, transgress,
diminish, violate, destroy, frustrate, lose one's way, change, go astray - menjati, ublaţiti,
smanjiti, preinaţiti, prekršiti, umanjiti, narušiti, uništiti, frustirti, zalutati, zaplašiti;
mesar - mAMsika (māmsika) भांमवक m. butcher or a seller of meat; sUnika (sūnika)
वतू नक m. saunika (saunika) वौतनक m. sauna (sauna) वौन m. butcher. Ţini se da je od reţi
sUnika izvedena reţ šunka, a od reţi saunaika - sauna pošto se prilikom klanja koristi vrela
voda za šurenje.
Mesec i mesec dana - mAsa (māsa) मास m. moon, month, month or the 12th part
of the Hindu year. Svi narodi, koji su u prošlosti koristili lunarni kalendar, imaju isti naziv za
nebesko telo i vremenski period, a godina je imala 13 meseci po 28 dana, i jedan nulti dan.
Jedan mesec je trajao koliko traju ţetiri meseţeve mene.
Mesec - sRpa (srpa) वऩ ृ m. moon - verovatno prva ili poslednja ţetvrt. Srp za
ţnjevenje je dobio naziv po sanskritskom nazivu za Mesec zbog istog oblika. Mesec na
sanskritu ima preko 80 sinonima, odabrali smo desetak: kiraNa (kirana) ककयण m. sun-
or moonbeam, sunţev ili meseţev zrak - Korana; snehan (snehan) थनेशन ् m. sneţan;

82
himabhAnu (himabhānu) द्रशभबानु m. ledeni princ; himarazmi (himaraśmi) द्रशभयजश्भ m. ledena
uzda, vrpca; himadyuti (himadjuti) द्रशभद्मुतत m. ledeni odsjaj; zvetadyuti (śvetadjuti)
श्लेतद्मुतत m. beli (cvetni) odsjaj; zvetavAhana (śvetavāhana) श्लेतलाशन - bele koţije;
zubhrabhAnu (śubharabhānu) ळुभ्रबानु m. najblistaviji princ; jalamitra (jalamitra) जरमभत्र m.
prijatelj vode (zbog plime); manasija (mansiŤa) भनमवज m. Manasija - love or the god of love
Mesec, ljubav ili bog ljubavi;
meseĉina - cAru (šāru) चारु n. moonlight - ţar, to je samo jedan od sinonima koji
razumemo;
mesiti - mardayati (mardajati) भदह मतत verb - mrdati; vellayati {vell} (vellajati)
लेल्रमतत verb caus. knead - valjati;
meso - mAMsa (māmsa) भांव n. mAs (mās) भाव ् n. meat;
mesojed - mAMsAd (māmsād) भांवाद् adj. mAMsabhakSa भांवबष adj. flesh-eating;
mešati (mesiti) - meSati {miS} (mešati) भेऴतत verb - vet, moisten, sprinkle. Teško je
povezati glagol mešati sa znaţenjima, nakvasiti, ovlaţiti, poprskati kako je to prevedeno u
engleskom Rečniku. MeŤutim, ako se uzme u obzir da su ljudi u Lepenskom Viru morali satima
da gaze, mešaju, pomešanu glinu, plevu i vodu da bi dobili dobar lȅp, onda ovaj prevod ima
smisla. Od istog korena nastao je i glagol mesiti.
mešina - meSa (meša) भेऴ m. sheep, ram. Jedan od naziva za ovna i ovcu bio je meša,
kada se izvadi meso, ostaje mešina!
Mikena, Grţka - mukhena भुखेन prep. through [strength] - putem, posredstvom
(snage);
milovanje - lAlaka (lālaka) रारक adj. fondling - ljuljanje, ljuljan;
minĊuša - maJjara (manŤara) भञ्जय n. pearl - biser, perla, ukras. Postoji u sanskritu
sliţnija reţ - maJjUSA (manjŤūšā) भञ्जूऴा f. ali sa znaţenjem basket, casket, box - korpa,
kovţeg, kutija. Moguše je da se odnosi na male kovţeţiše, korpice, kutijice u kojima se i danas
ţuvaju dragocenosti i nakit, jer obe reţi poţinju istim korenom maJj-. Pošto nam se slaţu nazivi
odeše, pa i nazivi za nakit niska i grivna, verovatno smo mi ovde zamenili znaţenja, jer je kod
nas reţ usamljena, a u sanskritu postoji cele porodica reţi. Jedan od naziva za cvet je maJjarI
(manŤarī) भञ्जयी f. flower, a maJjarayati {maJjaraya} (manjŤarajati) भञ्जयमतत verb
adorn with clusters of blossoms - ukrašen cevetovima, pa se moţe zakljuţiti da su ţene
zakaţinjale cvet za uvo, stavljale venţišena glavu, kao što to još uvek, bar u
kulturnoumetniţkim društvima, i danas rade devojke pred nastupe na koncertima.
minuti - mInAti {mI} (mīnāti) भीनातत erb - lessen, alter, transgress, diminish,
violate, destroy, frustrate, lose one's way, change, go astray - smanjiti, izmeniti, prelaziti,
umnjiti, frustrirati, kršiti, izgubiti svoj put, zalutati;
mir - zAmya (śāmja) ळाम्म n. peace. U srpskom jeziku sinonim za drţavu je zemlja,
a zemlja je višeznaţna reţ, oznaţava imanje, tlo, drţavu. Znaţi, u neolitu naši preci su ţiveli u
miru ako su imali imanje koje su mogli da obraŤuju i hrane se. Zemlja je u lovaţkoj, sakupljţkoj
83
i stoţarskoj epohi bila svaţija, ali neolitskom revolucijom (bollje evolucijom jer je trajalo više
vekova), poţetkom obrade zemlje, poţinje prisvajanje imovine. Tu se veš stvara kasta,
siromašni, i hasta (gazda, bogati). Ni naziv nisu imali isti. Arijevci su reţ izgovarali sa
bezvuţnim suglasnicima, a pripadnici niţe kaste koristili su zvuţne suglasnike!
misaon - mAnin (mānin) भातनन ् adj. thinking;
miš - mUSa (mūša) भूऴ f. mouse, rat;
mišić - mUSaka (mūšaka) भूऴक m. mouse, rat;
miška - muSka (muška) भुष्ट्क m. miška (ruka), kasnije nastao mišiš, i prepone,
mošnice.
Mlava - mlAyati {mlai} (mlājati) म्रामतत verb i verb 1 Par - vanish, wither -
nestajati, usahnuti. Opet treba napomenuti da je zamena J,V i H u srpskom jeziku višestruko
potvrŤena.
mleti - zRNAti {zRR} (śrnāti) ळण ृ ातत verb crush. U Rečniku postoji reţ ţrnati ili
ţrvnjati. Ova reţ je tesnoj vezi sa imenicom zrno i nazivom za Avalu - Ţrnov, jer se sa
poţetkom rudarstva ispod Avale vadila ruda i mlela radi izdvajanja metala. To znaţi da je i naziv
star koliko i rudarstvo pod Avalom. U sanskritu nalazimo i glagol mlevate {mlev} (mlevate)
म्रेलते verb - worship, serve - bogosluţiti i sluţiti, a moguše je da smo od njega izveli glagol
mleti, jer nalazimo i glagol sevayati sa znaţenjem šiti, šivati, i sluţiti. Sve je zavisilo kojim se
poslom konkretno sluge bave, ali ako su radili kod vlastele ili za hram - podrazumevalo se da su
sluţili.
mleven - zIrNa (śīrna) ळीणह adj. crushed, shrivelled, fallen out, broken away,
injured, small, shrunk, decayed, shivered, burst or overflowed, thin, rotten, faded -
zdrobljen, smeţuran, ispao, slomljen, povreŤen, sitan, raspadnut, rasprsnut, tanak, osušen, uveo.
U srpskom jeziku imamo pridev zrnast, ali nema to znaţenje. U suštini oznaţavao je izgled zrna
za mlevenje, ono je moralo da samo ispada iz klasa, da bude smeţurano, suvo. (videti ţetva)
mniti (misliti) - manyate {man} (manjate) भन्द्मते verb 4, 8, manute {man} (manute)
भनुते verb 4, 8 - understand, think;
mnjenje - manana (manana) भनन n. thinking, meditation, reflection; visoko
mnjenje - mAnana (mānana) भानन n. honouring, respecting, serving as a token of respect,
showing respect - poštovanje, respektovanje, sluţenje kao znak poštovanja, pokazivanje
poštovanja; mana (mana) भन n. idea, opinion, thought, view, belief - ideja, mišljenje, misao,
pogled, verovanje;
mobar - svayamsevaka (svajamsevaka) थलमम्वेलक m. svayamsevikA
(svajamsevikā) थलमम्वेषलका f. volunteer. Imali su je u muškom i ţenskom rodu. Reţ je sloţena
iz svayam - svojim liţnim uţeššem i sevaka koja znaţi i šivaţ i sluga, i nastala je još u neolitu
kada se sve zajedniţki i radilo. U reţnicima slovenskih jezika nalazimo kako se kaţe mobilni i
mobilisati, ali ne nalazimo reţi moba i mobar mada je od njih izveden i glagol mobilisati. U
srpskom Rečniku nalazimo da je moba srpska reţ, a mobilizacija iz latinskog jezika iako imaju
isti koren i pripadaju istoj porodici reţi!?

84
 model - Adarza (ādraśa) आदळह m. model - odraz;
moj - me (me) भे - my;
moĉvaran - kaccha (kaššha) कच्छ adj. swampy, marshy, bogy - kaţka;
moler - mAlika भामरक m. painter, dyer, gardener, garland-maker - slikar, farbar,
baštovan, proizvoŤaţ venţiša. Pošto je svako molerisanje povezano sa neredom, nije ţudo što
reţ mala भर n. znaţi dirtiness, filth, dirt, impurity, secretion - prljavština, neţistoša.
Molja, mesto u Sloveniji - maulya (maulja) भौल्म n. price, being at the root - cena,
biti u korenu;
Mora - mAra (māra) भाय m. adj. killing, slaughter, hidrance - klanje i ubijanje. U
slovenskoj mitologiji Mora je predstavljena u vidu lepe devojke koja ima zlu narav, ona je bila
boginja ljubavi. Kod Nemaca je Laba postala Elba, a kod Rimljana Mora - Amor. Mori, koja je
po nastanku starija, posvešene su mnoge reke: Morave, Moravice, Moraţa, Mura, Moriš,
Moraviţa, Marica. Amor nema nijednu.
Morava - maurava (maurava) भौयल adj. relating to the demon muru - posvešeno
demonu Muri (srpskoj Mori);
more - mIra (mīra) भीय m. sea;
moriti - mArayati {mR} (mārajati) भायमतत verb caus. kill;
moruna - mAraNa (mārana) भायण n. slayer - ubica, moţe se prepoznati naziv ribe
morune koja je mogla da se lovi do Novog Sada pre izgradnje brane na Đerdapu, a moţe da teţi i
do 2 tone.
mošnice - muSka (muška) भष्ट्ु क m. scrotum;
motka - maTaka (mataka) भटक n. corpse, dead body, destroyer - leš, mrtvo telo,
razaraţ. Za naše davne pretke motka je bila mošno sredstvo za odbranu i napad. Iako se ovde ne
pominje, moţe se sasvim slobodno napisati uzrok smrti: ubistvo izvršeno tupim predmetom.
moĉati, mokriti - mehati {mih} (mehati) भेशतत verb 1 - pee, urinate;
moć - magha (magha) भघ m. power. Osnovna znaţenja su: moš, snaga, nagrada,
bogatstvo, mag, maŤioniţar, sveštenik boga sunca, ţitarica, napitak. Koren od moši je mog-oh.
Molim! - kRpayA (krpajā) कृऩमा - Please. Krpa je za naše pretke oznaţavala bedu i
logiţno je da mole oni koji su bedni, siromašni, slabi.
mozak - mastiSka (mastiška) भजथतष्ट्क m. n. brain; mastaka (mastaka) भथतक m.n.
top, head, summit, apex - glava, vrh, teme, pamet, voŤa, mastakasneha (mastakasneha)
भथतकथनेश m. brain - mozak;
mraz - hima (hima) द्रशभ m. n. frost - zima;
mrdati u srpskomjeziku ima znaţenje pomerati, micati, ţiniti kratke pokrete. U
sanskritu postoje dva glagola sa sasvim suprotnim znaţenjem, a razlikuju se samo mekšem
izgovoru suglasnika D. Negativno mRdnAti {mRd} (mrdnāti) भद् ृ नातत verb: waste, wipe,
destroy, pass through, ravage, rub into, smash, rub, overcome, kill, press, mingle with,

85
trample down, pound,surpass, slay, stroke, crush, touch - rsipati, brisati, uništavati, prolaziti,
pustošiti, trljati, razbijati, savladati, ubijati, pritiskati, miješati se, gaziti, lupati, nadmašivati,
ubijati, udarati, nadmašiti, slomiti, dotaši, a pozitivno mRDnAti (mrdnāti) {mRD} spare, treat
kindly, make happy, be gracious or favourable, rejoice, delight - uţivati, ţiniti srešnim.
mreti - mRti (mrti) भतृ त f. dying, death - smrt, umiranje; mrayati {mR} (mrajati)
म्रमतत verb - die. Mora se napomeuti da se reţi mreti - mRti, mrtav - mRta poklapaju po
obliku i znaţenju, meŤutim reţ smRti znaţi sasvim suprotno - sećanje, pamćenje, radost!
mrmljati - marmarAyate {marmarAya} (marmarājate) भभहयामते verb. murmur;
mrmor - marmara (marmara) भभहय m. murmur - šum;
mrnĊati - mRJjati {marj} (mrnjŤati) भञ्
ृ जतत verb 1, maJjayati {maJj} (manjŤajati)
भञ्जमतत verb - sound;
mrs - masRNatva (masrnatva) भवण
ृ त्ल n. softness, mildness. I skrašena reţ i izvršena
metateza.
mrsan - masRNa (masrna) भवण
ृ adj. mild, soft, tender, bland - blag. mekan, neţan;
mrtav - mRta (mrta) भत
ृ ppp. dead; mRtyumat (mrtjumat) भत्ृ मुभत ् adj. pramRta
(pramrta - premreti od straha) प्रभत
ृ adj. pramRtaka (pramrtaka) प्रभत
ृ क adj. upamRta
(upamrta) उऩभत
ृ adj.
mrtvaja - martavya (martavja) भतहव्म adj. liable to die - podloţno smrti. Oţigledno
je izvršena metateza. Mrtvaja je vlaţno stanište nastalo u bivšem koritu dolinske reke
odvajanjem nekadašnjeg meandra od novog reţnog toka. Stoga je najţešše oblika meandra, tj.
latiniţnog slova -{U}-. Poznata mrtvaja, ujedno i najveše ramsarsko podruţje u Srbiji,
je Obedska bara. (Vikipedija)
mrtvak - mRtaka (mrtaka) भत ृ क m.n. dead man - mrtvac ili kako je Vidosav
Stevanoviš naslovio prvu knjigu Refuz mrtvak.
Ono što se rodi, podleţe smrti - jAtena khalu martavyam जातेन खरु भतहव्मभ ् -
What is born is subject to death.
mrtvica - mRttikA (mrttika) भजृ त्तका f. clay, earth - glina, ilovaţa.
muĉan - mUka (mūka) भूक adj. silent, speechless, wretched, poor - nem, zanemeo,
oţajan, jadan, bedan, siromašan, nikakav, loš; mUkita (mūkita) भूककत adj. silenced - mukica;
muĉnost - mUkatva (mūkatva) भूकत्ल n. muteness, silence, dumbness - mutavost,
nemoš;
muĉiti - dRpati {dRp} (drpati) दृऩतत verb 6 - torture;
mudar - Arya (ārja) आमह adj. plemeniti; buddha (buddha) फुद्ध adj. Buda, budni;
jJAnin (Ťnjanin) सातनन ् adj. znan, znalac; vidura (vidura) षलदयु adj. vidar, vizionar; vidus
(vidus) षलदव
ु ् adj. vidoviti - wise;
mudo - muSka (muška) भुष्ट्क m. testicle;
86
 mukte - mukta (mukta) भुक्त adj. free - besplatno, dţabe;
mulj - jamba (Ťamba) जम्फ m. dţomba; paGka (panka) ऩङ्क m.n. (vidi panjkati)
mud;
muljati - muhyati {muh} (muhjati) भह्
ु मतत verb 4 Atm; vimuhyati {vimuh}
(vimuhjati) षलभह् ु मतत verb; vimuhyate {vimuh} (vimuhjate) षलभह् ु मते verb - be confused - biti
zbunjen. Glas H je ispred J prešao u poluvokal J tako da se javilo udvojeno JJ i enpetetsko L
odakle je došlo do jotovanja, isto kao u glagolu divyati. I sada, kada je neko zbunjen, pitamo:
Šta muljaš? Muvati je nastalo još lkše, h se izgubilo, a j > v.
muntati - muNTati {muNT} (muntati) भुण्टतत verb crush, grind - mleti, argatovati,
dirinţiti; na srspkom znaţi iskoriššavati, lagati, varati, moţe da se prihvati i dirinţiti kad radiš za
nekoga, a ne plati ti;
Mura - mura, vidi Morava! Noćna mora na ţeškom je noĉní můra. To je onaj
sanskritski zli demon kome su posvešene slovenske reke odnosno slovenska boginja Mora.
mušica - makSikA (makšikā) भक्षषका f.m.n. makSika (makšika) भक्षषक m.
mAkSakA (mākšakā) भाषका f. makS भष् m.f.
muškarac - muSkara (muškara) भुष्ट्कय adj. having testicles - ima testise;
muSkadvaya भुष्ट्कद्लम n. two testicles - dva testisa;
muško - muSka (muška) भुष्ट्क m. testicle - testis;
muškost - muSkavat (muškavat) भुष्ट्कलत ् m. testicles;
mutiti - moTati {muT} (motati) भोटतत verb 1 crush, grid, break, muTati {muT}
(mutati) भुटतत verb 1 - mutiti, lomititi, mleti;
mutan - kaluSa (kaluša) करुऴ adj. kaljav;
mutav - mUka (mūka) भूक adj. mute;
mutavost - mUkatva (mūkatva) भूकत्ल n. muteness;
muţjak - vRSa (vrša) लऴ ृ m. male of any animal, bull, man, water, husband, virtue,
enemy, male, strong or potent man, mouse or rat, semen virile, moral merit, woman's
apartment, myrobalan ; a peacock's plumage or tail - muţjak bilo koje ţivotinje, bik, ţovek,
voda, muţ, vrlina, nepriajatelj, muţjak, snaţan ili mošan ţovek, miš ili pacov, muško seme,
moralna zasluga, ţenski stan, tropsko drvo, paunovo perje ili rep.Vrša ima mnogo znaţenja u
koja se ţovek izgubi i zaluta, ali u suštini Vrša je muţjak u svakom smislu, zaštitnik, heroj jer i
u Rgvedama ima znaţajnu ulogu. Ovde se prevodi iz dva razloga. Prvi je što moţe da bude
koren toponima Vršac, iako sam autor smatra da je Vršac dobio naziv po Vršaţkom bregu, da je
to hipokoristika od VRH, kao što je kruh - krušac, vrh - vršac. Drugi je što se u Rgvedama Vrša
pominje kao heroj koji je svojim oruţjem, gromom i munjom, rascepio planinu i oslobodio
zarobljenu vodu, a Đerdap je upravo nastao kada se raspale planine i Panonsko more oteklo u
Crno more, pa se ţini da bi nastanak Rgveda mogao biti baš ovde i da je inspirisan baš tom
prrodnom kataklizmom.

87
 N
nabor - puTa (puta) ऩुट m. puTaka (putaka) ऩुटक m. (putaţa) valI (valī) लरी f. vali
(vali) लमर f. talas fold, wrinkle, pleat. Puta je ona reţ koju koristimo pri mnoţenju
naboran - valita (valita) लमरत adj. smeţuran, izguţvan, valovit, faltan;
naĉin (vid) - vidhA (vidha) षलधा f. manner; vidhi (vidhi) षलधध m. method; pATha
(pātha) ऩाठ m. put - particular method of reciting the text of the veda - poseban metod
recitovanja teksta veda;
nabavka goveda - govid (govid) गोषलद् adj. acquiring or procuring cows or cattle.
Verovatno smo od toga govid i izgradili našu današnju reţ goveda. Reţ govedo je
juţnoslovenska, a goveda su pripitomljena još u neolitu, to znaţi da su sanskrit i juţnoslovenski
jezici ostali najduţe u zajednici. Reţ govedo Rusi, na primer, kaţu крупный рогатый скот,
Belorusi буйны рагатую жывѐлу, u zapadnoslovenskim jezicima je dobitok.
naći - nayati {nI} (najati) नमतत verb - find out. Iako u sanskritu ovaj glagol ima više
znaţenja: voditi, usmeravati, saznati, ustvari, naši rešenje. Ovde moţe odmah da se izvede kako
je od najati došlo do naši: (gubljenje vokala izmeŤu Y i T, zatim metateza pa jotovanje) najati >
najti > natji > naši).
nada - Uha (ūha) ऊश n. deliberation;
nadanje - Uhana (ūhana) ऊशन n. deliberation;
nadati se - Uhate {Uh} (ūhate) ऊशते verb - hope for. ufati (se), -am (se) nesvrš. 1.
nadati se, verovati, uzdati se. Ovaj glagol je dosta zastupljen kod dubrovaţkih pesnika i u
delima Iva Šipika. H i F su bezvuţni frikativni, razlikuju se samo po mestu tvorbe, lako je doši
do zamene. Ima zajdniţki koren sa reţju uho, jer oni koji su se nadali i išţekivali nekog,
osluškivali su.
nadjaĉati - udyacchati {udyam} (udjaššhati) उद्मच्छतत verb - rein, elevate, restrain,
curb;
(nad)mašiti - mahati {mah) (mahati) भशतत verb 1,10 - delight in, gladden, esteem
hghly, give, exalt, honour, bestow, arouse, revere, excite, rejoice, elate - uvešati, veliţati,
uveliţati, preuveliţavati, uţivati, obradovati, ceniti visoko, dodeliti, ushititi, odlikovati, dodeliti,
darovati, probuditi, duboko poštovati, uzbuditi, oduševiti, likovati (videti zamašan). Zar ne
doţivljavamo sve ovo kada naši sportisti nadmaše sebe na meŤunarodnom planu. U sanskritu
ima prefiksa, ali ne toliko kao u srpskom jeziku, meŤtim, sa ovim glagolom ne nalizimo nijedan,
a fonetski je lako objašnjiv prelazak H u Š.
nag - nagna (nagna) नग्न adj. nagnaka (nagnaka) नग्नक adj. naked;
naga ţena - nagnA (nagnā) नग्ना f. naked woman;
nagnati, prognati, odagnati - ganti {gam} (ganti) गजन्द्त verb 2 - go against with
hostile intentions, kneel down, attack - naterati nekog da kleţi, da ode puzeši (metateza);
nagota - nagnatA (nagnatā) नग्नता f. nakedness;

88
 nagost - nagnatva (nagnatva) नग्नत्ल n. nakedness;
nagrada - magha (magha) भघ m. labdhi (labdhi) रजब्ध f. reward - dve osnovne
nagradea su moš i ljubav;
nagraditi - niharati {ni-hR} (niharati) तनशयतत verb 1 - gift or reward, hoar-frost,
mist, snow, fog. Kako nagrada moţe istovremeno da oznaţava mraz, sneg, maglu, slanu?
Setimo se narodne priţe Devojka cara nadmudrila u kojoj na carevo pitanje koliko vredi njegova
brada, devojka odgovara da vredi tri letnje kiše. U narodu i danas postoji verovanje da je godina
rodna ako padnu tri letnje kiše, za ĐurŤevdan, Petrovdan i oko Svetog Ilije. Mraz usitni zemlju,
kiša je zalije, zato su naši davni preci to smatrali nagradama. Migranti iz Sirije prolzeši kroz
Srbiju komentarisali su: "Blago vama, imate kišu!"
najpre - pUrvaka (purvaka) ऩूलक ह adj. first - najprvo;
najranije zasejano zrno - pUrvasasya (purvasasja) ऩल
ू व
ह थम n. earliest-sown grain;
najstarije - zreSTha श्रेष्ट्ठ adj. oldest, senior - zrelo;
nakalemiti - prasajati/te {saJj} (prasaŤati) प्रवजतत/ते verb 1 attach to - nakaţiti,
presaditi, presaŤivati;
nalet vetra - vAtarecak (vātarešak) लातये चक m. a gust of wind;
naj! i naja - naya (naja) नम m. nAya (nāja) नाम m. guidance, leader, direction,
means, expedient, policy, conduct, polity, doctrine, wisdom, good management, maxim,
civil and military government, conductor, guide, method, plan, leading thought, prudence,
system, design, reason - nalog, i nalogodavac, voŤa, sprovodnik, voŤstvo, mudrost, dobar
upravljaţ, civilna i vojna vlast, dirigent, sistem, rezon; nâj1 (ponekad u mn.: najmo, najte) uzv.
na, uzmi, uzmite. U srpskom jeziku zadrţala se reţ naja: nája ţ hip. pokr. ime koje daje mlada
starijim ţenskim osobama; majka, pomajka, baba. Naja je bila ona ţena koja je davala naloge
ostalim ţenama šta da treba da rade, poslovoŤa u kuši.
najica (hipokoristika od naja) - nAyaka (nājaka) नामक m. leader, captain;
najmanji - alpiSTha (alpištha) अजल्ऩष्ट्ठ adj. taniSTha (taništha) ततनष्ट्ठ adj. smallest,
verovatno i najtanji;
namirnice - pitu (pitu) षऩतु m. (piše, pita); lepa (lepa) रेऩ m. (lepinja) - food;
nana - nanA (nanā) नना m. familiar expression for mother - uobiţajen izraz za
majţinu majku. U bengalskom i danas se baba naziva nani.
napat - napAt (napāt) नऩात ् m. f. offspring, napAtI (napāti) नऩाती f. granddaughter
- podmladak, napat (napat) नऩत ् m. i napatR (napatr) नऩत ृ m. unuk, a naptI (napatī) नप्ती f. i
naptrI (naptrī) नप्त्री f. unuka. U sanskritu ima znaţenja šerka i unuka, a u srpskom se uglavnom
odnosi na ţivotinje - napat golubova, kuniša, ţivine...
napaćen - pAtita (pātita) ऩाततत adj. pATita (pātita) ऩाद्रटत adj. odbaţen, depressed,
overthrown, broken - depresivan, slomljen;
napisati - abhilikhati {abhi-likh} (abhilikhati) अमबमरखतत verb 6 - write upon;

89
 napiti se - pIyate {pA} (pījate) ऩीमते verb pass. dIvyate (dīvljati) {div} दीव्मते verb
4; gajati (gaŤati) {gaj} (gaŤati) गजतत verb - pijan ţovek ne moţe da uŤa na vrata, nego gaŤa;
narav - nara (nara) नय m. male, primeval Man or eternal Spirit pervading the
universe, hero - muţjak, heroj, iskonski Ţovek ili veţni Duh koji proţima svemir;
narukvica - vAlaka (vālaka) लारक m.n. bracelet - jer je valjkastog oblika; valaya
लरम m.n. bracelet [around wrist - valjak]; rucaka (rušaka) रुचक m. n, ring,
kind of golden ornament or necklace, any object or substance supposed to bring good luck -
prsten, vrsta zlatnog ukrasa ili ogrlice, bilo koji predmet ili supstanca koja donosi srešu. Za
rucaka postoji sliţna reţ - ruţnik, ali se ne nosi kao ukras nego oznaţava ubrus.
nasilan - RghAvan (rghāvan) ऋघालन ् adj. RghAvat (rghāvat) ऋघालत ् adj. od glagola
rgati - violent, impetuous, raving - nasilan, ţestok, silovit, nagao, plahovit, pomaman. Ţini se da
je u srpskom jeziku ovde dodato P ispred i dobijen pridev prgav?!
naslaĊivati se - mAdayati/te {mad} (mādajati/te) भादमतत/-ते verb 4 - delight -
mediti;
natega - alAbukA (alābukā) अराफक ु ा f. bottle-gourd;
natmuriti - timirayate {timirAya} (timirajate) ततमभयमते verb, timirayati {timiraya}
(timirajati) ततमभयमतत verb - appear dark, obscure, mist up [glass] - izgledati mraţan, pomraţen,
zamagljena ţaša;
natrag - pratipatham (pratipatham) प्रततऩथभ ् ind. pratIcIna (pratīšīna) प्रतीचीन adj.
pratyak (pratjak) प्रत्मक् adverb - backwards - unazad. Srpski prilog natrag sastavljen je od
predloga na i imenice trag i oznaţava da se neko vraša po istom tragu. Sliţno i usanskritu u reţi
pratipatham, patha je put i znaţi protiv puta, a pratIcIna protiv znaka.
natrpan - tRpta तप्ृ त adj. ppp. full, replete, sated - pun, napunjen, zasišen;
nauditi - nuDati {nuD} (nudati) नुडतत {नुड्}, nudati {nud} (nudati) नुदतत, nudate
{nud} नुदते, verb push, thrust, hurt, impel, strike, strike, dispel - gurati, potisnuti, povrediti,
kretati, udarati, razbiti:
navod - nivid (nivid) तनषलद् f. information - informacija;
navoĊenje - nivedana (nivedana) तनलेदन n. Avedana (āvedana) आलेदन n.
information, informing - izveštaj, izveštavanje;
navoditi - nivedati (nivedati) तनलेदतत verb - reportirati, izveštavati; nivedayati {ni-
vid} (nivedajati) तनलेदमतत verb caus. saMnivedayati {saMnivid} (samivedajati) वंतनलेदमतत
verb caus. inform - izvestiti, izveštavati;
ne - na (na) न - no;
nebo - nabha (nabha) नब m. sky;

90
 nebesa - nabhasa (nabhasa) नबव m. misty, sky, atmosphere, rainy season -
maglovito, nebo, atmosfera ikišna sezona, zar i mi nekada ne kaţemo kada je provala oblaka -
otvorila se nebesa?
nebeski - nAbhasa (nābhasa) नाबव adj. heavenly, celestial;
nedavno oteljena krava - navasU (naasū) नलवू f. navasUtikA (navasūtikā)
नलवूततका f. cow that has recently calved;
nedavno spaljeni pašnjak - navadAva (navadāva) नलदाल m. recently burnt pasture
land. Pre metalnog doba, dok još nisu izmislili kosu, da bi se oslobodili suve trave na
pašnjacima, s jeseni su, kao i na njivama, spaljivali staru suvu travu, i tako obnavljali
pašnjake.
nedavno udata - navapariNayA (navaparinajā) नलऩरयणमा f. recently married - nova
mlada;
nedavno zavetovan - navavrata (navavrata)नलव्रत adj. one who has recently
taken his vow - preobrašen, novoobrašen;
nedostatak pamćenja - asmRti (asmrti) अथभतृ त f. vismRti (vismrti) षलथभतृ त f.
loss of memory, want of memory;
Negotin - nighAtin (nighātin) तनघाततन ् adj. striking down, killing, destroying -
srušen, razoren, uništen;
(n)ekada, jednom - ekadA (ekadā) एकदा adj. (od eka - jedan) - once;
nekrpljen - akRpaNa (akrpana) अकृऩण adj. not miserly - nije loše;
nemeti - namati {nam} (namati) नभतत {नभ ्} verb, namate {nam} नभते verb - keep
quiet or be silent - šuti ili šutati, zanemeti;
neobavezan - abandhaka (abandhaka) अफन्द्धक adj. not binding;
neosušen - azuSka (aśuška) अळुष्ट्क adj. not dry;
nepeĉen, nekuvan, sirov - apakva (apakva) अऩक्ल adj. Apakva (āpakva) आऩक्ल
adj. nearly crude or raw;
Nemenikuće - namanakUTa (namanakūta) नभनकूट , selo ispod Kosmaja u Srbiji -
ime sastavljeno od reţi namana (namana) नभन n. bending, sinking, bent - naherene, zatrpane,
srušene i kUTa (kūta) कूट m.f. house - kuša. Dakle, Nemenikuće - namanakUTa नभनकूट -
zatrpane kuše ili nema ni kuše. Kod toponima Kosmaj konstatovano je da je dobio ime kao znak
upozorenja da je podloţan zemljotresima. Ovaj toponim namanakUTa नभनकूट to potvrŤuje i
ukazuje na to da su kuše bile iskrivljene, srušene, zatrpane, jer se nalaze u podnoţju Kosmaja.
neprijatelj - apriya (aprija) अषप्रम m. enemy;
neupuvan - anApUyita (anāpūjita) अनाऩूतमत adj. not stinking - nesmrdljiv;

91
 Nera - nAra (nara) नाय m. water. U sanskritu mnoge reţi imaju mnoštvo sinonima,
a voda je jedna od najbrojnijih. Postoji i reţ nara (nara) नय m. muţjak od koje je izgleda
izvedena srpska reţ narav, pa bi moglo da znaţi da i reka ima mušku narav.
Neretva - naratva (naratva) नयत्ल n. humanity, human condition, manhood - mada i
ona ima mušku narav, slobodnim prevodom moţe se protumaţiti da je pogodno za ţivot ljudi;
nervozan - anirvRta (anirvrta - uvrnut) अतनलत ह ृ adj. unhappy, discomposed,
distressed, unfulfilled, sorry, discontented, uneasy - nesrešan, nesposoban, uznemiren,
nezadovoljan, neugodan, ţalostan;
nesanica - asvapna (asvapana) अथलप्न m. sleeplessness;
nestalan - asthAyin (asthājin) अथथातमन ् adj. not permanent;
nespavanje - asvapna (asvapna) अथलप्न adj. not sleeping, watchful, not dreaming,
not sleepy - nespavanje. U sanskritu se negacija a- dodaje ispred reţi, ako je spavanje svapna,
onda je nespavanje -asvapna. Da se podsetimo, izvršena je metateza svap > spav.
neti (doneti, odneti, naneti...) - nayati {nI} (najati) नमतत verb 1 - carry;
neudata, usedelica - anUDhA (anūdhā) अनूढा f. unmarried woman, spinster;
neupletena kosa - aveNi (aveni - bez venca, bez pletenice) अलेणण adj.
having no braid of hair;
neva - navya (navja) नव्म f. newly-married woman - nevesta;
nevešta nevesta - naviSTha (navištha) नषलष्ट्ठ adj. newest, youngest, last - najnovija,
najmlaŤa, mlada, neiskusna, poslednja. Od ove reţi izvedena je i imenica nevesta, a moţda i
pridev nevešt.
nezasit - atRpNuvat (atrpnuvat) अतप्ृ णल
ु त ् insatiable. (videti trpeza);
neznanje - avijJAna (aviŤnjana) अषलसान f. no knowledge;
neţan - hRdayAlu (hrdajālu) रृदमारु adj. tender-hearted - meka srca;
Nil - nIla (nīla) नीर adj. blue, dark blue - plav, modar, tamnoplav; n. indigo;
nirvana - nirvANa (nirvāna) तनलाहण n. highest bliss or beatitude,
perfect calm or repose or happiness - najviše blaţenstvo ili blagodat, savršen mir ili odmor ili
sreša;
niska - niSka (niška) तनष्ट्क m.n. golden ornament for the neck or breast - zlatni
ukrasi za grlo i grudi;
nisko - nIvA (nivā) नीला adj. low (nivo i njiva);
Nišava - niSeva (niševa) तनऴेल adj. observing, exercising, practising, worship,
adoration, employment - najsliţnija reţ, ali prema engleskom prevodu ne moţe se dovesti u
vezu sa rekom veš sa vojniţkim pripremama, prevedeno, veţbanje i posmatranje, bogosluţenje,
oboţavanje, sluţba?! Imenica Niš dobijena je skrašivanjem.
ništa - niSThA (ništhā) तनष्ट्ठा - distress, death, end or catastrophe - nevolja, kraj,
katastrofa, ništavilo;
92
 ništavan - niSThAvAn (ništhāvān)तनष्ट्ठालान ् adj. loyal, He is very orthodox. Pominje
se samo u dva sluţaja, ţini se, suprotnog znaţenja: odan i On je ortodoksan!
nivo - nIvA (nīvā) नीला adj. low - nisko, niska taţka. Verovano je od ove reţi
izvedenai reţ njiva.
nizina - nihIna (nihīna) तनशीन adj. low, vile - nizak, niţa kasta, podao, odvratan;
no - nu (nu) नु indecl. just;
noć - tamA (tamā) तभा f. tAmI (tāmī) ताभी f. tAmasI (tāmasī) ताभवी f. niz (niś)
तनळ ् f. nakti (nakti) नजक्त f. nakta (nakta) नक्त n. night;
noćom (nošu) - naktam (naktam) नक्तभ ् at night. Još je bliţe ako se uzme
neknjiţevni arhaiţni oblik noćom.
noćna mora - duHsvapna (duhsvapana) द्ु थलप्न n. nightmare, bukvalno duh
spavanja! Interesantno je da se na savremenim indijskim arijskim jezicima nošna mora kaţe
sliţno kao duh spavanja - Duḥsvapna (nepalski) ili bura sapana (hindi) bura spavanja.
nokat - nakha (nakha) नख m. n. nail,
nos - nas (nas) नव ् f. nAsA (nāsā) नावा f. nasa (nasa) नव m. nasta (nasta) नथत m.
nose;
nosni - nasvat (nasvat) नथलत ् adj. nosed;
nosić - nAsikA (nāsikā) नामवका f. nose;
nositi - nyasati {nyas} (njasati) न्द्मवतत verb, nyasyati {nyas} (njasjati) न्द्मथमतत verb
- bring forward. Svršeni vid glagola nositi neti imamo samo u sloţenim reţima: doneti, zaneti,
izneti, naneti, nadneti, odneti, poneti, prineti, podneti, preneti, proneti, razneti, sneti, uneti.
Dakle, od tridesetak znaţenja nayati {nI} (najati) नमतत verb 1 ima i znaţenje carry - nositi,
donositi, doneti. I u srpskom ţesto kaţemo da su lopovi odneli to i to, pa znaţenje nositi u
sanskritu imaju još i glagoli: harati/te {hR} (harati/te) शयतत/ते verb 1 U - harati, pljaţkati i
jahati - vahati/te {vah} (vahati/te) लशतत/ते verb 1 Atm.
nov - nava (nava) नल adj. fresh, modern, young, new, recent - sveţ, moderan,
mlad, nov, skoršnji; navIn (navīn) नलीन ् adj. new;
noviji - navIya (navīja) नलीम adj. new, young; navIyas (navījas) नलीमव ् adj. ind.
fresh, lately, young, new, recent, being or doing or appearing lately, recently; navIyasA
(navījasā) नलीमवा indecl. lately, recently; navyasA (navjasā) नव्मवा ind. lately, recently;
navyase (navjase) नव्मवे ind. lately, recently;
novìna - navIna (navīna) नलीन adj. new, fresh, modern, young; nova stvar, pojava,
nov duh, sveţina, originalnost.
novo doba - navakAlaka (navakālaka) नलकारक adj. of recent time or young age - u
novije vreme ili mladosti;

93
 novoroĊen - navaja (navaŤa) नलज adj. recently born;
novost - navInatA (navīnatā) नलीनता f. newness, novelty;
novouzdignut - navotthAna (novtthāna) नलोत्थान adj. recently risen;
Novara, Italija - navara (navara) नलय name of a particular high number(?) U italiji
ima Novara poviše Đenove i Novara na Siciliji.
nuditi - nudati/-te {nud} (nudati/te) नुदतत/-ते verb - impel, push, nodayati
(nodajati) नोदमतत verb - urge, urge on, push on, incite, press - podsticati, terati, pritskati,
tutkati, navaljivati;

NJ

njiva - nIvA (nīvā) नीला adj. low - nizak, niska tţka ili od niviSTa तनषलष्ट्ट adj.
cultivated, settled - obraŤen, ureŤen;

oba - ubha (ubha) उब adj. both;

obad - gomakSikA (gomakšikā) गोभक्षषका f. gad-fly - go(veŤa) mušica;
obala - velA (velā) लेरा f. shore, coast, tide, time, season. (Videti Vela Luka i
Velebit)
obangaviti - bhaGgurayati {bhaGguraya} (bhangurajati) बङ्गुयमतत verb -
break to pieces, destroy - lomiti na komade, uništiti;
obasjan - vibhAsita (vibhāsita) षलबामवत adj. illuminated, udbhAsita (udbhāsita)
उद्भामवत adj. illuminated;
obasjanost - bhAsas (bhāsas) बावव ् n. brightness, lustre, splendour;
obasjanje - bhAsana (bhāsana) बावन n. shining, brilliance;
obasjati - bhAsayati {bhAs} (bhāsajati) बावमतत verb caus. vibhAsayati {vibhAs}
(vibhāsajati) षलबावमततverb caus. avabhAsayati {avabhAs} (avabhāsajati) अलबावमतत verb
caus. illuminate;
obasjati lepo - vyavabhAsayati {vyavabhAs} (vjavabhāsajati) व्मलबावमतत verb
caus. illuminate beautifully;
obediti - vibhedayati {vibhid} (vibhedajati) षलबेदमतत verb caus. cause to split,
estrange, alienate, divide - uzrok raskida, posvaŤati, razjediniti;
oberuĉke - ubhayAhasti (ubhajāhasti) उबमाशजथत ind. in or with both hands;
obiĉaj - abhyAsa (abhjāsa) अभ्माव m. habit;

94
 obilje - vibhUti (vibhūti) षलबूतत f. wealth, prosperity, greatness, holy ash, welfare,
expansion, opulence, riches, magnificence, superhuman power, development, multiplication,
great power, successful issue, glory, splendour, might of a king or great lord, plenty, fortune,
particular zakti, sovereign power, abundance - boatstvo, prosperitet, veliţina, sveti pepeo,
blagostanje, širenje, izobilje, bogatstvo, velelepnost, nadljudska moš, razvoj, mnoţenje, velika
sila, uspešnost, slava, sjaj, moš kralja ili velikog gospodara, mnoštvo, sreša, suverena moš,
obilje;
obijaĉ - cora (šora) चोय m. burglar; (videti šorisati)
oblik - rUpa (rūpa) रूऩ n. figure, form, appearance, sign, trace of, shape,
configuration - figura, forma, izgled, znak, trag, oblik, konfiguracija. Samoglasnik U se
izgovara dugo, a srpska reţ rupa ima isto znaţenje sa sanskritskom ropa (videti rupa);
oblikovati - ullikhati {ullikh} (ullikhati) उजल्रखतत verb - shape, polish, scrape, make
a slit or incision or line, delineate, scratch, furrow, chisel, cut - polirati, grebati, rezati, ocrtati,
brazdati, dubiti, seši - modelirati, uslikati;
obloga, lepenka - lepana (lepana) रेऩन n. coat - lȅp, lepljenje;
obljuba - yAbha (jābha) माब m. coitus;
obmana - mAyA (mājā) भामा f. deception, zamajavanje;
obnova - navIkaraNa (navīkarana) नलीकयण n. renewal - navI - nova i karaNa -
aktivnost - novogradnja;
oboje - ubhaya (ubhaja) pron. adj. in both ways; sa oboje - sobhaya (sobhaja) वोबम
adj. comprehending both; sa obe noge - ubhayapad (ubhajapad) उबमऩद् adj. with both feet;
ubhayApad (ubhajāpad) उबमाऩद् adj. u oba sluĉaja - ubhayathA (ubhajathā) उबमथा ind. na
oba mesta - ubhayatra (ubhajatra) उबमत्र ind. in both places; oba dana, dvodnevno -
ubhayadyus (ubhajadjus) उबमद्मव
ु ् ind. on both days; na dva toĉka - ubhayAcakra
(ubhajāšakra) उबमाचक्र adj. two-wheeled;
obojica - tau ubhau (tau ubhau) तौ उबौ phrase - they both;
obostrano - ubhayata (ubhajata) उबमत indecl. ubhayatas (ubhajatas) उबमतव ् ind.
ubhayatra (ubhajatra) उबमत्र indecl. to/on both sides;
obojak - upanAhana (upanāhana) उऩनाशन n. cover, upanahana (upanahana) उऩनशन
n. (na srpskom bi bilo opanakana) anything fit for binding up or wrapping - sve što je
pogodno za uvijanje. U srpskom postoji porodica reţi: obuti, obuša, obojak, a reţ opanak je
usamljena, dok u sanskritu, mada opanak kao obuša nije saţuvan, postoji ţitava porodica reţi i
glagol upanAhayati (upanāhajati) koji bismo bukvalno mogli prevesti kao opanaţiti ili
opanaţavati - obuti.
obrnut - vRt (vrt) लत
ृ ् adj. turning, uvrnut;
obrt - Avarta (āvarta) आलतह m. turning round; vartana लतहन n. turn - vrtnja, uvrtanje,
obrtanje;

95
 obrtanje - vivartana (vivartana) षललतहन n. Avartana (āvartana) आलतहन n. turning;
obrtati - vartate {vRt} (vartate) लतहते verb 1, valate {val} (valate) लरते verb - vrteti,
valjati;
obrva - bhrU (bhrū) भ्रू f. eyebrow. U srpskom jeziku dodat je prvi samoglasnik, a
dugo U je prešlo u VA.
obuĉavati (podizati nivo znanja) - upadizati {upa-diz} (upadiśati) उऩद्रदळतत verb -
advise, propose, train, teach, speak of, point out to, govern, instruct, settle, indicate,
admonish, prescribe, specify, mention, command, explain, exhibit, dictate, inform -
savetovati, predlagati, obuţavati, poduţavati, govoriti, ukazivati, upravljati, upušivati, rešavati,
preporuţivati, propisivati, navoditi, pominjati, komandovati, objašnjavati, izlagati, diktirati,
informisati;
obuća: patika - pAdikA (pādikā) ऩाद्रदका f. opanak - upAnah (upānah) उऩानह् f.
nanula - pAdukA (pādukā) ऩादक
ु ा f. shoe, slipper; obuša od kozje koţe - kozI (kośī) कोळी f.
opanak od svinjske koţe - varAhopAnah (varāhopānah) लयाशोऩानह् f. Ne prepoznajemo
pridev svinjski jer dok su naši preci bili zajedno, svinje još nisu bili pripitomili. MeŤutim, na
sanskritu varAhI (varāhī) लयाशी f. je wild sow, a pošto je imenica ţenskog roda onda oznaţava
divlju krmaţu. Hvalimo se kako je srpska vlastela u srednjem veku jela zlatnim kašikama i
viljuškama, ali je za još veše divljenje što su naši preci još u kamenom dobu imali više vrste
obuše.
obućarski, opanĉarski - aupAnahya (aupānhaja) औऩानह्म adj. serving or used for
making shoes;
obuti - upanAhayati {upanah} (upānahajati) उऩनाशमतत verb caus. tie up, wrap,
dress. Pošto je opanak upanah, onda bi ovaj glagol trebalo da znaţi obuti ili obuši. Treba imati
u vidu da u kamenom dobu nije bilo ţarapa i da su se noge uvijale platnenim trakama ili
maramama. (videti opanak)
obuven - upAnahin (upānahin) उऩानद्रशन ् adj. sopAnah (sopānah) वोऩानह् adj.
pAdukin (pādukin) ऩादकु कन ् adj. upapAduka (upapāduka) उऩऩादक ु adj. shoed - kako kada
bismo mi rekli upanačen ili, kako bi to rekli u jugoistoţnoj Srbiji, s opanak;
oĉajavati - cAyati {cAy} (šājati) चामतत verb 1 be afraid of - plašiti se;
oĉeva ujna - pitRvyapatnI (pitrvjapatni) षऩतव्ृ मऩत्नी f. paternal uncle's wife;
oĉeva sestra, tetka po ocu - pitRSvesA (pitršvesā) षऩतष्ट्ृ लेवा f. father's sister;
oĉev sestrić - pitRSvastrIya (pitršvstrīja) षऩतष्ट्ृ लथत्रीम m. pitRSvaseya षऩतष्ट्ृ लवेम m.
paternal aunt's son;
oĉinski - tAtya (tātja) तात्म adj. fatherly;
oĉinstvo - pitRtva (pitrtva) षऩतत्ृ ल n. fatherhood;
oćušiti se - cUSati {cUS} (šūšati) चऴ
ू तत verb i verb 1 - suck out - sisati; cUSayati
{cUS} (šūšajati) चऴ
ू मतत verb caus; cUSita (šūšita) चषू ऴत adj. sucked - isisan; coSaNa (šošana)

96
चोऴण n. suking - sisanje; coSa (šoša) चोऴ adj. sisajuši. U Vukovom Rjeţniku: oćušiti se, oćušim
se svrš. šalj. proćušiti se, postati pametniji, okretniji, ugladiti se. Obiţno bi babe, kad vide
poodraslo novoroŤenţe, govorile: Već se oćušilo. Na pragu smo da zaboravimo vešinu reţi koje
nas povezuju sa sanskritom.
odabrati - udbharati {udbhR} (udbharati) उद्भयतत, udbharate {udbhR} (udbharate)
उद्भयते verb - select, take or carry away or out - izabrati, uzdiši, uzneti;
odakle? - kena (kena) केन, kim (kim) ककभ ्, kutaH (kutah) कुत्, kathA (kathā) कथा,
katham (katham) कथभ ्, kutas (kutas) कुतव ्, kasmAt (kasmat) कथभात ्, ind. whence?
odati, odavati - udAnayati {udAnaya} (udānajati) उदानमतत verb - disclose - odati,
obelodaniti, otkriti;
odbaciti - puDati {puD} (pudati) ऩुडतत verb, uttarati {uttRR} (uttarati) उत्तयतत verb
- leave - napujdati, oterati;
odbiti - pratinudati {prati-nud} (pratinudati) प्रततनद
ु तत, pratinudate {pratinud}
(pratinudate) प्रततनुदते verb - ward off, thrust back, repulse - odbaciti, oterati, odbiti (napad). I
ovde bi tumaţeno srpskim jezikom moglo da se prevede kao prinuditi.
odeća - veSa (veša) लेऴ m. ambara (ambara) अम्फय n. dress, clothes - veš, pamuţna
odeša;
odenuti - veSayati {viS} (vešajati) लेऴमतत verb caus. clothe - obuši veš;
odeven - veSya (vešja) लेष्ट्म adj. saveSa (saveša) वलेऴ adj. dressed;
odgacati - udgacchati {ud-gam} (udgaššhati) उद्गच्छतत {उद्- गभ ्} verb - go up,
start up, come forth, go out or away, disappear, ascend - popeti se, pokrenuti, iziši, otiši,
odlaziti, nestati, penjati se;
odgovor - prativAda (prativāda) प्रततलाद m. answer. Mada prati ne prevode kao
protiv, tumaţeno srpskim jezikom znaţilo bi protivgovor, prigovor.
odgovoriti (otpisati) - pratilikhati {pratilikh} (pratilikhati) प्रततमरखतत verb -
write back;
(od)lagati - lagati {lag} (lagati) रगतत verb 1 - harbour [br.] harbor [am.] - skladištiti,
skrivati, zaštititi;
odomaćiti (ţivotinju) - damAyati {damAy} (damājati) दभामतत verb denom - subdue,
tame - ukrotiti, pripitomiti;
Odra - udra (udra) उि m.n. - kind of aquatic animal, water - vrsta vodene ţivotinje
i voda. Odra je reka u Poljskoj i u Hrvatskoj. Od ove reţi mogla bi da se izvede i reţ vidra. Da li
su vidre ţivele u Odri?
odraz - Adarza (ādraśa) आदळह m. adarza (adraśa) अदळह, mirror - ogledalo, uzorak,
maketa;

97
 odreći - nirvadati {nirvad} (nirvadati) तनलहदतत verb, nirvadate {nirvad} (nirvadate)
तनलहदते verb, apavadati {apa-vad} (apavadati) अऩलदतत verb 1 - deny - negirati, poreši,
osporavati;
odron - adri (adri) अद्रि m. - stone, rock - kamen, stena;
odrpanac - kArpaTa (kārpata) काऩहट m. karpaTa (karpata) कऩहट n.
old or patched or ragged garments - stara ili prljava ili poderana ili krpljena odeša;
odrţavati, odrţati (ţas, priredbu) - abhidarzayati {abhi-dRz} (abhidaśajati)
अमबदळहमतत verb caus. point out, show;
odvajati - dvaidhI bhavati {dvaidhIbhU} (dvaidhī bhavati) द्लैधी बलतत verb - bivati
podeljen na dva dela;
odvrnut - nivRtta (nivrtta) तनलत्ृ त adj. vinivRtta (vinivrtta) षलतनलत्ृ त adj.
turned back;
odrţati (priredbu, izloţbu) - Adarzayati {AdRz} (ādarśajati) आदळहमतत verb caus.
show, exhibit;
odrţavanje - dRzya (adrśja) दृश्म m.n. view, show, scene, visual - gledište, priredba,
predstava,
oganj - agni (agni) अजग्न m. fire, god of fire, Agni - bog vatre;
ogledalce - Adarzaka (ādarśaka) आदळहक m. mirror;
ognjen - agnivarNa (agnivarna) अजग्नलणह adj. agnimaya (agnimaja) अजग्नभम adj.
fiery - vatren;
ognjena strelica - agnivANa (agnivāna) अजग्नलाण m. fiery arrow;
ognjenog oka - agnilocana (agnilocana) अजग्नरोचन m. fiery-eyed;
Ognjena - agnIya (agnīja) अग्नीम adj. relating to god of fire or fire - u vezi sa
bogom vatre - vatrena. U pravoslavnom kalendaru Sveta velikomuţenica Marina - Ognjena
Marija slavi se se 30. jula;
ognjište - agnisthala (agnisthala) अजग्नथथर n. fire-place - kamin, odţaklija;
ograda - vRti (vrti) लतृ त m. fence. OgraŤivao se samo vrt da bi se zaštitio od stoke.
ograditi - vRtim datte {dA} (vrtim datte) लतृ तभ ् दत्ते verb 3, vRtim dadAti {dA}
(vrtim dadāti) लतृ तभ ् ददातत verb 3 - fence in - vrtu dati ili davati;
ogranak - DAla (dāla) डार m. branch - deo;
ogrlica - mAlA (mālā) भारा f. mAlikA (mālikā) भामरका f. graiva (graiva) ग्रैल n.
graiveya (graiveja) ग्रैलेम n. guccha (guššha) गच्
ु छ m. pearl necklace of 32 strings, gucchaka
गच्
ु छक m. necklace; trivRt (trivrt) त्रत्रलत
ृ ् m. amulet of 3 strings. Od oko stotinu sinonima za
ogrlicu izdvojeno je nekoliko koji se prepoznaju u srpskomjeziku: mAlA (mālā) je niska i
zadrţana je kao deo toponima Gornja mala, Donja mala, Sava mala u znaţenju venac kuša,
graiva i graiveya u srpskom su dali grivnu, a Guţa je zadrţana opet u toponimu i znaţi ogrlicu od
98
ţak 32 struke! I mAlikA i gucchaka su demninutivi - venţiš. Verovano nam je najinteresantnija
trivRt - ogrlica od tri struke za koju i nije potreban prevod.
ogroman (zamašan) - mahan (mahan) भशन ् m. mahat (mahat) भशत ् adj. sumahat
(sumahat) वुभशत ् adj. sthUla (sthūla) थथर
ू adj. huge;
oguliti - dRti (drti) दृतत m. tanu (tanu) तनु m. takSati {takS} (takšati) तषतत verb 1,
takSNoti {takS} (takšnoti) तक्ष्णोतत verb 5 skin - leather water bag, hide, skin of leather, skin
or hide, leather bag for holding water and other fluids, pair of bellows, bag, piece of leather,
fish. U sanskritu dRti (drti) oznaţava mešinu, tuluminu, u srpskom je odatle izveden glagol
drati, tanu - tanjiti, takSati - tesati i takSNoti - tesnuti, a koristi se verovatno u zavisnosti da li
se guli koţa ili kora sa drveta.
ojaĉati - udyacchati {udyam} (udjaššhati) उद्मच्छतत verb - lift up. Iako na
engleskom ima samo znaţenje podiši se, ţini se da je u srpskom dala glagol jaţati.
oko - akSi (akši) अक्षष n. eye;
oklop - kavaca (kavaša) कलच m. armour; (videti kovaţ)
oklopljen, okovan - kavacin (kavašin) कलधचन ् adj. kavacita (kavašita) कलधचत adj.
covered with armour - pokriveni oklopom; sakavaca (sakavaša) वकलच adj. having armour - sa
oklopom, sakovan;
okretanje - Avartana (āvartana) आलतहन n. turning;
okretati - varIvartate {vRt} (varīvartate) लयीलतहते verb Intens. varIvartyate {vRt}
लयीलत्महते verb Intens. turn;
okrpljen - karpaTika (karpatika) कऩहद्रटक adj. patched or ragged garments;
okupan - pluta (pluta) प्रुत adj. Apluta (āpluta) आप्रुत adj. paripluta (paripluta)
ऩरयप्रुत adj. samApluta (samāpluta) वभाप्रुत adj. sampluta (sampluta) वम्प्रुत adj. AplAvya
(āplāvja) आप्राव्म adj. bathed. Kupalo se u reci, zato ima isti koren kao pluta.
(o)lakšati - laghayati {laghay} (laghajati) रघमतत verb i verb denom - weaken,
soothe, varnish, sugarcoat sth. colour [fig.] euphemize [amer.] - oslabiti, ublaţiti, umiriti,
stišati, ulepšati, zasladiti, obojiti (fig.) eufemnizirati. Ima koren prideva lak, lagan, lagodan pa bi
trebalo da znaţi olakšati, ali izgleda da je od ovog glagola nastao i glagol lagati i laţuckati?!
Zapravo, polovina ovih znaţenja je metaforiţna i oznaţava ublaţavanje i ulepšavanje stvarnosti,
jer je eufemizam stilska figura kojom se neki pojam ublaţava: umesto laţe - samo se šali, pijan
- malo veseo, debeo - glacnuo se. To su sitne laţi, lepše reţeno - to je zaobilaţenje istine.
olupati - vilumpati {vilup} (vilumpati) षलरुम्ऩतत verb - lacerate pull out or up;
omamiti - mAmatti {mad} (māmatti) भाभजत्त verb Intens. experience bliss - doţiveti
blaţenstvo, koren mad - med;
omama - mada (mada) भद m. intoxication. U sanskritu ima sliţnosti sa med i medni,
verovtno su iz istog korena, jer medovina je bila najţešše sredstvo za omamljivanje.
omamljenje - mAdana (mādana) भादन adj. intoxicant;
99
 omamljujući - mAdaka (mādaka) भादक adj. intoxicating - medni;
omekšan - masRNita (masrnita) भवणृ णत adj. soften - ublaţiti, raskvasiti, omekšati.
Njverovatnije da je su masRNita i mrsno sestre bliznakinje, ali je izvršena metateza sR > rs.
Evo još reţi sa ovim znaţenjem pAcana (pāšana) ऩाचन adj. sampAcana (sampāšana)
वम्ऩाचन adj. softening - peĉen;
omiljen - priya (prija) षप्रम m. priyatama (prijatama) षप्रमतभ m. favourite;
omiljeno dete - bAlavatsa (bālavatsa) फारलत्व m. child's favourite - balavac. Valjda
je ovo prva reţ u kojoj se moţe naslutiti pojavljivanje glasa C < TS;
omladina - bAlAvasthA (bālāvasthā) फारालथथा f. youth - mladost, mladeţ, omladina
- balavost. (videti balavac)
omiljen - priyatama (prijatama) षप्रमतभ adj. most beloved, dearest - prijateljski;
opadanje - ApAta (āpāta) आऩात m. falling;
opao - patita (patita) ऩततत adj. fallen;
opanak - upAnah (upānah) उऩानह् f. shoe, sandal. Reţ opanak je nastala od reţi
upa (upa) उऩ indecl. above - gore i nAha (nāha) नाश m. binding, tying,
trap or snare for catching deer - veza, zamka za hvatanje jelena. Prvi opanci su bile koţne trake
koje su se obmotavale oko noge, a na vrhu vezivale. Srpski opanci su zadrţali naţin izrade, pletu
se od uskih koţnih traka koje su uvezane, a imaju i kaiševe koji se obmotavaju preko ţarapa,
doduše, sada više kao ukras. Opanak je sanskritska reţ saţuvana samo u srpkom jeziku i nošnji u
prvobitnom obliku. Moţe se naši na etrusrkim freskama! U slovenaţkom je kmeţka ţevelj, u
bugarskom селянин обувка, u ţeškom rolník bota, u ruskom крестьянин обуви, beloruskom
селянін абутку, ukrajinskom селянин взуття - seljaţka cipela.
(o)pasati - pasati {pas} (pasati) ऩवतत {ऩव ्} verb 10, paSate {paS} (pašate) ऩऴते
verb - bind - svezati, podvezati, sapeti;
opĉarati - abhicarati {abhi-car} (abhišarati) verb, verb 1 - bewitch - omanŤijati;
opeka - ApAka (āpāka) आऩाक m. oven – furuna, pešnica sazidana od opeke.
opeĉen - agnisparza (agnisparśa) अजग्नथऩळह adj. scalding hot - ošuren, vruš, vreo;
opekotina - agnisparza (agnisparśa) अजग्नथऩळह m. contact with fire - agni - ognjem i
sparza (spars'a) sprţeno. U prevodu dodir ognja, a mi prepoznajemo ognjem sprţeno. U
sanskritu sparzana थऩळहन n. sensitive nerve - ţulo dodira.
opijum - AphIna (āphina) आपीन n. opium. Danas se na hindi jeziku izgovara
afijum, a na makedonskom mak je afion. Izgleda da je Radovan Damjanoviš sasvim u pravu
kada tvrdi da su Makedonci dobili ime po tome što su u Evropu doneli mak. Ime Afganistan od
Aph-gaNi-sthAna stanište opijuma, ili još bliţe tu ţive oni koji su upoznati sa opijumom.
oploĊen - pravIta (pravīta) प्रलीत adj. impregnated - impregniran, oploŤen,
napravljen;
opsada - upasad (upasad) उऩवद् m. siege;

100
 opsedanje - upasadana (upasadana) उऩवदन n. setting about - postavljanje oko;
opsedati - upasIdati {upasad} (upasīdati) उऩवीदतत verb - approach, possess -
pribliţiti se, zaposesti; upasAdayati {upasad} (upasādajati) उऩवादमतत verb caus. lead near,
subdue - dovesti blizu, podrediti;
opsednut - upasAdita (upasādita) उऩवाद्रदत adj. caused to come near;
opsena - mAyA (mājā) भामा f. illusion - iluzija, u srpskom jeziku reţ maja oznaţava
kvasac, teţnost za spravljanje mleţnih proizvoda: sira, jogurta, kiselog mleka, i to se graniţilo sa
opsenarstvom;
opstanak - jIva (Ťīva) जील m. jIvana (Ťīvana) जीलन n. saMsthAna (samsthāna)
वंथथान n. existence - ţivot, ţivljenje - stara srpska imena Ţivan i Ţivana;
opšivanje - pariSIvaNa (parišīvana) ऩरयऴीलण n. sewing round;
opšivati - abhiSIvyati {abhiSiv} (abhišīvjati) अमबऴीव्मतत verb, pariSIvyati
{pariSiv} (parišīvjati) ऩरयऴीव्मतत verb sew round;
oseka - Aseka (āseka) आवेक m. watering, wetting, sprinkling - natapanje, vlaţenje,
prskanje. Posle oseke zemljište uz obalu ostaje natopljeno.
oslikati - vilikhati {vilikh} (vilikhati) षलमरखतत, ullikhati {ullikh} (ullikhati)
उजल्रखतत verb - scrape - ogrepsti. Reţ je nastala kada se slikalo grebanjem po sveţim glinenim
ploţicama.
osmeh (smejanje) - smayana (smajana) थभमन n. gentle laughter, smile;
osovina, osa - akSa (akša) अष m. axle. Na marati jeziku se danas kaţe Āsa आव
osporavati - nirvadati {nirvad} (nirvadati) तनलहदतत verb, nirvadate {nirvad}
(nirvadate) तनलहदते verb, apavadati {apa-vad} (apavadati) अऩलदतत verb 1 - deny - negirati;
ostajati - Aste {As} (āste) आथते verb 2 - stay, remain;
osveţen - hlAdita (hlādita) ह्राद्रदत adj. refreshed, gladdened, delighted - veseo,
presretan;
osvetnik - yAtR (jātr) मात ृ m. avenger. Obiţno u sanskritu postoji mnogo sinonima,
ţak po više desetina, ali za reţ osvetnik nalazimo samo ovu reţ. U ţenskom rodu je oznaţavala
saputnicu i jetrvu - husband's brother's wife;
oštar - suTaGka (sutanka) वट ु ङ्क adj. potanko i tIkSNa (tīkšna) तीक्ष्ण adj. sharp,
pungent, fiery - stesan, oštar, vatren. U našoj narodnoj poeziji koristi se atribut plameni umesto
oštar. U epskoj narodnoj pesmi Ţinidba Maksima barjaktara navedeni su stihovi: Pa poteţe
mača plamenoga / Da Maksimu odas’ječe glavu.
oštrica - phalaka (phalaka) परक n. blade - pala. (videti pala)
oštrilo - aSTIlA (aštīlā) अष्ट्टीरा f. anvil - nakovanj. Interesantno je da na sanskritu
aSTIlA znaţi nakovanj, i samo to, a aSThIla (ašthīla) अष्ट्ठीर f. ball, round pebble

101
or stone a ball - lopta, okrugli šljunak ili kamen. U srpskom glagol laštiti znaţi ţiniti sjajnim,
glaţati, izvršena metateza. Razlika je samo u propratnom glasu h. Na srpskom oštrilo oznaţava
oštrilicu ili brus. Sve upušuje na to da su ove reţi stvorene u neolitu.
otac - pitR (pitr) झम्ऩ m. - father;
otaljati - tAlayati {tal} (tālajati) तारमतत verb 1, 10 - accomplish, establish, fix -
postiši, uspostaviti, popraviti;
otesan - taSTa (tašta) तष्ट्ट adj. hewn;
otkinuti - khADayati {khaD} (khādajati) खाडमतत verb - kidati, radati {rad} (radati)
यदतत verb - raditi, zRNAti {zRR} (śrnāti) ळण
ृ ातत verb - kruniti, lumpati {lup} (lumpati) रुम्ऩतत
ili lumpate {lup} (lumpate) रुम्ऩते verb 6 - lupati, udubjati {udubj} (udubŤati) उदब्ु जतत verb tr.
dubiti - break;
otkriti - vivRNute {vivR} (vivrnute) षललण ृ त
ु े verb, apAvRNoti {apAvR} (apāvrnoti)
अऩालण
ृ ोतत verb - uncover, open - otvoriti, izvrnuti, odvrnuti;
otmen - saMskRta (samskrta) वंथकृत adj. sanskrit, sabhya (sabhja) वभ्म adj. refined
- Arya (ārja) आमह adj - plemenit - polite. Dakle, otmeni su bili oni kopji su govorili sanskrit,
nosili sablje i pripadali plemiškoj porodici.
otpad - busa (busa) फुव n. prahINa (prahina) प्रशीण m. waste - busa i prašina;
ovca - avika (avika > ovika > ovka > ovca) अषलक m. sheep;
ovraniti - varNayati {varN} (varnajati) लणहमतत verb - colour - obojiti. U konkretnom
sluţaju moguše je da je u srpskom ova reţ nastala metatezom, a ovraniti znaţi obuši se u crno u
znak ţalosti, mada je moguše da je vrana boja nazvana i po ptici vrani.
ozdravljenje - mRtyuJjaya (mrtjunjŤaja) भत्ृ मुञ्जम adj. overcoming disease, u
bukvalnom zanaţenju pobeda nad smršu.
oţiveti - vijIvati (viŤīvati) षलजीलतत verb 1 - revive, return to life;
oţivljavati - ujjIvayati {ud-jIv} (uŤŤīvajati) i saMjIvayati {saM-jIv} (samŤīvajati)
verb caus. animate, make alive, restore to life, vivify;

P
pacov - mUSa (mūša) भऴ
ू f. rat, mUSikA (mūšikā) भषू ऴका f. mUSaka (mūšaka)
भऴू क m. Iako su imali naziv za muţjaka i ţenku, imenicu u ţenskom i muškom rodu, izgleda da
je u poţetku bio isti naziv za miša i pacova. Od slovenskih jezika još u beloruskom nalazimo
пацук, u slovenaţkom štakor, poljskom szczur, ukrajinskom щур, ruskom крыса, slovaţkom
krysa, bugrskom плъх. Znaţi, razlikovanje pacova od miša poţelo je tek po razdvajanju
slovenskih naroda.
pad - pAta (pāta) ऩात m. - fal;
padajući - patayAlu (ptajālu) ऩतमारु adj. flying, falling; patat (patat) ऩतत ् adj.
pAtin (pātin) ऩाततन ् adj. pat (pat) ऩत ् adj.

102
 padanje - patana (patana) ऩतन n. pAt (pāt) ऩात ् m. pAta (pāta) ऩात m. pata (pata)
ऩत m. vinipAta (vinipāta) षलतनऩात m. avapAda (avapāda) अलऩाद m. falling
padati - pAdayati {pad} (pādajati) ऩादमतत verb caus. cause to fall, padayate {pad}
(padajate) ऩदमते {ऩद्} verb caus. patati {pat} (patati) ऩततत verb - fall;
Padova, Italija - padavI (padavi) ऩदली f. road, position, place - put, poloţaj, mesto;
pajati - pAyati {pai} (pājati) ऩामतत {ऩै} verb - dry - obrisati.
paklen - pakva (pakva) ऩक्ल adj. near to death, ripe for decay, decaying, cooked,
boiled, baked, roasted, baked or burnt - blizu smrti, zreo za propadanje, raspadanje, kuvan,
peţen, spaljen;
pakao - kaTAha (katāha) कटाश m. kotao - heel. MeŤutim srpska reţ pakao nastala je
od reţi pAkala (pākala) ऩाकर m. fire - vatra. Kod ove reţi moţe se uoţiti i promena L u O. Ali
ona u sanskritu znţi i slonovska groznica, što znaţi da u samom poţetku ona nije imala
znaţenje koje su joj kasnije dali naši preci. To potvrŤuje i imenica pAka (pāka) ऩाक m. Ova reţ
u sanskritu ima skoro tridesetak znaţenja, ali nijedno nije negativno, ţini se da u osnovi
oznaţava toplinu jer znaţi i: infant, child, young of an animal, domestic fire, ripening,
maturity, maturing of so. [fruit, human body, etc], completion full development, old age,
ripening of the hair i.e. greyness, perfection, any cooked or dressed food, digestion, digestion
or assimilation of food, excellence - odojţe, dete, mladunţe ţivotinje, domaša vatra ili kako
bismo preveli porodiţno ognjište, sazrevanje, zrelost, pun razvoj, starost, posedelost,
savršenstvo, svako kuvanje hrane, probava, izvrsnost. MeŤutim, naši preci su drugim
znaţenjima, koja takoŤe nisu imala ništa negativno, samo pojaţali odbojnost i uţinili da sve reţi
sa ovim korenom straviţno doţivljavamo: abscess, inflammation, boiling, any act having
consequences, general panic or revolution in a country, general panic or revolution in a country,
roasting, burning - gnojni ţir, zapaljenje, kuvanje, svaki akt koji ima posledice, opšta panika ili
revolucija (pobuna) u zemlji, peţenje, spaljivanje. Interesanno je da sa ovim korenom ne
nalazimo glagol ni u sanskritu ni u srpskom jeziku, ali imamo imenicu ţenskog roda pakti
(pakti) ऩजक्त f. preparing food, cooking, fame, food or any dish of cooked food - priprema
hrane, kuvanje, slava, hrana ili bilo koje jelo od kuvane hrane. Imamo toponime Pakleštica na
Staroj planini, Paklenica u Srbiji, BiH i Hrvatskoj. Moţda bi ovde, uz priznavanje gubljenja
suglasnika, trebalo traţiti i poreklo imena Pakra i Pakrac jer u sanskritu postoje reţi paktR
ऩक्त ृ m. baker i paktra ऩक्त्र n. cooker [an apparatus for cooking] - pekar i pekara.
pala, paloš, palošina - pAlikA (pālikā) ऩामरका f. edge of a sword; phAla (phāla)
पार m. ploughshare - raonik; »Ništa me ne ţali«, vikne Kanjoš, pošto trgne iz korica mač i
nasrne na Furlana. A ovaj odbije palošem mač, i na tilulu mu napravi zubac, bi palac utonuo.
Stefan Mitrov Ljubiša, Kanjoš Macedonović;
palaĉa - phalacchadana (phalaššhadana) परच्छदन n. house built of wooden boards
- kuša izgraŤena od drvenih ploţa, samo smo reţ skratili;

103
 Palada (Atina) - phalada (phalada) परद adj. rewarding - nagrada, nagraŤen. Palada
se pominje samo uz ime Atine i znaţi nagraĊena Atina. I Atina je sanskritskog porekla i znaţi
iskrcati se. Verovatno je samo iskrcavanje znaţilo nagradu. (videti Atina)
palica - phAlakA (phālakā) पारका f. cricket. U engleskom Rečniku je prevedeno
kao kriket, U Semjuel Dţonsonovom Rečniku, on je izveo reč kriket iz „cryce, saksonski za
motku“, tako da ovaj prevod odgovara srpskoj reţi palica;
paliti - palita (palita) ऩमरत n. burning – spaljivanje, gorenje; jvalati {jval}
(Ťvalati) ज्लरतत verb 1, start a fire - potpaliti vatru, ţvaliti. Moj deda je govorio: "Daj jednu
žvalu slame ili sena da zapalim vatru! To je ogrizina od slame i sena koju je stoka veš odbacila,
ono što joj je ispalo iz usta, i nije bilo šteta zapaliti je. Ovaj glagol smo zaboravili, ali ostale su
reţi ţvale, ţvaliti, ţvalaviti, ţvalav. U sanskritu reţi sa ovim korenom imaju znaţenja samo u
vezi sa vatrom.
pametan - darzanIya (darśanīja) दळहनीम adj. smart - sadrţajan; zobhana (śobhana)
ळोबनadj, smart - sjajan;
pamuk - tUla (tūla) तूर n. ambara (ambara) अम्फय n. cotton. (videti ambar i Tula)
Pan - pAna (pāna) ऩान adj. m.n. keeping, observing - ţuvanje, posmatranje (stoke
prim.aut), kao imenica srednjeg roda: drink, kissing, cup, defence, beverage, drinking [of
alcoholic drinks] - piše, ljubakanje, zaštita, napitak, imenica muškog roda: expiration, inn-
keeper, distiller or vendor of spirituous liquors. Sve ove osobine su atributi boga Pana,
zaštitnika stoţara, koji je voleo piše, ljubakanje sa nimfama, veseo i razuzdan ţivot. Oni koji su
verovali u boga Pana, pozdravljali su se sa: - Pane! - i nazvani su Panoncima. Danas reţ pan -
gospodin koriste Ţesi, Slovaci, Poljaci i Ukrajinci. Imovina Panonaca, stoţara, bila je pokretna,
pasišta nisu imala vlasnika. Tek oranjem i sejanjem pšenice uspostavlja se vlasništvo nad
zemljom i teritorijom.
panaĊur - paNyAjira (panjāŤira) ऩण्माजजय n. market - trţište, ili paNyadhur
(panjadhur - панјадхур) ऩण्मधयु .् U Rečniku piše da je panaŤur grcizam i oznaţava sajam ili
vašar. U elektronskom prevodu panaŤur na grţkom se kaţe δίκαιη χωριό díkaii chorió, vašar
έκθεζη ékthesi!? Autor je svestan da elektronski prevodi mogu ţesto da budu manjkavi i
nedovoljno precizni ili nepotpuni, ali ni traga od panaŤura. Grci nemaju ni Đ. Na sanskritu
nalazimo da paNya (panja, nj se izgovara odvojeno) oznaţava trgovinu na malo, robu i sliţno, a
dhur धयु ् izmeŤu ostalog i poţasno mesto, ali i iglu i bogatstvo. PanaŤur paNyadhur (panjadhur)
ऩण्मधयु ् je sanskritsko-srpska reţ koja oznaţava mesto gde se prodaje sve i svašta. Da je tako
potvrŤuju i samostalne sanskritske reţi: paNa (pana) ऩण m. trade, praise, business, treaty, price,
inn-keeper, observing - trgovina, pohvala, pregovaranje, odreŤivanje cene, krţma, posmatranje i
dhur धयु ् f. load - tovar. PanaŤuri i vašari su prepuni tovara razne robe koju prodavci hvale,
cenkaju se, ugovaraju, trampe. U vreme nastanka ove reţi novac nije postojao. MeŤutim, treba i
tu biti oprezan, i danas u pojedinim plemenima sredstvo plašanja su školjke ili obluci.
(o)panjkan - paGkin (pankin) ऩङ्ककन ् adj. muddy coverd with anything as
with mud - prekriven bilo ţim kao sa blatom;

104
 panjkanje - paGkatA (pankatā) ऩङ्कता f. muddiness - blašenje;
panjkati - paGkayati {paGkaya} (pamkajati) ऩङ्कमतत verb - make muddy - blatiti,
prljati;
Panonija - paNanIya (pananīja) ऩणनीम adj. negotiable - prenosiv, savladiv,
prolazan;
panuo - panna (panna) ऩन्द्न adj. fallen;
pantljiĉara - paGktikara (panktikara) ऩङ्जक्तकय m. line feed [computer] - linija
napajanja na raţunaru. Ove dve reţi sliţne po obliku govore da je naţin gradnje reţi u sanskritu i
srpskom zadrţan mada im se daju razliţita znaţenja.
pantljika - paGktikA (panktikā) ऩङ्जक्तका f. line, row, number ten, decade - linija,
red, niz, dekada, broj deset; paTTikA (pattika) ऩद्रिका f. bandage, fillet - zavoj, uska traka;
papak - pApaka (pāpaka) ऩाऩक adj. evil, villain, rascal, sin, wrong - zao, opak,
prostak, bitanga, grešnik. U Reţniku: papak, -pka m (mn. papci, gen. papaka) roţna navlaka
koja pokriva krajeve prstiju u nekih sisara (goveda, ovce, koze, svinje). U savremenom ţargonu:
Koji papak! - oznaţava glupog muškarca, kukavicu, slabiša. Ţargonsko znaţenje mnogo je
bliţe znaţenju u snskritu!
papuĉe - pApacaila (pāpašaila) ऩाऩचैर n. inauspicious garment - neprobojna odeša.
Dvoglas AI je u sanskritu kasnije dao E, a u srpskom je skrašen poslednji slog ili su ga u
sanskritu naknadno dodali. Kada se ţita sa svim tim promenama dobija se papaĉe. Mada u
Rečniku engleski-sanskrit stoji da je papuţa sRpra (srpra) वप्र
ृ adj. pAdukA (pādukā) ऩादक ु ा f.
pAdU (pādū) ऩाद ू f. shoe or slipper, ţini se da je srpska papuţa najpre oznaţavala neprobojnu
obušu, a ne odešu, a sRpra je najverovatnije srpski opanak šiljkan, sa povijenim kljunom, jer
još ima znaţenje savitljiv i gibak.
par - yuga (juga) मुग n. pair, couple; (videti jug)
para - para (para) ऩय adj. other, another - kao prefiks u sloţenicama: paravojska,
druga vojska, paralaţa
para (vodena) - pAru (pāru) ऩारुn. sun - vatra ili sunce; dhUma (dhūma) धभ ू m.
fume - isparenje, dim; sveda (sveda) थलेद m. steam. Da li je od ove poslednje reţi izveden
naziv za ŠveŤanina - Swede, ako su još u neolitu imali neku vrstu saune i voleli da se pare?
Paraćin - parAcIna (parāšina) ऩयाचीन, adj. indifferent to, averted - ravnodušan,
otkloniti, prevremen, okrenut suprotno. Pre še biti da je paracihna (parašihna) ऩयधचह्न
sastavljeno od dve reţi para (para) ऩय - another - drugi i cihna (šihna) धचह्न n. sing - znak,
moţe da znaţi i stranci, koji imaju drugi znak raspoznavanja (zastavu). Kada iszostavimo glas h,
vidi se sliţnost.
paraliza - bhaGga (bhanga) बङ्ग m. bheda बेद m. paralysis - bangavost i beda;
parati - rizati {riz} (riśati) रयळतत verb tear - rezati i risati. Odavde je izveden glagol
crtati na ruskom рисовать i poljskom rysować. Ima još glagola koje prepoznajemo: hIDati

105
{hID} (hīdati) शीडतत verb - kidati, skunoti {niHSku} (skunoti) थकुनोतत verb 5,9, skunIte {sku}
(skunīte) थकुनीते verb 5,9, skunute {sku} (skunute) थकुनुते verb 5,9,skunAti {sku} (skunāti)
थकुनातत verb 5,9 - skinuti, brihati {bRh} (brihati) त्रिशतत verb 6 - tear, pluck, root up - brijati;
Parcani - parSaNi (paršani) ऩऴहणण adj. carrying over or across - prenošenje preko;
Parcani, naselje ispod Kosmaja u Srbiji. Ni za naziv ovog mesta ne postoji neko prihvatljivo
objašnjenje u srpskom jeziku. I opet u sanskritu nalazimo reţ paršani parSaNi. Moţe se verovati
da se nekada izgovaralo parsani, a selo se nalazi ispod Kosmaja i poznat je Parcanski vis, tako da
bi naziv mogao da odgovara.
parĉe - dala (dala) दर n. piece - deo, lekha (lekha) रेख m. piece of writing - leja,
stubac, red; veSTi (vešti) लेजष्ट्ट m. piece of cloth worn around waist - vesta;
Parma - parama (parama) ऩयभ adj. chief, best, highest point - vrli, bolji, primarni;
Parnasisos, Παρναζζός Tithorea, Fthiotida - parNasi (parnasi) ऩणहमव m. vegetable,
adorning, decoration, house upon or by the water - površe, ukras, kuša pored vode;
Paros Πάρος - parAsu (parāsu) ऩयावु adj. - dying - umiranje. Ako je u paleolitu ili
neolitu bilo izbeglica ili migranata koji su pokušavali da preŤu od Grţke do Turske ili obrnuto,
verovatno je bilo mnogo ţrtava jer su i plovila bila mnogo primitivnija.
pȁs - zvan (śvan) श्लन ् m. dog [Canis lupus familiaris - Zoo.] U srpskom jeziku iz
ovog korena izveli smo reţ zvono jer su psi i zvona najavljivali opasnost (videti zvono).
pâs, pojas - pAza (pāśa) ऩाळ m. rope, chain, cord - kanp, vrpca, veza oko struka.
Najpre je pojas bila obiţna vrpca i nalazimo je skoro u svim slovenskim jezicima. Onda su poţeli
da uplišu po više boja dok nisu izatkali kanice. Ţini se da razboj još nije bio izmišljen dok smo
bili u zajednici, pa su ţene na vrpcu dodavale resice. Takav pojas nazivale su rAsnA (rāsanā)
याथना f. i rasikA (rasikā) यमवका f. woman's girdle; rAsnAkA (rāsnākā) याथनाका f.
small girdle or band; rAsnAva (rāsnāva) याथनाल adj. having a girdle - resnata; a u reţi kAJcI
(kānjšī) काञ्ची f. girdle moţemo da naslutimo koren iz koga smo razvili reţ kanice. U sanskritu
sa ovim korenom ima samo desetak reţi raţunajuši i sloţene koje oznaţavju bedro i kuk, pa je
moguše da su naše tkanice izgubile T, a da je u sanskrit ušla dosta iskrivljena reţ.
pàsati - paSati {paS} (pašati) ऩऴतत verb - go. "Ja, veli, sjednem na oni balkun, pa šta
gođ ima gospode i gospođa i karoca, sve vidim, jer sve ovde pasa (prođe)" Pisma iz Italije,
Ljubomir Nenadović;
pȁsati, opasati - pasati {pas} (pasati) ऩवतत verb 10, pasate {pas} (pasate) ऩवते verb
10 - bind - vezati, povezati, sputati, sapeti;
pásti travu - tarNute {tRN} (tarnute) तणुत ह े {तण
ृ ्}, tarNoti {tRN} (tarnoti) तणोतत
{तण
ृ ्}, tRNoti {tRN} (trnoti) तण
ृ ोतत {तण
ृ ्}, tarNate {tRN} (tarnate) तणहते {तण
ृ ्,
tRNute {tRN} (trnute) तण
ृ ुते {तण
ृ ्} verb 8 - eat [grass];
pȁsti (sa visne) - pAtIti {pat} (pātīti) ऩातीतत verb Intens. rapidly descend or fall -
brzo se spustiti ili pasti;

106
 pastir - avipAla (avipāla) अषलऩार m. meSapAla (mešapāla) भेऴऩार m. meSapalaka
(mešapalaka) भेऴऩरक m. ovţar; vRSNipAla (vršnipāla) लजृ ष्ट्णऩार m. govedar - shepherd;
pastuv - paSThauhI (pašthauhī) ऩष्ट्ठौशी f. any young cow, heifer four years old -
svaka mlada krava, junica od ţetiri godine. Treba imati u vidu, dok smo bili zajedno, imali smo
pripitomljene ovce i goveda. Znaţi, prvobitno se reţ pastuv odnosila na mlade junice do ţetiri
godine, a mi smo kasnije to reţ preneli na konje - neuškopljen, neuštrojen konj. I u reţi
paSThauhI prvo H se izgubilo, a drugo H, pod uticajem prethodnog U koje se takoŤe izgubilo,
zamenjeno je sa V.
pašenog - pAzanaga (pāśanaga) ऩाळनग je verovatno izvedeno od dve reţi pAza
(pāśa) ऩाळ i naga नग - lanac planina;
patika - pAdikA (pādikā) ऩाद्रदका m. sandal, shoe; pAdukA (pādukā) ऩादक ु ा f.
shoe or slipper sandal, shoe;
Patala - pATala (pātala) ऩाटर n. rose - ruţa, adj. pink - roze, pale red - bledo
crvena, Patala je poznat budistiţki hram crvene boje u Indiji, blizu Nju Delhija, u drţavi Utar
Pradeš; ili pAtAla (pātāla) ऩातार n. hells - pakao! Ono što se moţe naši na Internetu o Patali,
govori da je dobila naziv po ovoj drugoj reţi koja oznaţava podzemni svet. U hinduističkoj
kosmologiji, svemir ima tri sveta: Svargu (gornja područja), Prithvi (zemlja) i Patala (podzemni
svet). (videti Svarog)
Patra Πάηρα Grţka - pAtra (pātra) ऩात्र n. vessel, can - brod, moši, kotao. Moţe se
pretpostaviti da su u Patri ţiveli mornari koji su mogli da provedu brodove kroz Korintski kanal
kao što su to radili locovi u Đerdapu dok je vodostaj bio mnogo niţi. To je onda bilo najţuvenije
zanimanje. Πάηρα Patras se nalazi na ulasku u Korintski kanal.
patka - pAtuka (pātuka) ऩातुक m. aquatic animal - vodena ţivotinja ili paTAka
(patāka) ऩटाक m. bird - ptica. Na nekoliko indisjkih jezika danas se kaţe batakh फतख़ (batak).
Pazi! - pazu (paśu) ऩळु ind. See;
Pazite - pazyatu (paśjatu) ऩश्मतु sent. Look!
Pazin, Hrvatska i Pazinos Παζινος Grţka, na ostrvu Heraklion - pAzin (pāśin) ऩामळन ्
m. trapper, laying snares, having a net or noose - lovac, polaganje zamke, imaju mreţu ili omţu;
paziti - pazyate (paśjate) ऩश्मते verb - look on, observe, perceive, have insight or
discernment, foresee, learn; pazyati {dRS} (paśjati) ऩश्मतत verb 1 Par - observe; anupazyati/-
te {anupaz} (anupaśjati/te) अनुऩश्मतत/-ते verb, upapazyati (upapaśjati) उऩऩश्मतत verb,
paripazyati
{paripaz} (paripaśjati) ऩरयऩश्मतत verb - gledati, osmatrati, opaţati, opaziti, nazirati,
spoznati, imati uvid ili razboritost, predvideti, saznati;
Paţnja! - pazya (paśja) ऩश्म sent. look!
pĉela - madhumakSikA (madhumakšikā) भधभ ु क्षषका f. bee - medna mušica. Od
pedesetak sinonima za pţelu izdvajamo one koji imaju prefiks medni: madhvaka (mahvaka)

107
भध्लक m. medno zujalo, madhulih (madhulih) भधमु रह् m. i madhulehin (madhulehin) भधर
ु ेद्रशन ्
m. medoliz, madhupAyin (madhupājin) भधऩ
ु ातमन ् m. medoser, madhunetR (madhunetr)
भधन
ु ेत ृ m. medni voŤa, madhukezaTa (madhukeśata) भधक
ु े ळट m. medna vaška, madhukara
(madhukara) भधक
ु य m. medno breme, madhUka (madhūka) भधक
ू m. mednica;
pĉelar - madhupAla (madhupāla) भधऩ ु ार m. beekeeper - u bukvalnom prevodu -
prosjak meda jer kada je ova reţ nastala, pţelari nisu bili proizvoŤaţi nego sakupljaţi meda;
peĉatni prsten - vAlikA (vālikā) लामरका f. seal-ring -- valjţica, ,
feminine form of the word vAlaka (vālaka) लारक m. valjţiš;
peĉen, baren, kuvan - pacata (pašata) ऩचत adj. baked, boiled, cooked; pakva (pakva)
ऩक्ल adj. cooked - kuvan;
peĉenica - pAcanaka (pāšanaka) ऩाचनक n. sort of drink. U srpskom jeziku peţenica
je peţeno prase, a u sanskritu vrsta piša koje su dobijali kuvanjem. Nisu znali za prepeţenicu, još
nije bio izmišljen kazan.
peĉenje (proces) - pAcana (pāšana) ऩाचन n. pacana (pašana) ऩचन adj. n.
act of cooking or baking;
peĉenje - pAka (pāka) ऩाक m.n. cooking - kuvanje;
Peć, Srbija - pac (paš) ऩच ् adj. baking - péţēnje; Odatle toponimi Pešinci, Pešina,
Peţenjevce.
peći - pacati {pac} (pašati) ऩचतत {ऩच ्} i pacate {pac} (pašate) ऩचते {ऩच ्} verb -
bake.
pećnica - pAcaka (pāšaka) ऩाचक m. pacaka (pašaka) ऩचक cook, cooker, cooking,
baking, roasting - kuvar, šporet, kuvanje, pţenje;
pedalj - pAda (pāda) ऩाद m. foot as a measure. Pedalj je sliţne veliţine kao i stopa,
ali više odgovara srpskoj reţi;
pekar - paktR (paktr) ऩक्त ृ m. baker; pAcaka (pāšaka) ऩाचक m. baker, cook;
pekara - paktra (paktra) ऩक्त्र n. cooker [an apparatus for cooking], ali i
state of a householder who possesses a sacred fire or that fire perpetually maintained by him -
uzbuŤenje domašina koji poseduje svetu vatru ili ta vatra koja ga stalno odrţava.
Pelagonija - pAlaGgAnIya (pālangānīja) ऩारङ्गनीम. Ima nekoliko sliţnih reţi u
sanskritu, ali ţini se da je sastavljena od dve reţi pAlaGga (pālanga) ऩारङ्ग - repa, i AnIya
(ānīja) आनीम - koji su doneli, što bi dalo pAlaGgaAnIya (Paalangaaniija) ऩारङ्गनीम. oni koji
su doneli repu.
pena - phena (phena) पेन m. foam,
penast, penušav - saphena (saphena) वपेन adj. phenala (phenala) पेनर adj. phenila
(phenila) पेतनर adj. foamy, frothy - sa penom. Verovatno da je od ove reţi izvedena i reţ sapun

108
mada u Rečniku stoji da je iz latinskog jezika, a na latinskom se kaţe fullonum, a na grţkom
ζαπούνι sapoúni. Doduše, sliţno se kaţe i u romanskim jezicima, ali biše da je i njihovo
poreklo iz sanskrita. Ovde bi, radi utvrŤivanja ţinjenica, trebalo uporediti i reţ pena koja je kao
koren bolje oţuvana u slovenskim jezicima.

peniti - phenAyate {phenAya} (phenājate) पेनामते verb - foam, froth - peniti,

zapeniti, trabunjati;
penušav - phenavat (phenavat) पेनलत ् adj. frothy, like foam, foaming;
penjati se - peNati {peN} (penati) ऩेणतत verb - go; utpatati {utpat} (utpatati)
उत्ऩततत verb - uspeti se, udeti {udi} (udeti) उदे तत cverb 2 - ascend - uziši;
perivoj - parivAha (parivāha - h>j) ऩरयलाश m. watercourse or drain to carry off
excess of water, drainage - vodotok ili odvod za izvlaţenje viška vode, drenaţa. U reţniku piše:
perivoj m grč. ograđeno zemljište određeno za odmor i šetnju a zasađeno cvećem i drvećem,
cvetnjak, vrt, park. Tamo gde je rešeno navodnjavanje i drenaţa, mogu biti ureŤeni parkovi.
Znaţenje nije u suprotnosti, samo treba preispitati da li je grcizam.
perjanica - pArAyaNika (pārājanika) ऩायामणणक m. adj. scholar, lecturer, pupil,
reader of the purANas, one who goes through or studies - nauţnik, predavaţ, uţenik, ţitalac,
student. Moguše je da je i ova reţ nastala od korena parya, ali je interesantno da i u srpskom
jeziku ima metaforiţno znaţenje i perjanicom nazivamo onoga koji je među ostalima najbolji,
ponos i dika svojih drugova.
perjanka (perina) - paryaGka (parjanka) ऩमहङ्क m. bed, sofa, cot, coat - postelja,
leţaj, jorgan, jakna;
perjati - paryaiti {parye} (parjati) ऩमैतत verb, paryeti {parI} (parjeti) ऩमेतत verb,
samparyeti {samparI} (samparjeti) वम्ऩमेतत verb - go or flow around, roam about, move in a
circle - iši ili se kratati okolo, lutati, kruţiti; paryaTati {pari-aT} (parjatati) ऩमहटतत verb 1,
roam or wander about - putovati. U srpskom jeziku samo ta znaţenje i ima: bazati, lutati,
odjuriti.
perje - paryanta (parjanta) ऩमहन्द्त m. extremity, flank - krila;
Pešter, Srbija - peSTra (peštra) ऩेष्ट्र n. bone - košţat;
piće - pItha (pītha, h > j, pitja > piša) ऩीथ m. pitu (pitu) षऩतु m.
piće (vrste) - pAna (pāna) ऩान n. pAnta (pānta) ऩान्द्त m. pAnaka (pānak) ऩानक m.n.
Tri vrste piša koje su najverovatnije nstale u Panoniji i koja je sam bog Pan voleo. Imali su više
vrsta medovina.
pijan - pItin (pītin) ऩीततन ् adj. pIthin (pīthin) ऩीधथन ् adj. pIta (pīta) ऩीत, paripIta
(paripīa) ऩरयऩीत adj. ApIya (āpīta) आऩीम adj. apIta (apīta) अऩीत adj. ApIta (āpīta) आऩीत adj.
duSpIta (dušpīta) दष्ट्ु ऩीत adj. niSpIta (nišpīta) तनष्ट्ऩीत adj. vipIta (vipīta) षलऩीत adj. vipItavat
(vipītavat) षलऩीतलत ् adj. vAjipIta (vaŤipīta) लाजजऩीत adj. nipIta (nipīta) तनऩीत - drunk up;

109
 pijanac - madhupa (madhupa) भधऩ ु m. madyapa (madjapa) भद्मऩ m. drunkard,
alcoholic, drinking intoxicating liquor - lubitelj mednog piša;
pijani otac - pitRpIta (pitrpīta) षऩतऩृ ीत adj. drunk by the pitRs;
pijavica - sRkthA (srkthā) वक्
ृ था f. leech. Ona koja srţe krv (videti srk).
pikolo - picchorA (piššhorā) षऩच्छोया f. flute, pipe;
Pirineji - pariNAya (parināja) ऩरयणाम m. leading round - vodeši krug ili kolovoŤa;
pisac - lekhaka (lekhaka) रेखक m. lekhikA रेणखका f. writer;
pisanje - lekha (lekha) रेख m. lekhA (lekhā) रेखा f. lekhana (lekhana) रेखन n.
lekhya (lekhja) रेख्म n. Alekhya (ālekhja) आरेख्म n. lekhaka (lekhaka) रेखक n. lekhAkSara
(lekhāšara) रेखाषय n. (vidi leja); likhana (likhana) मरखन n. likhita (likhita) मरणखत n. (vidi
slikati); aGkana (ankana) अङ्कन n. (videti Ankona) - writing;
pisati - likhati {likh} (likhati) मरखतत verb 6, Alikhati {Alikh} (ālikhati) आमरखतत
verb, pralikhati {pralikh} (pralikhati) प्रमरखतत vereb, pralikhate {pralikh} (pralikhate)
प्रमरखते verb, saMlikhati {saMlikh} (samlikhati) वंमरखतत verb, vilikhati {vi-likh} (vilikhati)
षलमरखतत verb, vyAlikhati {vyAlikh} (vjālikhati) व्मामरखतत verb, lekhayati {likh} (likhajati)
रेखमतत verb caus. (Videti slikati)
piti - pIti (pīti) ऩीतत f. drinking; pIyate {pI} (pījate) ऩीमते verb drink; nipIti (nipīti)
तनऩीतत f. pIta (pīta) ऩीत n. driking. Koren glagola je samo p, I je sufiks i -ti nastavak za oblik.
U sanskritu nalazimo kratke samostalne reţi pa ऩ, pA ऩा, pU ऩू, adj. driking; U ovim reţima
treba traţiti etimologiju italijanske reke Po. Dakle, jedan od simbola vode je P, a drugi L od liti,
imamo ih oba u mnogo reţi: plivati, plima, ploviti, plovak, plovka, plaviti, splav, poplava,
plutati, pluša, plakati, plaknuti, pljuvati, pljusak, pljuštati, plik, plitak...
pitom - damin (damin) दमभन ् adj. tamed - pripitomljen, ukrošen, domaši;
Piza, Italija - piza (piśa) षऩळ m. sort of deer - vrsta jelena;
pizma - pizuna (piśuna) षऩळुन n. informing against - u Rečniku: grč. omraza, mrţnja,
neprija-teljstvo, zloba. pizunatA (piśunatā) षऩळुनता f. scandal, slander;
pizmen - pizuna (piśuna) षऩळुन adj. calumnious, malicious, backbiting - koji ima
pizmu na koga, pakostan, neprijateljski.
pizmiti - pizunayati {pizunaya} (piśunajati) verb - betray, manifest, show, indicate -
izneveriti, ukazati, nagovestiti, jasno staviti do znanja, biti netrpeljiv prema nekom, proganjati
nekog;
plakati - roditi {rud} (roditi) योद्रदतत verb - weep - ridati,
platno - plota (plota) प्रोत m. n. bandage, stuff, cloth - zavoj, tkanina;
plavljenje - plava (plava) प्रल m. flooding; plAvana प्रालन n. flood;

110
 pleme - kula (kula) कुर n. tribe. Kula je znaţila zajednicu: roj, stado, jato, vešu
porodicu.
plemenit - kulIna (kulīna) कुरीन adj. Arya (ārja) आमह adj. noble. U narodnoj poeziji
pominje se Kulin-ban - Plemeniti ban. (videti Prijam)
plemenski - kulInaka (kulīnaka) कुरीनक adj. kauleya कौरेम adj. aristocratic -
aristokratski;
plemenski starešina - kulapA (kulapā) कुरऩा m.f. chief of a family or race or tribe;
pletenica - praveNI (pravenī) प्रलेणी f. braid of hair worn by widows and by
wives in the absence of their husbands - pletenice koje su nosile udovice i ţeneu odsustvu svojih
muţeva (videti venac);
pletivo - ploti (ploti) प्रोतत f. connection, thread - veza, nit, konac, preŤa; ploti je
veza, a to znaţi da smo imali reţi: pletenje, plesti, plot, pletivo, pletilja, pleter, splet, spletka;
pleva - palAva (palāva) ऩराल m. palAvAH (palāvāh) ऩराला् m.pl. tuSa तुऴ m.
(Tisa) chaff;
Pliva, reka u BiH - plAva (plāva) प्राल m. leaping - skok, flowing over - teţe skaţuši
preko; Pliva je verovatno - punjenje posude dok se ne preliva ili od plava (plava) प्ऱर् koja ima
dvadesetak znaţenja meŤu kojima je da teţe u skokvima, survavajuši se. U gornjem toku naziva
se Pljeva, a kod Jajca ima veliki vodopad;
plivaĉ, ronilac - plavaga (plavaga) प्रलग m. - diver;
plivati - plavate {plu} (plavate) प्रलते verb - swim;
ploĉa - phalaka (phalaka) परक n. blade, plank, slab, board. (Videti palaţa)
plot - plota (plota) प्रोत m. bandage, stuff, cloth - zavoj, štof, tkanina. U engleskom
reţniku nalazimo da je plot vRti (vrti) लतृ त m. chardis (šhardis) छद्रदह व ् n. fence. Naši preci
najpre su ograŤivali samo vrt da bi ga zaštitili od stoke pa je u snskritu ta reţ zadrţana za ogradu
oko bašte. Reţ plot je izvedena od glagola plesti i imamo je u ţeškom, slovaţkom, poljskom,
beloruskom, bugarskom, a u engleskom oznaţava parcelu, zaplet, zaveru - ako bi se ispštovao
koren - spletku, dakle, isti je koren. U staroslovenskom ПЛЪТЬ, -И f. meso, telo (ljudsko) a u
sanskritu ploti प्रोतत f. connection, thread - veza, nit, što bi se moglo poistovetiti sa sadašnjim
genom.
plotski - ploSin (plošin) प्रोषऴन ् adj. burning, scorching, singeing - telesni.
Staroslovenski pridev ПЛЪТЬСКЪ, -ЬСКА ЬСКО adj. telesni mogao bi se potraţiti u
sanskritskom pridevu koji, ustvari, oznaţava ljudski bol ili radost, jako telesno osešanje. U
srpskom jeziku sa korenom PLT postoji mnogo veša porodica reţi: pletenje, pletivo, pletaţ,
pletilja, pletara, pleter, platno, plahta, zaplet, rasplet, spletka;
plovak - plava (plava) प्रल m.n. float;
plovilo - plavaka (plavaka) प्रलक m. - glider, frog - jedrilica, ţaba; plavAkA
(plavākā) प्रलाका f. boat - ţamac, brodiš, oplavak;

111
 ploviti - plavate {pl} (plavate) प्रलते verb - sail,
pluta - pluta (pluta) प्रुत n. adj. floated - plutajuši;
pljusnuti - pluSNAti { pluS } (plušnāti) प्रुष्ट्णातत verb 9 - sprinkle, anoint, fill -
nasuti, natopiti, miropomzati;
pobratim - bhrAtRsthAna (bhratrsthāna) भ्रातथ ृ थान m. taking the place of a brother,
brother's representative;
pobusati - bhUSati {bhUS} (bhūšati) बूऴतत bhUSayati {bhUS} (bhūšajati) बूऴमतत
verb caus. adorn, embellish - ukrasiti. U srpskom kalendaru postoji Pobusani ponedeljak, pada u
prvi ponedeljak posle Vaskras, kada vernici odlaze na groblje i ukaršavaju grobove cvešem.
pod - pada (pada) पद m. step - korak; pAdu (pādu) ऩाद ु m. place; sthalA (sthalā)
थथरा f. floor - mesto gde se stoji;
podovi - padavi (padavi) ऩदषल f. path, way - put. Oţigledno je došlo do raskoraka u
znaţenju, ali se ţini da bismo ovde mogli da naŤemo odgovor kako su stvoreni nastavci za
mnoţinu u srpskom jeziku pa se zato ova reţ navodi u mnoţini.
podgrejati - tapati {tap} (tapati) तऩतत verb 1, abhitapati {abhi-tap} (abhitapati)
अमबतऩतत verb 1, abhitapati {pratap} (pratapati) प्रतऩतत verb, upatapati {upatap} (upatapati)
उऩतऩतत verb, uttapate {uttap} (uttapate) उत्तऩते verb - heat; tapa (tapa) तऩ m. heat [warmth]
- toplota, toplina i svi glagoli sa prefiksima imaju takva znaţenja - topliti i topiti, otopliti i
otopliti, pretopliti i pretopiti, utoplitit i utopiti,
podmazan - snehAkta (snehākta) थनेशाक्त adj. greased. Svi baltiţkoslovenski i
germanski za sneg imaju korenske suglasnike SN u sanskritu oznaţava podmazivanje, mazivo,
loj, ulje, klizanje (videti sneg);
podne - pUrvAparadina (pūrvāparadina) ऩूलाहऩयद्रदन n. forenoon and afternoon. Prvi -
pUrvA (pūrvā), drugi, još jedan - para (para), dan - dina, malo komplikovano, otprilike,
izmeŤu prvog i drugog dela dana, ali najviše bi odgovaralo reţi polovina, prva polovina dana. U
srpskom je skrašeno po(la)dne.
podsmeh - smaya (smaja) थभम m. conceit;
podsmevati, ismevati - smAyayate {smi} (smājajate) थभाममते {जथभ} , smAyayati
{smi} verb caus. laugh at;
pohara - abhyAhAra (abhāhāra) अभ्माशाय m. robbery, hAra (hāra) शाय m. battle -
bitka, boj, rat;
pohotna ţenska - yabhyA (jabhjā) मभ्मा f. to be carnally known;
poj - poyA (pojā) ऩोमा f. kind of wind instrument - vrsta duvaţkog instrumenta. Reţ
poyA u sanskritu je usamljena, a u srpskom znaţi izvođenje glasom ili glasovima muzikalnih
zvukova, pevanje (obično crkveno) ima i glagol pojati i imenice pojac i pojanje. Izgleda da je
došlo do zamene termina, dok sanskritsko svarati (svirati) zanaţi pevati, pojA oznaţava vrstu
instrumenta.
pojas - rasikA (rasikā) यमवका f. woman's girdle - pojas sa resicama - tkanice;
112
 pojanje (crkvene pesme) - prastava (prastava) प्रथतल m. chant - predstava; traya
(traja) त्रम adj. chanting - trio;
pojeći (stoku) - payoda (pajoda) ऩमोद adj. yielding water - dajuši vodu;
pojen - pAyin (pājin) ऩातमन ् adj. drinking;
pojenje (stoke) - pAyanA (pājanā) ऩामना f. pAyana (pājana) ऩामन n. watering;
pojilo - payodhi (pajodhi) ऩमोधध m. water reservoir, water-receptacle, sea, ocean -
oznaţava sve od posude, rezervoara, do mora i okeana;
pokoj - nirvANa (nirvāna) तनलाहण n. perfect calm or repose or happiness, varivoda
(varivoda) लरयलोद adj. granting space or freedom or relief or repose or comfort, resting; (videti
nirvana i Varivode)
pokojni - mRta (mrta) भत ृ ppp. pramRta (pramrta) प्रभत ृ adj. deceased, covered -
zatrpan. Poslednje znaţenje pramRta, zatrpan, govori da nisu svi preci Sanskrišana spaljivani,
veš da je bilo i sahranjivanja.
pokornost - namratva (namratva) नम्रत्ल n. submissiveness, humbleness, meekness -
krotkost, blagost, vernost do smrti - namrtvo;
polivati - pruSNute {pruS} (prušnute) प्रुष्ट्णुते verb, pruSNoti {pruS} प्रुष्ट्णोतत verb -
prsnuti, meSati (mešati) भेऴतत {miS} verb - mešati, wet;
polovina - dvitIya (dvītija) द्षलतीम n. half, dvojina, sdatavljeno iz dva dela;
poluga, palija - palyaGka (palajanka) ऩल्मङ्क m. squatting - ţupati;
polupijan - ardhapIta (ardhapīta) अधहऩीत adj. sAmipIta वामभऩीत adj. half-drunk;
Poljak - pAlaka (pālaka) ऩारक m. guardian, protector, keeper - zaštitnik, ţuvar,
posednik, tutor, staratelj. Poljaci su ţuvari polja, poljari. Oni su pronalazaţi rala. Prvu brazdu u
neolitu zaorali su na Pališu (Palić na poljskom zapaliti), jer su morali najpre da spale travu da bi
poorali drvenom ralicom. To se naziva ugar - orati dok je zemlja još crna od gari. Reţ ugar
imaju Poljaci, Ţesi (uhor), Srbi Bugari i MaŤari. Kada su došli, MaŤari su prihvtili od
starosedelaca naţin obrade zemlje i mnoge reţi, pa su uzeli i ime za svoju drţavu - Ugarska.
Ali Ugarska je reţ nastala u neolitskoj revoluciji, dali su je Srbi i Bugari koji su sa desne strane
Dunava gledali s jeseni kako Panonija gori.
pomen - prastAva (prastāva) प्रथताल m. predstava, ullekha (ulekha) उल्रेख m. zapis -
mention;
pomenut - pradarzita (paradarśita) प्रदमळहत adj. podrţan - mentioned;
pomenuti - vadati {vad} (vadati) लदतत verb, vadate {vad} (vadate) लदते verb -
pripovedati; Amanati {AmnA} (āmanati) आभनतत verb - amanisati;
pomor - mAra (māra) भाय m. mAri (māri) भारय f. mora, mArikA (mārikā) भारयका f.
mAraka (māraka) भायक m. morica, pestilence; mahAmArI (mahāmāri) भशाभायी f.
estilence causing great mortality - veliki pomor;

113
 pomraĉen (Mesec) - grasta (grasta) ग्रथत adj. upaplavin (upaplavin) उऩप्रषलन ् adj.
sopaplava (sopaplava) वोऩप्रल adj. upapluta (upapluta) उऩप्रुत adj. samabhipluta
(sambhipluta) वभमबप्रुत adj. eclipsed - izgrizen, poplavljen;
pomraĉenje - grAsa (grāsa) ग्राव m. first contact with an eclipsed disk - prvi kontakt
dva diska - ugriz. Ovo je samo jedan od preko pedeset sinonima za pomraţenje Sunca ili Meseca
koje prepoznajemo.
pomraĉiti - grasate {gras} (graste) ग्रवते verb, grasati {gras} (grasati) ग्रवतत verb,
upagrasati {upagras} (upagrasati) उऩग्रवतत verb, harate {hR} (harate) शयते verb, uplavati
{upaplu} (uplavati) उप्रलततverb, gRbhNAti {grah} (grbhnāti) गभ्
ृ णातत verb 9, gRhNAti {grah}
(grhnāti) गह्
ृ णातत verb 9, dhUmayati {dhUmaya} (dhūmajati) धभ ू मतत verb - eclipse - gristi,
poharati, uplivati, zgrabiti, zgrnuti, zadimiti, ni u jednoj reţ se ne pominje mrak ili tama.
pomraĉivaĉ - grastR (grastr) ग्रथत ृ m. eclipser - ţderaţ. Nema druga znaţenja.
ponosan - panasyu (pansju) ऩनथमु adj. glorious, showing one's self worthy of
admiration;
ponjava - po + nIvi नीषल f. Reţ ponjava, vrsta pokrivaţa izatkana od vune, grubo
otkan vuneni pokrivač, guber; prostirač, prostirka, dobijena je dodavanjem srpskog prefiksa po
ispred sanskritske reţi nivi što znaţi: piece of cloth wrapped round the waist,
kind of skirt or petticoat - vrsta suknje ili kostim, komad tkanine obmotan oko struka; paNyavat
(panjavat) ऩण्मलत ् adj. furnished with many goods or commodities - opremljen sa puno robe.
Moţe se pretpostaviti da su putujuši trgovci spavali na svojoj robi i pokrivali se njom i tako je
ţuvali od kraŤe, pa smo taj naziv preuzeli u znaţenju prostirke i pokrivaţa; dugačak i širok
komad platna četvrtasta oblika koji se razastire u krevetu ispod pokrivača pri spavanju, plahta.
Grubo otkan vuneni pokrivač, guber; prostirač, prostirka.
poplava - AplAva (āplāva) आप्राल m. plava (plava) प्रल m. samplava (samplava)
वम्प्रल m. pluta (pluta) प्रत
ु n. pluti (pluti) प्रतु त f. salila (salila) वमरर n. flood;
poplava suza - azruplAvita (aśruplāvita) अश्रप्ु राषलत n. flood of tears;
poplaviti - uplAvayati {upaplu} (uplāvajati) उप्रालमतत verb caus. flood;
poplavljen - upaplavin (upaplavin) उऩप्रषलन ् adj. paripluta (paripluta) ऩरयप्रत
ु adj.
samApluta (samāpluta) वभाप्रुत adj. samabhipluta (samabhipluta) वभमबप्रुत adj. sampluta
(sampluta) वम्प्रुत adj. flooded;
poplavljen - plAvita (plavita) प्राषलत adj. washed away, soaked, deluged, moistened
or covered with, inundation, submerged, inundated - natopljen, potopljen, navlaţen, poplavljen,
ispran, preplavljen;
poravnati, prostirati - saMstRNAti {saMstR} (samstrnāti) वंथतण ृ ातत, saMstRNute
{saMstR }(samstrnuta) वंथतण ृ ुते verb - spread, cover, spread out, extend, level, make even -
širiti, prostirati, pokriti, raširiti, prostreti, poravnati;

114
 poruka (pisana) - lekhaka (lekhaka) रेखक n. written message - direktno prevedeno:
lejica;
posejati - ropayate {ruh} (ropajate) योऩमते verb caus. put in the ground - staviti u
rupu. U srpskom jeziku samo se kod krojaţa zadrţao glagol rupiĉati, praviti rupe za dugmad, i u
lovaţkom reţniku javlja se glagol rupariti, loviti ţivotinje u jazbinama.
postaja - pastyA (pastjā) ऩथत्मा f. estate, premises, dwelling, household, homestead
- imanje, prostorije, stan, domašinstvo, farma; pastya (pastja) ऩथत्म n. stable - štala, stalno
naselje;
postojan - pastyAvat (pastjāvat) ऩथत्मालत ् adj. forming or offering a fixed habitation
- formiranje ili nuŤenje stalnog naselja;
posvaĊani - vivadita (vivadita) षललद्रदत adj. quarrelling;
pošten - Rta (rta) ऋत adj. honest - ţestit; (videti Rtanj)
potišten - klAnta (klānta) क्रान्द्त adj. depressed in spirits - klonuo; khidyate {khid}
णखद्मते verb 4 be pressed down or depressed - kidati se; pAtita ऩाततत adj. depressed - patiti;
potop - mahAplava (mahaplava) भशाप्रल m. great flood, bukvalno velika poplava;
pRthivIplava (prthivīplava) ऩधृ थलीप्रल m. earth-flood - velika poplava; plAvana (plavana)
प्रालन n. plAvita (plavita) प्राषलत n. samplava (samplava) वम्प्रल m. pluta (pluta) प्रुत n.
deluge;
potpisati - Alikhati (ālikhati) आमरखतत verb -
write down an orally dictated manuscript; mahan (mahan) भशन ् - veliki;
potpun - nipuNa (nipuna) तनऩुण adj. complete, absolute, good, profesional;
potpuno - nipuNam (nipunam) तनऩुणभ ् adverb, nipuNatas (nipunatas) तनऩुणतव ् ind.
- completely - sasvim, skroz, potpuno;
potra - potra (potra) ऩोत्र n. snout of a hog - svinjska njuška, ploughshare - raonik.
Potra u srpskom jeziku je kvar, šteta koju stoka učini u tuđoj njivi, na primer, svinje izriju
povrtnjak. U sanskritu svinja je potrAyudha (potrājudha) ऩोत्रामुध m. boar. U slobodnom
prevodu ţivotinja koja njuškom ţini štetu. Potra se u Srbiji plašala do skora, dogovorno izmeŤu
vlasnika stoke i oštešenog ili uz pomoš seoskih starešina, kneza, kmeta, popa. Pominje se u
knjiţevnim delima romantiţara i realista.
pouka - pATha (patha) ऩाठm. lesson - put, pAThana (pāthana) ऩाठन n.teaching -
putanja;
povez - paTTaka (pattaka) ऩिक m.n. paTTikA (pattikā - pantljika) ऩद्रिका f. plota
(plota - platno) प्रोत m.koza (kośa - koţa) कोळ m. kind of bandage - koţa; bandha (bandha -
bandaţ) फन्द्ध m. bandage;
povoj - upavIta (upavīta) उऩलीत n. sacred thread or cord [worn by the first three
castes over the left shoulder and under the right arm] - svete niti ili vrpca [nosile prve tri kaste
115
preko levog ramena i ispod desne ruke]; upavItaka (upavītaka) उऩलीतक n. sacred thread. Na
srpskim svadbama tako nose "peškire" dever i deveruša. Verovatno i reţ pavit vodi poreklo iz
istog korena.
povojak - upavItaka (upavītaka) उऩलीतक n. sacred thread - povez kojim se po
detetu veţu pelene;
povratak - Avartana (āvartana) आलतहन n, nivartana (nivartana) तनलतहन n. nivRtti
(nivrtti) तनलजृ त्त f. parAvRtti (parāvrtti) ऩयालजृ त्त n. paryAvartana (parjāvartana) ऩमाहलतहन n.
samAvartana (samvartana) वभालतहन n. saMnivRtti (samnivrtti) वंतनलजृ त्त f. vivartana
(vivartana) षललतहन n. returning, Avartaka (āvartaka) आलतहक adj. bringing back; parivarta
(parivarta) ऩरयलतह n. paryAvarta (parjāvatra) ऩमाहलतह m. parivRtti (parivrti) ऩरयलजृ त्त f.
pratinivRtti (pratinivrtti) प्रतततनलजृ त्त f. prativartana (prativartana) प्रततलतहन n. pratyAvRtti
(pratjāvrtti) प्रत्मालजृ त्त f. punarAvRtti (punarāvrtti) ऩुनयालजृ त्त f. punaHpratinivartana
(punahpratinivartana) ऩुन्प्रतततनलतहन n. saMnivartana (samnivartana) वंतनलतहन n. upAvRt
(upāvrt) उऩालत
ृ ् f. upAvRtti (upāvrtti) उऩालजृ त्त f. vinivartana (vinivartana) षलतनलतहन n.
viparivRtt (viparivrtt) iषलऩरयलजृ त्त f. return;
pozadi - pazcAt (paśšāt) ऩश्चात ् ind. backwards, in the back of , from behind , after,
behind, in the rear - u pozadini, posle, iza;
pozan - pazcima (paśšima) ऩजश्चभ adj. later;
(po)znat - jJAta (Ťnjata) सात adj. known - znan;
poznavanje - abhijJatA (abhiŤnjatā) अमबसता f. vijJAnatA (viŤnjānatā) षलसानता f.
abhijJatva (abhiŤnjatva) अमबसत्ल n. knowledge of;
pozno - pazcA (paśšā) ऩश्चा ind. pazcAt (paśšāt) ऩश्चात ् ind. tat pazcAt (tat paśšāt)
तत ् ऩश्चात ् phrase - later;
poţuda - lubdhatA (lubdhatā) रब्ु धता f. greed. Iz ovog korena nastala je reţ ljubav.
poţudan ĉovek - lubdhaka (lubhaka) रुब्धक m. covetous or greedy man, star Sirius
- poţdan ili lubomoran ţovek, zvezda Sirijus, ljubavnik;
poţudno - lubdham (lubdham) रुब्धभ ् indecl. greedy - zaljubljeno;
poţudnost - lubdhatva (lubdhatva) रुब्धत्ल n. greediness, ardent desire for,
covetousness - pohota, vatrena ţelja za, ljubomora;
pra - prA (prā) प्रा adj. only the second member of the simple
compound from which they come is given inthe parent heses - i u srpskom i u sanskritu je
prefiks, moţe ih imati više u jednoj reţi , a u sanskritu je ţesto drugi:
prababa po majci - pramAtAmahI (pramātāmahī) प्रभाताभशी f. maternal grand-
grandmother;

116
 prababa po ocu - prapitAmahI (prapitāmahī) प्रषऩताभशी f. paternal grand-
grandmother;
praćen - pratihata (pratihata) प्रततशत adj. despatched sent - poslat, upušen;
pradeda po majci - pramAtAmaha (pramātāmaha) प्रभाताभश m. paternal grand-
grandmother;
pradeda po ocu - prapitAmaha (prapitāmaha) प्रषऩताभश m. paternal great-
grandfather;
praĊed - prajAdA (praŤādā) प्रजादा f. granting offspring - davanje potomaka. Iako reţ
ne znaţi rodbinski odnos, neverovatna je sliţnost sa našim neknjiţevnim izrazom. Kada se malo
razmisli, ima smisla.
prag - praga (praga) प्रग adj. going before, preceding - prethodni, ono što prethodi
ulasku u kušu. U Rečniku piše da je to греда {od drveta, kamena ili metala) koja leţi s donje
strane vrata između dovratnika. U srpskom jeziku je prag je potpuno usamljena reţ, bez
porodice, znaţi da smo je uzeli iz sanskrita i to u najprozaiţnijem znaţenju. U sanskritu ima i
glagola i prideva i imenica sa istim korenom, sa veoma interesantnim znaţenjima, od pesma i
uvertira, udvaranje - znaţi ono što prethodi ljubavi, slavi, borbi, uspehu.
praher - prahAra (prahāra) प्रशाय m. hitting, heating, striking, blow, fighting -
udaranje, zagrevanje, napadanje, borba;
prakljaĉa - prakSAlya (prakšālja) प्रषाल्म indecl. having washed or rinsed - oprati ili
isprati; prakSAlaka (prakšālaka) प्रषारक adj. washing - prakljaĉa ţ = pratljaţa pljosnat
komad drveta s drškom kojim se rublje udara, lupa kad se pere. U srpskom jeziku je usamljena
reţ, pa smo je verovatno pozajmili i, naravno, pogrešno izgovorili, oţito je izvršena metateza
prakSAlya > praklyaSA, u vezi je s pranjem. Operi ruke - hastaM prakSAlya (hastam
prkšālja) शथतं प्रषाल्म sent.
pramen - stupa (stupa) थतुऩ m. stUpa (stūpa) थतूऩ m. knot or tuft of hair, tUla (tūla)
तूर n. tuft of grass or reeds;
prase - prAsa (prāsa) प्राव m. spear - mladica, mladunţe;
prasiti se - prasahate {pra-sah} (prasahate) प्रवशते verb 1 - sustain, endure - odrţati,
pretrpeti, podnositi, trpeti;
praskati - prAsyati {anuprAs} (prasjati) प्राथमतत verb - upset, throw or hurl forth,
throw into, discharge [weapon] - uznemiravati, bacati ili otiši, prazniti oruţje;
prašenje, dizati prašinu - praharaNa (praharana) प्रशयण n. attack, striking, dispelling,
beating, removing, combat, weapon - napad, udaranje, rasturanje, premlašivanje, uklanjanje,
borba, oruţje;
prašina - prahINa (prahīna) प्रशीण m. waste, wanting, destitute of, remaining, worn
out, failing in, standing alone i.e. having no relatives, cast off, vanished, ceased, loss,
destruction, removal - otpad, koga nema, siromašni, preostali, istrošeni, neuspešni, ostati sam
bez rodbine, napušteni, nestali, prestaje, gubitak, uništavanje, uklanjanje.

117
 prašiti (isprašiti nekog) - praharati/te {prahR} (praharati/te) प्रशयतत/ते verb - attack;
prašen, isprašen - prahArArta (prahārāta) प्रशायातह adj. wounded, hurt by a blow -
povreŤen, pogoŤen udarcem;
prati - dhAvati {dhAv} (dhāvati) धालतत verb 1, dhAvate {dhAv} (dhāvate) धालते
verb - rinse, wash (videti daviti);
pratiti - pratIti (pratīti) प्रतीतत f. going towards, clear apprehension or insight into
anything, complete understanding or ascertainment, faith - ima mnogo znaţenja, ali u suštini
znaţi slediti nekoga u idejnom smislu, razumeti i podrţavati, verovati; kao što mi kaţemo da
neko prati predavanje, potpuno razumevanje...
pravac - prAya (prāja) प्राम m. course, general rule. I ovde je došlo do promene J u V.
pravac - pravat (pravat) प्रलत ् f. smooth or swift course. Kao što na poljskom pravo
(prawo) znaţi desno, tako i u sanskritu, sem što moţemo da naslutimo da oznaţava pravac, ima
i znaţenja: breţuljak, brdo, nagib, strmina, kosina.
pravda svakako zasluţuje posebnu paţnju za analizu. U Rečniku srpskohrvatskog
jezika je: društveno stanje u kojem svaki dobiva ono što mu po zakonu pripada, pravica; ono
što kome pripada prema zasluzi; pravo suđenja i oblast, delokrug na koji se prostire to pravo,
pravosuđe. U sanskritu sliţna reţ ima razliţita znaţenja:
pravda - pravAda (pravāda) प्रलाद m. - gossip, utterance expressing, rumour,
expressing, passing one's self off as, calumny, talk, words of challenge, mentioning, report,
mutual defiance, any form or case of, speaking forth, popular saying, popular saying or belief,
uttering, ill rumour about, slander - traţ, glasine, ogovaranje, izgovor, kleveta, razgovor, reţi
izazova, pominjanje, izveštaj, meŤusobni prkos, bilo koji sluţaj, narodne izreka, bolne glsine,
klevetanje. Iako bi se oţekivalo da sanskritska reţ ima sliţno znaţenje kao i u srpskom,
naţalost, znaţi nešto suprotno. Izgleda da su njihovo znanje i viŤenje stvarnosti zaista bili
briljantni.
Izlišno je pravdati ili opravdavati nešto što je u svojoj suštini pravedno. Znaţi pravdaju
se postupci i situacije koje zahtevaju osudu. Savremeno pravo to i potvrŤuje. Kako inaţe shvatiti
izjavu vrhunskog advokata: "Ja sam odbranio najveće zločince!" Ovo pitanje ne zadire više u
lingvistiku, nego u etiku. Ţini se da Srbi kao narod nikada neše odrasti, još veruju u bajke,
pravdu i pravednost, u pobedu dobra nad zlom. Ali ima jedna reţ koja veoma poznata u Srbiji, a
oznaţava pravednost. (Videti Rtanj!)
pravedan - pravada (pravada) प्रलद adj. sounding forth, sounding - zvuţi, daleko se
ţuje. Moţe da se poistoveti sa srpskom narodnom poslovicom: Dobar glas se daleko čuje.
pravdati - pravadati/te {pravad} (pravadati/te) प्रलदतत/ते verb - proclaim, affirm,
declare, assert, pronounce, speak out - potvrŤuje se, afirmiše, proglašava, potvrŤuje, izriţe,
javno izjavljuje - opravdava se;
praviti - prayAti {prayA} (prajāti) प्रमातत verb - incur - napraviti; praveti {pravI}
(praveti) प्रलेतत verb - animate, make for, assail, inspirit, strive after, impregnate, urge on;
prebijen, probijen - prabhinna (prabhinna) प्रमबन्द्न adj. broken, pierced, broken
through, depressed - utuţen;

118
 prebivalište - bhavana (bhavana - bivalište) बलन n. place of abode;prabhavana
(prabhavana) प्रबलन n. source - leglo; kula (kula) कुर n. residence of a family - prebivalište
porodice; zibira (śibira) मळत्रफय n. royal camp or residence - kraljevsko prebivalište (videti
Sibir);
predanje, predavanje - pradAna (pradāna) प्रदान n. imparting, delivery, giving,
teaching, presentation, bestowal - prenošenje, isporuka, davanje, uţenje, prezentacija,
darovanje;
predati, predavati - datte {dA} (datte) दत्ते verb 3, dadAti {dA} (dadāti) ददातत
verb 3, pradadAti {pradA} (pradadāti) प्रददातत verb, paridatte {paridA} (paridatte) ऩरयदत्ते
verb, paridadAti {pari-dA} (paridadāti) ऩरयददातत verb, vidadhAti {vi-dhA} (vidathāti)
षलदधातत verb 3, 1 - bestow - darovati, pokoniti, dati;
predavanje - pradAyaka (pradājaka) प्रदामक adj. bestowing, giving, granting,
presenting - darovanje, davanje, poklanjanje, predstavljanje, prikazivanje;
predstava - prastAva (prastāva) प्रथताल m. mention, offer, proposal,
commencement, resolution, introduction, turn, introduction or prelude of a sAman, prologue of
a drama, beginning, allusion, introductory eulogy, convenience, reference, occasion or
subject of a conversation, sport, topic, opportunity, preliminary mention - predstavljanje, uvod,
preokret, prolog drame, poţetak, aluzija, uvodna pohvala, pogodnost, referenca, povod ili tema
razgovora, sport, tema, prilika, uvertira, preludijum. Predstava u današnjem smislu predstavlja
neko igrano umetniţko delo od poţetka do kraja, u sanskritu je to samo poţetak, kako kad mi
predstavljamo nekome nekog, upoznajemo.
predstava - prastava (prastava) प्रथतल m. song, chant, hymn of praise - pesma,
crkvena pesma, pohvala, himna. Znaţi, ako se reţ izgovori sa svim kratkim samoglasnicima
predstava je bila celovita, ali se i to svodi na pesmu.
predstavka - prastAva (prastāva) प्रथताल m. topic, introducing a topic - prevedeno je
kao siţe, saţetak, a ustvari, predstavlja uvod; prastAvayajJa (prastāvajaŤnja) प्रथतालमस m.
topic of conversation to which each person present offers a contribution - tema razgovora na
koji svaka prisutna osoba nudi doprinos; prakazNa (prakaśna) प्रकश्ण n. topic, subject - prikaz,
predmet razgovora;
predstavljanje - prastAvanA (prastāvanā) प्रथतालना f. introduction - uvod,
upoznavanje;
predstavljati (prenositi) - praNayati {praNI} (pranajati) प्रणमतत verb - show,
represent, present - prikazati, izloţiti, prezentovati;
predvorje - pradvAr (pradvār) प्रद्लाय् f. place before a door or gate - mesto ispred
ulaza ili vrata;
prehlada - parikleda (parikleda) ऩरयक्रेद m. humidity, wetness;
prejariti - preyarti {prAr} (prejarti) प्रेमततह verb - stir, set in motion, come forth,
arouse, appear, send or procure to, arise - ţariti, podstaši, pokrenuti, pobuditi, probuditi,
119
izazvati, uzdiši. U sanskritu nema više reţi sa ovim korenom. Jarost kao sinonim za bes ili gnev
postoji u srpskom, bugarskom i ruskom.
prekinut - pracita (prašita) प्रधचत adj. collected. Iz ovog korena je izveden naš pridev,
ali je u poţetku imao znaţenje saklupljanja klasja, naravno, klasje je kidano rukom.
prekinuti - pracinute {praci} (prašinute) प्रधचनत ु ,े pracinoti {praci} प्रधचनोतत, verb -
gather, augment, collect, increase, mow or cut down, pluck, enhance - sakupiti, uvešati,
kositi, trgati - misli se na ţetvu kada se kida klasje;
prekjuĉe - pratyUSe (pratjūše) प्रत्मऴ ू .े Ţini se da je od ove reţi izvedena naša reţ
prekjuţe. Pominje se samo jednom u sintagmi mahati pratyUSe (mahati pratjuše) भशतत प्रत्मऴ ू े
phrase - early in the morning - rano ujutro. MeŤutim, na sanskritu postoji više sinonima za jutro,
a dva su prAta (prata) प्रात m. i uSA (ušā) उऴा f. Rano ujutro uSa (uša) उऴ m. early morning -
razlikuje se u rodu i duţini poslednjeg smaoglasnika. Na engleskom nalazimo da se juĉe kaţe
yesterday, a prekjuĉe se iskazuje sintagmom day before yesterday - dan koji prethodi
juţerašnjem. Sastaviti dva pojma sa istim znaţenjem u srpskom se naziva pleonazam, pa je
najverovatnije da ima neku funkciju - kao u švedskom mur - majka, a murmur - baba - i
oznaţava nešto što se desilo ranije. U srpskom, prema glasovnoj sliţnosti najviše odgovara reţi
prekjuĉe, mada je srpski prilog dobijen slaganjem preko+juţe.
prelaz - tara (tara) तय m. tAra (tāra) ताय m. crossing, santaraNa (santarana) वन्द्तयण
n. act of crossing over or passing through (videti Tara i Santorini);
prelaziti - tarati {tRR} (tarati) तयतत verb - swim, live through, escape, overcome,
fulfil, surpass, gain - plivati, ţiveti kroz, pobješi, prevladati, ispуniti, prevaziši, dobiti - terati;
prelom - bhaGga (bhanga) बङ्ग m. break;
preljuba - pralobha (pralobha) प्ररोब m. allurement, cupidity, seduction, desire -
zavoŤenje, pohlepnost, ţelja;
preljubak - pralobhaka (pralobhaka) प्ररोबक adj. attractive - privlaţan, atraktivan,
zgodan, primamljiva;
preljubnik - pralobhaka (pralobhaka) प्ररोबक m. seducer - zavodnik;
premaz - lepana (lepana) रेऩन n. coat, lepa रेऩ m. coating of paint - lȅp;
preminuti - praminAti {pramI} (pramināti) प्रमभनातत verb - die;
Prenj u BiH i Prrenjas u Albaniji - prANa (prāna) प्राण m. breath of life, full,
poetical inspiration, vigour, life, power, air inhaled, energy, wind, respiration, myrrh - pun,
poetska inspiracija, ţivot, snaga, uzdah, energija, vetar, ţivot, sila, snaga, energija, duša.
disanje, tamjan - dah ţivota, duša;
prepadanje - prapadana (prapadana) प्रऩदन n. entrance into, access, approach,
entering - ulaz u, prilaz, pristup, ulazak, verovatno se misli na ulazak na tuŤu teritoriju, to
potvrŤuje i znaţenje glagola;
prepadati - prapadyate {prapad} (prapadjate) प्रऩद्मते verb - attack, approach,
undertake, become a serpent, go forward, begin, assume, assail - napadati, pristupiti, preduzeti,

120
postati zmija, iši napred, zapodenuti, prisvojiti, saletati; prapAdayate {prapad} (prapādajate)
प्रऩादमते verb caus. cause to enter, introduce into - uzrok ulaska, uvesti u;
prepicati - pApacyate {pac} (papšjate) ऩाऩच्मते verb Intens.
cook very much or burn excessively;
prepeći - pApacIti {pac} (pāpašīti) ऩाऩचीतत {ऩच ्} verb Intens - be much cooked;
preplaviti - praplAvayati {praplu} (praplāvajati) प्रप्रालमतत verb caus.
wash or flood with water; AplAvayate {Aplu} (āplāvajate) आप्रालमते verb, Aplavayati {Aplu}
(āplavajati) आप्रलमतत verb, samAplavate {samAplu} (samāplavate) वभाप्रलते verb,
samabhiplavate {samabhiplu} (samabhiplavate) वभमबप्रलते verb - overwhelm - oplaviti;
preplavljen - abhipluta (abhipluta) अमबप्रुत adj. samApluta (samāpluta) वभाप्रुत
adj. samupapluta (samupapluta) वभुऩप्रुत adj. samabhipluta (samabhipluta) वभमबप्रुत adj.
samparipluta (samparipluta) वम्ऩरयप्रुत adj. overwhelmed;
preplavljenost - praplAvana (praplāvana) प्रप्रालन n. flooding with water;
preplivati - praplavate {praplu} (praplavate) verb - float or sail away;
prepona - muSka (muška) भुष्ट्क m. groin;
presa, preša - preSa (preša) प्रेऴ m. - pressing - pritisak;
presaĊivanje - ropaNa (ropana) योऩण n. transplanting;
preskakanje - pluti (pluti) प्रुतत f. skipping;
preskakati - plavate (plavate) {plu} प्रलते verb, kSipate {kSip} (kšipate) क्षषऩते
verb, kSipati {kSip} (kšipati) क्षषऩतत verb. Ovi glagoli se najverovatnije odnose na preskakanje
vode preko kamenja.
prespavati - prasvapiti {prasvap} (prasvapiti) प्रथलषऩतत {प्रथलऩ ्} verb - sleep.
(Videti spavati).
presuda - pArya (pārja) ऩामह n. issue, decision, end - predmet debate, odluka, kraj. Iz
ove sanskritske reţi nastala je reţ pravo, metateza i promena J u V;
presudan - pArya (pārja) ऩामह adj. decisive;
pretapati - pratapati {pratap} (pratapati) प्रतऩतत verb - warm, burn, bake, shine,
light, heat, kindle;
preterati (u neţemu, preuveliţati) - pratarati {pratRR} (pratarati) प्रतयतत verb -
elevate, extend, rise, augment, pass over, prolong, thrive, increase, prosper, further, set
out, raise, promote - uzdiši, protegnuti, uzvisiti, povešati, prelaziti, produţiti, napredovati,
povešavati, postaviti, podizati, promovisati;
previjen - parivitta (parivita) ऩरयषलत्त adj twined or twisted round;
preţivljavanje - atijIvana (atiŤīvana) अततजीलन n. avasthAna (avastahāna) अलथथान
n. survival - opstanak;

121
 priĉa - pRcchA (prššhā) ऩच्
ृ छा f. inquiry, query, enquiry, request; ApRcchA
(āprššhā) आऩच् ृ छा f. saluting on receiving a visitor, speaking to or with. Ova reţ po znaţenju
više odgovara srpskoj reţi ispitivanje ili istraga.
priĉalac, priĉalica - pRcchaka (prššhaka) ऩच् ृ छक m. inquisitive person, one who
asks or inquires about - osoba koja pita ili se raspituje - istraţitelj;
priĉanje - pRcchana (prššhana) ऩच् ृ छन n. asking, inquiring - pitanje;
priĉati - pRcchati {prach} (prššhati) ऩच् ृ छतत verb i verb 6 - ask, question, entreat,
beg, seek, interrogate, enquire - pitati, moliti, traţiti, ispitati, istraţivati;
prigrliti - parigRhNAti {parigrah} (parigrhnāti) ऩरयगह् ृ णातत verb, parigRhNIte
{parigrah} (parigrhnīte) ऩरयगह् ृ णीते verb - embrace, adopt, grasp, take hold of on both sides,
marry, fence round, seize, collect, overpower, take by the hand, occupy on both sides -
prihvatiti, usvojiti, uhvatiti, uzeti sa obe strane, oţeniti, izgraditi okrugle ograde, oduzeti,
sakupiti, nadjaţati, uzeti za ruku, zauzeti sa obe strane. Razlika izmeŤu prigrliti i prigrnuti u
sanskritu samo je u prefiksu. U srpskom jeziku ima isti koren sa reţju grlo. Ţini se da naši preci
nisu imali toliko emotivne i neţne izlive ili su se stideli da to iskaţu javno. To se moţe videti i iz
naših lirskih narodnih pesama gde se ljubav najţešše iskazivala metaforiţno.
prigrnuti - parigRhNAti {pari-grah} (parigrhnāti) ऩरयगह् ृ णातत verb 9 - put on [dress]
- obuši haljinu; pragRhNIte {pragrah} (pragrhnīte) प्रगह्
ृ णीते verb, pragRhNAti {pragrah}
(pragrhnāti) प्रगह्
ृ णातत verb - tighten, accept, befriend, seize, receive, favour, grasp, take hold
of - pritegnuti, prihvatiti, sprijateljiti se, ugrabiti, primiti, pokazati naklonost, razumeti, oduzeti;
prija, prijatelj - priyA (prija) षप्रमा f. darling - uobiţajen naziv kod Srba za roditelje
mladenaca. Nalazimo u sanskritu i te reţi meŤu brojnim sinonimima za ljubav: prijatelj,
ljubimac, mezimac; kao u makedonskom, sa -ta na kraju, priyatA (prijatā) षप्रमता - ljubav,
draga osoba; mitra (mitra) मभत्र n. Arya (ārja) आमह m. friend. Kasnije se javila religija
mitraizam, i verovatno da su svetilišta bila svuda gde se pominje Mirovica, a ima ih u Srbiji:
Sremska~, Maţvanska~, Kosovska Mitrovica i Mitrovac na Tari, u Ţeškoj postoje tri
Mitrovice: Nové Mitrovice blizu Plzena, Mitrovice Mezno i Mitrovice Moraviţany;
Prijam, zapovednik Troje - priyam (prijam) षप्रमभ ् in a pleasant way, kindly,
agreeably - prijatan, ljubazan;
prijatan - priya (prija) षप्रम adj. pleasant, favorite, liked, loved, favourable, dear,
wanted, beloved - umilan, prijatan, omiljen, ţeljan, voljen, naklonjen, drag, potreban; supriya
वुषप्रम adj. darling, sweetheart, very dear or pleasant, very dear, pleasant - drag, draţestan,
veoma dragg ili prijatan, veoma drag, prijatan; priyAtman (prijatman) षप्रमात्भन ् adj.
comfortable, agreeable - komforan, odgovarajuši; madhu (madhu) भधु adj. sweet - meden,
sladak, mio; madhura (madhura) भधयु adj. lovely, charming - divan, krasan, šarmantan,
draţestan, privlaţan, madhuraka (madhuraka) भधयु क adj. sweet - meden; svadate {svad}
(svadate) थलदते verb 1 - be pleasant - biti dopadljiv (od svideti se i sviŤati se); zubha (śubha)
122
ळुब adj. splendid, fortunate - (od zublja) srešan, svetao; syona (sjona) थमोन adj. gentle, tender,
soft, mild - sjajan, neţan, blag, mek; hRdya (hrdja) रृद्म adj. srdaţan, hRdayapriya रृदमषप्रम
adj. srdaţan prijateljski; ramaNIya (ramanīja) यभणीम adj. (videti Romanija);
prijatelj - priya (prija) षप्रम m. lover, friend - lubvnik, prijatelj, dragi; ~ prijatelj
(najdraţi ~) - priyatama (prijatama) षप्रमतभ m. beloved, favourite, darling, sweetheart,
dearest, most beloved, husband, lover - dragi, ljubljeni, dušica, najdraţi, najomiljeniji, suprug,
lubavnik. U sanskritu za iskazivanje superlativa, ţesto, kao sufiks, dodaje se -tama ili -tara.
prijateljica - priyA (prijā) षप्रमा f. priyatamA (prijatamā) षप्रमतभा f. mistress -
ljubavnica, gospodarica, metresa, dragana; moja draga - mama priyatamA भभ षप्रमतभा f.
my sweetheart - moja draga;
prijateljstvo - priya (prija) षप्रम n. love, pleasure - lubaznost, ljubav, prijateljstvo;
mitratva (mitratva) मभत्रत्ल n. friendship;
prijati - prIyati {prI} (prījati) प्रीमतत, prIyate {prI} (prījate) प्रीमते verb 4 - love, be
glad, comfort, be pleased or satisfied with, be content, soothe, delight, enjoy, gratify, like,
propitiate, cheer, please, be busy or active - voleti, biti zadovoljni, umiriti, uţivati,
zadovoljiti, dopadati se, propitiati, navijati, molim te, biti zauzet ili aktivan;
prikaza (priviĊenje, utvara) - prakAza (prakāśa) प्रकाळ m. brightness, light, lustre,
the very best of something - osvetljenost, svetlost, sjaj, odblesak, najbolje od svega;
prikazan - prakAzin प्रकामळन ् adj. making visible or manifest, visible, ţineši
vidljivim ili oţiglednim, voidljiv, uoţljiv, neskriven;
prikazanost - prakAzakatva प्रकाळकत्ल n. illustration, explanation - ilustracija,
objašnjenje. U srpskom jeziku postoje imenice koje se završavaju na -tva: ţetva, setva, to znaţi
da se nastale veoma davno.
prikazati, prikazivati - prakAzayati {pra-kAz} (prakāśajati) प्रकाळमतत verb caus.
reveal - otkriti, obelodaniti;
prikazivaĉ - prakAzaka (prakāśak) प्रकाळक m. publisher, discoverer, sun, exhibitor
- izdavaţ, pronalazaţ, sunce, Izlagaţ;
prikazno - prakAzam (prakāśam) प्रकाळभ ् ind. before the eyes of all - svima pred
oţima;
prikazujući - prakAzaka (prakāśaka) प्रकाळक adj. indicating, disclosing -
otkrivajuši;Ovaj pridev ima preko dvadeset znaţenja u sanskritu: brilliant, making clear,
explaining, indicating, clear, publishing, expressing, irradiating, discovering, shining,
illuminating, bright, evincing, universally known, illustrating - briljantan, jasan, objašnjiv,
ukazujuši, vedar, objavljen, ozraţen, otkriven, sjajan, osvetljen, svetao, ispoljen, opšte poznat,
ilustrovan;
prineti - priNati {pRR} (prinati) षप्रणतत verb 3 - cherish, bestow on, nourish,
present with, bring up, fulfil, blow into, refresh, satisfy, grant - negovati, darovati,
hraniti, pokloniti sa, staviti, ispuniti, udahnuti, osveţiti, zadovoljiti, uslišiti;

123
 prinovak - topic (topiš) नलक adj. nava (nava) नल adj. yung;
pripadati - prapadyate {prapad}(prapadjate) प्रऩद्मते verb - to become, assume,
attain, form a judgement, succeed, obtain, enjoy - postati, prisvojiti, postiši, presuditi,
naslediti, dobiti, uţivati;
pripeka - pacata (pašata) ऩचत m. sun ili pacelima (pašelima) ऩचेमरभ m. sun.
pripitomiti - damAyati {damAy} (damājati) दभामतत verb denom, dAmyati {dam}
(dāmajati) दाम्मतत verb - tame - krotiti, odomaćiti;
prìpust i prípust m 1. puštanje ţenke muţjaku radi oplođavanja (obično o kravi ili
kobili), opasivnje, pripuštanje. — Krava se vodi na pripust biku. puSTi (pušti) ऩजु ष्ट्ट f. breeding,
puSTAvat (puštavat) ऩुष्ट्टालत ् adj. breeding or rearing cattle - rasplod, gajenje stoke, rasplodni,
(pri)pustan;
prišiti, prošiti - prasIvyati {prasiv}(prasīvjati) प्रवीव्मतत verb - sew up,
pratiSIvyati {pratiSiv} (pratišīvjati) प्रततऴीव्मतत verb, sIvyati {siv} (sīvjati) वीव्मतत verb -
sew on;
prišivanje - pratiSevaNa (pratiševana) प्रततऴेलण n. sewing on;
prljavština - kAluSya (kālušja) कारुष्ट्म n. kaluSa (kaluša) करुऴ m. dirtiness, dirt,
filth, muddy, impure, hoarse, unable, turbid, foul, buffalo, foulness, wrath, sin -
pumazanost, blato, neţistoša, promuklost, nemoš, zamušenost, zapuštenost, bivoli (kaljaju se),
psovanje, gnev i greh, dakle, nije samo fiziţka nego i psihiţka prljavština (videti kal i kaljati). Na
prizrensko-timoţkom govoru saţuvana je pesma Cveto Kalušo, srce i dušo, (https://tekstovi-
pesama.com/milica-milisavljevic-dugalic/cveto-kaluso) donosimo dve strofe, iz druge je veš
jasno zašto se naziva kalušom.
Sto gu nema Cveta
po dvor da mi šeta,
sto gu nema Cveta
po dvor da mi šeta,
po dvor da mi šeta?

Oj, Cveto, Cveto,

Cveto kalušo, srce i dušo!

Po dvor da mi šeta,
dvori da mi mete,
dvori da mi mete,
venci da mi plete,
venci da mi plete.

Oj, Cveto, Cveto,

Cveto kalušo, srce i dušo
prnuti - U srpskom jeziku ova reţ ima veoma malu porodicu. Uglavnom se koristi
glagol u znaţenju poleteti, odlepršati. U sanskritu postoje ţak ţetiri sliţna glagola koji

124
oznaţavaju neko ushišenje. Ako uhvatite pticu, ona še biti srešna ako moţe da se oslobodi i
poleti, prne. Naveššemo po jedan primer sa najsliţnijim znaţenjem: pRNoti {pR} (prnoti)
ऩण
ृ ोतत vcerb, verb 6 i verb caus. to be pleased or delighted - biti zadovoljan ili oduševljen;
pRNAti {pRR} (prnati) ऩण
ृ ातत verb, verb 3 i verb 9 - fill, fill with air - ispuniti, ali i raširiti,
napuniti vazduhom; pRGkte {pRc}(prnkte) ऩङ् ृ क्ते verb, pRNakti {pRc}(prnakti) ऩण
ृ जक्त verb
- fill - raširiti. Sa ovim korenom postoji još samo jedna imenica sa jednim znaţenjem pRNAkA
(prnākā) ऩण ृ ाका f. female young of an animal - mlada ţenka ţivotinje.
probati - kuSNAti {kuS} (kušnati) कुष्ट्णातत verb - test, pinch, knead, examine -
testirati, analizirati, ispitati, štipati, gnjeţiti, pregledati, kušati;
procvat - ucchvasita (uššhvasita) उच््लमवत adj. blooming, inspired (videti cvet);
probuditi - prabudhyate {prabudh} (prabudhjate) verb - wake up; prabodhayati
{pra- budh}(prabodhajati) प्रफोधमतत verb caus. pratibodhayati {pratibudh}(pratibodhajati)
प्रततफोधमतत verb caus. pratibudhyate {pratibudh}(pratibudhajate) प्रततफध्
ु मते verb,
sambodhayati {saM-budh} (sambodhajati) वम्फोधमतत verb 1, samprabodhayati
{samprabudh}(samprabodhajati) वम्प्रफोधमतत verb caus. samudbodhayati {samudbudh}
(samudbodhajati) वभुद्फोधमतत verb caus. vibodhayati {vibudh} (vibodhajati) षलफोधमतत verb 1
i verb caus.
probuĊen - prabudh (prabudh) प्रफुध ् f. awaking; avabodhita (avabodhita) अलफोधधत
adj. prabuddha (prabuddha) प्रफुद्ध adj. pratibuddha (pratibuddha) प्रततफुद्ध adj. prabodhita
(prabodhita) प्रफोधधत adj. pratibodhita (pratibodhita) प्रततफोधधत adj. prodbuddha (probuddha)
प्रोद्फुद्ध adj. samprabuddha (samprabuddha) वम्प्रफुद्ध adj. vibuddha (vibuddha) षलफुद्ध adj.
vibodhita (vibodhita) षलफोधधत adj. viprabuddha (viprabuddha) षलप्रफुद्ध adj. awakened;
prodaja - pradAya (pradāja) प्रदाम m. supply - snabdevanje; pradAya (pradāja)
प्रदाम n. present - poklon, više odgovara imenici predaja. U sanskritu su ove imenice isto
izgovaraju, jedna je muškog, druga srednjeg roda, a u srpskom jeziku inicijalni samoglasnik je u
predaja prednjeg a u prodaja zadnjeg reda, iste visine. Oni, ustvari, odreŤuju znaţenje reţi.
prodavac - pradAyaka (pradājaka) प्रदामक m. supplier - snabdevaţ, dobavljaţ;
prodavanje - pradAyaka (pradājaka) ) प्रदामक adj. bestowing, giving, granting,
presenting - darovanje, davanje, dodeljivanje, poklanjanje. U vreme nastanka ovih reţi, u neolitu,
pre bar desetak hiljada godina, nije bilo novca ni prodaje, vršena je zamena, trampa ili
poklanjanje. U sanskritu je saţuvano prvobitno znaţenje, a u srpskom su sa pojavom novca reţi
dobile novo znaţenje. U suštini to je nov naţin snabdevanja i dobavljanja.
progacati - pragacchati {pragam} (pragaššhati) प्रगच्छतत verb - go forwards - iši
napred;
prohladan - prahlAdanIya (prahlādanīja) प्रह्रादनीम adj. refreshing - osveţavajuši;

125
 proleće - vasanta (vasanta) लवन्द्त m. spring - slovenska Vesna, na poljskom se i
danas kaţe wiosna, beloruskom вясна, ukrajinskom весна. Na indijskim arijskim jezicima se
i sada izgovara vasanta, samo u bangalskom i pundţabi basante, došlo je zamene v > b kao, na
primer u srpskom, variti i bariti, vrteti i obrtati, a to znţi da se ta promena desila najkasnije u
neolitu.
promaja - pramayA (pramajā) प्रभमा, m.f. death, killing – smrt, ubijanje. Zar se i
sda ţesto ne kţe: Ubi me promaja?
prominuti - praminAti {pramI} (praminati) प्रमभनातत verb - annul, put out of sight,
leave behind - poništiti, staviti van vidokruga, ostaviti iza sebe; proći mimo ostavivši koga ili što
iza sebe ili sa strane, mimoići; proći u mašti, u mislima; hodajući preći kakav prostor, kakvo
rastojanje; pojaviti se i brzo iščeznuti, nestati. U poţetku nije bilo razlike izmeŤu prominuti i
preminuti.
propao - vipanna (vipanna) षलऩन्द्न adj. ruined, failed;
propovedaonica - vedikA (vedikā) लेद्रदका f. altar - oltar; propovedati
prosjaĉki - proSita (prošita) प्रोषऴत adj. absent [from a place] effaced,
absent from home - odsutan iz mesta, onaj ko je zbrisao, odsutan iz kuše, proSitavat
(prošitavat) प्रोषऴतलत ् stranger, strange, sojourning away from home, stranac, nepoznat,
udaljavanje od kuše;
prosjak - raGka (ranka) यङ्क m. Izgleda neverovatno, ali od ove reţi nastala je
slovenska reţ ruka. Na litavskom se i danas izgovara ranka, a na poljskom renka. Šta je mogla
da znaţi ispruţena ruka? Sloveni bi rekli znak pozdrava i dobrodošlice, ali za arijevce ona je
znaţila: beggar, hungry, miserable, avaricious, niggardly, poor, dull, slow, starveling -
prosjak, gladan, bedan, cicija, siromašan, glup, trom. Upravo, ova reţ potvrŤuje da su u
kamenom dobu postojale kaste (bednici) i gazde (bogataši) (kst : gzd - bezvuţno-zvuţni
oponenti) pa su bogati shodno tome i ruku nazivali hasta, ruka koja drţi skiptar, kojom se
zapoveda.
prostirati, prostreti - paristRNAti {paristR} (paristrnāti) ऩरयथतण ृ ातत verb. cove
spreadr, extend;
prostiranje - paristara (paristara) ऩरयथतय m. covering;
prostirka - prastira (prastira) प्रजथतय m. bed or couch made of flowers and leaves,
krevet napravljen od lišša i cvetova. U neolitu nije bilo kreveta, spavalo se na podu, na
prostirkama - prastAra (prastāra) प्रथताय m. paryaGka (parjanka) ऩमहङ्क m. perjanka, perina.
prostirka pored peći - pecaka ऩेचक m. bed. Kasnije su ovaj naziv uzeli i za kauţ.
prostran - prastIrNa (prastīrna) प्रथतीणह adj. flat, spread out, extended - ravan,
produţen, raširen;
prostrti, prostirati - prastRNAti {prastR} (prastrnati) प्रथतण
ृ ातत verb, prastRNoti
{pra-stR} (prastrnoti) प्रथतण
ृ ोतत verb 8, prastRNIte {prastR} (prastrnīte) प्रथतण
ृ ीते verb,
pravistRNAti {pravistR} (pravistrnāti) प्रषलथतण
ृ ातत verb. extend, spread - raširiti. U sanskritu

126
je tRNa trava, sTRNjika, slama, prvobitno su ovi glagoli oznaţavli pravljenje postelje od
slame i trave.
prostrt - vistRta (vistrta) षलथतत
ृ adj. outstretched, expanded;;
prostitutka - maJjikA (manjŤikā) भजञ्जका (manŤika) f. courtezan, harlot. Ţesto
ţujemo u narodu: Kako ga je samo omanđijala!
prosut - pruSita (prušita) प्रषु ऴत adj. sprinkled, wet - poprskan, poškropljen, išaran,
navlaţen;
prosuti, prosipati - kSipati {kSip} (kšipati) क्षषऩतत verb, kSipate {kSip} क्षषऩते verb
- pour on, nikSipati {nikSip} (nikšipati) तनक्षषऩतत verb - pour in;
proširen - prasArita (prasārita) प्रवारयत adj. diffused, spread, expanded - razliven,
raširen, proširen. Primešuje se da se pridevi u sanskritu ţesto završavaju na -ta kao što imamo u
srpskom neke prideve: prodat, izdat, priznat. Ţesto se moţe ţuti kod neukih ljudi da kaţu
pocepat umesto pocepan, dokazato mesto dokazano, proširito umesto prošireno što govori o
usmenom ţuvanju starog izgovora.
prošnja - proSya (prošja) प्रोष्ट्म adj. wandering, absent, having set out on a journey,
abroad - lutajuši, lutati, bazati, vrludati, biti odsutan od kuše, odlazak na putovanje,
inostranstvo. U znaţenju ove reţi prepoznajemo osobine prosjaka.
protiv - prati (prati) प्रतत adverb - opposite - suprotno. prati- प्रतत- prefix - against. U
sanskritu je ţesto prefiks, a u srpskom se prevodi i od-: prativadati - answer - odgovoriti;
pratilekha - written reply - pismen odgovor; pratiplavana - odskok; pratinudati - ward off -
odbiti, oterati; pratigacchati {prati-gam} प्रततगच्छतत verb - go back - vratiti se, protiv gacati;
pratyAgacchasi (pratjāgaššhasi) प्रत्मागच्छमव sent. you come back - Vrati se! pratidadAti
{prati-dA} (pratidadāti) प्रततददातत verb 3 - give back - vratiti, dati nazad;
protivnik - dUSaNatAvAdin (dūšanatāvādin) दऴ ू णतालाद्रदन ् m. opponent, adversary -
suparnik, zlotvor. Nije ovo jedina reţ kojom se oznaţava protivnik u sanskritu, ali kada bi
trebalo da se protumaţi srpskim jezikom bez prevoda, onda bi to bilo: dušanatavadin - onaj koji
vadi dušu, dušman.
protkati - vayati {ve} (vajati) लमतत, vayate {ve} लमते, vivayati {vive} (vivajati)
षललमतत, vivayate {vive} (vivajate) षललमते, saMvayati {saMve} (samvajati) वंलमतत,
sampravayati {samprave} (sampravajati) वम्प्रलमतत, sampravayate {samprave}
(sampravajate) वम्प्रलमते, parivayati {parive} (parivajati) ऩरयलमतत, parivayate {parive}
(parivajate) ऩरयलमते, sve verb - interweave;(videti vajati i valjati)
protuva - avanicara (avanišara) अलतनचय adj. vagabond (videti avanica);
prsti - pRSTi (pršti) ऩजृ ष्ट्ट f. थऩजृ थत f. contact, touch - pipanje, dodir; spRSTi (spršti)
थऩजृ ष्ट्ट f. touching; spRSTin (sprsštin) थऩजृ ष्ट्टन ् adj. duHspRSTa (duhspršta) द्ु थऩष्ट्ृ ट n.
slight contact - laki dodir, one who has touched; spRSTikA (sprštikā) थऩजृ ष्ट्टका f.
touching parts of the body. Na prstima je najizraţajnije ţulo dodira. Zbog toga su naši preci
127
uzeli ovaj koren da bi oznaţili deo šake. U ruskom i ukrajinskom se kaţe палець. Došlo je do
gubljenja prvog suglasnika, a zanimljivo je da po R,U,K,I pravilu S nije prešlo u Š, pa bi
odstupanje od ove izoglose u srpskom jeziku trebalo istraţiti.
prskan - pRSat (pršat) ऩऴ ृ त ् adj.n. pRSAta (pršata) ऩऴ
ृ ात adj. sprinkling,
variegated, spotted, piebald, speckled - isprskan, išaran, pegav, umrljan;
drop of water or any other liquid - kapi vode ili teţnosti; Od ovog korena izvedena je i imenica
kap vode - pRSanti (pršanti) ऩऴ ृ जन्द्त m. drop of water.
prskati - pruSNAti {pruS} (prušnāti) प्रष्ट्ु णातत verb 9 - biti vlaţan, natopljen,
poprskan;
prsnuti - pruSNoti {pruS} (prušnoti) प्रुष्ट्णोतत verb, pruSNute {pruS} (prušnute)
प्रुष्ट्णुते verb - sprinkle, shower, wet, moisten - štrcati, prskati, škropiti, pljusnuti, osuti, pokisnuti,
navlaţiti, politi;
prt - pRt (prt) ऩत
ृ ् f. strife - razdor. U sanskritu ima više znaţenja, znaţi i vojsku i
borbu i neslogu i razdor. Izgleda da smo ovoj reţi dali najmiroljubivije znaţenje od svih koje
ima - progaţen sneg.
prtina, augmetativ od prt - pRtanA (prtanā) ऩत ृ ना f. strife - veliki razdor;
Prut, pritoka Dunava - prothate {pruth} (prothate) प्रोथते verb. pant, neigh, snort -
brekše, frkše, njišti. U nazivu reke nalazi se samo koren reţi.
prvak - pUrvaka (pūrvaka) ऩूलक ह adj. ancestor, forefather, earlier - predak, praotac;
prvenac - pUrvasU (pūrvasū) ऩूलव
ह ू adj. firstborn - prvoroŤeni, iskonski drevni.
Ponekad se koristi i pUrvaja (pūrvaŤa) ऩूलज
ह m. ali više u znaţenju stariji.
prvenstveno - pUrvatas (pūrvatas) ऩूलत ह व ् ind. in front, in the first place, towards or
in the east, first - ispred, spreda, na prvom mestu, istoţno,
prvi - pUrva (pūrva) ऩल ू ह adj. front fore, previous to, ancient, old, youth, foregoing,
prior, first, initial, preceding - prednji deo, prethodni, drevni, antiţki, stari, matori, mladeţ,
starešina, poţetni, prošli; pUrvya (purvja) ऩूव्मह adj. former, nearest, next - bivši, najbliţi,
sledeši; pUrvyam (pūrvjam) ऩूव्महभ ् adj. so far, formerly, hitherto, long since, at first, before -
do sada, ranije, dovde, odavno, u poţetku, pre nego što; pUrvatara (pūtrvatara) ऩूलत
ह य adj.
raniji, prethodni, iguman;
prvobitnost - pUrvabhAva (pūrvabhāva) ऩल ू ब
ह ाल m. priority;
prvoprozvani - pUrvika (pūrvika) ऩषू लहक adj. pUrvIka (pūrvīka) ऩल ू ॉक adj.
formerly invited, ancient, former - ranije pozvani, drevni, antiţki, starinski;
prţen - bharjita (bharŤita - prţita) बजजहत adj. fried, roasted, bh- je obezvuţeno u p, a
j prešlo u ţ; avabharjita (avabharŤita) अलबजजहत adj. roasted;
prţena hrana - aGgAraparipAcita (angāraparipāšita) अङ्गायऩरयऩाधचत n. roasted
food. Kao što imamo i sada reklame roštilj na ugalj, i ovde sve stavljeno u jednu reţ - peţena ili
prţena hrana na ugarcima (videti ugalj).
128
 prţenje - bhRjj (bhrŤŤ) बज्
ृ ज ् n. frying. Kao kada bismo mi rekli samo prţţ! Poţetno
bh- je obezvuţeno u p-, a j(Ċ) u više primera prešlo je u ţ; bharjana (bharŤana) बजहन n.
roasting; bhrajjana (bharŤŤana) भ्रज्जन n. act of roasting or frying;
prţiti - bhRjjati {bhrajj} (bhrŤŤati) बज्
ृ जतत verb, bhRjjate {bhrajj} (bhrŤŤate)
बज्
ृ जते verb, bharjayati {bhrajj} (bharŤajati - prţutkati) बजहमतत verb pass. paribharjayati
{paribhrajj} (paribharŤajati - preprţavati) ऩरयबजहमतत verb caus. fry, parch, roast.
barIbhRjjyate {bhrajj} (barībhrŤŤjate) फयीबज्
ृ ज्मते verb Intens. completely roast or fry or cook;
pu-pu - thUthU (thūthū)थथ
ू ू - imitative sound of spitting - onomatopeja pljuvanja;
puditi, pudljiv, pudar, Pudarci - puDati {puD} (pudati) ऩड
ु तत {ऩड्
ु } leave, quit -
oterati, otiši, poplašiti; poDati {puD} (podati) ऩोडतत verb 1 - udarati, lupati;
Pula, Hrvatska - pUla (pūla) ऩर
ू m. bunch, bundle, straw - buket, snop, slama,
verovatno se proizvodila pšenica.
punĊa - puJja (punjŤa) ऩुञ्ज m. clump - gomila;
Pusta, u Rumuniji, Pusta Reka u Makedoniji - pusta (pusta) ऩुथत f.m.n. adj. working
in clay, manuscript - rad u glini, rukopis;
put - patha (patha) ऩथ m. - path, road - putanja; pathyA (pathjā) ऩथ्मा f. padavi
(padavi) ऩदषल f. padavI (padavī) ऩदली f. mArga (mārga) भागह m.
puta - puTa (puta) ऩट
ु m. fold - falta, nabor, savijutak. Koristimo u mnoţenju.
putaĉa - puTaka (putaka) ऩट
ु क m. fold;
putanja - pAThana (pāthana) ऩाठन n. recitation, lecturing, mentioning, school,
restating, reciting - recitovanje, predavanje, škola, (putanja)
putić - pathyA (pathjā) ऩथ्मा f. patha (patha) ऩथ m. padavi (padavi) ऩदषल f. mArga
(mārga) भागह m. track of a wild animal, any track - staza, staza divljih ţivotinja, bilo koji put
(videti Padova i Magrum);
putnik - pathika (pathika) ऩधथक m. pAthaka (pāthaka) ऩाथक m. pathila (pathila)
ऩधथर m. pathAtithi (pathatithi) ऩथाततधथ m. traveller;
putni, putujući - pathat (pathat) ऩथत ् adj. travelling;
putovati - pathati {path} (pathati) ऩथतत {ऩथ ्}verb; paTati {paT} (patati) ऩटतत
verb - go, move;
puškarati - puSkara (puškara) ऩुष्ट्कय m. kind of drum - vrsta bubnja;

129
 R
raĉva - dvidala (dvidala) द्षलदर m. fork - raţva se u dva dela;
raĉvast - dvidala (dvidala - dvodelni) द्षलदर adj. dvidha (dvidha) द्षलध adj.
dvizikha (dviśikha) द्षलमळख adj. dvizAkha (dviśākha) द्षलळाख adj. dvizUla (dviśūla) द्षलळर ू
adj. forked;
Radika, Makedonija - rAdhikA (rādhikā) याधधका f. endearing form of rAdhA, a
rAdhA je Krishna\'s beloved - Krišnina voljena, u suštini znaţi neţan oblik lepote. Radika je
reka koja izvire ispod Šar-planine i teţe kroz Makedoniju, pritoka Drima.
raditi - radati {rad} (radati) यदतत {यद्} verb - convey to, bite, divide, bestow on,
rend, cut, scratch, give, dig, open, scrape, dispense, break, lead into a channel, gnaw, gnaw
- preneti, gristi, deliti, darovati, razderati, iseši, grebati, dati, kopati, otvoriti, odrati, strugati,
izostaviti, slomiti, prekršiti, dovesti u kanal, muţiti, glodati. Glgol raditi i u srpskom jeziku nije
precizan, oznaţava baljenje nekim poslom u cilju sticanja sredstava za ţivot. Uopšten je i u
sanskritu. Moţe se videti da obhvata skoro sva zanimanja koje su imali ljudi u kamenom dobu
kada su se bavili lovom i sakupljanjem.
rado - priya (prija) षप्रम n, willingly - rado, spremno, voljno;
radost - rADhA (rādhā) याढा f. splendour...
Raj - svarga (svarga) थलगह m. indra's heaven or paradise (videti Svarog); devaloka
(devaloka) दे लरोक m. heaven or paradise - Boţje mesto. Moguše je da smo raj izveli od reţi rai
(rai) यै m. f. possession, property - posedovanje, imetak ili rayi (raji) यतम adj. rich - bogat ili
imenice muškog roda sa znaţenjem goods, stuff, materials, treasure, possessions, wealth,
property - tekovina, stvari, materijali, blago, imanje, bogatstvo, svojina;
rajski - deva (deva) दे ल adj (deviţanski, boţji), svarga (svarga) थलगह adj. svargIya
(svargīja) थलगॉम adj. divya (divja) द्रदव्म adj. (divlji), nAbhasa (nabhasa) नाबव adj. (nebeski) -
heavenly;
ralo - phAla (phāla) पार m. phala (phala) पर n. potra (potra) ऩोत्र n. ploughshare -
(videti pala, polje i potra);
rana - vraNa (vrana) व्रण m. ulcer, scratch, wound, flaw, blemish, abscess,
tumour, crack, cancer, cicatrix, scar, sore, boil - ţir, ogrebotina, povreda, pukotina, oštešenje,
ţir, tumor, prelom, rak, kancer, brazgotina, rana, upala. Jedan od sinonima za oznaţavanje bitke,
borbe na sanskritu je raNa, a srpska rana, ozleda dobijena je u borbi - v raNa. Predlog u u
mnogim slovenskim jezicima i danas se izgovara kao v ili vo.
rane godine - pUrvAyus (pūrvājis) ऩूलाहमुव ् adj. of an early age, pUrvedyus
(pūrvedjus) ऩूलेद्मुव ् ind.
rang - raGga (ranga) यङ्ग m. stage, hue - faza, stepen, nivo, nijansa. Osnovno
znaţenje je boja, a ovo je samo jedno od mnogih znaţenja.
rani - pUrva (pūrva) ऩूलह adj. early - prvi;
rano - pUrvedyus (pūrvedjus) ऩूलेद्मुव ् ind. early;
130
 raniti - vraNati {vraN} (vranati) व्रणतत verb - wound - raniti, ozlediti, povrediti;
vraNayati {vraN} (vranajati - ranjavati) व्रणमतत ver 10 - wound - ranjavati, ozleŤivati
povreŤivati;
Ranti, naselje u Rumuniju na Morišu - ranti (ranti) यजन्द्त m. warrior, fighter - ratnik,
borac;
ranjav - vraNavat (vranavat) व्रणलत ् adj. wounded;
ranjen i ranjenik - vraNila (vranila) व्रणणर adj. vraNita (vranita) व्रणणत adj.
vraNayukta (vranajukta) व्रणमुक्त adj. wounded, injured, sore, ulcerated - renjen, raseţen,
bolan, ulcerisan;
Râpaş, naselje u Rumuniji na Morišu - rapas (rapas) यऩव ् - injury, disease, infirmity,
bodily defect - povreda, bolest, oštešenje, nemoš - ranjenik;
rashlaĊen - hima (hima) द्रशभ adj. cool, himamayUkha (himamjūkha) द्रशभभमूख m.
cool-rayed, hlAdaka (hlādaka) ह्रादक adj. hlAduka (hlāduka) ह्रादक
ु adj. coling;
raskršće - dvipatha (dvipatha) द्षलऩथ m. meeting to two paths [cross-way] - sastanak
dva puta;
raskuvati - pApacyate {pac} (pāpašjate) ऩाऩच्मते verb Intens. cook very much or
burn excessively, be much cooked, overcook - prepeši;
rasol - rasAlA (rasālā) यवारा f. tongue, vine or grape, medicinal plant known for
psychedelic effects [Desmodium Gangeticum - Bot.] curds mixed with sugar and spices, dUrvA
grass - augmetativ za resa, ali i vino ili groţŤe, medicinsku biljku poznatu po psihodeliţnim
svojstvima. U srpskom jeziku postoji biljka rosulja (drosera), mesoţderka.
rastopljen - tapta (tapta) तप्त adj. santapta (santapta) वन्द्तप्त adj. molten;
rat - rATi (rāti) याद्रट f. battle, war;
ratar - ilava (ilava) इरल m. ploughman (videti Ilava);
ratni (moral) - raNya (ranja) यण्म adj. fit for fighting - spremnost za borbu;
ratniĉki - raNapriya (ranaprija) यणषप्रमa adj. ili priyaraNa (prijarana) षप्रमयण adj. ili
raNya (ranja) यण्म adj. warlike;
ratište - raNasthAna (ranasthāna) यणथथान m. place or field of battle;
ratnik - ranti (ranti) यजन्द्त m. ili oţigledno je i ovde došlo do metateze, znaţi još i
borac, vojnik, onaj koji traţi zadovoljenje, poziv na dvoboj. Borba, bitka - raNa (rana) यण
znaţila je još: odlazak, buka, zvuk, kralj, zadovoljstvo, radost, bojno polje;
ratnik u bojnim kolima - ratha (ratha) यथ m. chariot, hero; Rathin (rathin) यधथन ् је
означавало борбу у раtним кочијама.
Ravena, Italija - ravaNa (ravana) यलण adj. singing - pevanje, urlanje;

131
 razbojnik - hAraka (haraka) शायक m. robber, dasyu (dasju) दथमु m. bandIkAra
(bandikara) फन्द्दीकाय m. bandit - haraţlija;
razgovor - AlApa (ālāpa) आराऩ m. sahAlApa (sahālāpa) वशाराऩ m.
conversation with, saMlApa (samlāpa) वंराऩ m. familiar or friendly conversation, kathAlApa
(kathālāpa) कथाराऩ m. vAkyAlApa (vākjālāpa) लाक्माराऩ m. AlApana (ālāpana) आराऩन m.
Alapita (ālapita) आरषऩत n. saMvAda (samvāda) वंलाद m. saMvadana (samvadana) वंलदन
m.
razlomak - rAzibhAga (rāśibhāga) यामळबाग m. fraction;
razmaz - lepa (lepa) रेऩ m. lepana (lepana) रेऩन n. - lëp;
razmišljanje - manISA (manīša) f. intelligence, thought, conception, wisdom,
consideration, prayer, wish, desire, reflection, hymn, request, prudence, idea - inteligencija,
misao, koncepcija, mudrost, razmatranje, molitva, ţelja, razmišljanje, molba, razboritost, ideja;
razvrcan - vRkNa (vrkna) लक् ृ ण adj. felled, torn, broken, cleft, cut off or down -
poseţen, pocepan, oštešen, rascepan, razrezan uzduţ;
razvrcanko - vRkNavat (vrknavat) लक् ृ णलत ् adj. one who has cut or severed;
razvrcanost - vRkNa (vrkna) लक्
ृ ण n. incision, cut - zasek, rez;
raţ - rAgin (rāgin) याधगन ् m. sort of grain - vrsta zrna, pšenice. Raţ je prva vrsta
pšenice koja je gajena široko u Evropi. Mnogi toponimi nose isti koren, ili su bili centar
proizvodnje ili centar trgovine. Raţanj, Rugovo, Rgotina, u Srbiji, BiH, Hrvatskoj, Raguza u
Italiji, u Nemaţkoj: Roggenburg, Roggentin, Roggenstorf, Roţnava u Ţeškoj.
rebro - pRSTi (pršti) ऩजृ ष्ट्ट f. rib, ray of light, touch - zrak svetloati, dodir (videti
prsti);
recitator - pAThaka (pāthaka) ऩाठक m. reciter, teacher, scholar, lecturer, student,
reader - recitator, uţitelj, nauţnik, lektor, student, ţitaţ (ţitalac). Recitator - pAThaka i putnik -
pAthaka veoma malo se razlikuju u izgovoru glasa T. Verovatno da se u samom shvatanju i
prilazu imali sliţna znaţenja. Putnik je putovao prostorom, a recitator vremenom i recitovao
svete stihove.
recitujući - paThita (pathita) ऩद्रठत adj. recited;
recitovati - paThati {paTh} (pathati) ऩठतत verb 1 Par, pAThayati {paTh} (pāthajati)
ऩाठमतत verb - recite, learn, study, rehearse - reitovati, uţiti, prouţavti, veţbati;
reĉ - Rc (rš) ऋच ् f. RcA (ršā) ऋचा f. Rca (rša) ऋच n. praise - pohvala, hvalospev,
slavopojka, sveti stih. Kod Srba postoji pohvala kao knjiţevna vrsta.
reći, recitovati - reTate {reT} (retate) ये टते gl. - speak, ask, request - moliti, pitati,
zahtevati; Rcati {Rc} (ršati) ऋचतत verb 6 - honor, praise - ţast, pohvala.
reka - rekhA (rekhā) ये खा f. row - red, pruga, veslati;
rerna - ApAka (āpāka) आऩाक m. baking oven - napravljena od opeke;

132
 resiti - rUSati {rUS} (rūšati) रूऴतत verb - adorn - ukrasiti;
reţati - rAyati {rai} (rājati) यामतत verb - bark;
rĊa - rujA (ruŤā) रुजा f. disease, pain, breaking, agony, fracture, sickness -
bolest, bol, agonija, lomljenje - kasnije smo ovom reţšju oznaţili bolest gvoţŤa.
resa - rasA (rasā) यवा f. tongue - jezik;
Resava - reSate {reS} (rešate) ये ऴते {ये ऴ ्} verb - yell, howl, roar - buţati, tutnjati,
gruvati, urlikati.
resica - rasikA (rasikā) यमवका f. tongue, woman's girdle - jeziţiš, resica, ţenski
pojas, srpske tkanice;
resina - rasnA (rasnā) यथना f. rasana (rasana) यवन n. rasanA (rasanā) यवना f.
tongue;
revati - ravIti {ru} (ravīti) यलीतत, rAvayati {ru} (rāvajati) यालमतत verb caus.
cause to bellow or roar - puštati glasove svojstvene magarcu, njakati;
revanje - rAva (rāva) याल m. roar; rAvaNa (rāvana) यालण n. act of screaming ravata
यलत m. roaring - vrištanje, njakanje, uralli उयजल्र - roar - urlanje;
revajući - rAvan (rāvan) यालन ् adj. rAvin (rāvin) याषलन ् adj. ravaNa (ravana) यलण
adj. roaring, singing, crying;
rezan - ruzat (ruśat) रुळत ् adj, cropping podrezan, ošišan;
rezati - rizati {riz} (riśati) रयळतत { रयळ ् } verb - crop, hurt, tear, pluck off - odrezati,
poderati, iscepati, povrediti;
rganje - RghA (rghā) ऋघा f. violence, passion - nasilje, strast;
rgati - RghAyati {RghAya} (rghājati) ऋघामतत, RghAyate {RghAya} (rghājate)
ऋघामते verb - be passionate or impetuous, rage, rave, tremble biti stravstven ili napet,
besneti, tresti; rgati - kvariti, habati nepaţljivom upotrebom.
ridanje - rudana (rudana) रुदन n. weeping, rodana (rodana) योदन n. cry; rud (rud)
रुद् f. grief, roda (roda) योद m. rudita (rudita) रुद्रदत n. lamentation, virudita (virudita) षलरुद्रदत n.
loud lamentation;
ridajući - rudita (rudita) रुद्रदत adj. lamenting, crying;
ridati (plakati) - roditi {rud} (roditi) योद्रदतत {रुद्} verb - bewail, howl deplore, roar,
lament, wail, weep - oplakivati, jaukati, ţaliti, rikati, lamentirati, jadikovati, naricati, plakati;
rigati - udgirati {ud-gRR} (udrigati) उद्धगयतत {उद्-गॄ} verb 1 vomit out,belch out,
spout, spit out, hose out - povrašati, kuljati, ispljunuti, oţigledno je došlo do metateze -gir->-
rig-.
rika - uralli (uralli) उयजल्र, rAva (rava) याल m. svAna (svāna) थलान m. (videti Ural,
revanje, zvono);
rilo - nAsA (nāsā) नावा n. proboscis - nos;
133
 Rim - roma (roma) योभ m. hole, cavity - rupa, šupljina, katakombe;
rinuti - RNoti {ciri} (rnoti) ऋणोतत verb 5 - hurt - povrediti;
Ripanj - riphati {riph} (riphati) रयपतत {रयप् } blame, fight, give, snarl, hurt,
speak or boast, kill - v kriviti, boriti, dati, gurati, povrediti, priţati ili se hvaliti, ubiti - više
oznaţava pretnju, povreŤivanje; rip रयऩ ् je prevara, obmana, podvala, neprijatelj, kleveta, a
rimpati {rip}( rimpati) रयम्ऩतत {रयऩ ्} je glagol sa istim znaţenjem, zatim ripu (ripu) रयऩु i
apriya (aprija) अषप्रम - neprijatelj. Ripanj je selo ispod Avale u kome se nalazi Šuplja stena sa
tragovima rudarstva iz neolita.
rit - rit (rit) रयत ् adj. flowing, running - teţan ili tekuši;
rita - karpaTa (karpata) कऩहट n. kucela (kušela) कुचेर n. carpaTa (šarpata) चऩहट m.
rag;
Ritopek - ritApAka (ritāpāka) रयत ्आऩाक, naselje kod Beograda, naziv sastavljen od
dve reţi: rit - moţvara i ApAka, pešnica, furuna. Izgleda da su naši preci najpre u Ritopeku
zapoţeli pravljenje opeke, imali su u ritu blato, samo je trebalo staviti u kalupe, osušiti i ispeši.
Tu je u blizini i Vinţa, treba ispitati njihove praistorijske veze.
rival - spRdh (sprdh) थऩध ृ ् f. sapatna (sapatna) वऩत्न m. rival. U srpskom jeziku
postoje dve sliţne reţi saputnik i sapatnik. Saputnik je onj ksa kojim se putuje kraše ili duŤe, a
sapatnik onaj sa kojim se deli ista patnja. Prema glasovnom sklopu oţekuje se da ureţ sapatna to
znaţi, a ona znaţi suprotno - rivalsvo i neprijateljstvo.
rivalka - sapatnI (sapatnī - sapatnica) वऩत्नी f. woman who has the same
husband with another woman or whose husband hasother wives - ţena koja ima istog muţa sa
drugom ţenom ili ţiji muţ ima druge ţene. U suštini one i jesu rivalke i sapatnice istovremeno.
rivalstvo - spardhana (spardhana) थऩधहन n. vispardhA (vispardhā) षलथऩधाह f.
pratispardhA (pratispardhā) प्रततथऩधाह f. saMspardhA (samspardhā) वंथऩधाह f. sApatnya
(sāpatnja) वाऩत्न्द्म m. sapatnatA (sapatnatā) वऩत्नता f. rivalry (videti Sparta);
rob - dAsa (dāsa) दाव m. slave. U srpskom jeziku dasa ima suprotno znaţenje,
oznaţava imušnog ţoveka: dasa m šatr. pomodan čovek, gazdelin, fićfirić.
robinja - dAsI (dāsī) दावी f. female slave;
robinjica - dAsikA (dāsikā) दामवका f. female slave;
robovati - dAsAyati {dAsAya} (dāsājati) दावामतत verb, dAsAyate {dAsAya}
(dāsājate) verb - become a slave; dAsajIvana दावजीलन adj. living like a slave - ţiveti kao rob;
Rodos, ostrvo u Grţkoj, Ρόδος - rodas (rodas) योदव ् n. rodasI (rodasī) योदवी f. dual -
heaven and earth - nebo i zemlja;
roĊa - rAja (rāŤa)याज m. - king, chief or best of its kind, sovereign - kralj, suveren,
vladar, najbolji u svojoj vrsti (plemenu), što je kasnije najverovatnije u srpskom dalo roŤa. U
indijskim jezicima i danas se izgovara raŤa, mada ga mi prevodimo kao radţa. Sliţna reţ, sa

134
kratkim naglaskom, raja यज znaţi naklonost, privrţenost, cvetni polen, emocije, ljubav, ţak i
menstruacija. Moguše je da je od tog korena izvedena i naša reţ raŤati, roditi i rod. Na sanskritu
rAjati {rAj} (rāŤati) याजतत {याज ्} znaţi sijati i upravljati. Normalno, ako je raŤa upravnik,
onda je raŤati - upravljati.
roĊaka - rAjaka (rāŤaka) याजक (raŤaka) koja podseša na srpsku reţ roŤaka, a znaţi
mali princ;
roĊenka - rAjAnaka (rāŤānaka) f. याजानक (raŤanaka) - mala princeza. U srpskom
jeziku, u narodu, postoji hipokoristika roĊenka, tako su neveste nazivale svoje zaove iz milošte
do polovine prošlog veka ne sluteši da ta reţ traje nekoliko milenijuma i da zapravo znaţi mala
princeza.
rog - zRGga (śrnga) ळङ् ृ ग n. horn. Ţini se da je od istog korena kao i zrno, jer rogovi
kada poţinju da rastu, najpre se javlja malo ispupţenje kao zrno koje klija, ali je ovo
augmentativ. U srpskom jeziku ostalo samo r i g, inicijalni suglasnik i finalni samoglasnik se
izgubili, a nazal izmeŤu se vokalizovao. Postoji u sanskritu koren rog, ali su lekseme sa
znaţenjem iz medicine, na primer, rogI je pacijent. Ove reţi su u sanskritu kasnije nastale.
Mnogo je lakše izvesti rog od prideva roha (roha) योश m. sprout, germinating, sprouting,
growth, height, blossom, increase, shoot, bud, increasing of a number from a smaller to a
higher - klica, klijanje, izrastanje, izraslina, vrh, cvast, povešanje, pucanje, pupoljak, ţak i niz
brojeva od manjeg do vešeg; roha योशव ् n. height, elevation - vrh, dizanje; kao pridev:
mounting, riding on, ascending, rising. Ustvari, tek kod glagola otkrivamo da su od imenice
roha izvedene srpske reţi rog i rov. I klijanje kod biljke liţi na nicanje rogova, pojavljuje se
klica, pa kotiledoni, a da bi biljka iznikla ona mora sebi da napravi rov u zemlji (videti rovati);
rogat - rohat (rohat) योशत ् adj. riding on, growing, growing on, one who mounts or
rises - jahanje, rast, rastuši, onaj koji se nosi ili podiţe.
rogušenje - rohaka (rohaka) योशक adj. riding on, growing, growing on, one who
mounts or rises - jahanje, rast, rastuši, onaj koji se sprema ili uzdiţe. Ne moţe se bukvalno
prevesti, misli se na onog koji se roguši.
Roma, Italija - roma योभ m. city Rome, hole, water, cavity - grad Rim, rupa, voda,
šupljina. Poznate su rimske katakombe u kojim su se skrivali hriššani, a bile su poznate još u
neolitu.
Romanija, planina u Republici Srpskoj - ramanIya (ramanīja) यभनीम adj. i
ramaNIya (ramanīja) यभणीम adj. be the mistress of, delightful, to be enjoyed, charming,
enjoyable, agreeable, beautiful, pleasant - biti gospodarica, divna, pruţa uţivanje, šarmantna,
graciozna, mila, ljupka, prijatna, lepa;
ropĉe - dAseya (dāseja) दावेम m. son of a female slave;
ropkinja - dAsI (dāsī) दावी f. dAzI (dāśī) दाळी f. dAsikA (dāsikā) दामवका f.
female slave;
ropstvo - dAsya (dāsja) दाथम n. slavery;
rosa - rasA (rasā) यवा f. humidity - vlaga, vlaţnost;

135
 rosan - rasavat (rasavat) यवलत ् adj. spirited, moist;
rosulja - rasAla (rasāla) यवार m. kind of grass - rosulja trava (latinski naziv Drosera
rotundifolia) : drozera, muholovka, rosna trava, rosika;
rovati - rohati {ruh} (rohati) योशतत verb - spring up, thrive, climb, grow together or
over, reach to, develop, cicatrize, attain, increase, heal, rise, prosper, ascend, mount, grow
- niši, uspevati, verati se, rasti zajedno ili više, dosegnuti, razvijati se, oţiliti, dostiši, porasti,
zaleţiti, izrasti, napredovati, penjati se, popeti se, razmnoţiti. U davnoj prošlosti od imenice roh
nastale su u srpskom jeziku imenice rog i rov. Prvobitna znaţenja odnosila su se na klijanje,
nicanje, izrastanje biljaka i rogova. Da bi klica, koja liţi na rog, iznikla ona mora da sebi
napravi rov, a rog se probije kroz koţu. Glas H u sanskritu je bilo zvuţan i mnogo bliţi glasu G,
a naši preci u neolitu od rogova su pravili razne alatke koje su im sluţile za obradu zemlje,
rovanje. S druge strane u srpskom je H moglo da preŤe u V i da dâ rov i rovati. Glagol rohayati
{ruh} (rohajati) योशमतत verb caus. mi bismo preveli sa rovariti, sow, place in or on, commit,
lay out, fix in, entrust, cause to ascend, cause to grow fasten to, put in the ground, raise up,
increase, direct towards, plant, elevate, cause to grow over or heal, transfer to - sejati, staviti u
ili na, uraditi, spremiti, popraviti, poveriti, uznemiravati, uzrokovati rast, staviti u zemlju, podiši,
povešati, usmeriti ka, nicati, uzdizati, prebaciti (presaditi); rohate (rohate) योशते verb - ascend,
spring up, prosper, thrive, grow together or over, mount, attain, increase, heal, rise, reach
to, develop, cicatrize - penjati se, niši, napredovati, uspevati, rasti zajedno ili preko, postiši,
dostegnuti, povešati, zaceliti, podiši, steši razvijati, uţiliti se;
roze - rohita (rohita - rozita) योद्रशत adj. reddish - crvenkast;
Rtanj, planina u Srbiji - Rtani (rtani) ऋततन adj. leader of truth or righteousness -
lider istine i pravednosti. Sa ovim znaţenjem poklapa se usmena legenda saţuvana u Srbiji koje
je Udruţenje Duh Rtnja postavilo na Jutjub. Sa ovim korenom nalazimo još reţi: Rta (rta) ऋत
adj. fit, honest, met with, apt, worshipped, afflicted by, suitable, respected, proper, able,
true, enlightened, right, brave, luminous - odgovarajuši, pošten, sastati se, pogodan, oboţavan,
popdesan, pogodan, poštovan, pravilan; Rta (rta) ऋत n. divine truth, sun, righteousness, truth
personified, divine law, wealth, figuratively said of gleaning, fixed or settled order, water,
faith, truly, promise, law, sacrifice, divine truth, oath - boţanstvena istina, sunce,
pravednost, istinita personifikacija, boţanski zakon, bogatstvo, figurativno reţeno o okupljanju,
fiksnom ili ustaljenom poretku, vodi, veri, istini, obešanju, zakonu, ţrtvovanju, boţanskoj istini,
zakletvi, valadanju;
ruĉak - rocaka (rošaka) योचक m. appetite, hunger, stomachic or stimulant - apetit,
glad, stomaţni stimulans;
ruka - raGka (ranka) यङ्क m. beggar, starveling, poor, niggardly, avaricious,
miserable, hungry, slow, dull - prosjak, gladan, siromašan, škrt, bedan, nsrešan, jadan, glup.
Dakle, ruka se sliţno kaţe na svim baltiţkoslovenskim jezicima, stvorena za rad, pruţena u
znak dobrodošlice. Za Arijevce, ona ispruţena, bila je simbol bede i nesreše, prošnje. Nazivi za
ruku vlastele su bili drugaţiji, ţak i po tome se plemstvo razlikovalo. Ima oko dvadesetak
sinonima, ţini se da je najfrekventniji bio hastA (hastā) शथता f. ili hasta (hasta) शथत m. od
koje ima dosta izvedenih reţi, ali nijedna sa znaţenjem siromaštva i bede. Na sanskritu kasta je
136
beda, a hasta plemstvo. Razlika je samo u zvuţno bezvuţnoj aliternaciji. Od reţi hasta u
srpskom jeziku izvedena je imenica gazda. Gazda je samo srpska reţ, u ostalim slovenskim
jezicima prevodi se kao šef ili bos. Ova reţ moţe da posluţi korisno u razjašnjenju razlike u
izgovoru G u slovenskim jezicima i njegove promene u H u ţeškom, slovaţkomi
luţiţkosrpskom: golub - holub, glog - hloh.
rukav - rAGkava (rankava) याङ्कल n. shawl - šal. Najverovatnije da je u
staroslovenskom najpre prešlo u ronkav, jer je staroslovensko Ѫ ON u srpskom dalo U, a u
makedonskom A a u slovenaţkom O. Rukav se na makedonskom kaţe ракав, a na
slovenaţkom rokav. S obzirom na naţin oblaţenja koje su Sanskrišani prihvatili u Aziji,
znaţenje rukava se izgubilo, pa imamo znaţenja kao: woollen cover or blanket - vuneni
pokrivaţ ili šebe ili šal.
rukopis - lekha (lekha) रेख m. lekhya (lekhja) रेख्म n. manuscript - leja, stupci liţe
na leje; kAcanakin (kāšanakin) काचनककन ् m. writing, manuscript. Pošto je kaćanaka kićanka,
onda i kaćanakin treba prevesti kao krasnopis.
Ruma - rauma (rauma) यौभ n. kind of salt procured from the rumAdistrict - vrsta soli
nabavljena iz rumadistrikta. Ruma je naselje u Sremu i Indiji, u drţavi Uttarakhand, oko 200
kilometara severoistoţno od Nju Delhija. Siromašno i slabo naseljeno seoce u planinskom delu
sa terastim njivicama koje se vide na satelitskom snimku, nema fotografija. Na gudţarti i hindi
jeziku znaţi soba, prostorija. Moguše je da je i srpska Ruma imala prvobitno to znaţenje.
runo - UrNA (ūrnā) ऊणाह f. n. ili UrNa (ūrna) ऊणह n. wool - vuna. U srpskom
jeziku je izvršena metateza UR>RU. Imenica UrNAyu (ūrnāju) ऊणाहमु f.m. ima više znaţenja:
ewe, ram, spider, woollen blanket - ovca, ovan, pauk, vunena odeša;
runat - UrNAvat (ūrnāvat) ऊणाहलत ् adj. having wool, woolly - imati vunu, vunast;
rupa - ropa (ropa) योऩ n. hole;
rupijja - rUpya (rūpja) रूप्म n. silver. Rupija je indijska novţana jedinica. Jedan od
naziva za srebro na sanskritu je i rupja, bez i, i oznaţava srebrni novac, srebrnjak,
rušiti - rUSayati {rUS} (rūšajati) रूऴमतत{रूऴ ्} verb caus. tremble or to burst -
drhtati ili pouknuti; reSati {riS} (rešati) ये ऴतत verb 1 - ruin, destroy;
Rus - ruS (ruš) रुऴ ् anger rage fury - bes, jarost, srdţba, sada se ova sanskritska reţ
izgovara kao ruš, ali je ovde svakako ranije bilo rus, pa je S po RUKI pravilu, prešlo u Š.
ruţan - rugNa (rugna) रुग्ण adj. sick, ill, injured, diseased, broken, checked, infirm,
bent, shattered - bolestan, nemošan, gadan, pakostan, rŤav, povreŤen, oboleo, slomljen, oštešen,
slab, savijen, razbijen;
ruţnoća - rugNatA (rugnatā) रुग्णता f. sickness, brokenness, crookedness, disease,
infirmity - bolest, slomljenost, nepoštenje, slabost, nemoš;

137
 S
sa - sa (sa) व adverb - conjunction - spona; sam (sam) वभ ् adverb - together -
zajedno, javlja se ţesto kao prefiks, kao što u srpskom imamo saradnik, sauţesnik, saputnik,
saigraţ, sabesednik;
sabir - sambhAra (samhara) वम्बाय m. bringing together, collecting, errand,
procurement, provision, maintenance, completeness, preparation, property, equipment,
wealth, collection of things required for any purpose, number, high degree, support, materials,
nourishment, fullness, requisite, necessaries, multitude, requisites, excess of, quantity -
sakupljanje, prikupljanje, zadatak, obezbeŤivanje, odrţavanje, kompletnost, priprema, imovina,
oprema, bogatstvo, kolekcija potrebnih stvari za svaku svrhu, broj, visok stepen, podrška,
materijali;
sabiranje - sambharaNa (sambharana) वम्बयण n. sambhAra (sambhara) वम्बाय m.
collection, multitude, arrangement, mass, putting together, composition, preparation -
kolekcija, mnoštvo, aranţman, sastavljajuši zajedno, kompozicija, priprema;
sabirati - sambharati {sambhR} (sambharati) वम्बयतत verb, sambharate {sambhR}
(sambharate) वम्बयते verb - collect, gather, arrange, procure, compose, offer, bring together,
roll or fold up, draw together, pay back, cherish, unite, prepare, close, maintain, present -
prikupljati, sakupljati, rasporediti, nabaviti, sastaviti, ponuditi, objediniti, preklapati, crtati
zajedno;
sabirni, sabirajući - sambhara (sambhara) वम्बय adj. supporter, bestower, one who
brings together;
sablja - sabhya (sabhja) वभ्म adj. gentleman-like, civilized, suitable to good society,
refined, polite, decorous, courteous, assessor, judge, person of honourable parentage, assistant
at an assembly or council - dţentlmenski, civilizovan, pogodan za dobro društvo, rafiniran,
ljubazan, pristojan, procenjivaţ, sudija, sin ţasnih roditelja, uţesnik na skupštini ili savetu.
Sablja i danas predstavlja znak ţasti, zato se u prikladnim prilikama daruje oficirima za zasluge.
Znaţi, sablja je zadrţala prvobitno znaţenje. U kasnijim vremenima postala je oruţje, ali ne treba
zaboraviti da je prvenstveno znak ţasti. Zato Prota Mateja Nenadoviš u Memoarima govori o
svom ocu Aleksi Nenadovišu koji, kad je poveden na pogubljenje, moli Foţiša: „Fočiću, Fočiću,
ne molim te za ţivot, nego te samo molim, nemoj me beščesnom smrću moriti, no sabljom kojom
se junaci gube; a znaj, Fočiću, da će moja krv i pred Bogom i pred ljudima tebi dosaditi!”
sabor - sabhA (sabhā) वबा f. conclave, meeting, society - tajni dogovor, sastanak,
društvo; (videti soba)
sabran, sabrano - sambhRta (sambhrta) वम्बत ृ ppp. adj. collected, gathered, filled,
produced, stored, accumulated, possessed of, assembled, concentrated - sakupljen, prikupljen,
ispunjen, proizveden, uskladišten, akumuliran, poseovan, sastavljen, koncentrisan;
saće - SaT (šat) ऴट् adj. six - šest, šestica. Saše je, ustvari, zbirna umenica od sat, a šat
na sanskritu oznaţava šesticu. Saše pţele grade u obliku taţnih šestouganih šelija. U
engleskom reţniku SaT je prevedeno six, a verovatno bi bilo mnogio preciznije prevesti kao
šestougao ili šestougaona šelija.

138
 sad, sadnica - oSadhi (ošadhi) ओऴधध f. plant, herb. U sanskritu oznaţava samo
lekovitu biljku, a sa dvoglasom auSadha koristi se u medicini i farmaciji i oznaţava lek,
medikament, dok se u srpskom koristi u vošarstvu i vinogradarstvu;
sada - sadyaH (sadjah) वद्म् adverb - at present;
sada biva - sadyobhava (sadjobhava) वद्मोबल adj. recently arisen;
sadašnji - sadyaska (sadjaska) वद्मथक adj. present;
sadeći - avaropya (avaropja) अलयोप्म ind. planting;
saditi - ropayati {ruh} (ropajati) योऩमतत verb caus. ropayate {ruh} (ropajate) योऩमते
verb caus. Aropayati {Aruh} (aropajati) आयोऩमतत verb caus. saMropayati {saMruh}
(samropajati) वंयोऩमतत verb caus. plant - kopati rupe.
sadni - Aropaka (āropaka) आयोऩक adj. viropaNa (viropana) षलयोऩण adj.
saMropaNa (samropana) वंयोऩण adj. planting;
sadniĉar - ropaka (ropaka) योऩक m. planter;
sadnja - ropa (ropa) योऩ m. ropaNa (ropana) योऩण n. AropaNa (aropana) आयोऩण n.
avaropaNa (avaropana) अलयोऩण n. planting;
saĊen - viropita (viropita) षलयोषऩत adj. saMropita (samropita) वंयोषऩत adj.
praropita (praropita) प्रयोषऩत adj. planted;
sagrnuti - saGgRhNIte {saMgrah} (sangrhnīte) वङ्गह्
ृ णीते verb; saGgRhNAti
{saMgrah} (sangrhnāti) वङ्गह्
ृ णातत verb - grab, make narrower - grabiti, oteti, suziti;
Sahara - sahari (sahari) वशरय m. sun - sunce;
sahrana - saraNa (sarana) वयण n. moving from one place to another, following,
locomotion, quick motion, lair - kretanje sa jednog mesta na drugo, pratnja, brzo kretanje,
jama, adj. moving, running, going, connected with war or conflict - kretanje, tţanje, odlazak,
povezan sa ratom ili konfliktom. Sliţna reţ sAraNA (sāranā) वायणा f. stretching out - prušiti se.
Na slovenaţkom pokop, makedonskom погребот, a i na istoţnoslovenskim i zapadnoslovenskim
ne nalazimo ovu reţ. Postoji i druga sliţna reţ zaraNa (śarana) ळयण n. sa više znaţenja, a meŤu
njima su i bursting, lair - buknuti, jama. Ako imamo u vidu da su Arijevci spaljivali svoje mrtve,
a preci Slovena sahranjivali, onda moţemo biti sigurni da smo zadrţali ovu sanskritsku reţ.
Jedina promena što se sada sve odvija polako, dok je u neolitu to bilo brzo kretanje i imalo je
veze sa konfliktima. U ratu je potrebno brzo sahraniti mrtve. Sanskritska reţ nema glas H.
Sakule - sakula (sakula) वकुर adj. belonging to a noble family - koji pripadju
plemenitoj porodici. Selo u Banatu, Zoran Petrović, slikar, vajar i pisac, napisao je knjigu o
svom rodnom selu Selo Sakule, a u Banatu.
sala - zAlA (śala) ळारा f. hall; sAlA (sālā) वारा f. house - kuša;
salica (deminutiv od sala) - zAlikA (śālīkā) ळामरका f. cabin, house;

139
 sam (jedini) - eka (eka) एक adj. ekAkI (ekākī) एकाकी adj. m. ekAkin (ekākin)
एकाककन ् adj. ekAkinI (ekākinī) एकाककनी adj. f. alone;
samo - eva (eva) एल indecl. adverb, really, alone. Eva je dobila takvo ime zato što je
bila jedina ţena, osamljena.
Samara na Volgi, blizu Kazahstana, Samaria, Grţka ΢αμαριά, brdo na Kritu, tri
toponima u Indiji: Majda Pradeš, Utar Pradeš i Odisha, u Srbiji u Vrţinu blizu Avale postoji brdo
Samar: Sanskritske reţi ukazuju da su tu voŤena borba, bitka, rat - samara (samara) वभय m.
war, fight, conflict, struggle, battle, hostile encounter; samarya (samarja) वभमहn.
to long for battle or war, community, multitude, crowd, assembly, tumult of battle; sAmara
(sāmara) वाभय - with the immortals ili accompanied by the gods -u pratnji bogova;
Samarkand, Uzbekistan - ime nastalo od dve reţi: samara (samara) वभय m. battle -
bitka ili verovatnije od sAmara (sāmara) वाभय adj. accompanied by the gods - u pratnji bogova
i kANDa (kānda) काण्ड m.n. passage - prolaz, što bi znaţilo - prolaz u pratnji bogova, ili bitka
za prolaz;
samit - samiti (samiti) वमभतत f.m. committee, assembly, association;
samovanje - saMyati (samjati) वंमतत f. self-castigation, penance - samokaţnjavanje,
pokora;
samoţiv, sebiĉan - svakarmin (svakarmin) थलकमभहन ् adj. selfish (videti svekar);
samrt - saMhRti (samhrti) वंरृतत f. destruction of the universe, end - uništenje
univerzuma, kraj, smrt, Slika ko samrt, ko ljubav vez nade... Zalazak sunca, Jovan Dučić.
samur - samUra (samūra) वभूय m. samUru (samūru) वभूरु m. kind of deer - vrsta
jelena. Samur-kalpak na oči namiče, Marko pije uz ramazan vino, srpska narodna pesma. U
srpskim knjigama tumaţi se da je kapa od kune i turcizam (videti kalpak);
san - svApa (svāpa) थलाऩ m. sleep, dream, sloth, sleeping, dreaming - pospanost,
sanjarenje (metateza);
san, vizija - svapnadarzana (svapnadarśana) थलप्नदळहन n. dream-vision - sadrţajan
san;
Sana, reka u BiH - sana (sana) वन adj. old - stara ili zANa (śāna) ळाण m.
touch stone - dodir kamena; zaNa (śana) ळण n. jute - juta;
sananost - svapna (svapna) थलप्न m. svApa (svāpa) थलाऩ m. sleepiness;
sandala - pAdikA (pādikā) ऩाद्रदका f. pAduka (pāduka) ऩादक
ु m. patika; kozI (kozī)
कोळी f. koţna sndala; upAnah (upānah) उऩानह् f. opanak; kASThapAduka (kāšthapāduka)
काष्ट्ठऩादक
ु m. wooden sandal - bedna sandala koje nose niţe kaste - nanula;
Santorini - santaraNa (santarana) वन्द्तयण n. adj. bringing out of, conveying over or
across, act of crossing over or passing through. Ime je nastalo mnogo pre hriššanstva i ima veze

140
sa spasavanjem. Moţe se izvesti i od reţi: sAnta (sānta) वान्द्त - radost i araNa (arana) अयण -
utoţište, bez borbe, udaljen, dubina - tako da bi moglo da se prevede kao radosno utoĉište.
Mora se priznati da je prevod veoma nejasan, ali mi Srbi, ţim pomenemo kljuţne reţi prelaz i
utoţište, odmah pomislimo na Krf i Vido. Kada su se preci Sanskrišana povlaţili iz Evrope,išli
su preko Grţke, Santorinija, Krita i Bodruma, a za sobom ostavljali nazive kao drago kamenje po
kojem sada moţemo da rekonstruišemo njihov put. Treba imati u vidu i reţ santrANa
(santarāna) वन्द्त्राण n. rescuing, saving - spasavanje.
sanjar - svapnadarzaka (svapnadarśaka) थलप्नदळहक m. svapnadarhaka
(svapnadarhaka) थलप्नदशहक m. dreamer;
sanjarenje - divAsvapna (divāsvapna) द्रदलाथलप्न m. day-dream;
sanjarski - svapnadRz (svapnadrś) थलप्नदृळ ् adj. svapnasthAna (svapnasthāna)
थलप्नथथान adj. svapnagata (svapnagata) थलप्नगत adj. dreaming - sanjarenje, sanjarski, osobina
onih koje i budne san drţi, koji su u stanju sna ili hodaju u snu;
sanjati duhove (loš san) - duHsvapna (duhsvapana) द्ु थलप्न m. bad dream;
sanjiv - svapana (svapana) थलऩन adj. svapnAlu (svapanālu) थलप्नारु adj. svapnaj
(svapnaŤ) थलप्नज ् adj. svapnazIla (svapnaśīla - zavisnik sna) थलप्नळीर adj. sleepy, drowsy -
sanjiv, dremljiv, pospan;
sanjivo - svapnayA (svapnajā) थलप्नमा indecl. in dream; svapnAyate (svapnājate)
थलप्नामते verb den. be in a dream, speak in a dream - biti u snu, govoriti u snu, buncati;
sanjivost - svApa (svāpa) थलाऩ m. svapna (svapna) थलप्न m. drowsiness, sleepiness;
sa penom - saphena (saphena) वपेन adj. having foam - penušav, penast - odatle je
dobijena reţ sapun;
sapun - phenaka (phenaka) पेनक n. soap; ako je muškog roda onda je
ground rice boiled in water - mleveni pirinaţ kuvan u vodi. Moţe da bude i umanjenica - penica.
sastav - zastavya (śastavja) ळथतव्म adj. to be recited or praised - biti recitovan ili
pohvaljen;
sašiti - saMsIvyati {saMsiv} (samsīvjati) वंवीव्मतत verb, AsIvyati {A-siv (āsīvjati) }
आवीव्मतत verb 4 - sew together. Ne nalazimo oblike rašiti i rašiven sa ovim korenom.
Sardinija - zardha (śardha) ळधह m. bold, sassy, host, troop - hrabar drska,
domašin, vojska, jak vetar; zardhana (śardhana) ळधहन n. act of breaking wind - lomljenje vetra;
sargija - sarga (sarga) वगह m. nature - priroda.
Sava, reka - sava (sava) वल m. order, stimulator, command, one who sets in motion
or impels, instigator, setting in motion, any sacrifice, offspring, year, instigation, progeny,
moon, vivification, impulse, pouring it out, kind of sacrifice, sun, commander - mesec
(lutati, tumarati); sunce; oţivljavanje; impuls, pobuda, podsticaj; sipati; vrsta ţrtvovanja; svaka
ţrtva; komandir (verovatno u znaţenju glavna); red, poredak; stimulator; koja pokreše ili tera;

141
podstrekivaţ; izdanak, potomak, ţak cvetni med. Sunţana svemošna reka koja luta i krivuda,
koja daje podstrek i pokreše ţivot oko sebe, ali traţi ili uzima i ţrtve.
savana - savana (savana) वलन adj. together with woods - zajedno sa drvešem, savana
je oblast obrasla travom sa retkim drvešem i ţbunjem;
savez - saveza (saveśa) वलेळ adj. neighbouring - komšijski susedni, obliţnji. Sada se
savezi sklapaju i sa udaljenim partnerima.
savezni - vezaka (veśaka) लेळक adj. entering, who or what enters - nejasno, verovatno
savezni sporazum ko i šta ulazi u dogovor - meŤusobni ugovor;
savijen - vRjina (vrŤina) लजृ जन adj. bent - zavrzen (vidi vrzina); vRkta (vrkta) लक्
ृ त
adj. (voidi frkete); kuTila (kutila) कुद्रटर adj. bent (vidi kudelja);
Savona, Italija - savana (savana) वलन n. religious bathing, fire - religiozno
kupanje, vatra;
savršen - saMskRta (samskrta) वंथकृत adj. perfectly. Dakle, sanskrit se pravilno
izgovara samskrta i znaţi savršen jezik. Tek detaljnim uporeŤivanjem fonetike, morfologije i
tvorbe reţi u sanskritu i srpskom moţe se utvrtidi da je i srpski jezik savršen, u nekim delovima
ţak i dosledniji od sanskrita. Druga reţ koja znaţi savršen je nipuNa (nipuna) तनऩुण adj.
potpun.
sa zakletvom - sazapatham (saśapatham - sa šapatom) वळऩथभ ् ind.
zapathottaram (śapathottaram) ळऩथोत्तयभ ् ind. with an oath
sa prvom zakletvom - zapathapUrvakam (śapathapūrvakam) ळऩथऩल ू कह भ ्ind.
with oaths;
saznanje - vedana (vedana) लेदन n. vedi (vedi) लेद्रद f. vedyA (vedjā) लेद्मा f. vedas
(vedas) लेदव ् n. Avid (āvid - uvid) आषलद् f. pravid (pravid) प्रषलद् f. saMvid (samvid) वंषलद् f.
vidyA (vidjā) षलद्मा f. prajJA (praŤnjā) प्रसा f. abhijJAna (abhiŤnjāna) अमबसान n. prajJAna
(praŤnjāna) प्रसान n. saMvijJAna (samviŤnjāna) वंषलसान n. hRdayalekha (hrdajalekha)
रृदमरेख m. knowledge. Vidi se da ima nekoliko korena: ved - kao ppipovedati, zapovedati,
ispovedati, više sliţnosti sa Zapadnim Slovenima i Belorusima; vid - kao videti, vidati; jJA
(Ťnja) - zna, više sliţnosti sa Juţnim i Istoţnim Slovenima, a hRdayalekha bi se mogla
doslovno prevesti kao pisanje iz srca.
sazveţĊe - nakSatra (nakšatra) नषत्र n. constellation, constellation of stars, lunar
mansion, pearl, star - raspored zvezda, Meseţev dvorac, biser, zvezda (videti astrolog).
saţvakan - jambhasuta (Ťambhasuta) जम्बवुत adj. chewed (videti dţambas);
sebe - svayam (svajam) थलमभ ् indecl. oneself, myself, of himself, personally,
voluntarily - sebe, sebi, o sebi, liţno, dobrovoljno - svojim uţeššem;
sebiĉan - sAbhimAna (sābhimāna) वामबभान adj. egoistical, self-interested;
seckati - chinatti {chid} (šhinatti) तछनजत्त verb 7 - chop - otkinuti, apachinatti {apa-

142
chid} (apašhinatti) अऩतछनजत्त verb, takSati {takS} (takšati) तषतत verb 1 - tesati, takSNoti
{takS} (takšnoti - tesnuti) तक्ष्णोतत verb 5 - tesnuti;
sećanje - smRti (smrti) थभतृ त f. Rti (rti) ऋतत f. smara (smara) थभय m. mati (mati)
भतत f. memory, desire, remembrance, awareness, reminiscence, wish, mindfulness -
pamšenje, sešanje, uspomena, ţelja, svesnost, paţnja. Rti je interesantna reţ i treba je zapamtiti,
a smara ni blizu smaranja; smRta थभत ृ n. remembrance, recollection. I danas na polovini
indijskih arijskih jezika smrti ili slišno znaţi sešanje. Mreti mRti, a sešanje smRti! Ne treba se
ţuditi, veš dobro razmisliti, i kod nas na sahranam se poje Večnaja pamjat (sešanje).
sed (sedenje) - sAda (sāda) वाद m. sitting;
sedeći - niSAdin (nišādin) तनऴाद्रदन ् adj. adhiSAdam (adhišādam) अधधऴादभ ् adj.
sitting down upon - sedeši na; upariSad (uparišad) उऩरयऴद् adj. pUrvasad (pūrvasad) ऩूलव
ह द्
adj. puraHsad (purahsad) ऩुय्वद् adj. sitting in front - sedeši ispred;
sedenje - satti (satti) वजत्त f. sAda (sāda) वाद m. sitting, Asadana (āsadana) आवदन
n. niSadana (nišadana) तनऴदन n. sitting down - sedeši dole; upariSadya (uparišadja)
उऩरयऴद्म n. sitting above - sedeši gore; saMsad (samsad) वंवद् f. sitting together - sedeši
zajedno; sadanAsad (sadanāsad) वदनावद् adj. sitting on a seat - sedeši na sedištu; Asandasad
(āsandasad) आवन्द्दवद् adj. sitting on a chair - sedeši na stolici; pathiSad (pathišad) ऩधथऴद् adj.
pathiSadi (pathišadi) ऩधथऴद्रद adj. sitting in the way - sedeši na putu; Asanda (āsanda) आवन्द्द
n. posture of sitting - sedeši stav; svAsad (svāsad) थलावद् adj. sitting happily by - sedeši srešno;
sedeti, sesti - sIdati {sad} (sīdati) वीदतत verb i verb 1 - sit;
sedište - sadana (sadana) वदन n. sAdana (sādana) वादन n. Asadana (āsadana)
आवदन n. seat;
sedokos - palitavat (palitavat) ऩमरतलत ् adj. adj. palitin (palitin) ऩमरततन ् adj. grey-
haired - pepeljiv ali koren je od paliti, siv;
sedam - sapta (sapta) वप्त num. adj. seven;
sedamdeset - saptati (saptati) वप्ततत f. seventy;
sedamnaest - saptadaza (saptadaśa) वप्तदळ num. seventeen;
sedamnaesti - saptadaza (saptadaśa) वप्तदळ adj. seventeenth;
sedamsto - saptazata (saptaśata) वप्तळत m. {f.} seven hundred;
sedmi - saptamI (saptamī) वप्तभी f. num. adj. seventh;
seĉivo - phalaka (phalaka) परक n. blade - palica;
sejaĉ - ropaka (ropaka) योऩक m. vRkSaropaka (vrkšaropaka) लष
ृ योऩक m.
vRkSAropaka (vrksāropaka) लष
ृ ायोऩक m. planter - onaj koji kopa rupe;
143
 sejan - ropita (ropita) योषऩत adj. praropita (praropita) प्रयोषऩत adj. saMropita
(samropita) वंयोषऩत adj. viropita (viropita) षलयोषऩत adj. planted;
sejanje - ropa (ropa) योऩ m. planting [act of] - sejanje, sadnja, ţin; ropaNa (ropana)
योऩण n. AropaNa (āropana) आयोऩण n. planting [action] (a aropaNa (aropana), sa kratkim a,
अयोऩण n. not planting or fixing - nesejanje) avaropaNa (avaropana) अलयोऩण n. viropaNa
(viropana) षलयोऩण n.
sejati - ropayate {ruh} (ropajate) योऩमते verb caus. put in the ground, sow; ropayati
{ruh} (ropajati) योऩमतत verb caus. Aropayati {Aruh} (āropajati) आयोऩमतत verb caus.
niropayati {ni-ruh} (niropajati) तनयोऩमतत verb caus. saMropayati {saMruh} (samropajati)
वंयोऩमतत verb caus.
sejući - Aropaka (āropaka) आयोऩक adj. avaropya (avaropja) अलयोप्म ind.
saMropaNa (samropana) वंयोऩण adj. viropaNa (viropana) षलयोऩण adj. planting - setva, sadnja,
kopajuši rupe;
Sekula - svakula (svakula) थलकुर adj. of one's own kin - jedan od roŤaka. Ţesto
ujaci iz milošte tako nazivaju sestriše.
seliti - salati {sal} (salati) वरतत verb, zalati {zal} (śalati) ळरतत verb - move, go;
seno - zuSkatRNa (śuškatrna) ळष्ट्ु कतण
ृ n. hay - bukvalno prevedeno šuškava trava ili
suva trava. I u savremenim indisjkim arijskim jezicima seno se izgovara sa dve reţi, kao
sintagma; kosidba - zuSkatRNasaGgraha (śuškatrnasangraha) ळुष्ट्कतण ृ वङ्ग्रश m. hay harvest -
zuSka-tRNa-saGgraha - suva-trava-prikupljanje. Jedan od oko 80 naziva za konje na sanskritu je
sliţan engleskom nazivu za seno - haya (haja) शम m. a kobila - hayI (hajī) शमी f. horse, dok je
jahaĉ - hayin (hajin) शतमन ् m. rider (videti jahati);
Senta - sAnta (sānta) वान्द्त n. joy - radost; santa (santa) वन्द्त m. ascetic - asketa;
sestra - svasR (svasr) थलव ृ f. sister;
sestriĉina - svasrIyA (svasrījā) थलस्रीमा f. ster's daughter, niece; svasRputrI
(svsrputrī) थलवऩ
ृ ुत्री f. niece; bhAgineyI (bhāginejī) बाधगनेमी f. niece [sister\'s daughter];
sestrić - svasrIya (svasrīja) थलस्रीम m. sister's son; yAmeya (jāmeja) माभेम m.
nephew;
sestrinstvo - svasRtva (svasrtva) थलवत्ृ ल n. sisterhood;
Sibir - zibira (śibira) मळत्रफय n. camp, any tent, tent in a royal camp, sort of grain,
royal camp or residence, entrenchment for the protection of an army - zbor, logor, tabor, bilo
koji šator, šator u kraljevskom taboru, vrsta zrna, kraljevski tabor ili rezidencija, predsttraţa
vojske. Postoji još samo jedna reţ sa ovim korenom: zibIratha (śibiratha) मळफीयथ m. litter,

144
palanquin - leglo, a palanquin je kraljevsko vozilo. Verovatno su sanke koje vuku tri konja,
poznata ruska trojka, natrpana koţama koje ţuvaju od hladnoše pa liţi na leglo.
sic - sic (siš) मवच ् f. border or hem of a dress, two borders or boundaries
i.e. the horizon - šav na rubu haljine, dva ruba. I danas u krojaţkom zanatu u Srbiji postoji termin
sic, odnosi se na ukrajanje. Ţini se da ni u sanskritu ni u srpskom nije za sedam milenijuma
znaţenje promenjeno. Promenjen je delimiţno izgovor.
sidro - lAGgala (langala) राङ्गर m. anchor. Lingvistiţari tvrde da je naroţito u
persijskim jezicima indoevropsko L > R, znaţi, moguše je od lāngala > lenger. Najviše jezika
ima koren kao u engleskom, anker i sliţno. Sidro je juţnoslovenska reţ, kotva zapadnoslovenska,
ali je koriste i u bugarskom i srpskom jeziku. U Rečniku piše da je lenger turcizam , ali ga
nalazimo samo u srpskom i savremenom hindi jeziku koji govori oko 180.000.000 ljudi, piše se
langar रंगय, a izgovara isto kao u srpskom lenger! Persijki jezici nisu uporeŤivani.
simbioza - sambhUya (sambhūja) वम्बूम indecl. together;
sin - sUna (sūna) वून m. son; n. process of giving birth, flower, bud - cvet, raŤanje,
poroŤaj, napredak, pupoljak; sUnu (sūnu) वूनु m. son, child, offspring. U svim slovenski
jezicima se kaţe sin, a germanskim son, san, zon, a naziv je dat simboliţno po Sinu, bogu
Meseca. Religija je nastala u Evropi, a kada je preneta u Aziju, u Evropi je poţela da se gasi.
Zapisana u Akadskom carstvu. Sinaj je Planina boga Meseca. Arijevci tu religiju nisu prihvatili,
moguše da je i to bio jedan od uzroka razdora.(Videti Vedi starosedoci Evrope)
Singidunum - ziGgadAnu (śingadānu) od ziGga (śinga) मळङ्ग m. Sing - name
applied to various men - ţesto ime u Indiji, i dAnu (dānu) दानु m. prosperity - blagostanje,
znaţi blagostanje Singa. Kelti su samo preinaţili u Singidunum. Ne treba odbaciti ni
mogušnost da se objašnjenje imena Singidunum traţi u reţi rogovi - zRGga ळङ् ृ ग n. horn, jer u
vinţanskoj kulturi kuše su bile ukrašene volujskim rogovima. U savremenim arijskim indijskim
jezicima rogovi se i sada sliţno izgovaraju, najbliţi su hindi i marati: hindi वींग seeng (sing),
ं े Śiṅgē (singi).
marati मळग
Sila, Italija - sIla (sīla) वीर n. plough - ralo. Sila je nacionalni park na jugu Italije.
sipati - kSipati {kSip} (kšipati) क्षषऩतत verb - pour - sipati, nasuti, toţiti, ima više
znaţenja, ali se srpska reţ poudara samo sa ovim znaţenjem;
siromašan - kRpaNa (krpana) कृऩण adj. karpaTi (krpati) कऩहद्रट adj. (vidi Karpati),
mUka (mūka) भूक adj. raGka (ranka) यङ्क adj. (vidi ruka);
sirov - apakva (apakva) अऩक्ल adj. apAka (apāka) अऩाक adj. raw - nepeţen,
nekuvan, presan;
sirovo meso - kravya (kravja) क्रव्म n. kravis (kravis) क्रषलव ् n. raw flesh. Ţini se da
smo od ove reţi izveli reţ krava. Ranije su ljudi koristili goveda više za rad, manje zbog mleka.
Klali su samo matore, jalove krave, pa se na, na primer, na beloruskom govedina naziva
ялавічына, na ukrajinskom яловичина, a na litvanskom jautiena, uz metatezu odgovara
srpskoj reţi junetina, mada nedostaje jedno n.

145
 sisa - kroDA (krodā) क्रोडा f. breast - dojka, grudi;
sisajuši - pIta (pīta) ऩीत adj. pijuši, cUSita (šūšita) चषू ऴत adj. sucked (videti ošušiti
se);
Sisak - sIsaka (sīsaka) वीवक m.n. lead - vod, voŤstvo, moţda predvodnik - ima samo
ovo znaţenje;
sisan - cUSita (šūšita) चषू ऴत adj. sucked;
sisanje - coSaNa (šošana) चोऴण n. sucking;
sisati - cUSati {cUS} (šūšati) चऴ
ू तत verb 1, suck out; cUSyate {cUS} (šušate)
चष्ट्ू मते verb pass. be sucked up or dried up - biti usisan ili osušen;
sir - kSIraja (kšīraŤa) षीयज n. coagulated milk - usireno mleko, sirenje. U sanskritu
je po R,U,K,I pravilu S prešlo u Š, a u srpskom jeziku ima mnogo odstupanja, a u ovom sluţaju
inicijalno K se izgubilo i S je ostalo saţuvano, a reţ je skrašena;
sit - tRpta (trpta) तप्ृ त adj. + gen., loc. satiated; abhitRpta (abhitrpta) अमबतप्ृ त adj.
vitRpta (vitrpta) षलतप्ृ त adj. (videti trpeza);
sitan - alpa (alpa) अल्ऩ adj. (vidi Alpi), laghu (laghu) रघु adj. (vidi lagan), tanu
(tanu) तनु adj. tanuka (tanuka) तनुक adj. (vidi tanak), talina (talina) तमरन adj. od tal - deo),
eka (eka) एक adj. jedan;
siv, sur - dhUmra (dhūmra) धम्र
ू adj. grey - dimna;
sjaj - zobhA (śobha) ळोबा f. lustre, grace, light, splendour, brilliance - zublja;
zobhana (śobhana) ळोबन n. virtue brilliance, welfare, moral good, prosperity; bhAsana
(bhāsana) बावन n. (vidi Bosna) brilliance, shining, splendour, glittering - briljantnost,
blistavost; prakAzatA (prakāśatā) प्रकाळता f. prakAzitA (prakāśitā) प्रकामळता f. prakAzitva
(prakāśitva) प्रकामळत्ल n. prikaz ili prikazanost.
skakanje - kUrda (kūrda) कूदह m. kUrdana (kūrdana) कूदह न n. laGghana (laghana)
रङ्घन n. jhampa (jhampa) झम्ऩ m.f. jump - Ťipanje (videti Kurd);
skakati - kUrdati {kUrd} (kūrdati) कूदह तत verb, kUrdate {kUrd} (kūrdate) कूदह ते
verb, utkUrdati {utkUrd} (utkūrdati) उत्कूदह तत verb, utkUrdate {utkUrd} (utkūrdate) verb;
skala - grAma (grāma) ग्राभ m. scale. Odatle nam je jedna jedinica mere za teţinu, ali
to je samo jedno znaţenje. Ostala znaţenja govore da su naši preci vrednost odreŤivali prema
zaseoku, selu, ljudima.
skela - naukA (naukā) नौका f. ferry boat, tara (tara) तय m. taras (taras) तयव ् n. ferry;
skelarica - tari (tari) तरय f. ferry-man

146
 skeledţija - tArika (tārika) तारयक m. tarikin (tarikin) तरयककन ् m. plavika (plavika)
प्रषलक m. ferry-man;
skelariti - skhalati (skhalati) थखरतत verb - slip, drop or slip down, mouve - pustiti
da klizi, seliti;
skendati - skandati {skand} (skandati) थकन्द्दतत verb - drop, fall down, be split,
perish, leap upon, hop - ispustiti, pasti, razbiti, upropastiti, srušiti, polomiti. Opet si nešto
skendao - govorila bi baba kada bi ţula da je nešto palo i razbilo se.
skidanje - skhadana (skhadana) थखदन n. cutting or tearing to pieces - seţenje ili
kidanje na komade. Verovatno je iz ovog korena izveden i toponim Skadar, samo što oznaţava
vršioca rednje kao pekar, zidar, stolar i znaţi onaj koji seţe, kida.
skidati - skhadate {skhad} (skhadate) थखदते verb 1 - cut, destroy, fatigue - rezati,
uništavati, umoriti se;
skinuti - skunoti {sku} (skunoti) थकुनोतत skunIte {sku} (skunite) थकुनीते, skunute
{sku} (skunute) थकुनुते, skunAti {sku} (skunti) थकुनातत, verb 5 9, pick, tear, rend, pluck,
poke, cover - trgati, kidati, otkinuti, obuhvatiti, brati;
skorašnji - preko dvadeset leksema koje poţinju sa nav - nov i sady - sada;
skoro - sadya (sadja) वद्म m. recently;
skup, sabor - sabhA (sabha) वबा f. meeting, conclave, society - skup, tajni dogovr,
druţenje, soba; samiti (samiti) वमभतत f. assembly, council, association - skupština, veše,
udruţenje; goSThI (gošthī) गोष्ट्ठी f. family connections, partnership, fellowship - porodiţne
veze, ortakluk, drugarstvo; samRti (samrti) वभतृ त f. meeting, war, conflict, fight, contact -
skup, rat, sukob, borba, kontakt. Za svaku vrstu skupa imali su posebnu reţ kao što i mi sada
imamo: skupština, sabor, slava, svadba, sahrana.
skut - syUta (sjūta) थमूत m. - sewn, coarse canvas bag - šivena, gruba platnena torba;
oţigledno da je u srpskom jeziku oznaţavalo šivenu odešu. Košulje su bile sašivene od grubog
platna - syUta थमत ू - verovatno srpski skut. Ljubi oca u skut i u ruku, (narodna pesma);
slad - zlAdh (ślādh) श्राध ् v 1 Atm. praise - pohvala, slavopojka, slava. Ova reţ je
usamljena u sanskritu i ima samo ovo znaţenje pa je verovatno da su ou reţ preuzeli iz
praslovenskog jezika.
sladostrasnik - lubdha (lubdha) रब्ु ध n. lustful man, libertine, hunter - pohotan
ţovek, lovac, zaljubljenik;
slavuj - priyagIta (prijagīta) षप्रमगीत m. nightingale - priya - prijatana i gIta -
pesma. Verovatno je od reţi gIta nastao naziv za gitaru, ima u sanskritu sliţna reţ gItaka
(gītaka) गीतक n. melody, hymn - melodija, himna.
slik - zloka (śloka) श्रोक m. verse, proverb, maxim, stanza, hymn, fame, glory - stih
(izreka, strofa, himna, slava);

147
 slikan - lekhya (lekhja) रेख्म adj. likhita (likhita) मरणखत adj. Alikhita (ālikhita)
आमरणखत adj. lekhyagata (lekhajagata) रेख्मगत adj. ullikhita (ullikhita - uslikan) उजल्रणखत
adj. painted, scratched, polished, scraped, torn, slit - obojen, izgreban, poliran, sastrugan,
pocepan, prorezan; vilikhita (vilikhita - oslikan) षलमरणखत adj. scraped, written, delineated,
scratched, drawn, painted, sketched, scarified - strugan, opisan, obeleţen, iscrtan, izgreban,
nacrtan, obojen, skiciran. Još se moţe ţuti arhaiţno slikat umesto slikan.
slikanje - lekhana रेखन n. painting;
slikar - likhitR (likhitr) मरणखत ृ m. Alekhaka (ālekhaka) आरेखक m. painter
(s)likati - likhati {likh} (likhati) मरखतत verb, verb 6, Alikhati {Alikh}(ālikhati)
verb, abhilikhati {abhilikh}(abhilikhati) verb, verb 6, lekhayati {likh}(lekhajati) रेखमतत
verb caus. samAlikhati {samAlikh} (samālikhati) verb, vilikhati {vilikh} (vilikhati) verb -
write, paint, copy, engrave, trace, sketch, inscribe, delineate - slikati, prepisati, gravirati,
urezati, crtati, skicirati, upisati, obeleţiti. Ako sanskritskom glagolu dodamo prefiks S i izbacimo
H, dobijamo srpski glagol slikati. Prvo pismo bilo je slikovno. U sanskritu ima preko
dvadesetak znaţenja, a jedno je grebati, jer prvi crteţi su grebani na vlaţnim glinenim
ploţicama. Peţene ploţice su saţuvane, a one koje su samo osušene uništene su u dodiru sa
vlagom. U srpskom jeziku se taj glagol zadrţao u starom obliku i znţenju. Slikati je
juţnoslovenska reţ, i ne nalazi se ni u bugarskom, a to govori nešto o mestu nastanka
pismenosti. Moţe se pretpostaviti da je Lika mesto nastanka pismenosti, a kasnije je preneto na
Krit i u Likiju u Maloj Aziji. Nasatanak pismenosti moţe se datirati po starom srpskom
kalendaru, jer da bi ţovek mogao da raţuna godine, mora da bude pismen. Znaţi, pismenost je
poţela pre 7528. godina.
slikovitost - zlokatva (śloktva) श्रोकत्ल n. versification, celebration in verse -
versifikacija, proslava u stihovima;
sliv - salila (salila) वमरर n. water, waves, flood, rainwater, rain - voda, talasi,
poplava, kišnica, kiša;
sloboda - mukti (mukti) भुजक्त m. freedom;
slobodno - mukta (mukta) भुक्त adj. free - besplatno, badava, zabadava, dţabe;
Slope, Slovenija - sAlopa (sālopa) वारोऩ adj. having a bit or morsel - imati malo,
zalogaj.
slovo - lekha (lekha) रेख m. lekhya (lekhja) रेख्म n. letter - leja, više oznaţava red
ili pasus, a potiţe iz kamenog doba kada se pisalo grebanjem na sirovim glinenim ploţicama;
sluţiti - lepate {lep} (lepate) रेऩते verb - go, serve; plevate {plev} (plevate) प्रेलते
verb - serve, wait upon; mlevate {mlev} (mlevate) म्रेलते verb - serve, worship; zelAyati {zev}
(śelājati) ळेरामतत verb - serve, worship. U prevodu sa engleskog serve ima više znaţenja od
sluţiti do ugostiti, meŤutim, ţini se da su ovi glagoli u sanskritu imali samo znaţenje sluţiti,
eventualno još jedno koje ne otkriva baš mnogo. Kao što su bogataši u srednjem veku imala
sluge koji su bili specijalizoivani za odreŤene poslove, tako su u kamenom dobu jedni gradili,

148
(lepate) lepili blatom kuše, drugi plevili bašte (plevate), treši okretali ţrvanj ili tucali u avanu
pšenicu, mleli (mlevate), ţetvrti radili po kamenolomima, traţeši rudne ţile (zelAyati - ţiliti).
MeŤutim, te finese se ne vide u Rečniku, ali se uporeŤivanjem sa sliţnim reţima moţe naslutiti.
smarajući - smAraka (smāraka) थभायक adj. reminding of, recalling - podsešajuši se;
smara (smara) थभय adj. recollecting, remembering - pamteši, sešajuši se;
smaranje - smaraNa (smarana) थभयण n. remembrance, recollection kind of
rhetorical figure, handing down by memory, recollection of, calling upon the name of a god,
traditional teaching or record or precept, mental recitation, tradition, memory, act of
remembering or calling to mind, reminiscence - sešanje, pamšenje, uspomena, sešanje na
retoriţku figuru, prenošenje pamšenja, pozivanje na Boga, prenošenje tradicije, zapisa, pouka,
recitovanje, predanje, memorija, ţin pamšenja ili pozivanje na um, uspomene; smAraNa
(smārana) थभायण n. act of causing to remember, reminding, calling to mind; smAraNA थभायणा
f. counting or numbering again, checking, calculating an account - brojanje i ponovno brojanje,
proveravanje, raţunanje. Znaţi, smaranje je intelektualni proces i ne oznaţava fiziţki zamor.
Ţini se da se ove reţi u sanskritu koriste samo u procesu obrazovanja. Reţi smaranje, smarati i
smor, smatraju se kovanicama novog doba, novokomponovane reţi, nema ih u ranijim
reţnicima, mogu se naši samo u reţnicima ţargona. U srpskom jeziku smaranje je dosaŤivanje.
A dosadno je svakodnevno slušati i predavanja, nema ništa zabavno u priţama o tome šta je bilo
"kad smo mi bili mladi". Neverovatno je koliko se oblici i znaţenje baš ovih reţi u sanskritu i
srpskom poklapaju!? Do sada je smatrano da jezik nije nasledan, veš da se stiţe i uţi od okoline.
Ţini se da bi to trebalo preispitati jer upravo ove reţi u dva jezika, koja su otuŤena više od šest
milenijuma, to opovrgavaju, kao da je negde u kolektivnoj memoriji upisan i jezik (videti
zamor).
smarati - smarati {smR} (smarati) थभयतत verb - declare, teach, hand down by
memory, think of, be mindful of, recite, bear in mind, recollect, call to mind, remember or
think of with sorrow or regret, remember - dklarisati se, uţiti, prenositi pamšenje, misliti o, biti
svestan, recitovati, imati na umu, sešati se, pozivati se na um, pamtiti ili razmišljati o ţalosti,
upamtiti. Dakle, smarati oznaţava samo psihiţki zamor, nikako fiziţki. Interesantno je da
glagol smarati mladi koriste kao ţargon baš u tom znaţenju, kada roditelji od njih traţe da nešto
zapamte.
smatrati - pazyate {paz} (paśjate) ऩश्मते verb, sampazyate {sampaz} वम्ऩश्मते
verb, samanupazyati {samanupaz} (samanupaśjati) वभनऩ ु श्मतत verb - consider. U
srpskomjeziku postoji nekoliko korena kojima se oznaţava aktivnost ţula vida: videti, gledati,
posmatrati, nazirati, paziti. Oni zasluţuju posebnu paţnju i analizu, a zajeniţki sa sanskritom su
vid- i paz-.
smeće - busa (busa) फुव n. refuse, bran, dry cow-dung, any refuse or rubbish,
thick part of sour curds, chaff and other refuse of grain - otpaci, mekinje, suva kravlja balega,
bilo koji otpad, debela kriška kiselog sira, šljaka ili otpad od ţitarica;
smeh, smejurija - smiti (smiti) जथभतत f. buka (buka) फुक m. laughter;
smejanje - smayana (smajana) थभमन n. smile, gentle laughter - smešak, neţan
osmeh;

149
 smejati se - smayate {smi} (smajate) थभमते {जथभ}verb 1 laugh, seSmayIti {smi}
(sešmajīti) वेष्ट्भमीतत {जथभ} verb Intens. Laugh, seSmeti {smi} (sešmeti) वेष्ट्भेतत {जथभ} verb
Intens. laugh, seSmIyate {smi} (sešmījate) वेष्ट्भीमते { जथभ } verb Intens. laugh;
smešak - smita (smita) जथभत n. gentle laugh;
smešan (ismejan) - smayin (smajin) थभतमन ् adj. sasmita वजथभत adj. laughing -
uveseljavajuši;
smeštaj - sabhA (sabha) वबा f. house for lodging and accommodating
travellers; an eating-house - soba, konak, gostionica;
smicalica - smitazAlin (smitaśālin) जथभतळामरन ् adj. laughing;
smiriti - tuSyati {tuS} (tušjati) तुष्ट्मतत verb 4 - appease - utišati, stišati; svapayati
{svap}(svapajati) थलऩमतत verb caus. svApayati {svap} (svāpajati) थलाऩमतत verb caus.
nisvApayati {nisvap} (nisvāpajati) तनथलाऩमतत verb caus. lull to rest, lull asleep - uljuljati pred
spavanje, uspavati; namati {nam} (namati) नभतत verb, namate {nam} (namate) नभते verb -
keep quiet or be silent - zanemeti, ušutati; prazamayati {pra-zam} (praśamajati) प्रळभमतत verb
caus. prizemljiti, zAmayati {zam} (śāmajati) ळाभमतत verb caus. upazamayati {upazam}
(upaśamajati) उऩळभमतत verb caus. upazAmayati {upazam} (upaśāmajati) उऩळाभमतत verb
caus. saMzamayati {saMzam}(samśamajati) वंळभमतत verb caus. pacify. Mada se glagol
prizemljiti poklapa po obliku, ovde se nije mislilo na prizemljenje aviona, veš u prenesenom
znaţenju na spuštanje na zemlju, a još više na sticanje imovine, jer ako nekome date zemlju da
je obraŤuju, on še biti miran, imaše mnogo posla, obezbediše svojoj porodici preţivljavanje i
neše imati vremena za nemire.
smor - smara (smara) व ्भय m. loving recollection love, memory, 7th astrological
mansion, recollection, interpreter or explainer of the veda, remembrance, kAma-deva, sexual
love - sešanje na ljubav, pamšenje, sedma astrološka kuša, tumaţ ili objašnjavanje veda, bog
seksualnosti, seksualna ljubav; smAra (smāra) थभाय m. relating or belonging to the god of love,
recollection of - vezivanje ili pripadanje bogu ljubavi, sešanje na;
smorno - smAram (smaram) थभायभ ् ind. having remembered or recollected - imati
pamšenje ili sešajuši se;
smrdljiv - ApUyita (āpūjita) आऩूतमत adj. kapUya (kapūja) कऩूम adj. stinking -
upuvan (videti puvati);
smrt - mRtyu (mrtju) भत्ृ मु m. god of disease, death, death personified - umiranje,
bog bolesti, smrt, personifikacija smrti; mRtya (mrtja) भत्ृ म m. mara (mara) भय m. mAri (māri)
भारय f. maraNa (marana) भयण n. mora; niSThA (ništhā) तनष्ट्ठा f. ništa, ništavilo; pramayA
(pramajā) प्रभमा f. death (promaja) (videti obavezno mreti);

150
 smrtan - martya (martja) भत्मह adj. mortal; marAyu (marāju) भयामु adj. mRtyuda
(mrtjuda) भत्ृ मुद adj.
smrtnost - mArtya (martja) भात्मह n. martyatA (martjatā) भत्महता f. mRtiman
(mrtiman) m. mortality;
smrvljen - saMvRt (samvrt) वंलत ृ ् adj. crush (izvršena metateza vR > rv);
smrznut - himArta (himātra) द्रशभाय्त adj. frozen;
smrznuti - himIbhavati (himībhavati) द्रशभीबलतत verb - freeze - biti zimljiv odnosno
zimljiv bivati; zyApayati {zyai} (śjapajati) श्माऩमतत verb caus. cause to congeal or freeze -
zjapiti, uzrok smrzavanja;
smušiti se - muhyati {muh} (muhjati) भुह्मतत verb - be mistaken, go astray, be
bewildered or perplexed - biti u zabludi, lutati, biti zbunjen;
snabdevanje - (vidi prodaja);
snaga - saGga (sanga an>na) वङ्ग m. union, joining, contact - unija, savez,
pridruţivanje, veza; saGgata वङ्गत adj. (sangata) वङ्गत. united, consistent, compatible,
alliance or peace based on mutual friendship, friendship, friendship or intimacy with,
companionship, agreement, allied, fitted together - udruţeni, dosledni, odgovarajuši, savez ili
mir zasnovan na meŤusobnom prijateljstvu, prijateljstvo, poverenje, intimnost, drugarstvo,
sporazum i dogovor, saveznioštvo, ugraŤeni zajedno. Snaga jedne drţave to i jeste. Izvršena
metateza -an- > -na-.
snaša - snuSA (snušā) थनऴ ु ा f. daughter-in-law;
snebivati se - dvandvI bhavati {dvaMdvIbhU} (dvandvī bhavati) द्लन्द्द्ली बलतत verb
- hesitate or be doubtful - biti podvojen, dvoumiti se;
sneg - hima (hima) द्रशभ n. snow, himapAta (himapāta) द्रशभऩात m. snow - zima.
MeŤutim, naša reţ sneg po obliku i znaţenju moţe se uporediti sa sanskritskom reţju sneha
(sneha) थनेश m. smoothness, attachment to, greasiness, friend, moon, kind of
unctuousness, fat, moisture, friendship with, tenderness, blandness, lubricity, affection,
charm, glossiness, unctuousness, love [motherly etc.] - glatkost, privršenost, masnoša, prijatelj,
mesec, neobiţnost, mast, vlaţnost, prijateljstvo sa, blagost, klizavost, neţnost, blagost,
podmazivanje, uzbuŤenje, draţ, sjajnost, beskrajnost, materinska ljubav itd. I danas na nekim
indijskim ariskim jezicima reţ snehaka थनेशक znaţi lubrikant. Na ţeškom se i danas kaţe
sneh, a na slovaţkom sníh, dok u ostalim slovenskim jezicima imamo na kraju g.
sneţan - sneha (sneha) थनेश adj. sticky, oily, greasy - lepljiv, uljast, mastan;
snehavat (snehavat) थनेशलत ् adj. sticky, gluey - lepljiv; snehana (snehana) थनेशन adj.
lubricating, anointing - podmazivanje; snehAkta (snehākta) थनेशाक्त adj. lubricated, anointed
with oil, oiled, greased - podmazan;
sneţiti - snehayati {snih} (snehajati) थनेशमतत verb caus. make unctuous
or greasy or moist, kill, slay - uţiniti naporan ili mastan ili vlaţan, ali i ubiti. Ima i u srpskom
jeziku, ali ne glagol nego sintagma, bela smrt.
151
 sneţne padavine - himapAta (himapāta) द्रशभऩात m. himAhati (himāhati) द्रशभाशतत f.
sneţni - himya (himja) द्रशम्म adj. himavat (himavat) द्रशभलत ् adj. haima (hima) शै भ
adj. haimavata (himavata) शै भलत adj, himamaya (himamaja) द्रशभभम adj. snowy.
sneţni dan - himadurdina (himadurdina) द्रशभदद्रु दह न n. snowy day;
sneţni pokrivaĉ - himavat (himavat) द्रशभलत ् adj. snow-clad;
so - sara (sara) वय m. salt. U sanskritu se mnogo ţešše koristi reţ lavaNa (lavana)
रलण n. Reţ sara nalazimo samo kao imenicu, a od lavaNa su izvedeni i pridevi i glagoli. U
vešini evropskih jezika nalazimo u korenu S, dok se sanskritska lavaNa saţuvala samo u
bengalskom kao laban u indijskim arijskim jezicima razliţito izgovara. Moguše je da je naziv
Labin u Hrvatskoj nastao od ovog korena. A verovatno je i lavanda tako nazvana kao
mediteranska biljka kojoj prija blizina mora.
soba - sabhA (sabha) n. वबा f. large assembly room - velika sala za sastanke; ima i
druga znaţenja: good society, place for public meetings, court, assemblage, palace,
congregation, council, court of a king or of justice, large assembly-room or hall, council-
chamber, social party, house for lodging and accommodating travellers, an eating-house -
dobro društvo, mesto za javne sastanke, sud, skupština, palata, savet, sudnica pravde, velika
sala ili sala, viješnica, društvena stranka, kuša za smještaj i smještaj putnika ; peostorija kod
kuše za hranu;
Sodoma - sAdamaya (sādamaja) वादभम adj. caused or produced by despair -
izazvani ili proizvedeni oţajem;
soj - anUka (anūka) अनूक n. race, kula (kula) कुर lineage [family], race;
soko - zyena (śjena) श्मेन m. hawk;
sokolar - zyenacit (śjenašit) श्मेनधचत ् m. zyenajIvin (śjenaŤīvin) श्मेनजीषलन ् m.
falconer;
sokolica, Sjenica - zyenikA (śjenika) श्मेतनका f. female hawk or eagle. Grad Zenica
znaţi isto što i Sokolac samo je ţenskog roda. Odatle u srpskom jeziku i naziv za zenicu u oku.
Naši davni preci su dajuši joj taj naziv ţeleli da naše oko vidi kao oko sokolovo.
Solun - solluNTha (solluntha) वोल्रुण्ठ m. adj. ironic, sarcasm - ironija, sarkazam.
Teško je odgonetnuti da li uopšte ima ikakve veze sa postankom imena Solun, ali je zgodno za
pamšenje, jer nema drugih znaţenja.
Sopot - sapota (sapota) वऩोत adj. having a ship or boat - imati brod ili ţamac, dakle,
podrazumeva mnogo više vode. Postoje tri toponima sa ovim nazivom u Bugarskoj, Poljskoj
kod Gdanjska, i Srbiji, zatim Sopotnica u Makedoniji, BiH, na Drini, u Srbiji sa manstirom
Sopoćani. Imenica sopot u srpskom jeziku oznaţava jak izvor sa padom vode, mada nije
sigurno da ga svi toponimi i danas poseduju. Neki su, izgleda, usahli. Postoji i druga reţ od
koje bi mogla nastati reţ Sopotnica - sopacAra (sopašara) वोऩचाय adj. decorated, ornamented,
embellished, deferential - ukrašen, okišen, ulepšan, pun poštovanja;

152
 sopstvenik - Arya (ārja) आमह m. owner - plemiš, svatA (svatā) थलता f. ownership -
svat, bogataš, rathin (rathina) यधथन ् m. owner of a carriage or chariot - ratnik, vozaţ bojnih kola,
gomin (gomin) गोमभन ् m. owner of cattle or cows, gomanta (gomanta) गोभन्द्त m.
owner of cattle, multitude of cattle-owners - vlasnik goveda i dhanika (dhanika) धतनक m.
owner, rich man - bogataš, od koje je izvedeno srpsko ime Danica.
sorta - srotas (srotas) स्रोतव ् n. pedigree, lineage. Ova reţ, u kojoj je izvršena
metateza, u sanskritu oznaţava potok, bujcu, ali i lozu, poreklo, vrstu, soj, verovatno su je uzeli u
simboliţnom, prenesenom znaţenju koje je u nekim evropskim jezicima postalo osnovno. U
indijskim arijskim jezicima, sem bengalskom, korenom srot oznaţava se izvor, a izvor ima
mnogo bliţe veze sa poreklom.
sos - sUpa (sūpa) वऩ ू m. sUpika (sūpika) वषू ऩक m. n. rasa (rasa) यव m. sauce - supa,
supica, soţno kao rosa; sUda (sūda) वद
ू m. sauce or broth, pre še biti posuda za sos; sUparasa
(sūparasa) वऩ ू यव m. taste or flavor of sauce - ukusan sos; sUpya (sūpja) वप्ू म adj.
fit for soup or sauce - pogodno za sos;
spadati - nipAdayati {nipad} (nipādajati) तनऩादमतत verb caus. nipAtayati {nipat}
(nipātajati) तनऩातमतत verb caus. pAtayati {pat} (pātajati) ऩातमतत verb caus. throw down, fell -
oboriti, baciti, spasti, svaliti;
spajanje - ploti (ploti) प्रोतत f. connection; apyayana (apjajana) अप्ममन n. union,
copulating - spajanje, ali i izlivanje jer oznaţava i seksualni ţin. U Rečniku ţargona Dragoslava
Andrića nalazimo da i u srpskom jeziku spojka znaţi polni akt. Sa ovim korenom u sanskritu
nalazimo reţi koje oznaţavaju debljinu, oteţenost, što logiţki moţe da se poveţe. Na
staroslovenskom ΠЛЪТЪ, -И f. МЕСО, ТЕЛО (ЉУДСКО), ПЛЪТЬСКЪ, -ЬСКА, -ЬСКО,
adj. ТЕЛЕСНИ;
sparingovati - spardhate {spardh} (spardhate) थऩधहते verb, pratispardhate
{pratispardh} (pratispardhatie) प्रततथऩधहते verb - contend or struggle for, compete, vie or cope
with, emulate, rival - suoţiti se, takmiţiti se, boriti se, simulirati;
Sparta - spardha (spardha) थऩधह f. ΢πάρηη Sparti, - spardha थऩधह m. adj. race,
emulous, envious, match, competition, emulation, rivalry, contending, envy, desire for,
competition for or with - rivalstvo, takmiţenje, trka, zavist, takmiţenje, konkuencija, rivalstvo,
suoţavanje, zavist, ţelja za, takmiţenje za ili sa. Moţe li se osporiti znaţenje ove reţi ako
uzmemo u obzir ono što iz istorije znamo o Spartancima?
Spartanac - spardhana (spardhana) थऩधहन n. emulation, envy, rivalry - simulacija,
zavist, rivalstvo, sparingovanje;
spartanski - spardhin (spardhin) थऩधधहन ् adj. parispardhin (parispardhin)
ऩरयथऩधधहन ् adj. rivalling;
sparušen - paruSa (paruša) ऩरुऴ adj. knotty, hard - kvrgav, tvrd;

153
 spavati - svapati {svap} (svapati) थलऩतत verb 1, svapiti {svap} (svapiti) थलषऩतत
verb, prasvapiti {prasvap} (prasvapitia) प्रथलषऩतत verb, prasvapati {prasvap} (prasvapati)
प्रथलऩतत verb - sleep (izvršena metateza vap > pav);
spavanje - svapana (svapana) थलऩन n. svApa (svāpa) थलाऩ m. svapna थलप्न verb,
prasvApa (prasvapāna) प्रथलाऩ m. AsvApana (āsvāpana) आथलाऩन n. sleep, dreaming,
sleeping, numbness;
splav - plava (plava) प्रल m.n. talpa (talpa) तल्ऩ m. raft;
splesti - vayati {ve} (vajati) लमतत verb; vayate {ve} (vajate) लमते - braid; vRkte
{vRj} (vrkte) लक्
ृ ते verb 2 - twist off - odvrnuti;
splet - guNa (guna) गुण m. lace, single thread or strand of a cord or twine - uzica,
ţipka, pojedninaţna nit; ekaveNi (ekaveni) एकलेणण f. single braid of hair - jedna pletenica,
venţiš; triveNI (trivenī) त्रत्रलेणी f. triple-braided - tri pletenice; veNi (veni) लेणण f.
braided hair or a braid of hair - venţiš; aveNi (aveni) अलेणण adj. having no braid of hair - bez
venţiša; kuveNI (kuvenī) कुलेणी f. badly braided tress of hair - loš venţiš; veNinI (veninī)
लेणणनी f. woman with braided hair - ţena sa pletenicom, venţišem; praveNI प्रलेणीf.
braid of hair worn by widows and by wives in the absence of their husbands - pletenice kakve su
nosile udovice;
spleten - parivitta (parivitta) ऩरयषलत्त adj. twined or twisted round - uvrnut, okrenut;
vRkta (vrkta) लक्
ृ त adj. twisted - izvrnut, u srpskom dalo frket, izraz pri pletenju;
spletka - vRjinA (vrŤinā) लजृ जना f. vRjanI (vrŤanī) लज ृ नी f. vRjana (vrŤana) लज
ृ न
n. intrigue, deceit, guile - intriga, obmana, prevara, vrzino kolo, zavrzlama;
spoj - apyaya (apjaja) अप्मम m. juncture. Ovde je napravljen pleonazam jer i prefiks
SA i koren PJ oznaţavaju spajanje; ploti (ploti) प्रोतत f. connection - veza, splet;
spokoj - tUSNImbhAva (tūšnīmbhāva) तष्ट्ू णीम्बाल m. tUSNIMsthAna
(tūšnīmsthāna) तूष्ट्णींथथान n. mUkatva (mukatva) भूकत्ल n. silence - tišina, muţanje;
sporan - sadvandva (sadvandva) वद्लन्द्द्ल adj. quarrelsome, possessing opposite
feelings, litigious, contentious, able to bear the opposites - sukobljavajuši, poseduju suprotna
osešanja, parniţni, sporni, sposobni da snose suprotnosti;
spoznati - sampazyate {sampaz} (sampaśjate) वम्ऩश्मते verb - recognize, calculate,
look upon as, recognize, consider, perceive, regard as, count over or up, survey, ponder, attend
to, review, inspect, recapitulate, behold, see - prepoznati, izraţunati, gledati kao, razmotriti,
sagledati, proveriti, istraţivati, pobrinuti se, pregledati, zakljuţiti, videti;
sprţen - zuSka (śuška) ळुष्ट्क adj. vizuSka (viśuška) षलळुष्ट्क adj. parched; parizuSka
(pariśuška) ऩरयळुष्ट्क adj. thoroughly dried or parched up - temeljito osušen ili sprţen;

154
 sprţiti - sparzayati {spRz} (sparśajati) थऩळहमतत verb caus. perceive by touch. Ovo je
u sanskritu medicinski termin i oznaţava dodir, ali i telesnu temperaturu. U srpskom jeziku
poprimio je ekstremno znaţenje. (Videti opekotina);
sputati - sphuTati {sphuT} (sphutati) थपुटतत verb 1 - abate - smanjiti, stišati, sniziti;
sram - trapA (trapā) त्रऩा f. shame - trapavost;
sraman, sramotan - apatrapa (apatrapa) अऩत्रऩ adj. shameless (videti apatrapa);
sramiti (nekog) - srAmayati {zram} (srāmajati) स्राभमतत verb caus. subdue, fatigue,
speak to, overcome - podrediti, govoriti, savladati, nadjaţati;
sramota - trapita (trapita) त्रषऩत adj. shamed; anapatrapa (anapatrapa) अनऩत्रऩ dj.
trapAhIna (trapāhīna) त्रऩाशीन adj. vyapatrapa व्मऩत्रऩ adj. vitrapa (vitrapa) षलत्रऩ m.
shameless (videti apatrapa i trapav);
srce - hRd (hrd) रृद् n. hArdi (hārdi) शाद्रदह m. heart. Središni organ. Ovaj koren imaju
svi baltiţkoslovenski i germanski jezici u Evropi, a u indijskim arijskim jezicima na
bengalskom, gudţarti, napalskom i marati jeziku je Hr̥daya. Koren u srpskom je bolje oţuvan u
pridevu srdaţan. Moţda lingvisti veš imaju odgovor kako suglasnik H prelazi u S, ali je sigurno
da ove reţi imaju zajedniţko poreklo. I nekadašnja Serdika u Bugarskoj i
Sard ili Sardis (grţ. Σαρδεις) antiţki grad na lokaciji savremenog grada Sarta u
provinciji Manisa u Turskoj vode poreklo iz ovog korena. Sard je bio prestonica
drevnog Lidijskog kraljevstva.
srĉan - hRdha (hrdha) रृध, hArdvan (hārdvan) शाद्हलन ् , hArdivan (hārdivan)
शाद्रदह लन ् , hRdayin (hrdajin) रृदतमन ्, hRdayika (hrdajika) रृदतमक, adj. hearty. Oţito, ova reţ se
bolje saţuvala u engleskom jeziku.
srĉko - hRcchoka (hrššhoka) रृच्छोक m. heartache, grief, sorrow, pang - bol u srcu,
tuga, ţalost, jad, bol. U srpskom jeziku onaj koji se brzo rasrdi.
srdaĉan - hRdayin (hrdajin) रृदतमन ् adj. tender-hearted, hRdistha (hrdistha) रृद्रदथथ
adj. being in the heart, dear, beloved - biti u srcu, drag, vopljen, srdaţan; hRdha (hrdha) रृध adj.
srdobolja - hRdayavedanA (hrdajavedanā) रृदमलेदना f. hRcchoka (hrššhoka)
रृच्छोक m. heartache - tuga u srcu;
SrĊ, brdo iznad Dubrovnika, manastir kod Skadra - sRj (srŤ) वज
ृ ् - koren glagola
sRjati {sRj} (srŤati) वज ृ तत - hasten, wind, twist, spin, create, produce - ubrzati, viti, vijugati,
uviti, kovitlati, stvarati, proizvoditi. Da li oznaţava put koji vijuga do vrha ili vetar koji kovitla,
ili veţno kretanje u kosmosu bez kojeg ne bi bilo ţivota. Jednina imenica istog korena je
sRjanA (srŤana) वज ृ ना f. new creativity - nova kreativnost.U srpskom narodu SrŤan je liţno im.
Postoji i u sloţenicama prajAsRj (praŤāsrŤ) प्रजावज
ृ ् m. father or king, creator of beings - otac
ili kralj, kreator biša - stvoritelj, praotac, i vizvasRj (viśvasrŤ) षलश्लवज
ृ ् m.
creator of the universe, creator Brahma - tvorac univerzuma, tvorac Brama. U pravoslavnom
kalendaru SrŤevdan je 20. oktobra, ali je toponim nastao sigurno znatno ranije (videti trţati);

155
 Sreća. Reţ sreša u juţnoslovenskim jezicima, sem bugarskog, nastalaje od glagola
sresti: sret-oh ja > sretja > sreća - ne zasniva se na posedovanju materijalnog. U vešini
slovenskih jezika sreća i deo imaju isti koren - ţest(icu), n pr. u ruskom: часtь i счасtья,
poljskom część, szczęścia. U sanskritu nalazimo više sinonima za sreću. Izdvojišemo one koji
se pojavljuju i u srpskom jeziku, ali sa nekim drugim znaţenjima:
*svastika - svastika (svastika) थलजथतक m.
kind of mystical cross or mark made on persons and things to denote goodluck; meeting of
four roads - vrsta mistiţnog krsta ili oznake na osobama i stvarima za oznaţavanje sreše;
sastanak ţetiri puta. U vešini jezika sveta svastika oznaţava kukasti krst, a Srbi tako nazivaju
ţeninu sestru iz milošte. Svastika je bila obeleţje sveštenica u hramu boginje Ister - Ištar;
*svasti (svasti) थलजथत f.n. blessing, welfare, fortune, success, prosperity, well-
being, luck - blagoslov, blagostanje, bogatstvo, uspeh, prosperitet, blagostanje, sreša - odavde je
izvedena reţ svest;
*svita (svita) जथलत n. welfare, luck - blagostanje i sreša. U našim bajkama svita
oznaţava dvorsku pratnju. Moţe da bude i muziţko delo sastavljeno iz više povezanih delova.
Svita kao pratnja je starija od muziţkog dela i reţ nije uzeta iz francuskog jezika. Kao muziţki
pojam - jeste.
*zubha (śubha) ळुब f.m.n. adj. - veš smo je pomenuli sa znaţenju zublja koja i kod
nas ima figurativno znaţenje. U sanskritu primarno znaţenje je povoljnost i blagostanje, u
sekundarnom znaţenju javlja se: ljupkost, milost, blagonaklonost, pravednost, blaţenstvo,
sposobnost, ali i uţenost, upušenost u Vede(tekstove znanja), svetlost i sjaj, lepota, dobra vest,
dobro delo i dobre ţelje. U istom obliku ima sva tri roda kao imenica, a javlja se i kao pridev.
Koristi se za ţestitanje Nove godine, praznika i znaţajnih datuma:
* zubhaM navavarSam (śubham nanavaršam) ळब ु ं नललऴहभ ् - srešna Nova godina!
* zubhaM janmadinam (śubham Ťanmadinam) ळब
ु ं जन्द्भद्रदनभ ् - srešan roŤendan!
*sudina (sudina) वुद्रदन n. sloţenica sastavljena od dve reţi su (odliţan, dobar) i dina
(dan) i znaţi baš to: svetao, ţist, vedar i dobar dan;
*udaya (udaja) उदम m. nema znaţenje sklapanja braka, nego good fortune,
prosperity, development. I kod Srba je udaja velika sreša, ali da pogledamo kakva je sve
znaţenja imala u sanskritu: dobra sreša, uspon, razvoj, korist, vaţnost, uzdizanje, svetlost sa
istoka, stvaranje, postizanje cilja...
*sumna (sumna) वम् ु न podseša na srpsku u reţ - sumnja? Moţe li sumnja da oznaţava
srešu? Ni pomena od naše sumnje, oznaţava sasvim suprotno: naklonost, dobroţinstvo, radost,
odanost, povoljnost, milost, mir, molitvu i, naravno, srešu.
srećno - bhadram (bhadram) बिभ ् ind. happily, luckily, fortunately (videti Bodrum);
središte - hRdaya (hrdaja) रृदम n. heart or centre or core or essence or
best or dearest or most secret part ofanything - srce ili centar ili jezgro ili suština ili najbolji ili
najdraţiji ili najskriveniji deo bilo ţega

156
 srg - sRga (srga) वग ृ m. spear, arrow - koplje, strelica; U Reţniku piše da je srg
turcizam (?) i oznaţava motku preko koje se veša rublje, odeša, posteljina radi sušenja ili
provetravanja; motka u sobi na koju vešaju ţene odela i drugu robu.
srk - sRk (srk) वक
ृ ् , inarticulate sound - neartikulisani zvuk;
srkati - sRkaroti {sRkkR} (srkaroti) वक ृ योतत verb - make the sound sRk - praviti
nearikulisan zvuk;
srp - sRpa (srpa) वऩ ृ m. moon - mesec, sigurno prvu i poslednju ţetvrt, a Sloveni su,
zbog istog oblika, tako nazvali alatku za ţnjevenje ţita. Jedino Ţesi kaţu kosak. Naziv su
prihvatili ţak i Finci sirppi i Estonci sirp. U sanskritu sliţnu reţ nalazimo i za obušu sRpATI
(srpāti) वऩृ ाटी f. shoe - najverovatnije je to drugi naziv za srpski opanak, šiljkan ili šiljkaš, sa
povijenim kljunom. Na sanskritu srp se kaţe sliţno: sRNI (srnī) वण ृ ी f. sickle, moon - srp i
mesec;
srubiti - sarbhati {sRbh} (sarbhati) वबहतत verb 1 - injure, kill, slay - povrediti, ubiti,
usmrtiti;
sruĉiti - kSipati {kSip} (kšipati) क्षषऩतत verb, nikSipati {nikSip} तनक्षषऩतत vverb -
pour on, pour in - sipati;
srţ - hRdaya (hrdaja) रृदम n. heart or centre or core or essence or best
or dearest or most secret part ofanything - srce ili centar ili jezgro ili suština ili najbolji ili
najdraţiji ili najskriveniji deo bilo ţega;
stabilan - stambhana (stambhana) थतम्बन adj. making rigid or immovable - uţiniti
ţvrstim i nepokretnim; (videti stambeni)
stabilizovati - stambhayate {stambh} (stambhajate) थतम्बमते verb caus.
make stiff or rigid - uţiniti krutim; stabhnAti {stambh} (stabhnati) थतभ्नातत verb -
make stiff or immovable; stambhate {stambh}(stambhate) थतम्बते verb; stabhnoti {stambh}
(stabhnoti) थतभ्नोतत verb; viSTabhnoti {viSTambh} (vištabhnoti) षलष्ट्टभ्नोतत verb;
viSTambhnAti {viSTambh} (vištambhnati) षलष्ट्टम्भ्नातत verb;
stabilnost - stabdhatva (stabdhatva) थतब्धत्ल n. stiffness, haughtiness, arrogance -
krutost, ali nadmoš, arogantnost, oholost;
stablo - stabaka (stabaka) थतफक m. - cluster - bokor;
stado - kula (kula) कुर n. gokula (gokula) गोकुर n. godhana (godhana) गोधन n.
herd of cows - krdo goveda (videti kula).
stalan - sthAyin (sthājin) थथातमन ् adj. staying, resident, permanent - postojan,
istrajan, stanovnik;
stambeni - stambhana (stambhana) थतम्बन n. making stiff or rigid - ţiniti ţvrstim
ili krutim; stambhanaka (stambhanaka) थतम्बनक adj. making solid, solidifying - oţvrsnut.
Ovaj pridev smo do sada izvodili od imenice stan, treba preispitati jer i reţ stan nalazimo u
sanskritu. Ţini se naverovatno da su naši preci imali ovaj pridev u neolitu, ali treba se setiti da su
157
tada gradili sojenice, kuše na stubovima, i da je stubove i grede valjalo uţvrstiti. Ako se desila
neka glasovna promena, onda se desila još u neolitu ili ranije (videti stub);
stan - sthAna (sthāna) थथान n. altar, holy place, state, house, place or room,
locality, station, position, venue, abode, dwelling - oltar, sveto mesto, drţava, kuša, mesto ili
stan, lokalitet, stanica, poloţaj, stan, prebivalište, stanovanje. Mnoge drţave u Aziji u svojim
nazivima sadrţe na kraju ovu reţ: Avganistan, Pakistan, Kazahstan, Kirgistan, Tadţikistan,
Turkmenistan, Uzbekistan;
Stana (staro srpsko ţensko ime) - stana (stana) थतन m. breast [of human being] -
grudi ljudskog biša;
stanica - sthAnaka (sthānaka) थथानक n. sthAna थथान n. position, venue, station,
place, town, city - stanica, stajalište, grad, mesto;
staniĉni - sthAyin (sthājin) थथातमन ् adj. stationary;
Stanika, Stanica - sthAnaka (sthānaka) थथानक n. station, sthAnika (sthānika)
थथातनक m. manager of a temple, governor of a place - upravitelj hrama, guverner mesta;
Stanija - sthAnIya (sthānīja) थथानीम adj. local, representing - lokalni;
stap - sthApanA (sthāpanā) थथाऩना f. storing, preserving - skladištenje, ţuvanje.
Stap je drvena duguljasta posuda za odvajanje masla iz mleka.
stapanje - saMsthApana (samsthāpana) वंथथाऩन n. placing together;
Stapar, u baţkoj i Stapari kod Uţica - sthapati (sthapati) थथऩतत m. bulider -
graditelj;
stari - vRddha (vrddha) लद्ध ृ adj. Ţini se da je ova reţ prefiks u srpskim reţima
navrndeda i navrnbaba.
stariji - zreSTha (śreštha) श्रेष्ट्ठ adj. vRddha (vrddha) लद्ध
ृ adj. senior. U prvoj reţi
moţe se prepoznati znaţenje zreliji, a u drugoj je objašnjenje pod stari.
staviti - stAyati {stai} (stajati) थतामतत verb - adorn, put on - obuši, navuši, ukrasiti,
ulepšati. U našem narodu postojala je stajaća odeća, ona odeša koja se nosi u retkim sveţenim
prilikama, a ţesto i danas u govoru umesto obuci kaţemo: stavi kapu, šal, rukvice. U srpskom
jeziku ţesto dolazi do zamene J i V);
stepenik - sopAna (sopāna) वोऩान n. step, ladder, staircase, stairs, steps -
merdevine, stepenište, stepenice. Ili smo mi dodali T ili su ga u sanskritu izgubili.
stih - Rc (rš - reţ) ऋच ् f. RcA (ršā) ऋचा f. verse - reţ, Rca (rša) ऋच n. sacred verse -
sveti stih, zloka (śloka - slik) श्रोक m. gAthA (gatha -gatka) गाथा f. zlokadvaya (ślokadvaja -
dvostih) श्रोकद्लम n. two verses - distih;
stišati - laghayati {laghay} (laghajati - ulaganiti) रघमतत verb denom - soothe,
prIyati {prI} (pījati) प्रीमतत verb 4, prIyate {prI} (prījate) प्रीमते verb 4 - soothe - uţiniti
prijatnim; prazAmyati {prazam} (praśāmjati - prizemljiti) प्रळाम्मतत verb - settle down -
skrasiti, prizemljiti;

158
 sto (100) - zata (śata) ळत n. one hundred [100], samo oduzet prvi vokal;
stotinka, stoti - zatika (śatika) ळततक adj. zataka (śataka) ळतक adj. hundredth;
stojeći - sthANu (sthānu) थथाणु adj. motionless - nepomiţan, nepokretan;
stoka - toka (toka) तोक m. offspring of an animal - potomstvo ţivotinje;
sto(l) - sthAla (sthāla - (a)stal) थथार n. plate, dish, caldron, cup, bowl, pot, cooking-
vessel, pan, any culinary utensil - tanjir, ţinija, kotao, kupa, šup, posuda, lonac, posuŤe za
kuvanje, tiganj, bilo koji kulinarski pribor. Dakle, sto u poţetku nije bila samo tabla, ni mesto
gde se ruţavalo, nego mesto gde stoji sav kulinarski pribor, a jelo se za trpezom. Od toga smo
izveli mnoge reţi: stoţiš, stolica, presto, ustoliţiti, stolovati...
stolica - sthAlikA (sthālikā) थथामरका f. plate, u poţetku je oznaţavan stoţiš;
sthAlikA sthApitA vA? sthālikā sthāpitā vā? थथामरका थथाषऩता ला? sent.
Have you laid the table? (Have you set the plates for meals?) Da li si postavio sto? (Da li ste
postavili stoţiš za obroke? sthAlikA eva na sthApitA! sthālikā eva na sthāpitā! थथामरका एल न
थथाषऩता! sent. You haven't laid the table yet! Stoţiš još nije postavljen!
stolar - takSaka (takšaka) तषक m. carpenter - tesar;
stonoga - zatapAda (śatapada) ळतऩाद m. zatapAd (śatapād) ळतऩाद् m. zatapadI
(śatapadaī) ळतऩदी f. zatApadI (śatāpadī) ळताऩदी f. zatapAdI (śatapādī) ळतऩादी f. zatapAdaka
(śatapādaka) ळतऩादक m. centipede [Zool.] zata - sto, pAda - noga.
stopirati - sthApayati {sthA} (sthāpajati) थथाऩमतत verb caus. stop - zaustaviti,
zaustavljati;
straćara - kuTIra (kuīra) कुटीय m. shack, shed, barrack, cottage, hut, hovel -
strašara, šupa, baraka, koliba, pojata, udţerica;
strah od smrti - mRtyubhIta (mrtjubhīta) भत्ृ मुबीत adj. afraid of death;
strašan - trAsin (trāsin) त्रामवन ् adj. trasnu (trasnu) त्रथनु adj. afraid, fearful, anxious
- uplašen, uznemiren, prestrašen, bojaţljiv;
strašiti se, tresti se od straha - trasyati (trasjati) त्रथमतत verb i verb 4, trasati
(trasati) त्रवतत verb i verb 1 - be afraid of - plašiti se;
strašljiv - trasnu (trasnu) त्रथनु adj. trAsin त्रामवन ् adj. fearful;
strašno - trasnu (trasnu) त्रथनु adj. afraid, fearful, anxious - uplašen, strašljiv,
uznemiren;
strela - sRga (srga) वग
ृ m. puSkara (puškara) ऩुष्ट्कय n. bANa (bāna) फाण m. asira
(asira) अमवय m. arrow (videti: srg, bubanj, Banat, asura - trska);
stres, strah, strepnja, - trAsa (trāsa) त्राव m. anxiety, fear - strah, strepnja,
strašljivost;

159
 stresan - trAsana (trāsana) त्रावन adj. terrifying, alarming, frightening, cause of
alarm or fright - zastrašujuši, alarmantan, uznemiravajuši, uzrok uzbune ili straha;
strgati, strgnuti - hIDati {hID} (hīdati) - शीडतत verb - make angry, offend, pull,
tear - kidati se, razljutiti, povrediti, povuši, srušiti; rizati {riz} (riśati) रयळतत verb - tear, hurt,
crop, pluck off - rezati, trgati, povrediti, ţeti; skunute {sku} (skunute) थकुनत
ु े verb 5, 9, skunIte
{sku} (skunīte) थकुनीते verb 5, 9, skunAti {sku} (skunāti) थकुनातत verb 5, 9 - pluck, poke,
tear, cover, pick - skinuti, otkinuti, probiti, iskidati, obuhvatiti, obrati; brihati {bRh} (brihati)
त्रिशतत verb 6 - tear, pluck, root up - brijati, poderati, oţerupati, iskoreniti; vRhati {bRh} (vrhati)
लश
ृ तत verb 6 - tear, pluck, root up - vrši, poderati, oţerupati, iskoreniti; karSati {kRS} (katšati)
कऴहतत verb 1 - tear, drag, pull, plough - kršiti, povlaţiti, potezati, orati;
stric - strImAn (strīmān) थत्रीभान ् m. ili strImat (strīmat) थत्रीभत ् m. married man -
oţenjen ţovek;
strina - straiNa (straina) थत्रैण n. adj.(straina), feminine, relating or belonging to
women, female, worthy of a woman, being among women, subject to or ruled by women, ili
strauNa (strauna) थत्रौण adj. sa istim znaţenjem - ţenski rod, ţenstvena, pripada ţenama,
dostojna ţene, biti meŤu ţenama, mada u engleskom prevodu ne nalazimo ni za strica ni za
strinu da oznaţava rodbinski odnos. Ipak, po svemu sudeši ove reţi su u srpskom jeziku zadrţale
znaţenje rodbinskog odnosa pošto u korenu imaju str, a to ukazuje da ima veze sa zvezdama,
nešto je više i svetije nego što je samo oţenjen ţovek i ţenski rod.
strofa od dva stiha - dvyRca (dvjrša) द्व्मच ृ m. dve reţi, strophe consisting of
2 verses - dve reţi;
strofa od tri stiha - tRca (trša) तच ृ n. strophe consisting of 3 verses - tri reţi, ali od
broja tri ima samo tr-;
strti - stRti (strti) थततृ त f. striking down, overthrowing, act of bestrewing or
covering - strti, prostreti, "Idi majko dvoru bijelome / pa mi steri mekanu postelju / ni dugačku
ni vrlo široku / jer ti dugo bolovati neću!" - narodna epska pesma Ţennidba Miliša Barjaktara.
strugaĉ - kRpaNa (krpana) कृऩण m. scrape;
srugaĉica - nirlekhanI (nirlekhanī) तनरेखनी f. scraper;
struganje - nirlekhana (nirlekhana) तनरेखन n. scrape, scraper - struganje, strugar
(videti leja);
strugati - radati {rad} (radati) यदतत verb, likhati {likh} (likhati) मरखतत verb,
ullikhati {ullikh} (ullikhati) उजल्रखतत verb, vilikhati {vilikh} (vilikhati) षलमरखतत verb,
udvapati {udvap} (udvapati) उद्लऩतत verb - scrape, nirlikhati {nirlikh} (nirlikhati) तनमरहखतत
verb, vinirlikhati {vinirlikh} षलतनमरहखतत verb - scratch or scrape off. Ovde prepoznajemo srpske
glagole: raditi, slikati, uslikati, oslikati, udvojiti. Nijedan glagol ne podrazumeva struganje
testerom jer testere još nije bilo, veš više grebanje. Ţak i udvapati (udvojiti) ima znaţenje odliti,
podeliti na neki drugi naţin, a ne preseši na pola.
160
 Strumica - ne moţemo da naŤemo na sanskritu odgovarajušu reţ, ali na poljskom
imamo strumień, na letonskom straume, na gudţarti SṭrIma (strīma) સ્ટ્રીમ i na pundţabi
SaṭarIma ਸਟਰੀਮ i na engleskom stream kao naziv za potok, mlaz, bujica, struja.
stub - stUpa (stūpa) थतऩ
ू m. pile, stambha (stambha) थतम्ब m. stamba (stamba)
थतम्फ n. pillar, stem - stabljika, stub. (videti stambeni);
stubac i stupac - stambha (stambha) थतम्ब m. column, pillow, stem, post - lkamen
za pod glavu, stabljika, direk;
studen - himavat (himavat) द्रशभलत ् adj. icy - leden, zimski;
studenac - kUpa (kūpa) कूऩ m. well - izvor, vrelo, zdenac, reka Kupa;
stupa - stupa (stupa) थतुऩ m. knot or tuft of hair - ţvor ili ţuperak kose, a u pripoveci
se odnosi na kudelju, kuţinu. Đevojka mu reče da ostavi do sjutra i da će ona sve učiniti a
sjutradan zovne oca i da mu litru stupe i reče: ,,Ponesi ovo caru i reci mu neka ovijem zatisne
sve izvore i sva jezera, pak ću ja presekati more.” Devojka cara nadmudrila, narodna
pripovetka;
stupica, zamka - jAla (Ťāla) जार n. (vdeti Đala) pAza (pāśa) ऩाळ m. trap; pAzin
(pāśin) ऩामळन ् m. (videti Pazin) trapper, laying snares; trApya (trāpja) त्राप्म adj. from trap - iz
zamke, iz trapa;
subota - zanivAra (śanivāra) ळतनलाय m. Saturday.Engleski naziv je samo prevod sa
sanskrita jer je zani ळतन m. Saturn [planet].
sud (pravde) - sabhA (sabhā) वबा f. zAla (śāla) ळार m. court. Prepoznajemo srpske
reţi soba i sala jer je sud odluţivao u posebnoj prostoriji. Ono što je zanimljivo nalazimo da su
reţi soba i sablja u veoma tesnoj vezi, u sanskritu se razlikuju u glasu y(j), sabhya (sabhja)
वभ्म m. judge - sudija. Verovatno je sudija kao znak svog dostojanstva i praviţnosti drţao neku
vrstu drvene, a kasnije metalne sablje. (videti sablja)Nalazimo i reţ dArvaTa (dārvata) दाय्लट n.
court or council-house - sud ili vešnica, zgrada napravljena od drveta. Dakle, kada su u
metalnom dobu napravili sekire i alat i poţeli da seku i tešu drvo, prve kuše koje su napravili od
drveta - brvnare - bile su za sud ili vešnicu i na taj naţin su istakli njihov znaţaj.
sud, posuda - sUda (sūda) वूद m. muddy and half-dried up pool - predmet izraŤen
od gline;
sudbina - sujAta (suŤāta) वुजात n. birth under an auspicious constellation, good birth
- reoŤenje pod povoljnom konstelacijom, dobro roŤenje;
suditi - sIdati {sad} (sīdati) वीदतत verb 1, 6 - watch, lie in wait for - ţuvati, straţariti,
leţati u ţekanju; sUdayati {sUd} (sūdajati) वूदमतत verb caus. arrange, prepare, manage,
squeeze, press, effect, contrive, destroy, kill, slay, settle i.e. put an end to - urediti,
pripremiti, upravljati, stisnuti, pritisnuti, uticati, izmišljati, uništiti, ubiti, rešiti;
sudski - siddha (siddha) मवद्ध m. n. adj. judicial trial, fact, proven, effected, valid
[rule] effective, powerful, thoroughly skilled or versed in, adjudicated, lawsuit - sudsko
161
suŤenje, ţinjenica, dokazan, izvršen, efikasan, validno pravilo, mošan, temeljno kvalifikovan ili
upušen, presuŤen, tuţba,
suĊaje - sudAya (sudāja) वुदाम m. one who gives auspicious gift, marriage gifts,
special gift on particular occasions, good or auspicious gift - onaj koji daje sretan poklon, braţni
pokloni, poseban poklon u odreŤenim prilikama, dobar ili dobar dar. Suđaje, suđenice
ili rođenice su natprirodna ţenska bića iz stare slovenske vere koja
određuju sudbinu novorođenog deteta. Ova boţanstva sudbine poznaju skoro svi Sloveni,
premda pod malo drugačijim imenima. (Vikipedija)
suĊen - zuddha (śuddha) ळुद्ध adj. tried;
suĊenost - sujAta (suŤāta) वुजात adj. genuine, noble, sincere [with piety], of an
excellent kind or nature, beautiful, of noble birth, of excellent kind, not born in vain, well
grown, well born or produced or made, tall, nobly born, well produced - iskreno, plemenito,
iskreno [sa poboţnošću], odliţne vrste ili prirode, prelepe, plemenito roŤenje, odliţne vrste, nije
roŤen uzalud, dobro odrastanje, dobro roŤenje ili proizvodnja ili izrada, visoko, plemenito
roŤenje, dobra proizvodnja;
suknja - sukanyA (sukanjā) वक ु न्द्मा f. beautiful girl - lepa devojka!? sukanyAka
(sukanjāka) वक ु न्द्माक adj. having beautiful daughter - imati lepu šerku. Suknje su najpre pletene
ili tkane od sukna i zato su dobile taj naziv. Mora da je to bio modni hit u neolitu kada su u
sanskritu saţuvane ove sintagme;
sukob - raNa (rana) यण n. conflict; samRti (samrti) वभतृ त f. contact, conflict, war,
coming together, meeting, fight - samrt, kontakt, sukob, rat, pribliţavanje, sastanak, borba;
samaraNa (samarana) वभयण n. samara वभय m. strife, battle, war, coming together, conflict,
meeting - smaranje, danas ova reţ u srpskom jeziku ima mnogo blaţe znaţenje, ali se u
narodnim pesmama još ţuva glagol moriti - pritiskati, muţiti; zaraNa (śarana) ळयण n. killing -
sarana, ubijanje; saGgatha (sangatha) वङ्गथ m. collision, conflict, dash, clash - pokazivanje
snage, sudar, sukob, juriš, obraţun;
suma - samasta (samasta) वभथत adj. total, all - sve; sumat (sumat) वुभत ् ind.
together - zajedno, skupa;
sumanut - sumna (sumna) वम् ु न n. (pogledati pod sreća);
Sumatra - sumAtR (sumatr) वभ ु ात ृ imenica ţenskog i muškog roda i pridev -
good or beautiful mother - dobra ili lepa majka. Da li je sanskrit stigao do Indonezije, ali ako
jeste, onda je divno znaţenje?
Sumeri - sumeru (sumeru) वभ ु ेरु adj. excellent, very exalted - prvoklasni, uzvišeni;
sumnja - sumnya (sumnja) वम् ु न्द्म adj. deserving grace or favor - zasluţuje milost ili
naklonost! Osumnjičeni je nevin dok se ne dokaţe!
sumoran - tamasvat (tamasvat) तभथलत ् adj. gloomy, f. turmeric, taman, night -
taman, sumornost, tmurnost, noš; timira (timira) ततमभय adj. dark, darkness, darkness of the
eyes, partial blindness - tmuran

162
 Sunce - syona (sjona) थमोन m. syUna (sjuna) थमून m. sun - sjaj, sjajno;
suoĉavanje - sUcanA (sūšanā) वूचना f.n. notice, advice, information, instruction,
suggestion, recommendation, hint, indication, allusion to - zapaţanje, savet, obaveštenje,
uputstvo, predlog, preporuka, nagoveštaj, aluzija (videti upozorenje);
supa - sUpa (sūpa) वूऩ m. soup. U srpskom Reţniku stoji da je to germanizam iako
se supa kaţe sliţno skoro na svim indoevropskim jezicima, pa ţak i japanskom, indoneţanskom
i nekim drugim jezicima. Reţ nije ušla u sanskrit iz nemaţkog, nego obrnuto.
supica - sUpika (sūpika) वूषऩक m. n soup;
surutka - surA (surā) वुया f. wine, spirituous liquor, alcoholic drink, snake - vino,
alkoholno piše, zmija. Sura je bilo omiljeno piše naših predaka, verovatno spravljano od surutke
i meda. Znaţenje zmija upotrebljeno je verovatno metaforiţno.
suprasna - saprasAva (suprasāva) वप्रवाल adj. pregnant, having progeny, with child
- trudna, sa potomstvom, sa detetom, suprasna, imati potomstvo, sa prasadima (ne moţe sa
decom);
supruga - supriyA (suprijā) वुषप्रमा f. lovely woman or favourite wife - omiljena
ţena;
Surduk - suhRd (suhrd) वरृ ु द् adj. good heart - dobro srce. Moguše je da je ova
sanskritska reţ u etimologiji ovog naziva. Prijatelj se kaţe suhRda (shurda) वरृ ु द m. friend, a
simpatiţan junak Siniše Paviša u seriji Vruć vetar, koga je igrao Ljubiša Samardţiš, zove se
Šurda.
susret - goSThI (gošthī) गोष्ट्ठी f. samiti (samiti) वमभतत f. samRti (samrti) वभतृ त f.
sabhA (sabhā) वबा f. meeting - sastanak, skup, skupština, zasedanje, sabor, gosti, samit, smrt,
soba;
sustali - viklAnta (viklānta) षलक्रान्द्त adj. fatigued - klonuli;
sustalo - klAnta (klānta) क्रान्द्त ppp. fatigued - klonulo;
sustalost - klAnti (klīnti) क्राजन्द्त f. fatigue - klonulost, umor;
suša - zoSa (śoša) ळोऴ m. zuSi (śuši) ळुषऴ f. drying;
sušenje - zoSaNa (śošana) ळोऴण n. drying;
sušica - zuSikA (śušika) ळुषऴका f. dryness - suvoša;
sušiti - zuSyati {zuS} (śušjati) ळुष्ट्मतत verb 4 intr. become dry;
suv - zuSka (śuška) ळुष्ट्क adj. upazuSka (upaśuška) उऩळुष्ट्क adj. upazoSita
(upaśošita) उऩळोषऴत adj. dry, barren - šuška, neplodan, jalov, suv;
suvaĉa, suhaĉa - suhata (suhata) वुशत adj. thoroughly beaten temeljno tuţen; suvača
ţ. mlin, vodenica koju pokreću konji; (Sve izbledi: i oduševljenje, i lljubav, i duţnost, i saţaljenje,
i ne moţeš ga više poznati, kao ni Topuzovog vranca koji je nekad dobijao svaku trku, a sad
okreće suhaču ( Sve će to narod pozlatiti, Laza Lazarević);

163
 su- - su- (su) वु- - prefiks sa znaţenjem dobar, vrlo, veoma, mnogo. U sanskritu ga
imamo i u pozdravima: sudinam (sudinam) वुद्रदनभ ् - bukvalno dobar dan, ali znaţi dobro jutro;
supriya (suprija) वुषप्रम m. sweetheart, dragi; supati (supati) वुऩतत m. good husband - dobar
suprug; suveSa (suveša) वुलेऴ adj. well clad - dobro obuţen, sa više veša. Taj prefiks imamo i
u srpskom jeziku: kao predmetak, prefiks izraţava ...uzajamno delovanje, sastavljanje,
zbliţavanje, pribliţavanje, zajednicu u radu, slaganje, usklađivanje... nešto srodno, blisko,
nekada uvešano, nekada umanjeno: suvlasnik, susret, sused, sukob, sumaglica, sumrak,
sukrvica, susneţica, suraţica, suzbiti, suoţiti, sustiši, sustati, suzdrţan, sumoran, suludo,
suviše;
suvišno - suvistaram (suvistaram) वषु लथतयभ ् ind. very intensely or
very intensely or vehemently, in great detail, at full length - vrlo inetnzivno i ţestoko; nadugaţko
i naširoko, u punoj duţini;
suvo - zuSkam (śuškam) ळष्ट्ु कभ ् adverb - dryly;
suvoća, suša - zoSa (śoša) ळोऴ m. zuSikA (śušika) ळषु ऴका f. prazoSa (praśoša)
प्रळोऴ m. vizoSa (viśoša) षलळोऴ m. dryness;
suvo meso - zuSkamAMsa (śuškamāmsa) ळष्ट्ु कभांव n. dry flesh or meat. Ovo se
zadrţalo i u indijskim arijskim jezicima: bengalskom Śukanō mānsa শুকন োমোাংস, gudţarti Sūkā
mānsa સ ૂકામાાંસ, hindi sookhe maans (šuhe mans) वूखेभांव, nepalskom Sukēkō māsu वुकेकोभावु,
dok se na maratiju kaţe Vāḷalēlyā mānsa लाऱरेल्मा भांव, a na beloruskom je вяленае мяса. U
neolitu nisu imali zamrzivaţe, ali su znali za suvo meso. Znali su i za so, zato se zove valjano
meso jer su ga najpre usoljavali valjanjem u solju i tako izvlaţili vodu.
svadljiv - sadvandva (sadvandva) वद्लन्द्द्ल adj. litigious, contentious, quarrelsome;
svaĊa - vAda (vāda) लाद m. quarrel, vadya (vadja) लद्म n. i vAdya (vādja) लाद्म n.
conversing, to be spoken, speech - razgovor. Srpska reţ je nastala jednostavnim dodavanjem
prefiksa s~ i jotovanjem, Interesntno je da reţ sa dugim A, vAdya (vādja), sada u sanskritu
primarno oznaţava instrumental music, musical instrument - instrumentalnu muziku i muziţki
instrument i sviranje na muziţkom instrumentu. Od ove reţi izveden je i naziv za orkestar -
vAdyavRnda (vādjavrnda) लाद्मलन्द्ृ द n. Oznaţava i recitovanje pa se moţe zakljuţiti da je reţ
nastala u prvobitnom pozorištu gde su uz muziku izgovarani dijalozi. I dok su preci arijevaca
vodili dijalog u pozorištu, Sloveni su vodili dijalog preko plota.
svaĊanje - vivadana (vivadana) षललदन n. quarrel, litigation, contest;
svaĊati se - vadati {vad} (vadati) लदतत verb, vadate {vad} (vadate) लदते verb,
vAdyate {vad} (vādjate) लाद्मते verb caus. speak, recite, cause to speak or say, make much ado
about one's self - govoriti, recitovati, uzrok govorenja, baviti se mnogo sobom. Jotovanjem i
dodavanjem srpskih prefiksa s~, za~, po-s~, raz~ dobijeni su glagoli svaĊati se, posvaĊati se,
zavaĊati, razvaĊati.

164
 svagda - yadA -- tadA (jadā-tadā) मदा -- तदा ind. kada-tada; tadA (tadā) तदा ind.
tada; sadA (sadā) वदा indecl. sada - always. Razlikuje se samo u izgovoru poslednjeg
samoglasnika, u sanskritu je dug.
svaki dan, svakodnevno, svakidašnji - sadyas (sadjas) वद्मव ् adverb every day.
Sliţno se u srpskom jeziku završavaju prilozi za vreme: danas, veţeras, jesenas...
svarljivost - pAcyatA (pāšjatā) ऩाच्मता f. digestibility - peţenost;
Svarog - svarga (svarga) थलगह m. abode of light and of the gods, haven,
heavenly bliss - prebivalište svetlosti i bogova, nebo, nebesko blaţenstvo.
Svarog je slovenski bestelesni bog, prastvoritelj svetloga neba pod čijim se svodom „sve rađa i
događa“. On je praotac zemlje i svakoga „roda i ploda“, dakle svega na zemlji, ali i tvorac cele
vaseljene, kao i svih bogova. Ovog Boga su svi Sloveni smatrali „prepunim slave i boţanstva“
jer upravlja nebom koje je iznad i izvan svega, a ipak sve obuhvata (Vikipedija). U sanskritu
postoji preko sedamdeset sloţenih reţi u kome je prvi deo svarga u znaţenju: reka neba, planina
neba, put do neba i sliţno. Ţini se da bi moglo da se prevede i kao Raj jer u Raju postoje rajske
reke i planine. Interesantno je i treba prouţit meŤusobnu vezu sanskritskih reţi svarga i sarga -
priroda. Osnovna reţ u sanskritu je svar (svar) थलय् adverb sa znaţenjem svetlo, sunţano, rajsko,
nebesko, prostor planeta i sazveţŤa.
svastika - svastika (svastika) थलजथतक m. any lucky or auspicious object, mystical
cross, meeting of four roads - bilo koji srešni ili dobar objekat, mistiţni krst, sastanak ţetiri puta,
kukasti krst se svuda naziva svastika, jedino kod Srba je naziv iz milošte za ţeninu sestru;
Verovatno su u hramovima boginje Ištar (Ister) sveštenice, koje su smatrane najsvesnijim, nosile
kao znak blagostanja kukasti krst pa su i same nazivane svastikama iz ţega je izvedena i reţ
sveštenica i sveštenik.
svadba - svatva (svatva) थलत्ल n. independence, owner, self-existence, relationship
to one's self, proprietary right to - nezavisnost, sopstvenik, samopoštovanje, ljubavna veza,
zaštišeno pravo. Ţenidbom i udajom mladi postaju slobodni i samostalni sa zaštišenim pravom
na stvaranje sopstvene porodice.
svat, stari svat - svatA (svata) थलता f. title - titula;
svatovski ruĉak - zvAtra (śvātra) श्लात्र n. savoury food and savoury drink - ukusna
hrana i ukusno piše;
svatski - svAtta (svātta) थलात्त adj. spiced, seasoned - zaţinjen;
svedok - Avedaka (āvedaka) आलेदक m. informer, one who makes known - onaj ko je
informisan i upoznat sa neţim. Svedok se na sanskritu kaţe drugaţije, od ove reţi je izgraŤena
srpska reţ.
svekar - svakarman (svakarman) थलकभहन ् n. job, employment, occupation - posao,
poloţaj, zaposlenost, zapošljavanje, zanimanje. Imajuši u vidu da su najţešše svekar i svekrva
kao starešine u porodici uveţe odreŤivali svakom ţlanu porodice šta še sutra raditi, svekar
muškarcima, a svekrva ţenama, moţe se prihvatiti da su odatle nastale reţi svekar i svekrva, ali
je reţ skrašena.Ima još jedna reţ od koje je mogla nastati srpska reţ svAkAra (svākāra) थलाकाय
adj. of decent or respectable appearance - pristojnog ili uglednog izgleda, dok svakaraNa
165
(svakarana) थलकयण n. marrying - brak. Dakle, ima veze sa brakom. Na sanskritu se svekar ili
tast kaţe se zvAzura (śvāśura) श्लाळुय adj. relating or belonging to a father-in-law -
relating or belonging to a father-in-law - koji se odnose ili pripadaju svekru ili tastu, jer u
engleskom nema razlike; zvazuraka श्लळयु क m. dear or poor father-in-law - dragi ili siromašni
svekar ili tast.
svekrva - svakIyA (svakījā) थलकीमा adj. one's own wife - sopstvenica, samostalna
ţena;
svest - jJAna (Ťnjana) सान n. conscience. Jedan od 4 sinonima je znanje. Pod svešću
se podrazumeva: sposobnost ţoveka da misli i rasuŤuje o objektivnom svetu, o svojim
postupcima, o sebi samom; razum; pamšenje, sešanje; normalno psihiţko stanje u kome je ţovek
svestan sebe. Pošto se u sanskritskom i srpskom glagolu znaţenje poklapa, moţemo reši da nam
se poklapaju po obliku i imenice, ali je sanskritu doboila druga znaţenja: svasti (svasti) थलजथत f.
welfare, blessing, prosperity, well-being, luck, fortune, success - blagostanje, blagoslov,
prosperitet, sreša, uspeh.
svestan - svastimat (svastimat) थलजथतभत ् adj. being or faring well, happy, fortunate,
conferring happiness - biti dobro, srešan, usrešiti nekog;
sveštenik - bRhatsAman (brhatsaman) फश ृ त्वाभन ् adj. having the bRhatsAman for
a sAman - sastavljeno od reţi bRhat - brkat ili visoki i šaman, dakle, duhovnik, sveštenik;
svetiljka - zobhA (śobha) ळोबा f. zublja, prakAza (prakāśa) प्रकाळ m. prikaza,
prakAzitA (prakaśitā) प्रकामळता f. pikazica - light;
sveza - saveza (saveśa) वलेळ adj. near, neighbouring - bliski, bliţnji, susedni;
sveznanje - sarvajJAna (srvaŤnjāna) वलहसान n. all-knowledge;
sveznajući - vijJAnamaya (viŤnjānamaja) षलसानभम adj. all-knowledge;
sviĊati se - svadate {svad} (svadate) थलदते }verb 1 - taste with pleasure, like;
svila - kITaja (kītaja) कीटज n. vArdara (vārdara) लादह य n. silk (videti Vardar);
svinja - svinna (svinna) जथलन्द्न adj. sweating - znojenje. Ţini se da svinje još nisu bile
pripitomljene dok smo bili u zajednici sa precima Sanskrišana, postoji samo reţ krdo koja je
oznaţavala krmaţu sa prasadima. Poznato je da se u odgajalištu svinja širi nimalo prijatan
miris, pa smo upotrebili ovu sanskritsku reţ da bismo oznaţili ovu sada domašu ţivotinju.
Svinja je slovenska reţ, a preuzeli su je i Nemci Schwein, Danci, ŠveŤani i IslanŤani svín.
svirati - svarati {svR} (svarati) थलयतत verb - make resound, sing, shine, praise -
praviti zvuk, pevati, sijati, hvaliti. Verovatno da je u poţetku predstavljalo pevanje pohvala u
slavu boga, a kasnije u srpskom jeziku oznaţava instrumentalno izvoŤenje.
svita - svita (svita) जथलत n. welfare, luck (videti sreša);
svitanje - zvetanA (śvetanā) श्लेतना f. dawn, zvetana (śvetana) श्लेतन n. bleaching -
beljenje (videti cvet);

166
 svod - utplavana (utplavana) उत्प्रलन n. vault. Ako bismo odbacili prefiks ut-, mogla
bi se izvesti reţ plafon.
svoj - svayam (svajam) थलमभ ् ind. self, personally - sebe, liţno;
svojatati - svAyate {svAya} (svājate) थलामते verb - he acts like himself or his
own kindred;
svojina - svAmya (svājam) थलाम्म n. svAmitva (svāmitva) थलामभत्ल n. svAmibhAva
(svāmibhāva) थलामभबाल m. ownership;
svojinski - svAyatta (svājatta) थलामत्त adj. autonomous;
svojstven - svIya (svīja) थलीम adj. characteristic, peculiar - karakteristiţan, jedinstven,
ţudan, naroţit;
svojta - svayoni (svajoni) थलमोतन f. adj. sister or near female relative,
consanguineous - sestra ili bliţa roŤaka, istokrvni. Ova sanskritska reţ po obliku više liţi na
srpsku reţ svojina, ali ima ovo znaţenje.

Š
šablon - Adarza (ādarśa) आदळह m. mAtrikA (mātrikā) भात्रत्रका f. model - odraz,
matrica;
šaka - zakala (śakala) ळकर n. fragment, part. Naziv za šaku nastao je najpre kao
mera, a ne kao naziv za deo ljudskog tela, jer se sve merilo šakama. Sliţna reţ zakaTa (śakata)
ळकट n. carriage oznaţava teretna kola. Dakle, kao što su stopa, palac, lakat bili mere za duţinu,
za naše pretke šaka i pregršt su bile mere za koliţinu.
šal - rAGkava (rānkava) याङ्कल n. shawl, m. woollen cover or blanket - vuneni
pokrivaţ ili šebe (videti rukav);
šaliti se - dIvyati {div} (divjati) दीव्मतत verb 4 - joke - divljati;
šarm - ramaNIyatva (ramanījatva) यभणीमत्ल n. charm (videti Romanija);
šaša - sasya (saja) वथम n. plant, Sasa (šasa) ऴव - poppy - biljka, mak; sasa (sasa)
वव m. grass - trava;
šapa - zapha (śapha) ळप m. hoof, claw, wooden implement formed like a claw or
hook - kopito, kandţa, drveni nosaţ oblikovan kao kandţa ili kukica. U sanskritu oznaţava
drveni nosaţ, a to znaţi da je reţ nastala još u kamenom dobu jer se u srpskom jeziku tako
naziva i metalni deo za prikaţinjanje prikolice na kola.
šatra, šator - chatra (šhatra) छत्र n.m. - umbrella, mushroom - kišobran, peţurka;
šav - sIvana (sīvna) वीलन n. seam, suture, sic (siš) मवच ् f. border or hem of a dress -
ivica ili rub na haljini;
šĉepati - hArayate {hR} (hārajte) शायमते verb caus. hArayati {hR} (hārajati) शायमतत
verb caus. pragRhNIte {pragrah} (pragrhnīte) प्रगह्
ृ णीते verb; nigRhNIte {nigrah} (nigrhnīte)

167
तनगह्
ृ णीते verb; vigRhNIte {vigrah} (vigrhnīte) षलगह्
ृ णीते verb; gRhNAti {grah} (grhnāti)
गह्
ृ णातत verb 9 Par; parigRhNIte {parigrah} (parigrhnīte) ऩरयगह्
ृ णीते verb; upagRhNAti
(upagrhnāti) {upagrah} उऩगह्
ृ णातत verb; nigRhNAti {nigrah} (nigrhnāti) तनगह्
ृ णातत verb;
lumpati {lup} (lumpati) रुम्ऩतत verb 6; lumpate {lup} (lumpate) रुम्ऩते verb 6; vilumpati {vi-
lup} (vilumpati) षलरुम्ऩतत verb 6; gRbhNAti {grah} (grbhnāti) गभ्
ृ णातत verb 9; trAsayati
{tras} (trāsajati) त्रावमतत verb - seize - poharati, prigrnuti, zgrnuti, lupati, grabiti, tresti;
šćati (hteti) - icchati {iS} (iššhati) इच्छतत verb 6 - wish, desire - iskati. Kad se šćaše
po zemlji Srbiji - poţetak narodne epske pesme Početak bune protiv dahija.
šerpa - zUrpa (śūrpa) ळूऩह m. - grain sieve - sito za zrna;
šešir - zizira (śiśra) मळमळय adj. cold, cool - hladan. Na sanskritu zirastra (śirastra)
मळयथत्र n. cap, hat, helmet, turban. Pošto je zira (śira) मळय m.n. head - glava, od ove reţi nastala
je srpska reţ ţir. Šešir se, dakl, nosi da bi napravio hladovinu, kao suncobran. Ove reţi nema u
istoţnoslovenskim ni zapadnoslovenskim jezicima, ni u slovenaţkom, bugarskom,
makedonskom. Negde je šapka, negde klobuk, kapeluh.
ševar - zevAra (sevāra) ळेलाय m. treasury - riznica. Ševar i ševarje u srpskom jeziku
oznaţavaju trsku, mladu gustu šumu, šiprag, otuda i glagol ševrdati, jer se kroz ševar ne moţe
iši pravo, a u sakupljaţkom periodu sigurno je predstavljao riznicu hrane.
šezdeset - SaSTi (šašti) ऴजष्ट्ट f. sixty;
šiba - ziphA (śipha) मळपा f. lash or stroke with a whip or rod - šiba, šibati i šipka su
reţi istog korena; kaza (kaśa) कळ m. kazA (kaśā) कळा f. kaSA (kašā) कऴा f. whip - koţa, biţ od
koţe; kazikA (kaśikā) कमळका f. whip - koţica; trikaza (trikaśa) त्रत्रकळ adj. having 3 whips - tri
koţe, trostruka kamdţija;
šiće - sivasa (sivasa) मवलव m. cloth - tkanina, sukno, ţoja, platno;
šija - grIvA (grīvā) ग्रीला f. grIva (grīva) ग्रील m. grIvAlikA (grīvālikā) ग्रीलामरका f.
kaNThI (kanthī) कण्ठी f. kaNTha (kantha) कण्ठ m. toraNa (torana) तोयण n. neck - vrat, grlo,
guša. Od kaNTha je nastala verovatno i srpska reţ kanta - duboka posuda, ţesto se za nekog ko
brzo jede kaţe da trpa kao u kantu, a toraNa je verovatno oznaţavala dug vrat, kao u ţirafe jer u
osnovi oznaţava svod, luk iznad vrata, nešto što je visoko, toranj.
šijući (zajedno) - sevanIya (sevanīja) वेलनीम adj. to be sewn or stitched together;
šikara - zikhara (śikhara) मळखय adj. crested, spiked, pointed - šiljat, bodljikav,
prodoran, šiljast. Ova reţi je u tesnoj vezi sa glagolom šiti. Kao imenica ima znaţenje i
top of a hill - vrh brda i particular position of the fingers of the hand - posebnu poziciju prsta na
šaci, kad se nekom pokaţe srednji prst jer u suštini oznaţava bodlje. Interesantno je da se danas
na najbrojnijim indijskim arijskim jezicima (hindi, bengalski, gudţarti, pundţabi, marati i
nepalski) tako izgovara imenica lov, samo je samoglasnik A dug मळकाय shikaar (šikār) i
izgubio se u izgovoru poslednji samoglasnik, mada se u nekim jezicima piše. Plen se najţeše
krije po šikarama.
168
 šilo - zilI (śilī) मळरी f. spike, dart, arrow - šiljak, strelica, strela;
Šinka Vake, Şinca Veche, Rumunija - sAnikA vAka (sānikā vāka) वातनका लाक .
Šinka je sAnikA वातनका - cev, flauta, a Veke - vAka लाक (najviše su koristili glas A) što moţe
znaţiti: zvuţni, govor, jak, obred. U slobodnom prevodu moglo bi se reši: zvuţna flauta ili
obredna flauta. Ne bi bilo ništa neobiţno da u ovoj pešini ne postoji "centralni prirodni kameni
dimnjak visok oko desetak metara" kroz koji ulazi dnevno svetlo i u toku dana obasjava razliţite
uglove pešine, a ponekad se navodno "iz podzemlja čuju horovi koji pevaju glasovima kao da su
sa neba". Ovo je svakako bilo svetilište u neolitu, ali su meštani uneli unutar pešine atribute
hriššnstva i tako uništili drevnost.
šipka - ziphA (śipha) मळपा f. fibrous or flexible root, lash or stroke with a whip or
rod - biţ, štap;
šira - kSIra (kšīra) षीय n. milky juice or sap of plants - mleţni sok ili biljni (vošni)
sok;
šiti, šivati - sIvyati {siv} (sīvjati) वीव्मतत verb 4; sIvayati {siv} (sīvajati) वीलमतत
verb caus. sevayati {siv} (sevajati) वेलमतत verb caus. saMsIvyati {siv} (samsīvjati) वंवीव्मतत
verb - sew;
šišanje - kezakartana (keśakartana) केळकतहन n. haircut - keza - kose, kartana -
krašenje;
šivaĉ, švalja - siva (siva) मवल m. sivaka (sivaka) मवलक m. sIvaka (sīvaka) वीलक m.
sevaka (sevaka) वेलक m. sewer, stitcher, one who sews or stitches;
šivanje - sevana (sevana) वेलन n. act of sewing;
šivatka (šivaćka) igla - sIvanI (sīvanī) वीलनी f. needle;
šiven - sIvya (sīvja) वीव्म adj. to be sewn;
šivenje - sIvana (sīvana) वीलन n. sewing;
škola - zAlA (śālā) ळारा f. sala; pAThazAlA (pāthaśālā) ऩाठळारा f. sala za uţenje
ţitanja, pAThana (pāthana) ऩाठन n. school - ţitalište, patha - putanja; asura (asura) अवुय m.
of a Vedic school - vedska škola. Asura u srpskom jeziku ounaţava prostirku od rogoza, pa je
moguše da su uţenici dok su uţili, sedeli na asurama. I danas u mnogim delovima sveta,
naroţito u Indiji, uţenici uţe sedeši na podu i pišuši na kolenima.
škola pisanja - lekhazAlA (lekhaśālā) रेखळारा f. writing-school;
šljam - paGka (panka) ऩङ्क m.n. mud, kaluSa (kaluša) करऴ
ु m. dirt (videti panjkati
i blato);
šoma - soma (soma) वोभ n. drug of supposed magical properties, extract, nectar,
rice-water - lek navodno magiţnih svojstava, ekstrat, nektar. U srpskom jeziku šoma je meka
rakija, a za Sanskrišane soma je bilo vrlo cenjeno piše, najverovatnije spravljano od pirinaţne
vode,

169
 šparati - spArayati {spR} (spārajati) थऩायमतत verb caus. gratify, attract to one's
self, preserve, bestow, rescue, delight, save, gladden, win - zadovoljiti, privlaţiti sebi,
pokloniti, spasiti, uţivati, štedeti, obradovati, dobiti. U Rečniku piše da je šparati germanizam! A
šparati odnosno štetedi se moţe i na hrani, ako je nema dovoljno pa se jede malo, tek da se
preţivi.
špic - sphic (sphiš) जथपच ् f. buttock, hip - zadnjica, kuk;
šta? - kim (kim) ककभ ् ind. what? Od kim je nastalo kja pa je došlo do jotovanja i
dobili smo ĉa, a onda je došlo do razdvajanja Ĉ na TŠ i metatezom smo dobili ŠTA. Da je tako,
vidi se u kosim padeţima gde je ostalo Ĉ. I kod Slovenaca je bilo kja, ali da bi izbegli jotovanje,
došlo je do metateze i nastalo je kaj? Šta znaš? - kiMvid (kimvid) ककंषलद् adj. Ja znam - ahaM
jAnAmi (aham Ťānāmi) अशं जानामभ sent. I know. Ja ne znam - ahaM na jAnAmi (aham
na Ťānāmi) अशं न जानामभ sent. I don't know. (videti ja)
štala - sthala (sthala) थथर n. place; sthalI (sthalī) थथरी f. stha (stha) थथ adj. place;
goSTha (goštha) गोष्ट्ठ m. gokula (gokula) गोकुर n. cow-house; pastya (pastja) ऩथत्म n.
postaja, gozAlA (gośālā) गोळारा f. cow-stall - sala za goveda;
štavljenje - sthavi (sthavi) थथषल m. bag, sack - torba ili vreša.
štit - sthita (sthita) जथथत adj. following, protecting, ready, stopping - pratnja, zaštita,
spreman, zaustavljanje; kavaca (kavaša) कलच m. shield, piece of bark or birch-leaf or any
substance inscribed with mystical words and carried about as an amulet - komad kore ili
brezovog lista ili bilo koje supstance upisane mistiţnim reţima i nosi se kao amulet. Od ove reţi
izvedena je srpska reţ kovaţ. A štit je mogao biti i phala (phala - britka pala) पर n. phalaka
(phalaka - palica) परक n. - palica i phalakin (phalakin - palošina) परककन ् adj. I sada je štap
štit od pasa lutalica i od zmija kada se ide kroz visoku travu;
štov - stuvi (stuvi) थतुषल m. worshipper, sacrifice, praiss - oboţavalac, ţrtvovanje,
pohvala, štov m pokr. gozba, čast, čašćenje. Prema znaţenju na sanskritu i srpskom
prepoznajemo srpske slave.
štovan - stuvAna (stuvāna) थतल ु ान adj. stuvat (stuvat) थतल
ु त ् adj. praising - veliţan,
hvaljen;
štovati - stuvIte {stu} (stuvīte) थतुलीते verb 2 - extol, eulogize, celebrate in song or
hymns, laud, praise [hymn] - veliţati, hvaliti, slaviti u pesmi ili himni, opevati, pohvaliti;
štovati, štujem nesvrš. Pokazivati (po)štovanje prema kome, čemu, ceniti, uvaţavati, poštovati.
štrojaĉ - muSkAbarha (muškabarha) भुष्ट्काफशह m. one who removes the testicles
or gelds or castrates - onaj koji uklanje testise ili kastrira;
(š)trpnuti - tRpnoti {tRp} (trpnoti) तप्ृ नोतत verb desid. wish to satiate or refresh
or satisfy - u ţelji da se zasiti, osveţi ili zadovolji. Uzeti malo hrane da se utoli glad. U našem
Reţniku stoji da je to germanizam. (Videti trpeza).

170
 štucati - hikkate {hikk} (hikkate) द्रशक्कते verb hiccup. I danas kada karikaturisti
nacrtaju pijanca koji štuca koriste koren ove reţi u svojim karikaturama kao nertikulisani zvuk.
štula - sthUla (sthūla) थथरू adj. large, big, huge - dug, velik, ogroman;
štur - sthUrikA (sthūrikā) थथरू यका f. nostril of a barren cow. Interesantno je da se
samo u ovoj reţi nalazi znaţenje neplodnosti, dok u ostalim krašim reţima ima sasvim suprotno
znaţenje: sthUra (sthūra) थथयू adj. big, strong, thick, broad, bulky, solid - veliki, jak, debeo,
širok, glomazan, ţvrst;
šubara - subhara (subhara) वब ु य adj. easily carried or handled, well compacted, solid
- lako se nosi ili rukuje, dobro nabijena, ţvrsta, izdrţljiva. Nije sigurno da je od ove reţi nastala
reţ šubara, ali bi se u nedostaku drugih mogušnosti moglo uzeti kao vrlo verovatno. Sigurno je
da je šubara nastala ţim su ljudi poţeli da koriste krzno ţivotinja kao odešu, ono što su prebacili
preko tela nazvali su aŤina (krzno) - srpska aljina, a ono što su zašili i ţvrsto nabili na glavu
nazvali su subhara - srpska šubara. (videti šešir)
šunka - sUnika (sūnika) वूतनक m. flesh-seller, hunter, butcher, meat vendor - najpre
je to bio lovac na jelene jer je sunayana (sunajana) वुनमन m. deer - jelen. Zatim je lovac
postao mesar, a kasnije su tako nazvali i prodavca mesa. Mi smo od toga zadrţali samo reţ
šunka.
šurak - surakSA (surakša) वुयष f. m. of a mountain, security, good protector,
safeness, salvage - planina, dobar zaštitnik, bezbednost, sigurnost, spas, samo smo skratili
poslednji slog koji je u sanskritu bio dug.
šuriti - surati {sur} (surati) वुयतत {वुय}् verb - shine - uglancati, oţistiti, zasijati.
šuška - zuSka (śuška) ळुष्ट्क adj. dry - suv i jalov. U srpskom jeziku šuška je šušanj -
suvo lišše drveša, suvo lišše sa kukuruznog klipa, otpaci od drveta dobijeni rendisanjem, sve
lekseme oznaţavju nešto što je suvo. Za naše pretke to je bilo suvo cerovo lišše jer je ono
ostajalo i preko zime na stablu i tako bilo manje podloţno truljenju;
šveca - SvasA (švasā) ष्ट्लवा f. sister, pretpostavimo da bi to bila hipokoristika kao
naše seja, seka ili savremeno šveca, ima samo to znaţenje.

T
taĉan - tathya (tathja) तथ्म adj. exact, true, being really so - taţan, istinski, stvarno je
tako;
taĉnost - tathya (tathja) तथ्म n. reality, truth - stvarnost, istina;
tada - tad (tad) तद् adverb - then;
Tadija, srpsko muško ime - tadIya (tadīja) तदीम poss. adj. its - prisvojna zamenica,
ima znaţenja i njen i njegov, a ovde bi trebalo da je u smislu svoj (ţovek);
taj, to - tat (tat) तत ् pron. that;
tajiti - udAvartayati {udAvRt} (udāvartajati) उदालतहमतत verb caus. secrete. Odbacili
smo prvi deo reţi.

171
 takmac, takmiĉar, takmiĉenje (videti Sparta)
tako - tathA (tathā) तथा indecl. tad (tad) तद् adverb, tAt (tat) तात ् adverb, tena
(tena) तेन adverb - thus;
talac - tAlaka (tālaka) तारक n. bolt, lock - katanac, reza, ţivija; idaM tAlakaya
(idam tālakaja) इदं तारकम sent. Lock it! Zakljuţaj!
talas - valI (valī) लरी f. wave - val;
Talin, Estonija - talina तमरन adj. meagre, covered with, separate, fine, slender,
having spaces, small, clear, little, thin - oskudan, prekriven sa, zaseban, lep, vitak, prostran,
sitan, jasan, neznatan, tanak;
talpa - talpa (talpa) तल्ऩ m. U srpskom jeziku talpa je proglašena turcizmom i
oznaţava jaku, debelu neostruganu dasku (npr. u podlozi mosta); brvno, gredu. U sanskritu je
turret, sofa, raft, marital bed, room on the top of a house, bed, boat, seat of a carriage -
kupola, soba na vrhu kuše, kauţ, braţni krevet, splav ili ţamac, sedište na kolima, dakle, velika
drvena daska za sedenje ili leţanje.
tama - tama (tama) तभ m. darkness - tama, mrak. Kao sufiks intezivira znaţenje
reţi, sliţno prefiksu naj- u superlativu u srpskom jeziku. tamA (tamā) तभा f. je noć, a tAma
(tāma) ताभ m. - anxiety, longing, distress, yearning - strepnja, nervoza, ţudnja, ţeţnja, stres,
tuga, ţalost, nemaština, nevolja.
táman - tamasvat (tamasvat) तभथलत ् adj. tamaskalpa (tamaskalpa) तभथकल्ऩ adj.
gloomy - mraţan;
tàmān - tman (tman) त्भन ् ind. even, certainly; tmanA (tmanā) त्भना adverb -
indeed, also, really, at least, certainly, even - zaista, takoŤe, isto, stvarno, barem, sigurno, ţak.
U srpskom je ubaţeno -a- i najţešše ima znaţenje upravo, baš.
Tamiš, reka u Panoniji - tamasa (tamasa) तभव n. darkness - tamni;
Tamnava - tama (tama) तभ m. darkness - crno, tamno i va ल adj. strong, druga reţ
koju sadrţe mnoge slovenske reke i koja u osnovi ima znaţenje mnogo, jako: Brzava, Sava,
Morava, Mlava, Vltava, Ilava, Pliva, Piva, Nišava, Resava, Drava itd.
tamni - tAmasa (tāmasa) ताभव adj. various, pertaining to or affected by the
quality tamas, dark - alkoholisana osoba, sova i zmija su tamna strana ţivota;
tamnost (mraĉnjaštvo) - tamas (tamas) तभव ् n. mental darkness, gloom,
obscuration of the sun or moon in eclipses, darkness, hell or a particular division of hell,
ignorance, darkness of hell, illusion, error - mentalna tama (pomraţenje uma), sumornost,
pomraţenje Sunca ili Meseca, pakao ili deo pakla, neznanje, iluzija, opsena, varka, greška,
zabluda i zabuna;
tamo - tatra (tatra) तत्र indecl. there;
tanak - tanu (tanu) तनु adj. thin - mršav, suvonjav, gladan, postan;
tananost - tAnava (tānava) तानल n. thinness;

172
 tandara-mandara - tandrA-mandra (tandrā-mandra) तन्द्िा - भन्द्ि . Izr. tandara-
mandara kaţe se kad se nešto ne radi kako treba, kad se vode prazni razgovori.. U sanskritu je
tandra imenica: drowsiness, lassitude, laziness, exhaustion - pospanost, nervoza, lenjost,
iscrpljenost, a mandra pridev ili imenica: charming, deep, rumbling, pleasant, hollow,
sounding or speaking pleasantly - šarmantan, prijatan, šupalj, tutnješi. Opisno bi se moglo
prevesti: vreme je protraćeno u prijatnom, ali ispraznom razgovoru.
tandarija - tandrayu (tandarju) तन्द्िमु adj. lazy, fatigued - lenj, spor, uţmao, umorni.
U Rečniku shj. tandarija ţ u izrazu: (ot)ići u tandariju nesta(ja)ti, propasti, propadati,(ot)ići
bestraga. Samo neko ko je lenj moţe da pusti da nešto ode u tandariju (tandraju).
tanko - tanuka (tanuka) तनुक adj. thin;
tankoća, tananost - tanutA (tanutā) तनुता f. thinness;
tanjiti - tanute {tan} (tanute) तनत ु े verb - stretch, render, spread, weave, speak -
ispredati, prostirati odnosno tanjiti prostirku od lišša i slame, pa ţak i govoriti, kako se u
srpskom kaţe potanko pričati;
Tara, reka i planina u Srbiji - tara (tara) तय m. ţamac, skela, prelaz. U Irskoj postoji
brdo Tara sa ostacima dvostruke kruţne graŤevine u obliku osmice. Moguše je da su Kelti
"osmicu" videli u Starţevu, jer su tako graŤene zemunice.
tarana - tarhaNa (tarhana) तशह ण adj. crushing - drobljenje, tarana ţ tur. testo
izmrvljeno na rendetu u zrnaste mrvice. Na turskom se kaţe hamur topakları!
Taranto - tarantI (taranti) तयन्द्ती f. ţamac, brod ili od taranta तयन्द्त - okean.
Taranto je zaliv "pod štiklom" Italije.
tarapana - tarapaNya (tarapanja) तयऩण्म n. freight - teret, prevoz robe, vozarina. U
Rečniku shj stoji da je tarapana turcizam i znaţi: gomila, guţva, meteţ, a oko prevoza robe uvek
ima guţve;
Tarda, Poljska - tarda (tarda) तदह m. kind of bird - vrsta ptice;
Tărtăria, Rumunija - tartarIka (tartarīka) ततहयीक adj. n. being in the habit of
crossing, boat - brod, prelaz. tartarIti {tRR} (tartarīti) ततहयीतत verb Intens. ţiji prevod nije
jasan - reach the end by passing or running or living through i taritra (taritra) तरयत्र m.
helmsman - kormilar i oar - veslo. U Tartariji su pronaŤene glinene ploţice sa zapisima iz
neolita.
tata - tAta (tata) तात m. dad; term of affection addressed to a junior or senior [voc.]
termin naklonosti upušen mlaŤem ili višem [vok.] Pošto su se ţenili veoma mladi, kada bi postali
oţevi, ţlanovi porodice su ih iz poštovnja tako nazivali, a deca su prihvatala od okoline, i sada je
to izraz koji uglavnom koriste deca.
Tatre, toponimi u Sloveniji, Francuskoj Švajcarskoj, Slovaţkoj - tatra (tatra) तत्र
indecl. - tamo, na tom mestu;
teĉan - rasin (rasin) यमवन ् adj. liquid - rosan. Verovatno je odatle nastao naziv za
Rasinu;

173
 teĉnost - drava (drava) िल m. liquid;
Temišvar, Rumunija - tamIzvara (tamīśvara) तभीश्लय m. moon. Ipak, izgleda da je
ime nastalo od dve reţi tamisra (tamisra) तमभस्र adj. dark - crna, tamna i vara (vara) लय m.
boon - blagodat. Crna blagodat je Tamiš, koji priobalje ţini plodnim i njegovo ime moglo bi da
se prevede kao Tamna ili Crna reka.
tepsija - piThara (pithara) षऩठय n. pan, pot, boiler - sud za spravljanje pite odnosno
hrane jer je pitu (pitu) षऩतु m. food - hrana;
tesak - takSanI (takšanī) तषनी f. chisel - dleto, instrument for cutting or paring -
alat za seţenje ili urezivanje;
tesan, stesan, takši - takSa (takša) तष adj. cutting through tapas. I danas u Srbiji,
kada odmeravaju svinje na pijacama, kaţu: Ovaj je nešto takši - tanji, mršaviji, lakši. Engleski
prevod nije dovoljno jasan, a tapas na sanskritu znaţi asketizam, tako da se moţe prihvatiti da je
do mršavljenja došlo gladovanjem i da je u srpskom jeziku zadrţano znaţenje.
tesanje - takSaNa (takšana) तषण n. tesanje divisor employed to reduce a quantity,
cutter, abrader - abrading, paring, peeling, cutting, dividing in order to reduce a quantity -
brušenje, seţenje, ljuššenje, deljanje;
tesar - takSaka (takšaka) तषक m. carpenter, carpenter's work - tesar, tesarski posao;
takSaNa (takšana) तषण m. abrader, cutter - sekaţ, rezaţ;
tesati - takSati {takS} (takšati) तषतत verb 1 - carve,form in the mind, invent,
chisel, reduce by dividing, skin, make, cut, create, split, plane, fashion - izrezati, izumeti,
izmisliti, izdubiti, podeliti, oderati, napraviti, skratiti, kreirati, rastaviti, planirati, modelirati.
Ţini se da je tesarski zanat bio najcenjeniji i najkreativniji u kamenom dobu. Tesari su bili
vrhunski pronalazaţi.
testis - muSka (muška) भुष्ट्क m. testicle; muSkava (muškava) tभुष्ट्कलत ् m. testicles
(videti muškarac);
Tetis - tetimyate {tim} (tetimjate) तेततम्मते verb Intens. become flooded - postati
poplavljen, izliti se. U sanskritu nalazimo samo glagol sa samo jednim znaţenjem gde prvi deo
reţi daje dovoljno osnova da pretpostavimo zašto je tako nazvan. Tetis - okean (Ancient Greek:
Τηθσς), Tetisovo more ili Neoteti bio je okean tokom velikog dela mezozoika koji se nalazio
između drevnih kontinenata Gondvane i Laurasije, pre otvaranja Indijskog i Atlantskog okeana
tokom krednog perioda. Dosadašnja tvrdnja je da ime proizlazi iz mitološke grčke boginje Tetije,
sestre i supruge okeana, majke velikih reka, jezera i fontana sveta i morskih morfijskih nimfi. U
sanskritu nalizimo i reţ goNDavana (gondavana) गोण्डलन n. goNDa forest - Gonda šuma, a
kontinent Gondvana je obuhvatao današnje kontinente Afriku i Juţnu Ameriku i Australiju, što
znaţi da je naziv dat po prašumama. Sama reţ goNDa गोण्ड m. ima nekoliko znaţenja: man of a
low tribe - ţovek niskog plemena; natives of the eastern portion of the
vindhya range between the narmadA and kRSNA - domoroci istoţnog dela vindhya (vindhja)
(षलन्द्ध्म m. hunter - lovaca) izmeŤu Narmada (narmadA (नभहदा f. kind of plant, pleasure-giver -

174
vrsta biljke, uţivalaca zadovoljstva, ili narmada नभहद m. jester, delightful,
causing mirth or pleasure - pajaci, lakrdijaši, (biljka) koja pruţa uţivanje, izaziva veselje ili
zadovoljstvo, dakle, onih koji su koristili koku) i kRSNA (कृष्ट्ण adj. black - Crnac). Za
Laurasiju, drugi kontinent, nije naŤena prigodna reţ.
tèţina (kudelja) - tejanI (teŤanī) तेजनी f. Indian bowstring-hemp [Sanseviera
Roxburghiana - Bot.] - indijska konoplja koja je na Balkanu gajena do polovine prošlog veka!
Tèţāk je verovatno najpre bio odgajivaţ konoplje, a kasnije je postao sinonim za reţ ratar; mat,
tuft - tkanina od kudelje, povesmo; reed, shaft of an arrow - trska, strela, a ima i znaţenje
zašiljiti, a to znaţi da su koristili zašiljene trske kao prve strele;
tetka po majci - mAtulA (mātulā) भातुरा f. maternal aunt;
tetka po ocu - pitRvyA (pitrvjā) षऩतव्ृ मा f. pitRSvesA (pitršvesā) षऩतष्ट्ृ लेवा f.
paternal aunt;
ti - tvam (tvam) त्लभ ् pronoum -you;
tiho - tUSNIm (tušnīm) तष्ट्ू णीभ ् adverb - silently; tUSNIm! (tūšnīm) phrase Quiet!
Tiišiina!
Tira - tIra (tira) तीय n. tin, brim of a vessel, kind of arrow, bank, shore - kalaj,
vrsta strelica, nasip, obala, ivica plovila. Kaţu da je Tira ili Fira drugi naziv za ostrvo
Santorini. U sanskritu nema F, ali ima Tira, i moglo bi da se prihvati jer se pominje nasip, obala,
plovilo. (Videti Krit)
Tirana, Albanija - tIraNa (tīrana) तीयण m. Indian beech tree [Pongamia Glabra -
Bot.] - indijska bukva. Pre še biti da je to bila balkanska bukva i da su tu reţ poneli odavde.
Tisa, reka u Panoniji - tuSa (tuša) तुऴ m. - chaff - pleva. Ostaje nejasno o kakvoj se
plevi radi. Da li su ispirali na Tisi ovršenu pšenicu pa je voda bila puna pleve ili su je moţda
nazvali zbog tiskog cveta, onog ţudnog insekta koji, kaţu da je u prošlosti nastanjivao više reka
u Evropi, a sada se moţe videti samo na Tisi u Srbiji i MaŤarskoj. Izgleda da su pojavu tiskog
cveta preci Sanskrišana doţivljavali kao pojavu pleve pa su i reci dali taj naziv.
tišina - tUSNImbhAva (tūšnīmbhāva - tišina budi) तूष्ट्णीम्बाल m. being silent -
ţutanje; u tišini - tUSNIm (tūšnīm) तूष्ट्णीभ ् adverb - in silence;
titula - svatA (svatā) थलता f. svatva (svatva) थलत्ल n. title - svat;
Tivat - tIvati {tIv} (tīvati) तीलततverb 1 - be fat - biti debeo. Teško je poverovati da
Tivat ima neke veze sa ovom reţju, mada u sanskritu nlazimo sliţnu reţ tIvara (tīvara) तीलय m.
ocean. Ako se prisetimo nekih srpskih narodnih pesama, pridev debeo koristino uz more: Bre,
nemojte zakopati kurve / već ga bac'te u debelo more / te naran'te ribe primorkinje / lijepijem
hajdučkijem mesom! (Mali Radojica) Imajuši ovo u vidu, ne bi trebalo olako odbaciti ovu
sanskritsku reţ.
tkaĉ (prelac, vajar) - vaya (vaja) लम m. vAyaka (vājaka) लामक m. tanti (tanti)
तजन्द्त m. one who weaves; sthavi (sthavi) थथषल m. weaver - štavilac, koţuvar;
tkaĉev sin (sin prelca) - tAntuvAyya (tāntuvājja) तान्द्तुलाय्म m. son of a weaver;

175
 tkalja (prelja) - vayI (vajī) लमी f. female weaver;
tkanina - plota (plota) प्रोत n. cloth, stuff, bandage - platno, štof, zavoj; potikA
(potikā) ऩोततका f. cloth - potka;
tkati (presti) - vayati {ve} (vajati) लमतत verb; vayate {ve} (vajate) लमते verb -
valjati; Avayati {Ave} (āvajati) आलमतत verb - weave on to; atipravayati (atipravajati)
अततप्रलमतत verb - weave on an additional piece - valjati, presti; pravayati {prave} (pravajati)
प्रलमतत verb -weave on - od povesma vune praviti tanku nit; samAvayati {samAve}
(samāvajati) वभालमतत verb; samAvayate {samAve} (samāvajate) वभालमते verb; saMvayati
{saMve} (samvajati) वंलमतत verb; udvayati {udve} (udvajati) उद्लमतत -
weave or string together - upredati, udvajati niti, od dve ili više tanjih niti praviti konopac ili
uţe; tanoti {tan} (tanoti) तनोतत verb, tanute {tan} (tanute) तनुते verb - weave - tanjiti (Aautor
je mišljenja da u srpskom jeziku i sanskritu nema zajedniţkih reţi za tkati i tkanje jer je razboj
izmišljen kasnije, po razilaţenju, i da ove reţi koje su u englaskom Rečniku prevedene kao tkati
odgovaraju srpskom glagolu presti i upredati, ali se navode onako kako tamo stoji uz napomenu).
tlo - korita (korita) कोरयत adj. ground, scraped out of the ground - korito reke; dalita
(dalita) दमरत adj. ground, scattered, halved, dispersed, torn asunder, split - delta, tlo, raspršen,
prepolovljen, rasut, razbijen; urvI (urvī) उलॉ f. urvarA (urvarā) उलहया f. fertile soil - crnica;
urvItala (urvītala) उलॉतर n. surface of the earth - površina zemlje, urvina, strm obronak s
kojega se katkad ruši kamenje ili zemlja, strmina, strma stena; kalaGka करङ्क m. kaljuga,
kalaGkita (kalankita) करङ्ककत adj. kalovita, kaccha (kaššha) कच्छ adj. watery soil - kaţka,
moţvarno; USara (ūšara) ऊऴय n. saline soil - slatina, slano zemljište;
tmuran - timira (timira) ततमभय adj. gloomy; tamasvat (tamasvat) तभथलत ् adj.
gloomy - taman, tmast;
toĉak - kaTaka (kataka) कटक m. kotaţ; cakra (šakra) चक्र n. cakrI (šakrī) चक्री f.
ţigra; akSa (akša) अष m. osa; vRtra (vrtra) लत्र
ृ m. vreteno - wheel;
tok bolesti - mRtyupatha (mrjupatha) भत्ृ मुऩथ m. bukvalno put do smrti ili samrtni
put;
topao - tapta (tapta) तप्त adj. tApita (tāpita) ताषऩत adj. santapta (santapta) वन्द्तप्त
adj. greatly heated or inflamed - jako zagrejan ili upaljen; tApIya (tapīja) ताऩीम adj. thermal;
topionica - tApaka (tāpaka) ताऩक m. cooking stove;
topiti - tapatI (tapatī) तऩती verb 1, tapyate {tap} (tapjate) तप्मते verb pass, verb 1
- तप्मते heat, give out heat, shine, consume or destroy by heat make hot or warm to be heated or
burnt,become hot -zagrevanje, zagrevati, davati toplotu, sjaj, konzumirati ili uništavati toplotom,
sagorijevanje, postaje vruše;

176
 topiti (vodom) - tepati {tip} (tepati) तेऩतत verb - sprinkle;
toplina - tapa (tapa) तऩ m. tapas (tapas) तऩव ् n. pratApa (pratāpa) प्रताऩ m.
upatApa (upatāpa) उऩताऩ m. warmth;
toplina vatre (ognja) - agnitap (agnitapa) अजग्नतऩ ् adj. enjoying the warmth of fire -
uţivajuši u toplini vatre;
toplota - tApamAna (tāpamāna) ताऩभान n. temperature; tApa (tāpa) ताऩ m. tapana
(tapana) तऩन m. tapas तऩव ् n. Atapa (ātapa) आतऩ m. anutApa (anutāpa) अनुताऩ m. paritApa
(paritāpa) ऩरयताऩ m. pratApa (pratāpa)प्रताऩ m. upatApa (upatāpa) उऩताऩ m. palita (palita)
ऩमरत n. heat; tapti (tapti) तजप्त f. tapanI (tapani) तऩनी f. tapyati (tapjati) तप्मतत f. heat;
topljen - tapta (tapta) तप्त adj. melted;
toranj - toraNa (torana) तोयण n. portal, festooned decorations over doorways,
arched doorway - ukras iznad vrata, svod, luţni prolaz;
torba - sthavi (sthavi) थथषल m. štavljena koţna torba; praseva (praseva) प्रवेल m.
prasevaka (prasevaka) प्रवेलक m. bag, sack or a leather bottle - prošivena torba ili koţna bošţa;
syUta (sjūta) थमत
ू m. sewn or woven bag r sack - šivenaili tkana torba ili vreša;
tovar - tarapaNya (tarapanja)तयऩण्म n. freight (videti tarapana);
traĉ - tarkA (tarkā) तकाह f. reasoning, inquiry - rasuŤivanje, ispitivanje; tarka (tarka)
तकह m. speculation, supposition, conjecture, doubt - nagaŤanja, pretpostavka, sumnja. Izvršena
metateza ar > ra. Od ovog korena izvedena je i reţ za vreteno - tarku (tarku) तकहु m.n.
verovatno da simboliţno oznaţi ispredanje.
traĉariti - tarkayati {tark} (tarkajati) तकहमतत verb 10 - reason or speculate about,
conjecture - povod špekulacije, pretpostavljati;
trajati - trAyate {trai} (trājate) त्रामते verb 1 - save, preserve, protect, rescue from,
defend, cherish - ţuvati, konzervirati, zaštititi, spasiti, braniti, negovati. Logiţno, ako nešto
traje, onda se sigurno odrţava i štiti.
trajnost - trAyamANa (trājamāna) त्रामभाण adj. protecting, preserving;
trap - trApya (trāpja) त्राप्म adj. from trap, iz zamke. I u engleskom i srpskom
oznaţava jamu u zemlji, u engleskom zamku, a u srpskom jamu u zemljmi u kojoj se čuva
krompir, repa i drugo povrće, koji je napravljen u obliku ogromnog krtiţnjaka.
trapa (trapav) - trapA (trapā) त्रऩा f. bashfulness - stidljivost; (Videti apatrapa)
trapav - trapA (trapā) त्रऩा f. shame sramota, stidljivost, trapita (trapita) त्रषऩत adj.
shamed, trapAnvita (trapānvita) त्रऩाजन्द्लत bashful;
trapašinast - trapAhIna (trapāhina) त्रऩाशीन adj. shameless;
trasa - mArga (mārga) भागह m. route - ruta (videti Margum);

177
 trava - tRNa (trna) तण
ृ n. grass - trn ( videti: Trnovo, Trnava...)
travnat - tRNasa (trnasa) तण
ृ व adj. grassy;
traţite! - icchatu {iS} (iššhatu!) इच्छतु imperative wish! - iskajte, iššite!
treći - tRtIya (trtīja) तत
ृ ीम adj. third;
trećina - trita (trita) त्रत्रत m. tRtIyam (trtījam) तत
ृ ीमभ ् n. tRtIyaH (trtījah) तत
ृ ीम् m.
third;
trĉati - drAti {drA} (drati) िातत verb, dhAvati, -te {dhAv} (dhravati, -te) धालतत, -ते
verb 1, dravayate {dravaya} (dravajate) िलमते verb, vahate {vah} (vahate) लशते verb, vahati
{vah} (vahati) लशतत verb, sRjati {sRj} (srŤati) वज
ृ तत verb. (videti Drava, jahati i SrŤ);
trĉeći - drava (drava) िल adj.
trka - spardha (spardha) थऩधह m. gaccha (gaššha) गच्छ m. race (videti Sparta i
gacati);
Tresije - trasyati (trasjati) त्रथमतत - drhtati. Tresije su mesto pod Kosmajem posvešen
saboru Svetih Arhangela. I Tresije su sansritska i slovenska reţ, drugi naziv za Kosmaj, obe
oznaţavaju zemljotres. Imperfekat glagola tresti je ja tresijah...
tresenje - trasa (trasa) त्रव adj. moving, quivering - kretanje, tresenje;
tresnuti - dhunoti {dhU} (dhunoti) धन
ु ोतत verb 5 Atm, dhunute (dhznute) {dhU}
धन
ु ुते verb 5, Atm dhUnayati {dhUnaya} (dhūnajati) धन
ू मतत verb - dunuti; ghUrNati
{ghUrN} (ghūrnati) घण
ू तह त verb, ghUrNate {ghUrN} (ghūrnate) घण
ू त
ह े verb - gurnuti;
tresti - trasati (trasati) त्रवतत verb, trasyati (trasjati) त्रथमतत verb i verb 4 - tremble,
quiver, quake, run away, be afraid of, fear - drhtati, tresti, beţati, plašiti se, strahovati; kelati
{kel} (kelati) केरतत verb, khelati {khel} (khelati) खेरतत verb - tresti u kolu, kolati - shake;
lolayati {lul} (lolajati) रोरमतत verb caus. lelAyati {lelAya} (lelājati) रेरामतत verb, lelAyate
{lelAya} (lelājate) रेरामते verb - ljuljati - shake;
Trepĉa je mogla nastati kao sloţenica trapAcA (trapāšā) त्रऩाचा u znaţenju tri peši
kada je poţelo rudarstvo: tra (tra) त्र adj. i pac (paš) ऩच ् adj. baking, pAcA (pāšā) ऩाचा f.
cooking ili paca (paša) ऩच m.f. act of cooking;
trgati - hIDati {hID} (hīdati) शीडतत verb - kidati; rizati {riz} (riśati) रयळतत verb -
rezati; skunAti {sku} (skunāti) थकुनातत verb 5 9, skunIte {sku} (skunīte) थकुनीते verb 5 9,
skunute {sku} (skunute) थकुनुते, skunoti {niHSku} (skunoti) थकुनोतत verb, Askunoti {Asku}
(āskunoti) आथकुनोतत verb - skinuti; brihati {bRh} (brihati) त्रिशतत verb 6, sambRhati
(sambrihati) {sambRh} वम्फश
ृ तत verb - brijati; vRhati {bRh} (vrhati) लश
ृ तत verb 6 - vrši - tear,

178
pluck; ullikhati {ullikh} (ullikhati) उजल्रखतत verb, likhati {likh} (likhati) मरखतत verb -
slikati, pisati, cepati - tear up;
tri - tra (tra) त्र adj. three;
trideset - triMzati (trimśati) {30} त्रत्रंळतत f. thirty [30];
trideseti - triMzattama (trimśattama) त्रत्रंळत्तभ adj. thirtieth;
Trikala, Τρίκαλα Grţka - trikAla (trikāla) त्रत्रकार n. 3 times or tenses - tri puta;
trina – triNa (trina) त्रत्रण n. grass - ogrizina, otpaci od sena;
trinaest - trayodaza (trajodaśa) त्रमोदळ num. thirteen;
trinaesti - trayodaza (trajodaśa) त्रमोदळ adj. thirteenth;
triputa - tripuTa (triputa) त्रत्रऩुट adj. threefold;
trista - trizatI (triśati) त्रत्रळती f. 300;
Tristomo, Τρίζηομο , na Karpatosu, Grţka - triSToma (trištoma - u grţkom nije bilo
RUKI pravila) त्रत्रष्ट्टोभ adj. containing 3 stomas (riches) - sadrţi tri bogatstva.
triput uvrnut - trivRt (trivrt) त्रत्रलत
ृ ् m. amulet of 3 strings - amulet od tri struke. U
srpskom jeziku ovaj izra se izgubio, ali moguše ga je protumaţiti bez prevoda.
trljati - tRhati {tRh}(trhati - h>j) तश ृ तत verb 6, 7, 10, tarhayati {tRh} तशह मतत verb 6,
7, 10, crush, bruise - gnjeţiti, dobiti modricu. I sada kada se udarimo, malo protrljamo udareno
mesto da ne dobijemo modricu.
trn, trava, strnjika - tRNa (trna) तण ृ n. grass, straw, blade of grass, herb – trava,
oštrica trave, slama, travka;
Trnava - tRNavat (trnavat) तण ृ लत ् - abounding in grass - obiluje travom, predao
obrastao travom. Trnava je mesto kod Ţaţka, u Slovaţkoj Trnava, Trnovec nad Váhom,
Trnové, Ţilina; Trnov - Ţeška, u Sloveniji Trnovi Laz i Trnov Hrib, Trnovo u Republici
Srpskoj, Trnovo u Makedoniji, Trnovo u Crnoj Gori, Veliko Trnovo u Bugarskoj, Târnăvița -
Румунија, Trn - Bugarska, Hravtska, Republika Srpska;
trnjak - tRNaka (trnaka) तण ृ क n. worthless blade of grass - bezvredna oštra trava;
trobojan - trivarNa (trivarna) त्रत्रलणह adj. three-coloured, trirUpa त्रत्ररूऩ adj, three-
coloured;
trojak - tRtIyaka (trtījaka) तत
ृ ीमक adj. triplicate, tertian - trostruki, trodnevni;
troje - traya (traja) त्रम adj. consisting of 3, of 3 kinds, threefold, collection of
three, woman whose husband and children areliving, triad, triplet; trayI (trajī) त्रमी f. three
Vedas taken collectively;
Troja - traya (traja) त्रम adj. triple - trostruki. Troja je grad koji je bio trostruko
utvrŤen kao što je Vatin imao ţetiri koncentriţne kruţne tvrŤave. Troja se još naziva i Ilij, jer su
je naseljavali Iliri, pa je Ilijada spev kojim se opravdava genocid nad Ilirima.
trojica (mladih) - trita (trita) त्रत्रत n. triplet of young;

179
 trojka - tretA (tretā) त्रेता f. traita (traita) त्रैत m. tryazra (trijaśra) त्र्मश्र m. triplet;
trokolica - tricakrikA (trišakrikā) त्रत्रचकक्रका f. - three wheeler - tri toţka, tricikl,
trokolica, rikša;
tronoţac - tripadikA (tripadikā) त्रत्रऩद्रदका f. tripod; tripad (tripad) त्रत्रऩद् m.
trinomial - troţlan,
trorogi - trizRGga (triśrnga) त्रत्रळङ्
ृ ग m. triangle;
trostruki - trika (trika) त्रत्रक adj. traya (traja) त्रम adj. Troja, trividha (trividha)
त्रत्रषलध adj. - tri vida, trivRt (trivrt) - ogrlica od tri struke, traidha (traidha) त्रैध adj. triple;
trostruko - tridhA (tridhā) त्रत्रधा ind. triple;
trougao - pra uga (uga) प्र उग n. triangle. Reţ uga nalazimo samo u oznaţavnju
trougla, mada oznaţava i forepart of the shafts of a chariot - prednji deo rude bojnih kola u
obliku trougla. Verovatno da smo odatle preuzeli reţ ugao kao i Grci. tripuTaka (triptaka)
त्रत्रऩुटक adj. triangular; trikoNa (trikona) त्रत्रकोण m. trikoNaka (trikonaka) त्रत्रकोणक n. tribhuja
(tribhuŤa) त्रत्रबुज n. (tri budţe, trobudţi) triangle;
trpeza - ηραπέζι trapézi, ali je nastala od sanskristog tRptatA (trptatā) तप्ृ तता f.
satiety, satisfaction - zadovoljstvo, sitost; tRpyati {tRp} (trpjati) तप्ृ मतत {तऩ
ृ ्} verb 4,5,6 -
become satiated or satisfied, enjoy - postati zadovoljan ili zadovoljiti, uţivati, zasititi;
tarpayate {tRp} (trpajate) तऩहमते {तऩ ृ ्} verb 10 - become satiated or satisfied;
tRpnoti {tRp} (trpnoti) तप्ृ नोतत {तऩ
ृ ्} osveţiti; tRpati {tRp} (trpati) तऩ
ृ तत {तऩ
ृ ्} o
become satiated r satisfied - postati sit ili zadovoljan, uţivati; tRphati {tRph} (trphati) तप
ृ तत
verb 6, utoliti; ili od tarpaNa (tarpana) तऩहण n food; Reţ trpeza još je bliţa pridevu tRptAMzu
(trptamśu) तप्ृ तांळु adj. having well-nourished shoots - dobro se hrane lovinom;
trska - valIka (valīka - valjţiš) लरीक n. tejana (teŤana - teţana, konoplja) तेजन n.
bANa (bāna) फाण m. reed, lekhana (lekhana) रेखन m. reed-pen (Videti: teţani, Banat, slikati);
Trst - tRSTa (tršta) तष्ट्ृ ट adj. harsh, hoarse, rough, rugged, dry - grub, hrapav,
neravan, promukao, robustan, suv;
trtljati - tRtyati {tRp} (trtjati) तत्ृ मतत verb Desid. wish to enjoy, wish to satiate or
refresh or satisfy - ţeleti, uţivati, zsijati, osveţiti, zadovoljiti - trtljati, -am nesvrš. pej. govorti
mnogo o čemu beznačajnom, brbljati, blebetati.
trun - truTi (truti) त्रद्रु ट m. small part, particle, atom;
trunĉica - traGkikA (trankikā) त्रङ्ककका f. small truck. Truck moţe da bude kamion,
kolica, posao, ali ovde šemo se zadrţati samo na prvoj reţi small, i veoma lako se od trankika
izvodi trunĉica.
tucan - dalita (dalita) दमरत adj. saMvRt (samvrt) वंलत ृ ् adj. crushed - podeljen,
smrvljen;

180
 tucati - zRNAti {zRR} (śrnāti) ळण
ृ ातत verb, parAzRNAti (parāśrnāti) {parAzRR}
ऩयाळण ृ ातत verb, prazRNAti {prazRR} (prāśrnāti) प्रळण ृ ातत verb, tRhati {tRh} (trhati) तश ृ तत
verb 6 7 10 - crush - drobiti, gnjeţiti, smrskati, slomiti. Od zRNAti smo izveli ţrvnjati, a od
tRhati - trljati i trti.
tuĉa - (vidi Sparta, borba, rat);
tuĊ, otuĊiti - tujati {tuj} (tuŤati) तज
ु तत verb 6 - strike, impel, hit, press out, push -
udariti, zveknuti, goniti, nagnati, pogoditi, pritisnuti, izgurati. Na sanskritu se tuŤ kaţe sasvim
drugaţije, ţini se, da je ovaj sanskritski glagol, blizak po izgovoru glagolu otuŤiti, ustvari, bliţi
po znaţenju glagolu tuši;
tugovati - khAyati (khājati) खामतत verb 1 - mourn - tugovati, oplakati, oplakivati,
ţaliti, Svaki svoje da okaje stare - Poţetak bune protiv dahija, srpska epska narodna pesma);
Tula, Rusija - tUla (tūla) तर ू n. cotton Dakle, grad Tula u Rusiji je verovatno bio
prestonica pamuka u kojoj su se Vedi ili Sanskrišani neko vreme zadrţali. Da li smo znali za
pamuk pre dolaska Turaka? Sigurno, samo smo ga drugaţije zvali. Na to upušuju toponimi
Tulare u juţnoj Srbiji i Tulari kod Uba što bi u sadašnjem prevodu znaţilo Pamuţari.
Tunguska oblast, Rusija - tuGga (tunga) तुङ्ग m. height, mountain - vrh, visina,
planina; kao pridev: lofty, tall, sublimity - blagorodan, visok, uzvišen; kao imenica srednjeg
roda: night - noš. U Tunguskoj oblasti, u istoţnom Sibiru 30. juna 1908. desila se zagonetna
eksplozija. Pošto na sanskritu nalazimo znaţenje za reţi Sibir i Tartarija, a na starim mapama ta
oblast je obeleţena kao Velika Tartarija, moguše je da su daleki preci Sanskrišana iz oblasti
Karpata dospeli ţak dotle i da su i tu ostavili svoj trag (videti Sibir i Tartarija).
tup - tUpara (tūpara) तूऩय adj. blunt;
Turani kod Trebinja RS, Turany nad Ondavau, Turany, Slovensko, Turania kod
Rima, Туран молтекауданы, Kazahstan, Туран, Тува, blizu Mongolije, Rusija - turaNa तयु ण
adj. swift, turaNya तयु ण्म m. one of the moon's horses, swift - jedan od meseţevih konja,
strelovit, verovatno imaju veze sa gajenjem konja;
Turija - turIyati {turIya} (turījati) तुयीमतत {तुयीम} verb - go. Toponim Turija javlja
se na nekoliko mesta: u Vojvodini kod Srbobrana, kod Aleksinca, kod Koţana u Makedoniji, kod
Bihaša u BiH. Na sanskritu postoji reţ turIya (turīja) तयु ीम sa znaţenjem: ţetvrti deo, ţetvrtina,
ţetvrto stanje duše i glagol - iši. Interesantnao je da ima nekoliko toponima Turany u Slovaţkoj,
Turany nad Ondavau, Turani kod Trebinja u Republici Srpskoj, Turania kod Rima u Italiji,
Turan u Kazahstanu. Najevrovatnije da ovi toponimi imaju neke veze sa konjima i brzinom i
sanskritskom reţju turaNya (turanja) तुयण्म - one of the moon's horses - jedan od meseţevih
konja, brzo, ubrzati.
tušta i tma - tuSTa (tušta) तष्ट्ु ट adj. satisfied - zadovoljan i tman (tman) त्भन ् ind.
certainly - sigurno, stvarno, zaista. Fraza tušta i tma u srpskom jeziku oznaţava veliko mnoštvo,
a u sanskritu znaţi sigurno zadovoljan. Ako su u sakupljaţkom periodu nailazili na veliko
mnoštvo onoga što su sakupljali, na primer, klasja, peţuraka, voški, sigurno su bili vrlo
zadovoljni, a u srpskom jeziku to je prevedeno bez izliva emocija, samo kao brojnost neţega.

181
Ovaj izraz u poljskom i ruskom se prevodi kao bezbrojno mnoštvo, a verovatno ga nema ni u
ostalim slovenskim jezicima.
tvar - mAtrA (mātrā) भात्रा f. material world, substance, materials - materija;
kRSNikA (kršnikā) कृजष्ट्णका f. black substance - crna materija; plota (plota) प्रोत m. stuff -
ПЛЪТЪ (staroslovenski) - meso, telo; bhAva (bhāva) बाल m. emotion, manner, sentiment,
intuition, thing, spirit, prescience, attitude [mental] - bit, emocija, manir, osešanje, intuicija,
stvar, duh, predznanje, stav [mentalno]. Sudeši prema ovoj poslednjoj reţi u neolitu je duhovno
bilo iznad materijalnog i to je bila bit, suština postojanja.
tvoj - tva (tva) त्ल adj. thy;

U
Ub - ubhati {ubh} (ubhati, ubh) उबतत {उब ्} verb 6 - koji u engleskom prevodu
znaţi: ispuniti, povrediti, ubiti, ali i lov, plen. Moguše je da je ime Ub nastalo od korena ovog
glagola jer je bio bogato lovište.
ubica - hantR (hantr) शन्द्त ृ m. killer, slayer. Od ove reţi Englezi su izveli reţ hunter -
lovac, a Srbi šinter (palatalizacija);
ubijanje - mAri (māri) भारय f. mora;
ubijen, umoren - mArin (mārin) भारयन ् adj. dying, destroying, killing;
ubitaĉan - mRtyuda (mrtjuda) भत्ृ मुद adj. death-giving, fatal;
ubiti - ubhnAti {ubh} (ubhnāti) उभ्नातत {उब ्} verb – hurt, kill;
ubog - karpaTi (karpati) कऩहद्रट adj. kRpaNa (krpana) कृऩण adj. mUka (mūka) भूक
adj. raGka (ranka) यङ्क adj. poor - videti Karpati, krpa, muka, ruka;
ubogaljen - paGgu (pangu) ऩङ्गु adj. crippled in the legs - bangav;
ucrtati - likhati {likh} (likhati) मरखतत verb 6, saMlikhati {saMlikh} (samlikhati)
तनलेळमतत verb caus. inscribe (videti slikati);
uĉa - ucca (ušša) उच्च adj. upper - gornji. Verovatno smo iz ovih korenova izvukli i
izgradiuli naše reţi: uţiti, uţitelj, uţen, uţenost, uţionica, a koje u sanskritu nemaju znaţenje
uţenja. MeŤutim, prepoznajemo druge reţi sa ovim korenom koje imaju ovo znaţenje.
uĉen - ucita (ušita) उधचत adj. known, fit, suitable, reasonable, measured, understood
- poznat, odgovarajuši, razuman, promišljen, razumljiv; jJAnavat (Ťnjānavat) सानलत ् adj.
possessing knowledge, knowing, intelligent, having spiritual knowledge, wise, endowed with
knowledge or science - posedovanje znanja, znanje, inteligentnost, duhovno znanje, mudar,
obogašen znanjem ili naukom; vidyAvat (vidjāvat) षलद्मालत ् adj. vidyAvid (vidjāvid) षलद्माषलद्
adj. learned - uţen, viŤen; budhila (budhila) फुधधर adj. wise - probuŤen, mudar; pAThavat
(pāthavat) ऩाठलत ् adj. learned, well-read - uţen, dobar ţitaţ, dobro putuje po knjizi;

182
 uĉenjak - vaidya (vaidja) लैद्म m. learned man, doctor - vidar, uţen ţovek, lekar;
vidita (vidita) षलद्रदत m. learned man - viŤen ţovek; budha (budha) फुध m. god, sage, wise or
learned man, Mercury [planet] - Buda, bog, mudrac, mudar ili uţen ţovek, Merkur. Zanimljivo
je da u savremenim indijskim arijskim jezicima reţi budan, buŤenje, buditi nemaju ovaj koren,
dok ime Buda moţe da se protumaţi slovenskim jezicima, i kod Srba je ţest nadimak.
uĉenje - vidyA (vidjā) षलद्मा f. learning, science, knowledge, incantation, magical
skill - vidovitost, uţenje, nauka, znanje, bajanje, magija; upavid (upavid) उऩषलद् f. ascertaining
- uvid, utvrŤivanje;
uĉenost - ucitatva (ušitava) उधचतत्ल n. adequacy, appropriateness, suitability,
propriety, fitness - adekvatnost, podobnost, pogodnost, prikladnost, sposobnost;
uĉiniti greh - duSyati {duS} (dušjati) दष्ट्ु मतत verb 4 commit sin. Isti glagol znaţi i
napraviti grešku. Engleskom prevodu odgovaraju srpski glagoli uraditi, uţiniti, napraviti, izvršiti.
Mada u sanskritu postoji glagol radati, ne nalazimo ga sa ovim prevodom.(videti dušiti i
dušman)
uĉiniti vidljivim - prakAzayati {pra-kAz} (prakāśajati) प्रकाळमतत verb caus.
Alocayate {Aloc} (ālošajate) आरोचमते verb caus. Alocayati {Aloc} (ālošajati) आरोचमतत
verb caus. pradarzayati {pradRz} (pradaśajati) प्रदळहमतत verb caus. make visible;
uĉitelj - ucitadarzitva (ušitadarśitva) उधचतदमळहत्ल n. knowing what is fit or proper -
onaj koji zna šta je dobro i ispravno, uzet samo prvi deo reţi; vibudhAna (vibudhāna) षलफुधान
m. teacher, wise man - mudrac, budilac; vidyAdAtR (vidjādārt) षलद्मादात ृ adj. one who gives
or imparts knowledge - onaj koji daje znanje, vid; upadezaka (upadeśaka) उऩदे ळक adj. adviser -
savetnik, instruktor, odrţavalac predavanja; guru (guru) गुरु teacher. Interesantno je da je u
sanskritu ĉetvrtak, ustvari, dan uĉitelja - guruvAra (guruvāra) गुरुलाय m. Thursday.
uĉilo - uccala (uššala) उच्चर m. mind, understanding - um, razumevanje. Dok u
srpskom jeziku uţilo predstavlja materijalno nastavno sredstvo, u sanskritu je to psihiţki
proces.
U sanskritu postoji razlika u glagolima uţiti od nekoga i uţiti nekoga:
uĉiti (od nekoga) - jAnAti {jJA} (Ťānāti) जानातत verb 1 - znati; pazyati {paz}
(paśjati) ऩश्मतत verb, pazyate {paz} ऩश्मते verb, paripazyati {paripaz} (paripaśjati) ऩरयऩश्मतत
verb, vipazyati {vipaz} (vipaśjati) षलऩश्मतत verb - paziti, pripaziti, opaziti; manute {man}
भनुते verb 4, 8, manyate {man} (manjate) भन्द्मते verb 4, 8 - mniti, misliti; budhyati/-te
(budhajeti/te) फुध्मतत/-ते verb - buditi, biti budan; vetti {vid} (vetti) लेजत्त verb - videti - learn;
uĉiti (nekog) - cetati {cit} (šetati) चेततत verb 1, pAThayati/te {paTh} (pāthajati/te -
ţitati) ऩाठमतत/ते verb; praNayati {praNI} (pranajati) प्रणमतत verb, praNayate {praNI}
(pranajate) प्रणमते verb - prenositi (znanje); datte {dA} (datte) दत्ते verb 3, dadAti {dA}

183
(dadati) ददातत verb 3, sampradadAti {sampradA} (sampradadāti) वम्प्रददातत verb, upadadhAti
{upadhA} (upadadhāti) उऩदधातत verb - dati, davati, predavati; Adizati {Adiz} (ādiśati)
आद्रदळतत verb, uddizati {uddiz} (uddiśati) उद्रिळतत verb, uddizate {uddiz} (uddiśate) उद्रिळते
vereb, upadizati {upadiz} (upadiśati) उऩद्रदळतत verb 6 Par. upadizate {upadiz} (upadiśate)
उऩद्रदळते verb - uzdizati, podizati (znanje) - teach; nidarzayati {nidRz} (nidarśajati) तनदळहमतत
verb caus. pradarzayati {pradRz} (pradarśajati) प्रदळहमतत verb caus. vidarzayati (vidarśajati)
षलदळहमतत verb caus. teach - odrţavati (predavanje);
Uĉka, planina u Istri, Hrvatska - uccakaiH karoti (uššakaih karoti) उच्चकै् कयोतत
verb - set up in a high place - postavljen na visokom mestu; uccakais (uššakais) उच्चकैव ् ind.
excessively lofty - preterano visok;
uĉmalost - svApa (svapa) थलाऩ m. svapna (svapna) थलप्न m. sleepiness -
uspavanost, pospanost;
uĉtiv - sabhya (sabhja) वभ्म adj. Arya (ārja) आमह adj. polite; vrlo uţtiv - sabhyatama
(sabhjatama) वभ्मतभ adj. very courteous or polite or refined. Sufiks -tama ima znaţenje vrlo,
komparativa ili superlativa prideva (videti sablja i plemenit);
uĉtivost - sabhyatva (sabhjatva) वभ्मत्ल n. politeness;
ućutkan - mUkita (mūkita) भूककत adj. silenced - muĉan;
udah - udan उदन ् n. breathe, emit the breath in an upward direction - disati;
udar, udarni - prahAra (prahāra) प्रशाय m. prahati (prahati) प्रशततf. blow, percussion
(videti praher);
udata - UDha (ūdha) ऊढ adj. married,
udati se - udvahate {udvah} (udvahate) उद्लशते verb, udAvahati {udAvah}
(udvahati) उदालशतत verb - marry - udati se, oţeniti se,venţati se, praktiţno udvajati (zamena H
i J); u srpskom je izvedeno od glagola dati i davati;
udavaĉa - UDha (ūdha) ऊढ f. wife, married woman - udata ţena;
udavanje, udaja - udvahana (udvahana) उद्लशन n. marrying, wedding - venţanje,
brak, svadba, udadba, ţenidba, udvajanje;
Udbina, toponimi u Hrvatskoj i u BiH - udbhinna (udbhinna) उतद्भन्द्नŤ adj. come
forth, discovered, burst forth, appeared, betrayed, opened, burst, brought to light - otkrivena,
probijena, pojavila se, izdala, otvorila, raspala, izašla na svetlo, prasak. Ostaje zagonetka ovih
mesta o kakvom se prasku radi.
udica za ribu - palAva (palāva) ऩराल m. zuSkala (śuškala) ळुष्ट्कर m. Prve dve
reţi smo veš sreli u reţniku. Palava je pleva?! Kada se hrane ribice u akvarijumu, ima hrane koja
pliva po površini i ribe izlaze iz dubine da bi pojele hranu. Izgleda da su naši davni preci u
kamenom dobu prosipali plevu po vodi i tako mamili ribe da izaŤu na površinu i budu lakše

184
uoţljive i uhvatljive. Druga reţ ima koren šuška, a kao pridev znaţenje one who eats flesh - onaj
koji jede meso, što upušuje da su prve udice pravili od osušenih kostiju.
Udine, Italija - uddina (uddina) उद्रिन n. midday - podne; uDDIna (uddina) उड्डीन
adj. soaring - uzvišeni;
udova - vidhavA (vidhavā) षलधला f. widow;
udruţivanje - saGga (sanga) वङ्ग m. Aveza (āveśa) आलेळ m. (ulazak, savez),
garbha (grabha) ग्रब m. seizure, bandha (bandha) फन्द्ध m. joining - druţina, banda;
udubiti - udubjati {udubj} (udubŤati) उदब्ु जतत verb tr. force open, break open,
break up, open by bending or breaking, set up, erect - silom otvoriti, lomlenjem otvoriti,
otvoriti savijanjem ili lomljenjem, postaviti, uspraviti;
udvostruĉiti - dviguNI bhavati {bhU} (dvigunī bhavati) द्षलगण ु ी बलतत verb 1 -
increase - povešati, obogatiti, biti sastavljen od dve struke;
ufati - (videti uho i nadati se);
ugaren - aGgArita (angārita) अङ्गारयत adj. burnt - zapaljen. Reţ ugar ili ugara
nalazi se u poljskom ugor, bugarskom, srpskom i maŤarskom ugar, na slovaţkom i ţeškom
kaţe se uhor. Nastala je u Neolitskoj revoluciji kada je izmišljeno drveno ralo. Nije se mogla
orati livada, najpre su palili suvu travu i orali dok je zemlja crna od gari. Verovatno su ralo
izmislili Poljaci jer na sanskritu pAlaka ऩारक m. (Poljak) ţuvar polja, phala पर n. raonik,
pala, ralo. Prva brazda je zaorana na Pališu - na poljskom znaţi zapaliti. MaŤari su ovu reţ
preuzeli po dolasku u Evropu jer su preuzeli i takav naţin obrade zemlje, a ksnije su uzeli reţ
Ugarska da oznaţe svoju drţavu. U sanskritu se kaţe hari शरय adj. harit शरयत ् adj. harita शरयत
adj. Pošto na slovaţkom i ţeškom glasi uhor, ukoliko bismo h proţitali kao g, onda bi imalo
smisla, na ţeškom i slovaţkom bi bilo kao i na poljskom ugor, a na sanskritu (u)garita (njiva).
ugledan - Arya (ārja) आमह m. Aryaka (ārjaka) आमहक m. respectable or honourable
or faithful man - ugledan ili ţastan ili veran ţovek; Aryika (ārjika) आतमहक m. of decent or
respectable appearance - pristojnog ili uglednog izgleda;
ugrabiti - saGgRhNIte {saMgrah} (sangrhnīte) वङ्गह् ृ णीते verb, saGgRhNAti
{saMgrah} (sangrhnāti) वङ्गह्
ृ णातत verb - grab. U srpskom ima bliţu reţ - sagrnuti ili zgrnuti.
Sliţniji glagol je gRbhNAti {grah} (grbhnāti) गभ् ृ णातत verb 9 - seize, capture - zapleniti,
grabiti;
ugrejati - tapyate {tap} (tapjate) तप्मते verb 1, abhitapati {abhitap} (abhitapati)
अमबतऩतत verb 1, pratapati {pratap} (pratapati) प्रतऩतत verb, upatapati {upatap} (upatapati)
उऩतऩतत verb, uttapate {uttap} (uttapate) उत्तऩते verb - heat - topiti, otopiti, pretopiti, istopiti,
utopliti;
ugušiti - tamayati {tam} (tamajati) तभमतत verb caus. suffocate, deprive of breath -
zatamniti;
uho - Uhate {Uh} (ūhate) ऊशते, Uhati {Uh} (ūhati) ऊशतत verb - listen for - slušaj.
Ovde otkrivamo zašto se uho zove uho. Kada se uzmu sva znaţenja u obzir, glagol uhati koristio
185
se za osmatranje, osluškivanje, kada su se nadali nekim promenama kod neprijatelja, zato ima i
znaţenje - nadati se, pa treba pogledati ufati.
uhoda - kurvANa (kurvāna) कुलाहण adj. kurvat (kurvat) कुलहत ् adj. agent, ţbir. U
narodnim epskim pesmama ţesto se Turci obrašaju hajducima sa ,kurvo,. Ali ove dve reţi imaju
znaţenje i: making, acting, servant, acting as a servant pravljenje, postupanje, sluţenje, pa
tako pitanje Šta radiš? glasi - kim kurvan asi? - ककभ ् कुलहन ् अमव ? - What are you doing?
ujak - mAturbhrAtra (māturbhrātra) भातुभ्राहत्र m. mother's brother - bukvalno
majţin brat, hipokoristika matula (matula) भतुर m. mAtulaka (mātulaka) भातुरक m. mAtRka
(mātrka) भातक
ृ m. maternal uncle. Poslednje tri lekseme znaţe i teţa po majţinoj liniji.
ujna - mAtulAnI (mātulāni) भातुरानी f. mAtulA (mātulā) भातुरा f. aunt;
ukalupiti - kalpate {klRp} (kalpate) कल्ऩते verb, kalpayati {klRp} (kalpajati)
कल्ऩमतत verb caus. Ovaj glagol ima znaţenje celog procesa proizvodnje, od zamišljanja ideje do
finalnog proizvoda: imagine, invent, form, prepare, cut, compose, fix, make, produce, outfit,
arrange, frame - zamisliti, izumeti, dati mu formu, spremiti, iseši, sastaviti, uţvrstiti, napraviti,
proizvesti, opremiti, urediti, uramiti;
ukaljan - kalkin (kalkin) कजल्कन ् adj. kaluSa (kaluša) करऴ ु adj. kaluSita (kalušita)
करषु ऴत adj. kalmaSa (kalmaša) कल्भऴ adj. kaccara (kaššara) कच्चय adj. dirty, foul, turbid,
muddy, impure - prljav, smrdljiv, mutan, blatnjav, neţist;
ukazati - AkAzate {AkAz} (ākāśate) आकाळते verb - recognize, view - prepoznati,
pregledati, razmotriti;
uklesati - takSati {takS} (takšati) तषतत verb 1, takSNoti {takS} तक्ष्णोतत verb 5 -
chisel - tesati;
uklet - zAkuna (zākuna) ळाकुन adj. portentous, ominous, derived from or relating to
birds or omens, having the nature of a bird - koban, sudbonosan, zloban, izveden od ptice ili
predskazanje, imati prirodu ptice. U srpkom jeziku kletva i sveţana zakletva imaju isti koren
(videti zaklet).
ukoĉen - stambhita (stambhita) थतजम्बत adj. stiff (videti stambeni);
ukrašavanje, urešavanje - rUSaNa (rūšana) रूऴण n. decoration, adorning - od ures i
rešenje;
ukroćen - damin (damin) दमभन ् adj. damita दमभत adj. tamed - domaši, pitomi;
ukrotitelj - damaka (damaka) दभक adj. tamer - domaši, domašin, onaj koji
pripitomljava, odomašuje, divlje ţivotinje;
ukrotiti - damAyati {damAy} (damājati) दभामतत verb denom, damayati {dam}
(damajati) दभमतत verb caus. tame, overpower - savladati, nadjaţati, ukrotiti, odomašiti;
ukrotiv - damya (damja) दम्म m. young bullock that has to be tamed - mladi vo
koji treba da bude pripitomljen, domaći;
ukus - svAda (svāda) थलाद m. taste, flavour - od svideti;
186
 ukusan - rasavat (rasavat) यवलत ् adj. (videti resa) - tasty, juicy, full of juice or sap,
overflowing with, filled with juice, moist - ukusan, soţan, pun soka, vlaţan. Jezik - resa -
rasA (rasā) यवा f. tongue - organ ţula ukusa pa je odatle izveden i pridev;
ulagivanje (slaganje) - zlAghana (ślāghana) श्राघन f. the act of flattering - akt
ulagivanja; zlAghA (ślāghā) श्राघा f. flattery, service, desire, praise, commendation, pleasure
or delight in anything, boasting, wish, obedience, vaunt - laskanje, usluţivanje, ţelja,
slavopojka, pohvala, uţivanje ili zadovoljstvo u bilo ţemu, hvalisanje, pokornost, razmetanje.
Ustvari, odavde smo izveli reţ slaganje. Zar ulagivanje nije bespogovorno slaganje.
ulagivati se (slagati se) - zlAghate {zlAgh} (ślāghate) श्राघते verb - talk confidently,
celebrate, praise, coax, glorify, commend, trust or confide in, eulogise, vaunt, boast or be
proud of, flatter, wheedle - govoriti samouvereno, veliţati, hvaliti, nagovarati, glorifikovati,
verovati, slaviti, razmetati se, hvalisati se ili ponositi se, laskati, iskamţiti;
ulaz - dvAr (dvār) द्लाय् n. entrance or issue - ulaz ili izlaz, dveri; dvAra (dvāra) द्लाय
n. dvAratA (dvāratā) द्लायता f. entrance; anudvAra (anudvāra) अनद्
ु लाय adj. having a door or
entrance behind - vrata ili ulaz iza; apadvAra (apadvāra) अऩद्लाय n. side-entrance - boţni ulaz;
ghAta (ghata) घात m. entrance; antarghAta (antraghāta) अन्द्तघाहत m. place between the
entrance, door and the house - meŤuulaz, mesto izmeŤu kapije u ulaznih vrata Na hindi jeziku
dvaar. U srpskom dveri su zadrţale znaţenje svetih vrata, a gat izgraŤenu obalu u pristaništu,
kanal, jaz, dakle, vodeni prolaz ili ulaz. Na engleskom jeziku gate oznaţava vrata ili kapiju, a
u skandinavskim jezicima ulicu.
uliti - nikSipati {nikSip} (nikšipati) तनक्षषऩतत verb - pour in - sipati u;
uljanica - ulkA (ulkā) उल्कुऴी f. torch, fiery phenomenon in the sky, meteorite, dry
grass set on fire, fire falling from heaven - baklja, ognjeni fenomen na nebu, meteorit, suva trava
zapaljena, vatra pada sa neba;
uman - sumati (sumati) वुभतत adj. very wise or intelligent, veoma mudar ili
inteligentan. Kao imenica ţenskog roda znaţi good mind - dobar um.
umanjiti - mInAti {mI} (mīnāti) भीनातत verb i verb 9, mInIte {mI} भीनीते verb,
laghayati {laghaya} (laghajati) रघमतत verb - olakšati - lessen;
umekšanje - pAcana (pāšana) ऩाचन adj. softening, causing to cook or boil - kuvanje,
peţenje, uzrok kuvanja ili barenja;
umiranje - mRti (mrti) भतृ त f. martyA (mrtjā) भत्माह f. mRtyu (mrtju) भत्ृ मु m.
pramAra (pramāra) प्रभाय m. dying;
umirući - mAruka (māruka) भारुक adj. dying; nirmretuka (nirmretuka) तनम्रेतक ु adj.
fading away - opadajuši;
umoĉen u vodu - prapluta (prapluta) प्रप्रुत adj. dipped in water - preplivan;
umoĉiti - Aplavayati {Aplu} (āplavajati) आप्रलमतत verb. AplAvayate {Aplu}
(āplavajate) आप्रालमते verb. dip - oplivavati;
187
 umor - klAnti (klānti) क्राजन्द्त f. weariness, fatigue - umor, iznurenost, klonulost;
umoran - viklAnta (viklānta) षलक्रान्द्त adj. fatigued - klonuo;
umotati (prostirati) - paristRNAti {paristR} (praistrnāti) ऩरयथतण
ृ ातत paristRNIte
{paristR} (praistrnīte) ऩरयथतण ृ ीते verb - envelop, enclose, spread, cover, strew or lay round,
extend - umotati, ograditi, pokriti, prekriti, prostirati u krug;
umreti - mriyate {mR} (mrijate) मम्रमते {भ}ृ verb, mrayati {mR} (mrajati) म्रमतत
verb - die;
Una, velikim delom graniţna reka izmeŤu Hrvstke i BiH - Una (ūna) ऊन adj. minus,
inferior, smaller, deficient, short of the right quantity - manja, nedovoljna.
unuk, unuka - anUka (anūka) अनूक n. family, peculiarity of race - porodica, loza;
unutra - antarA (antarā) अन्द्तया ind. inside, within; biti unutra - Antara (āntara)
आन्द्तय adj. being inside, within. Kada se izbace svi samoglasnici, u obe reţi ostaje ntr, onda je
sliţnost oţigledna (videti anterija).
uoĉiti - locirati - lokayati {lok} (lokajati) रोकमतत verb, avalokate {avalok}
(avalokate) अलरोकते verb, avalokayati {ava-lok} (avalokajati) अलरोकमतत verb, pravilokayati
{pravilok} (pravilokajati) प्रषलरोकमतत verb; opaziti - pazyate {paz} (paśjate) ऩश्मते verb,
pazyati {paz} (paśjati) ऩश्मतत verb, abhipazyati {abhipaz} (abhipaśjati) अमबऩश्मतत verb,
anupazyati/te {anupaz} (anupaśjati/te) अनुऩश्मतत/ते verb; prapazyati {prapaz} (prapaśjati)
प्रऩश्मतत verb, pratipazyati {pratipaz} (pratipaśjati) प्रततऩश्मतत verb, sampazyate {sampaz}
(smpaśjate) वम्ऩश्मते verb, sampazyati {sampaz} (sampaśjati) वम्ऩश्मतत verb,
samanupazyati {samanupaz} (samanupaśjati) वभनऩ
ु श्मतत verb, upapazyati {upadRz}
(upapaśjati) उऩऩश्मतत verb, utpazyati {utpaz} (utpaśjati) उत्ऩश्मतत verb, vipazyati {vipaz}
(vipaśjati) षलऩश्मतत verb; ĉuti - Uhate (ūhate) ऊशते verb, Uhati {Uh} (ūhati) ऊशतत verb;
ukazati - AkAzate {AkAz} (ākāśate) आकाळते verb; videti - vetti {vid} (vetti) लेजत्त verb -
notice, observe, perceive, recognize. Ošita je sliţnost sanskritskih i srpskih korena; -lok-, -paz-,
uh- (od uho), -kaz-. Sigurno je da postoje finese kao u srpskom: opaziti, spaziti, zapaziti,
pripaziti, poznati, raspoznati, prepoznati; ukazati, okazati, pokazati i sliţno. Ovi glagoli pruţaju
mogušnost bliţeg utvrŤivanja znaţenja prefiksa: A-, abhi-, anu-, ava-, pra-, prati-, pravi-, sam-,
vi-.
uoĉljiv - sakAza (sakāśa) वकाळ adj. prakAza (prakāśa) प्रकाळ adj. prakAzin
(prakāśin) प्रकामळन ् adj. ullekhana (ullekhana) उल्रेखन adj. lokanIya (lokanīja) रोकनीम adj.
AlokanIya (ālokanīja) आरोकनीम adj. vilokya (vilokja) षलरोक्म adj. pazyata (paśjata) ऩश्मत
adj. visible;
upad - ApAta (āpāta) आऩात m. raid; pAta (pāta) ऩात m. incursion; vedha (vedha)
लेध m. intrusion, penetration or intrusion into;
188
 upamtiti - manati {mnA} (manati) भनतत verb 1, verb 1 Par - remember,
repeat over in the mind - mniti;
upeti - upeti {upe} (upeti) उऩेतत verb - reach, understand, comprehend,
strive to obtain - dostiši, razumeti, shvatiti, teţiti dobijanju;
upijen - nipIta (nipīta) तनऩीत adj. lIna (līna) रीन adj. vilIna (vilīna) षलरीन adj.
absorbed, absorbed in;
upit - pRcchA (prššhā) ऩच् ृ छा n. inquiry - priĉa;
uplašen - uttrasta (uttrasta) उत्त्रथत adj. frightened - potresen; dIrNa (dirna ir>ri)
दीणह adj. frightened - dirnut;
uplašiti - trAsayati {tras} (trāsajati) त्रावमतत verb caus. trAsayate (trāsajate) {tras}
त्रावमते verb caus. uttrAsayati {uttras} (uttrāsajati) उत्त्रावमतत verb caus. frighten; dIryate
{dRR} (dīrjate) दीमहते verb pass. be frightened or afraid - uplašiti i uplašti se, tresti se, biti
dirnut;
uplitati - vayate {ve} (vajate) लमते verb, vayati {ve} (vajati) लमतत verb. Avayati
{Ave} (āvajati) आलमतत verb, parivayate {parive} (parivajate) ऩरयलमते verb, parivayati
{parive} (parivajati) ऩरयलमतत verb, saMvayati {saMve} (samvajati) वंलमतत verb,
sampravayate {samprave} (sampravajate) वम्प्रलमते verb, sampravayati {samprave}
(sampravajati) वम्प्रलमतत verb, vivayate {vive} (vivajate) षललमते verb, vivayati {vive}
(vivajati) षललमतत verb - interweave;
upoznati - jJAyati (Ťnayati) (Ťnjājati) सामतत verbcaus. acquaint;
upoznat sa - jAnite {jJA} (Ťānite) जातनते verb, jAnAti {jJA} (Ťānāti) जानातत verb,
samAjAnAti {samAjJA} (samāŤānāti) वभाजानातत verb - become acquainted with;
upozoren - sambodhita (sambodhita) वम्फोधधत adj. fully warned - savim budan;
upozorenje - prabodhana (prabodhana) प्रफोधन n. warning - probuŤivanje;
pUrvasUcanA (pūrvasūšanā) ऩूलव ह ूचना f. warning - prvo suoţavanje (videti suoţavanje ili
suţeljavanje);
upozoriti - prabodhayati {prabudh} (prabodhajati) प्रफोधमतत verb caus. warn -
probuditi, probuĊivati; nirvadate {nirvad} (nirvadate) तनलहदते verb, nirvadati {nirvad}
(nirvadati) तनलहदतत verb - warn off - ispripovedati. Naši davni preci su u opasnim situacijama
budili, a mi (u)zbunjujemo sanjive ljude!
uputiti se - utpatati {utpat} (utpatati) उत्ऩततत verb i verb 1 - leave, jump up,
come out - poši, skoţiti na noge, otiši;

189
 upuvati se - pUyate {pUy} (pūjate j>v) ऩूमते verb, pUyati {pUy} (pūjati) ऩूमतत verb
- stink, become foul or putrid - smrdeti, postati smrdljiv ili truo. U srpskom postoji uzvik kojim se
izraţava gađenje, odvratnost, prezir pu-pu ili puj-puj.
Ural - uralli (uralli) उयजल्र roar, roaring - tutnjava, rika, buţanje, grmaljavina;
ures - zubh (śubh) ळुब ् f. ornament, veSa (veša) लेऴ m. ornament, toraNa (torana)
तोयण n. decoration of entrance, festooned decorations over doorways, rUSaNa (rūšana) रूऴण n.
decoration, AnUka (ānūka) आनूक n. jewels - dragulj. Lepi i zdravi zubi su uvek predstavljali
ukras na licu, ali i ţist i ukrašen veš. U srpskoj narodnoj nošnji oplešak i skute su kod ţena
bogato izvezeni i obrubljeni ţipkom. U sanskritu torana, toranj, predstavljao je neku vrstu
trijumfalne kapije jer ima znaţenje ukrašne dekoracije vrata, dok kod reţi rušana i ures moţemo
traţiti najsliţniji glasovni sklop, pa i isti koren. Na kraju reţ AnUka oznaţava nakit, a anUka
(anūka) अनूक n. family. Razlika je samo u kratkom i dugom inicijalnom samoglasniku. U
engleskom jeziku je familija širok pojam, a u srpskom jeziku prepoznajemo najuţe znaţenje -
unuk i unuka koji su i danas ukras jedne zdrave porodice.
urešen - rasavat (rasavat) यवलत ् adj. (videti resa) - charming, graceful, racy,
possessing love and the other rasas, elegant, impassioned, spirited, witty, lovely, strong,
full of feeling, affected by emotions of love - šarmantan, graciozan, raskošan, poseduje ljubav
i druge ukrase, elegantan, strastven, duhovit, veseo, divan, snaţan, pun osešanja, pogoŤen
emocijama ljubavi Ures je stara srpska reţ za ukras, a nastala je od reţi resa. Naši preci
ukras nisu gledali samo kao fiziţku pojavu, veš i emocionalnu, zato ima toliko znaţenja. rUSita
(rūšita) रूषऴत adj. adorned;
urezati - likhati {likh} (likhati) मरखतत verb, verb 6, abhilikhati {abhilikh}
(abhilikhati) अमबमरखतत verb, verb 6, saMlikhati {saMlikh} (samlikhati) वंमरखतत verb -
engrave (videti slikati);
urgencija - preSa (preša) प्रेऴ m. urging on - preša, pritisak;
urgentan - preSita (prešita) प्रेषऴत adj. urged on - prisiljen;
urgirati - preSati {pra-iS} (prešati) प्रेऴतत verb, preSyate {preS} (prešjate) प्रेष्ट्मते
verb, preSyati {preS} (prešjati) प्रेष्ट्मतत verb, sampraNudate {sampraNud} (sampranudate)
वम्प्रणद
ु ते verb, sampraNudati {sampraNud} (sampranudati) वम्प्रणुदतत verb - urge - pritiskati,
prinuditi;
urinirati - mehati {mih} (mehati) भेशतत verb - void or pass urine, abhimehati
{abhimih} (abhimehati) अमबभेशतत verb - moisten with urine, avamehati {avamih} (avamehati)
अलभेशतत verb - urinate towards or upon - moţati;
urinirati po sebi - nimehati {nimih} (nimehati) तनभेशतत verb - pour down urine,
moisten with urine - navlaţiti urinom;
urlati - ravIti {ru} (ravīti) यलीतत verb - howl - revati;
urlanje - rAvaNa (rāvana) यालण n. act of screaming - ţin vrištanja, revanje;
190
 urlik - rava (rava) यल m. howl, sound, cry, roar - urlik, zvuk, krik, rika, rev;
urna - kumbha (kumbha) कुम्ब m. urn in which the bones of a dead person
are collected - urna u kojoj se ţuvaju kosti spaljenih tela. U srpskom jeziku postoji reţ kumir, -
ira m 1. kip kojem se mnogobošci klanjaju kao boţanešvu, idol; fetiš, koja verovatno ima isti
koren sa ovom sanskritskom reţju;
urod - uroja (uroŤa) उयोज m. female breast - ţenske dojke. U srpskom jeziku urod je
godišnji prinos biljaka, plodovi, rod;
urok - (videti mag i magija)
urvati - Urvati {Urv} (ūrvati) ऊलहतत {ऊल}्ह verb 1 – hurt, kill - povrediti, oboriti. U
srpskom jeziku ima znaţenje: obrušiti, srušiti, survati, sručiti, raskopati.
urvina - urvaGga (urvanga) उलहङ्ग m. mountain - strm obronak s kojega se katkad
ruši kamenje ili zemlja, strmina, strma stena. U epskoj narodnoj pesmi Smrt Marka Kraljevića
pominje se Urvina planina:
Poranio Kraljeviću Marko
u neđelju prije jarkog sunca,
pokraj mora Urvinom planinom.
usedelica - anUDhA (anūdhā) अनूढा f. spinster, unmarried woman - neudata ţena;
usejati - ropayate {ruh} (ropajate) योऩमते verb caus. ropayati {ruh} (ropajati)
योऩमतत verb caus. - sow. Sa korenom ruh javlja se i glagol rohayati {ruh} (rohajati) योशमतत
verb caus. plant - sejati, a rahliti znaţi kopati, ţiniti zemlju rastresitom.
usmrditi - pUyati {pUy} (pūjati) ऩूमतत verb, pUyate {pUy} (pūjate) ऩूमते verb.
stink - puvati;
usne - oSTha (oštha) ओष्ट्ठ m. lip. Srpska usta se slaţu sa sanskritskim usnama. U
srpskom jeziku usne, usta i ušše imaju isti koren, u engleskom usne su lip, usta mouth, a ušše
confluence. Ni u sanskritu namaju isti koren. Za usta imaju preko dvadeset sinonima, a
prepoznajemo neke imenice koje su izvedene od glagola koji oznaţavaju govorenje: vadana
(vadana) लदन n. od pripovedati, lapana (lapana) रऩन n. od laparati, kao u srpskom njuška,
gubica, labrnja.
usneni - oSThya (ošthja) ओष्ट्ठ्म adj. oSThatya (ošthatja) ओष्ट्ठत्म adj. labial;
usoljen - USara (ūšara) ऊऴय adj. impregnated with salt;
Usora - USara (ūšara) ऊऴय n. adj. containing salt, saline soil - slano zemljište. Usora
je reka kod Tuzle, a Tuzla je rudnik soli. Prvi rudnik koji je sigurno poţeo sa radom, bio je
rudnik soli. Ljudi su primetili da ţivotnje liţu tlo i tako su otkrili so koju nisu preraŤivali, veš su
je koristili u krupicama. Krupa je verovatno dobila ime po tome što se tu trgovalo solju. Reţ
krupa postoji i u istoţnoslovenskim jezicima. Tuzla je turska reţ, tuz je so, a pre turskog
osvajanja zvala se Slano. Reka Usora svedoţi da je rudnik soli radio još u neolitu i da se ovde
govorio prasanskrit.
uspavan - svapana (svapana) थलऩन adj. svapnAlu (svapanālu) थलप्नारु adj. sleepy
(metateza vapa > pava); svApin थलाषऩन ् adj. lulling to sleep - uspavan ljuljanjem;

191
 uspavanka - svApikA (svāpikā) थलाषऩका f. AlolikA (ālolikā) आरोमरका f. lullaby -
uspavanka, uljuljanka. I kod nas se kaţe sliţno spavati - lalati.
uspavati - svapayati {svap} (svapajati) थलऩमतत verb caus. lull to rest; svApayati
{svap} (svāpajati) थलाऩमतत verb caus. nisvApayati {nisvap} (nisvāpajati) तनथलाऩमतत verb
caus.
uspavljivanje - avasvApanI (avasvāpanī) अलथलाऩनी f. avasvApanikA
(avasvāpanikā) अलथलाऩतनका f. to sleep - uspavljivanje ljuljanjem ili pevušenjem;
uspavljujući, još bliţe je pridevu spavaći - svApaka (svāpaka) थलाऩक adj.
causing to sleep, soporific; AlolikA (ālolikā) आरोमरका f. humming sound made for
soothing a child to sleep - prigušen umirujuši zvuk koji pomaţe detetu da zaspi;
uspomena - smRti (smrti) थभतृ त f. smaraNa (smarana) थभयण n. reminiscence;
uspomene iz prethodnog ţivota - pUrvanivAsAnusmRti (pūrvanivāsānusmrti)
ऩूलतह नलावानुथभतृ त n. reminiscence of formerly existence;
uspon - uditi (uditi) उद्रदतत f. sunrise, sunset, setting of the sun, ascent [astron.] -
izlazak sunca, zalazak sunca, uspon sunca, uspon [astron.] Ovu reţ moţemo da rašţlanimo na
prefiks ud- odnosno ut- (i u sanskritu postoji jednaţenje suglasnika po zvuţnosti) što je u
srpskom predlog i glagol uz-ići. D, T i Z su zubni suglasnici, ali u sanskritu ne postoji z. Ţini se
da je u srpskom došlo do pomeranja glasova ka prenjem nepcu i zubima, sanskritski grleni su
postali zadnjonepţani, zadnjonepţani s postajali prednjonepţani (palatalizacija) ili zubni
(sibilarizacija), cerebrali i nosni vokali su se sasvim izgubili.
ustati - uttiSThati {utthA} (uttišthati) उजत्तष्ट्ठतत verb - stand up, rise [from bed], get
up;
ustuk - utsuka (utsuka) उत्वक ु n. adj. eager, anxious, eager for, missing, anxiously
desirous, fond of, sorrowing for, zealous, attached to, uneasy, zealously active, regretting,
unquiet, striving or making exertions for any object, restless, repining. Ustuk je bajalica koju
su naši preci koristili za izleţenje bolesti, moţda i više onih psihiţkih što se vidi u engleskom
prevodu. Ako je neko tuţan, nervozan, ţudi za nekim, onda su stari koristili bajalice. U sanskritu
reţ bajati znaţi uĉiniti nevidljivim. Dakle, i ovde je trebalo problem i bolest uţiniti
nevidljivim. To se poklapa i sa glagolom utsukAyate - postati nesvesni. Ustuk je reč u
gatanju, bajanju kojom se toboţ suzbija neka bolest ili zlo uopšte. Uoţava se da je došlo do
metateze ts>st. U srpskom bi ts dalo c, a moţda je to raŤeno i svesno, izgovarana je delimiţno
reţ unazad, da bi i tegobe išle unazad.
Postoji i reţ u ţenskom rodu utsukatA (utsukatā) उत्वक ु ता f. sa istim znaţenjima.
Moţda su je koristili ukoliko bi bolesnik bila ţena.

192
 .

ustuknuti - utsukAyate {utsukAya} (utsukājate) उत्वुकामते verb - become unquiet -

postati nesvesni. Ustuknuti (germanizam?!) - koraknuti nazad, odstupiti, povuši se; postati
pomirljiviji, blaţi, popustiti; spreţiti, suzbiti; obuzdati (osešanja i sl.).
ustuknulost - utsukatva (utsukatva) उत्वुकत्ल n. restlessness...
uštap - viSTap (vištap) षलष्ट्टऩ ् - visina, vrh. U Uvodu u sanskrit, Momira Nikića,
nalazimo da znaţi proţet svetlošću.
utirati - uttirati {uttRR} (uttirati) उजत्तयतत verb - strengthen, vanquish, increase,
disembark, pass out of, elevate - jaţati, pobedititi, povešati, iskrcati se, uzdiši;
u tišini - tUSNIm (tūšnim) तूष्ट्णीभ ् adverb - in silence;
utoĉište - goSTha (goštha) गोष्ट्ठ m. refuge - gostionica, npr. maraNa (marana) भयण
n. refuge - Morena, Mora, smrt; Alaya (ālaja) आरम m.n. (vidi alaja); Azaya (āśaja) आळम
m.asylum (vidi Azija);
utopliti - uttapate {uttap} (uttapate) उत्तऩते verb; pratapati {pra-tap} (pratapati)
प्रतऩतत verb 1, santapati {saM-tap} (santapati) वन्द्तऩतत verb 1 - warm up - zagrejati; tapati
{tap}(tapati) तऩतत verb 1, upatapati {upatap} (upatapati) उऩतऩतत verb - heat;
utopljen - uttapta (uttapta) उत्तप्त adj. uttApita (uttāpita) उत्ताषऩत adj. tapna
(tapna) तप्न adj.
utuliti - tulayati/-te {tul} (tulajati/te) तुरमतत/-ते verb, tolati/-te {tul} (tolati/te)
तोरतत/-ते verb - make light of. U srpskom utuliti lampu znaţi smanjiti svetlost, učiniti da nešto
prestane da svetli, da gori, ugasiti, smanjiti, prigušiti svetlost (videti, fitilj i Tula). Dakle, sasvim
suprotno. Moţda bi više odgovarao glagol utoliti - otkloniti neugodno osećanje zbog kakve
nepodmirene potrebe, zadovoljiti ţelju, prohtev za nečim: ublaţiti, umiriti, smiriti, stišati (nešto
neprijatno). U srpskom jeziku postoji sasvim jasna razlika izmeŤu utoliti - podmiriti i utuliti -
smanjiti, verovatno da oba potiţi iz istog korena TL.
uvek - sadA (sadā) वदा indecl. always, perpetually, continually, every time,
eternally, ever, at all times - uvek, stalno, kontinuirano, svaki put, veţno, ikada, u svako doba.
Srpski prilog je sastavljen od predloga i imenice u vek>uvek.
193
 uvijati - vyayate {vye} (vjajate) व्ममते verb - wrap, clothe, envelop, cover - uviti,
omotati, pokrivati, oblaţiti, umotati, prekriti; vyAyayati {vye} (vjajajati) व्माममतत verb caus.
cause to wrap or cover. U poslednjoj reţi tri puta se ponavlja slog -ja- i moralo je doši do
razjednaţavanja, srpski jezik to ne trpi.
uvo, uho - Uha (ūha) ऊश m. act of comprehending, deliberation, comprehend - ţin
razumevanja, razmatranja, shvatanja, ali je glagol još bliţi: Uhate {Uh} ऊशते verb, Uhati {Uh}
(ūhati) ऊशतत verb - listen for - sl+uhati > slušati);
uvojak (uvrtak) - Avartaka (āvartaka) आलतहक m. curl of hair;
uvrediti - avavadati {ava-vad} (avavadati) अललदतत verb 1 - speak ill of or against,
insult. Koren vad imamo u glagolu svaĊati, ali i frazu dosipati ulje na vatru: kSipati {kSip}
क्षषऩतत verb, AkSipati {AkSip} (ākšipati) आक्षषऩतत verb, adhikSipati {adhi-kSip} (adhikšipati)
अधधक्षषऩततverb, samAkSipati {samAkSip} (samākšipati) verb, upakSipati {upa-kSip}
(upakšipati) उऩक्षषऩतत verb - insult;
uvrtanje - vartana (vartana) लतहन n. turn - zaokret, obrt; Avarta आलतह m. whirl,
whirlpool, curl, turning, revolving, kind of jewel, revolving (in the mind), turning, round,
winding - vrtlog, vir, kovrdţa, okretanje, uvrtanje, vrsta dragulja, preokret (u umu), okretanje,
okruglo, uvrtanje;
uvrnut, izvrnut - udvRtta (udvrtta) उद्लत्ृ त adj. turned up;
uzapćen - avazapta (avaśapta) अलळप्त adj. cursed - proklet, uklet. Ţini se da sliţnost
sanskrits i srpskog treba traţiti baš u ovim arhaiţnim reţima. Moguše je fonetski od avazapta
izvesti uzapćen i u ovom pridevu se ta sliţnost najbolje oseša. (videti zapt)
uzaptiti - zApayati {zap} (śāpajati) ळाऩमतत verb caus. exorcise - isterati. U srpskom
Rečniku za uzaptiti piše: silom vlasti oduzeti, zapleniti, uhapsiti, zatvoriti.
uzbrdan - utkUla (utkūla) उत्कूर adj. going up-hill - iši uz kulu;
uzbrdo - utkUlam (utkūlam) उत्कूरभ ् adverb. ind. up-hill;
uzda - valgA (valga) लल्गा f. (vidi Volga), kazA (kaśā) कळा f. (vidi koţa) - rein;
uzdah - udAna (udāna) उदान m. heart's joy - radost srca;
uzdahnuti - uddhUnoti {uddhU} (uddhūnoti) उद्धूनोतत verb, uddhUnute {uddhU}
(uddhūnute) उद्धूनुते verb - excite, lift up, disturb - uzbuditi, uzdiši, uznemiriti;
uzdrhtati - trasati (trasati) त्रवतत verb, trasyati (trasjati) त्रथमतत verb - quiver -
ustreptati, tresti se;
uzica - kazA (kaśā) कळा f. string - koţa, oputa;
uznemiravati - loDayati {luD} (lodajati) रोडमतत verb caus. agitate, disturb;
AloDayati {AluD} (alodajati) आरोडमतत verb - ludovati; lolayati {lul} (lolajati) रोरमतत verb
caus. (videti lolati); luThati {luTh} (luthati) रठ
ु तत verb - touch, agitate, stir - lutati; luNThati
194
{luNTh} (lunthati) रुण्ठतत verb 2 - agitate, stir, rob, plunder - robiti, pljaţkati; kopayati {kup}
(kopajati) कोऩमतत verb caus. prakopayati {prakup} (prakopajati) प्रकोऩमतत verb caus. agitate,
touch, provoke to anger - kopkati, prekopavati (po neţijem ţivotu); Adhuvate {Adhu}
(ādhuvate) आधल ु ते verb - agitate, stir - oduvati;
uznemiren - lola (lola) रोर adj. vyagra (vjagra) व्मग्र adj. agitated (videti lola i
vijagra);
uzor - Adarza (ādarśa) आदळह m. mAtrikA (mātrikā) भात्रत्रका f. model - odraz,
matrica;
uzorak - Adarza (ādarśa) आदळह m. rUpa (rūpa) रूऩ n. single specimen or exemplar,
pratirUpa (pratirūpa) प्रततरूऩ n. specimen - jedan (reklamni) primerak, prototip;
uzorati - karSate {kRS} (karšate) कऴहते verb, karSati {kRS} (karšati) verb 1, kRSate
{kRS} (kršate) कृऴते verb 6, kRSati {kRS} (kršati) कृऴतत verb 6, nikRSati {nikRS} (nikršati)
तनकृऴतत verb, parikarSati {parikRS} (parikaršati) ऩरयकऴहतत verb, parikarSate {parikRS}
(parikaršate) ऩरयकऴहते verb, vikRSati {vikRS} (vikršati) षलकृऴतत verb, vikarSati {vikRS}
(vikaršati) षलकऴहतत verb, karSayati {kRS} (karšajati) कऴहमतत verb caus. plough. Ne poklapa se
po znaţenju sa srpskim glagolima ni kršiti ni ukrštati, mada po obliku podseša na njih.
uţivanje - ujjvalatA (uŤŤvalata) उज्ज्लरता f. splendour, radiance, beauty; zIvan
(śīvan) ळीलन ् adj. deceased;

V
vajan i valjan - vayat (vajat) लमत ् adj. weaving, nterweaving. U srpskom jeziku
postoje dva sliţna glagola vajati - rad sa glinom i valjati - rad sa vunom, vunicom, vlaknima -
preŤom. U paleolitu i neolitu dok nije pronaŤeno grnţarsko kolo, ljudi su i glinu valjali meŤu
prstima praveši uzane dugaţke "gliste", zatim ih stavljali jedne na druge, sastavljali i pravili
sudove. Radionice u kojima su radili sa glinom i preli preŤu, nazvali su vajatima. To su bile
odvojene prostorije. Kasnije se vajatom naziva svaka odvojena prostorija za razliţite namene,
ţak i za pravljenje sira. Valjevo je prvo neolitsko tekstilno naselje.
vajar i valjar - vaya (vaja) लम m. weaver;
vajati i valjati - vayati {ve} (vajati) लमतत verb - braid, spin, weave, interweave -
pletenje, okretanje, tkanje, preplitanje. Sudeši po prevodu, ovde bi više odgovaro glagol presti,
jer i danas pri ruţnom predenju ţene valjaju preŤu meŤu prstima. U srpskom jeziku presti i prsti
imaju isti koren.
vajanje i valjanje - vayana (vajana) लमन n. predenje, mada je prevedeno knitting,
weaving - pletenje, tkanje;
val - valI (valī) लरी f. wave, fold - talas, falta;

195
 valjanje - valana (valana) लरन n. moving round in a circle, turning, waving -
kretanje u krug, okretanje, upredanje, prevedeno je kao tkanje; vellana (vellana) लेल्रन n.
rolling;
valjan - lola (lola) रोर adj. Alola (alola) आरोर adj. lolat (lolat) रोरत ् adj. vilola
(vilola) षलरोर adj. rolling;
vajda - vaida (vaida) लैद adj. knowing - poznavanje, znanje - relating to or connected
with a wise man, knowing, learned wise man, wise man's wife. U srpskom jeziku i vajda je
proglašena turcizmom, a imati neku vajdu znaţi imati neku sitnu korist. U sanskritu vajda je
pridev i oznaţava nešto duhovno - znanje, povezanst sa mudrim ţovekom, sticanje znanja od
mudrog ţoveka. Postoji i imenica ţenskog roda vaidI (vaidī) लैदी f. mudra ţena. Vajda je
nauţiti nešto od mudrog ĉoveka.
vakela - vAkpA (vākpā) लाक्ऩा adj. protecting speech - zaštitni govor; oţitati vakelu
znaţi strogo ukoriti nekog (videti vika);
valjak - vAlaka (vālaka) लारक n. finger-ring - finger ring, bracelet - prsten,
narukvica; valaka (valaka) लरक n.m. beam, pole - snop, stub. vellanI (vellanī) लेल्रनी f.
roller-coaster;
valjati se - valate {val} (valate) लरते verb - turn, move to and fro, round - okrenuti,
okrnuti se. Ima samo pasiv.
Vanja - vanya (vanja) लन्द्म adj. wild - divlji;
Vapa - vapA (vapā) लऩा f. anthill, cavity - mravinjak, šupljina. Reţica kod Sjenice i
Nove Varoši i znaţi i udolina i rupa, a osnovno znaţenje je mravinjak, moţda je dobila ime
baš po ovoj reţi i ima metaforiţno znaţenje - ima ribe kao mrava.
varati - varati {vR} (varati) लयतत verb 5,9 - veil, obstruct, cover, prevent, ward
off, hide, hinder, conceal - prikriti, ometati, zakloniti, spreţiti, odbiti, sakriti, pritajiti;
Varvarin - vArvarin (vārvarin) लालहरयन ्, satavljen od vAr (vār) लाय् - voda varin
(varin) र्ररन ् - bogati pokloni - bogat vodom;
Vardar, reka u Makedoniji - vArdhArA (vārdhārā) लाधाहया f. jet of water - voda,
vArdara (vārdara) लादह य n. silk - mlaz vode, svila;
Vardenik - vardhanikA (vardhanikā) लधहतनका f. planinski vrh kod Vlasine i mesto u
Jermeniji na uššu reţice Vardenis u jezero - small vessel in which sacred water is kept - mali
sud u kome se ţuva sveta voda.
Vareje, mesto u Sloveniji - vareyati {vareya} (varejati) लये मतत verb prositi
(devojku), vareyu (vareju) लये मु m. wooer - prosilac, udvaraţ;
varenje, parenje - pAcana (pāšana) ऩाचन n. pariNati (parinati) ऩरयणतत f. digestion
- kuvati nešto na pari, pariti noge. U preradi drveta koristi se proces parenja.

196
 váriti - pacati {pac} (pašati) ऩचतत verb, pacate {pac} (pašate) ऩचते verb - digest -
peši. Poznata je narodna pesma Kafu mi draga ispeci koju je pevao Cune Gojkoviš.
Vareze, Italija - vareza (vareśa) लये ळ adj. presiding over boons, able to grant wishes
- poseduje blagodati, ispunjava ţelje;
Varivode, Hrvatska, izmeŤu Knina i Šibenika - varivoda (varivoda) लरयलोद adj. ili
varivodhA (varivodhá) लरयलोधा adj. f granting space or freedom or relief or repose or comfort
- odobravanje prostora ili slobode ili olakšanja ili odmora ili komfora. Moţe se smatrati da su tu
isluţeni ratnici gradili vile rustike pre Rimljana.
varjaĉa - vArya (vārja) लामह adj. aquatic - vodena; darvI (darvi) दलॉ f. darva (darvi)
दलह m. drvena - ladle; samadarvI (samadravi) वभदलॉ f. flat ladle - ravna kutlaţa. Varjaĉa je
pribor kojim se meša i sipa varivo, a obe reţi su u vezi sa sanskritskom reţju za vodu - vari.
varjaĉica - darvika (darvika) दषलहक m. ladle; khajikA (khaŤikā) खजजका f.
ladle or spoon - kutlaţa ili kašika (videti kaša i kašika);
varka - mAyA (mājā) भामा f. illusion;
Varna, grad u Bugarskoj na Crnom moru - varNa (varna) लणह f. gold - zlato. To je
jedno od mnogih znaţenja koje bi moglo da odgovara jer se pored Varne nalaze Zlatni pjasci -
Zlatni pesak.
Varta, reţica u Poljskoj - vArta (vārta) लातह n. well-being, welfare - blagostanje;
Varšava, prestonica Poljske - varSavat (varšavat) लऴहलत ् ind. - as in rain - kao u kiši;
vaš - kezaTa (keśata) केळट m. pecaka (pešaka) ऩेचक m. SaTpadA ऴट्ऩदा f. (satpadā
- šestonoga) louse. U sanskritu ima mnogo sinonima pa je i svaka vaška obaška, nazivom
oznaţavaju i gde se vaš nalazi. Na sanskritu keza je kosa, a kezaTa - vaška u kosi. U
makedonskom jeziku imamo reţ kosa, neodreŤeno, i kosata, odreŤeno, ta kosa, pa bi trebalo
više istraţiti ovu sliţnost. pecaka - vaška u postelji, zimi su pravili postelju pored peši,
SaTpadA - šestonoga, kao da su joj tepali, a šestonoga je bila i pţela, bilo koji insekt.
vašar - vAsarI (vāsari) लावयी f. nalazimo i u sanskritu sa prevodom god of the day,
verovatno bi trebalo da bude God's Day - blagdan - dan posvešen bogu. U Srbiji vašari su baš u
dane crkvenih praznika. U Rečniku srpskog jezika ova reţ proglašena je hungarizmom, a biše
da su je MaŤari preuzeli od nas po dolasku u Panoniju - vásári, nismo valjda poţeli da
vašarimo tek u srednjem veku!?
Vati, Grţka - Váti, Βάηι - na Samosu, vAti (vāti) लातत m. wind, air, sun, moon -
sunce, vetar, vazduh, mesec.
Vatin - vaTin (vatin) लद्रटन ् adj. circular, having a string, stringed, globular - kruţni,
imati niz, uţvrššen vrpcom, loptast. Vatin se nalazi u Srbija, na granici sa Rumunijom, i u
Ţeškoj. Po Vatinu u Srbiji ţitav jedan istorijski period bronzanog doba nazvan je vatinskom
kulturom. Postoje ostaci ţetvorostruke kruţne tvrŤave koja nije dovoljno istraţena, a predstavlja
najverovatnije najstariju tvrŤavu u Evropi i verovtno pripada neolitu. Za sada se moţe reši da je
bila kruţnog oblika, a moţda je ibila izgraŤena i kao iglo. Dok su stanovnici Vatina razvijali
ratarstvo i pravili utvrŤenja za zaštitu od napadaţa, dotle su napadaţi razvijali oruţje, katapulte

197
za rušenje tvrŤava i otimanje poseda. Postoji Vatin i u Ţeškoj. Ako u ţeškom Vatinu ne postoje
ostaci tvrŤave, onda su posle Panonskih ratova stanovnici izbegli i poneli svoje ime sa sobom.
veći - sthUlatara (sthūlatara) थथर
ू तय adj. bigger. Sufiks -tara sluţi za gradnju
komparativa,
~vedati (pripovedati ,propovedati ispovedati, zapovedati - govoriti) - vadati {vad}
(vadati) लदतत gl. 1 ili vadate {vad} (vadate) लदते - speak.
Vela Luka - velAkUla (velākūla) लेराकूर adj. situated on the sea-coast - smešteno na
obali mora. Najverovatnije je da je naziv Velaluka nastao od velakula metatezom, a moguše je
da je nastao od italijanske reţi vela - jedro - jedrena luka. U ostalim slovenskim jezicima luka se
kaţe pristav ili pristanište ili... Reţ luka nastala je metatezom od sanskritskojuţnoslovenske reţi
kula.
Velebit - velAbhU (velābhū) लेराबू f. coastal region, littoral region - obalno podruţje
ili region;
Velenje - vellana (vellana) लेल्रन n. shaking, rolling, brushwood - grmlje, gustiš,
tresenje, kotrljanje, valjanje. Moguše je da je i Velenje dobilo naziv kao i Kosmaj, zbog nekog
pomeranja zemljišta, zemljotresa ili klizišta.
veliĉina - sthUlatA (sthūlatā) थथर ू ता f. sthUlatva थथर
ू त्ल n. sthUlabhAva थथर ू बाल
m. bigness;
veliki - mahat (mahat - zamašan) भशत ् adj. bRhat (brhat) फश ृ त ् adj. brkat ili vršan;
sthUla (sthūla) थथर ू adj. štula - large. Postoji u sanskritu i reţ velikA (velikā) लेमरका f.
maritime country, country situated on the sea-shore, ali sa znaţenjem pomorska zemţlja ili
zemlja koja se nalazi na obali mora. Kada se govori o nekoj velikoj zemlji, onda se mora
voditi raţuna da ta zemlja izlazi na more, inaţe nije velika! (videti Velebit)
vena - zilA (śilā - ţila)) मळरा f. vein;
venac - veNI (venī) लेणी f. braided hair, braiding, braided hair or a braid of hair,
hair twisted into a single unornamented braid and allowed to fall on the back - upletena kosa,
pletenica, kosa upletena u jednu neukrašenu pletenicu koja pada niz leŤa; mAlA (mālā) भारा f.
garland. U srpskom se zadrţala u oznaţavanju venca kuša: Donja mala, Gornja mala, Savamala.
venĉanje - udvahana (udvahana) उद्लशन n. marriage - udvajanje, udvaha उद्लश m.
udvoje; pariNaya (parinaja) ऩरयणम m. marriage. Pirineji! I mi kaţemo venac planina. Pitome
visoravni oiviţene kamenitim stenama podsešaju na spleten venac. To moţda bolje objašnjava
pridev pariNeya (parineja) ऩरयणेम adj. to be led round - vodati u krug ili biti u krugu;
venĉati - udAvahati {udAvah} (udvāhati) उदालशतत verb - marry - udvajati;
udvAhayati {udvah} (udvāhajati) उद्लाशमतत verb caus. cause to marry;
venĉić - veNikA (venikā) लेणणका f. braid of hair pletenica;
Venera - zukra (śukra) ळुक्र m. Venus [Planet], ţak i zveta (śveta) श्लेत m.
planet Venus or its regent zukra - bright, white, clear, pure, resplendent, light-coloured -

198
svetla, bela, bistra, ţista, sjajna. U srpskim narodnim pesmama pominje se kao zvezda Danica, a
dhanika (dhanika) धतनक adj. good, wealthy, rich - dobar, imušan, bogat.
veoma (vrlo) - za nas su interesantne tri reţi koje se javljaju kao prefiksi: pra (pra) प्र
adverb, su (su) वु adverb i sufiks vA (vā) ला adverb, naroţito poslednja koja je sastvani deo
imena mnogih reka: Sava, Morava, Mlava, Brzava, Drava, Neretva, Vltava, Neva, Ilava,
Pliva, Piva...
veran - niSThAvAn (ništhāvān) तनष्ट्ठालान ् adj. loyal - odan, privrţen, lojalan.
Izgovara se kao u srpskom ništavan!
Verona, Italija - vIraNa (vīrana) लीयण n. fragrant grass - mirisna trava ili vAraNa
(vārana) लायण n. dangerous, invincible - opasan, nepobediv;
veseliti se - prIyate {prI} (prījate) प्रीमते verb 4, prIyati {prI} (prījati) प्रीमतत verb 4 -
cheer, gladden - bodriti; mahati {mah} भशतत verb 1, 10, mahayati {mah} (mahajati) भशमतत
verb 1 - gladden, revere, rejoice, magnify, delight in, esteem highly, honour, bestow, excite,
arouse, elate - duboko poštovati, radovati se, uveliţati, uţivati u, visoko ceniti, ţiniti ţast,
darovati, oduševiti se, pobuditi, ushititi. Od mahati i mahajati u srpskom su izvedeni glagoli
domašiti i domašivati jer oţito se radi o veselju u višoj kasti koju neko iz niţe kaste moţe da
domaši.
veselo - bhadram (bhadram) बिभ ् ind. (videti Bodrum) luckily, joyfully,
fortunately, happily - srešom, radosno, srešom, veselo; svasti थलजथत ind. svesno - well, happily,
successfully - dobro, srešno, uspešno, veselo (videti Bodrum);
Vesna - vasanta (vasanta) लवन्द्त m. spring - proleše (videti proleše);
vesta - veSTi (vešti) लेजष्ट्ट m. piece of cloth worn around waist - komad tkanine
nošen oko struka;
veš - veSa (veša) लेऴ m. dress - haljina;
vešt - pravINa (pravīna) प्रलीण adj. skilled, experienced, proficient, conversant
with or versed in, skilful, clever - vešt, iskusan, struţan, obuţen ili upućen, viţan, pametan,
onaj koj zna da napravi nešto (videti praviti);
veština - pravINatva (pravīnatva) प्रलीणत्ल n. skill, proficiency - spretnost, lAghava
(lāghava) राघल n. skill, lightness - lakoša. Da bi neko nešto napravio u bilo kojoj oblasti
potrebno je da poseduje spretnost i veštinu.
vetar - vAtR (vātr) लात ृ m. U ovoj reţi nalazimo zajedniţki koren, ali kao što mi
razlikujemo, jugo, košavu, buru, maestral, u sanskritu postoji 80 sinonima, svi prevedeni samo
kao wind, meŤu kojima prepoznajemo znaţenje još jednog: darvarIka (darvarīka) दलहयीक m.
wind - šumski vetar, verovatno vetriš, lahor koji pokreše lišše na drvešu; ima znaţenje i indra -
najbolji, princ, nošni, prvi, odliţan (videti drvo);
vetrovit - vAtavat (vātavat) लातलत ् adj. windy; vAtara लातय adj. vetrovit i brz kao
vetar;

199
 vez - vezI (veśī) लेळी f. needle, piercing, pin. Treba imati na umu da su u kamenom
dobu koristili igle od riblje kosti, pa je od tog korena nstala porodica reţi: vez, vesti, veza,
vezati...
vezni - vezin (veśin) लेमळन ् adj. entering - unet;
Vezuv - vAsava (vāsava) लावल m. Indra - इंि Indra je mitološki bog vazduha i vetra,
nosilac munja i gromovnik, najviši bog kod starih stanovnika Indije. Kasnije, vladar niţih
bogova, tj. svih sem Brahme, Višnua i Šive. Indra je veoma mošan, moţe da izbacuje i lavu, da
udarom razdvaja brda, pa nije ţudo što je Vezuv nazvan po njemu. Indrin luk je duga. Verovanje
u Indru preci Sanskrišana su poneli iz Evrope. Kaţu da Rigveda ili Rgveda, najstarija zbirka
himni indijske knjiţevnosti, nije ispevana u Indiji, ne pominju se slonovi. Veoma je moguše da
je nastala u Evropi jer do sada nismo ni bili svesni koliko je tragova ostalo iz vedskog jezika i
sanskrita.
veza - veza (veśa) लेळ m. neighbour, dependent, tenant, ingress, business, vassal,
brothel, small farmer, apparel, settler, dwelling, tent - komšija, izdrţavano lice, stanar,
podanik, javna kuša, sitni poljoprivrednik, naseljenik. Komšija se smatra vezom sa ostalim
svetom, u Rečniku je nabrojano ko sve moţe da bude komšija, to odreŤuje ţivot. (Videti savez);
vezati (se za nekog) - vesati {ves} लेवतत verb. love, move, go, same as vehate,
desire, make effort, strive - voleti, ljubiti, preseliti se, iši, ţeznuti, truditi se, nastojati. Dakle,
vezati i veza najpre su oznaţavali samo emocionalnu vezu, a tek asnije su poprimile znaţenje
radnje, vezati vrešu, na primer.
Vićenca, Italija - vizaGka (viśanka) षलळङ्क - not afraid of, causing no fear, free
from danger, fearless, safe - neustrašiv, siguran;
vidar - vaidya (vaidja) लैद्म m. physician, doctor - lekar, doktor;
vidarski - vaidyaka (vaidjaka) लैद्मक adj. medical - medicinski, lekarski, sanitetski;
vidati - vidhatte {vidhA} (vidhatte) षलधत्ते verb, vidadhAti {vidhA} (vidadhāti)
षलदधातत verb - treat; vidhati {vidh} (vidhati) षलधतत verb - present reverentially, offer,
dedicate, worship, be gracious or kind, honour a god with, befriend, weak form of vyadh -
pokazivati poverenje, nuditi, posvetiti se, oboţavati, biti milostiv ili oboţavati, sprijateljiti se;
vidljiv - prakAzin (prakāśin) प्रकामळन ् adj. prakAza (prakāśa) प्रकाळ adj. sakAza
(sakāśa) वकाळ adj. prikazan; pazyata (paśjata) ऩश्मत adj. opaţen; vilokya (vilokja) षलरोक्म
adj. lokanIya (lokanīja) रोकनीम adj. AlokanIya (ālokanīja) आरोकनीम adj. lociran;
vidokrug - nikAza (nikāśa) तनकाळ m. range of sight, horizon;
vidovit - vidvas (vidvas) षलद्लव ् adj. understanding, mindful of, skilled in, learned,
knowing, intelligent, wise, one who knows, familiar with, seer, wise man, sage - vidovit,
mudar, razborit, vešti, sveznajuši. Ako bismo rašţlanili reţ vid i vas i zamenili mesta -
naslušujemo srpsku reţ svevideši.
vidovnjak - vidvas (vidvas) षलद्लव ् m. vidvajjana (vidvaŤŤana) षलद्लज्जन m. wise
man, seer, sage - mudrac, prorok;

200
 vidra - urdra (udra) उिह m. otter (videti Odra);
viĊen - vidita (vidita) षलद्रदत ppp. known as, saMvidita (samvidita) वंषलद्रदत adj. -
poznat kao;
vijagra - vyagra (vjagra) व्मग्र adj. alarmed, engrossed by ,unsteady, exposed to
dangers, agitated, intent on, zealous, diverted, distracted, bewildered, eagerly occupied with
or employed in, inattentive, tottering, from everything else, restless, excited -uznemiren,
obuzet, nestabilan, izloţen opasnostima, uzrujan, nameran, revnostan, preusmeren, ometen,
zbunjen, nestrpljivo okupiran ili zaposlen, neuţtiv, klimav, od svega ostalog nemiran i uzbuŤen.
Niko do sada nije objasnio zašto se lek za leţenje impotencije baš tako zove, a oni koji su dali
ime leku izgleda da dobro poznaju sanskrit. Dodat je samo jedan samoglasnik radi lakšeg
izgovora.
vijanje - vyadhana (vjadhana) व्मधन n. chase, huting - lov;
vijati - saMvAhayati {saMvah} (samvahajati) वंलाशमतत verb caus. hunt, chase -
loviti; vihati (vihati) षलशतत f. striking, repulse, defeat, removal, prevention, blow, stroke,
killing - udaranje, napad. odbijanje, poraz, uklanjanje, prevencija, udar, ubistvo.. U srpskom se
glagoli u infinitivu završavaju na -ti, -sti,-ši, a u sanskritu su navedeni sa završetkom -ti i -te,
što olakšava prepoznavanje glagola, ali ovde je reţ oznaţena kao imenica ţenskog roda, pa bi
trebalo prevesti kao vijanje. Ako H zamenimo sa J, što je u srpskom jeziku moguše, onda je
sliţnost oţigledna.
vik - vAk (vāk) लाक् f. voice - glas;
vika - vAka (vāka) लाक m. murmuring, humming, recitation or formula, rite -
ţagorenje, zujanje, recitovanje, obred (videti Šinka Vake), vakti लजक्त f. speech - govor;
ravaNa यलण adj. revanje;
vikati - vakti {vac} (vakti) लजक्त verb - speak, announce, describe, declare,
reproach, mention, revile, say - govoriti, najavljivati, opisivati, deklarirati, reprodukovati,
spomenuti, grditi, reši, verb 2 Par tell - ispriţati. Ţini se da je ovaj glagol najpre upotrebljavan u
obredima i da je oznaţavao mrmljanje, pevušenje, recitovanje, pa je ostala reţ vikar, zamenik
episkopa ili biskupa, za koju kaţu da smo je preuzeli iz latinskog jezika, a u srpskom jeziku
glagol je zadrţao znaţenje vrlo glasnog govora, kao grdnju.
vila - devatA (devatā) दे लता f. nymph, vanadevatA (vanadevatā) लनदे लता f. wood-
nymph - šumska vila ili zagorkinja, gorska vila, jala-devI (Ťala-devī) जर-दे ली f. vodena vila;
bhoginI (bhoginī) बोधगनी f. serpent nymph - zmija vila (boginja); suravilAsinI (suravilāsinī)
वुयषलरामवनी f. heavenly nymph - nebeska vila;
Vilanova - villanava (villanava) षलल्रनल, sastavljena od dve reţi villa (villa) षलल्र
wood-apple tree [Aegle marmelos - Bot.], mlado stablo jabuke i nava (nava) नल adj. new -
nov. Moguše je da je znaţilo ono što bi znaţilo na srpskom, nova kuća, Vilanova je nastavak
vinţanske kulture!

201
 vilenica - vilAsinI (vilāsinī) षलरामवनी f. charming or lively or wanton
or coquettish woman - šarmantna ili ţivahna ili razuzdana ili koketna ţena;
vileniti - vilasati {vilas} (vilasati) षलरवतत verb - be amused or delighted, flirt, dally,
glitter, sound forth, shine forth, echo, vibrate, appear, play, gleam, coruscate, arise, sport,
flash, become visible - biti zabavan i oduševljen, flertovati, zabavljati se, blistati, odjekivati,
vibrirati, nastupati, sijati, varniţiti, uskrsnuti, biti aktivan, bljeskati, postati uoţljiv. U srpskom
vileniti znaţi mahnitati, a u anskritu postoje i dve imenice sa ovim korenom: vilasita (vilasita)
षलरमवत n. wanton pastime - bezobzirna zabava - vilovanje tako da se znaţenje i glagola
poklapa i vilAsa (vilāsa) षलराव m. luxury, amusement, charm, shining forth, amorous pastime,
joviality, beauty, pleasure, grace, appearance, manifestation - raskoš, zabava, šarm, odsjaj,
ljubavna razonoda, srdaţnost, lepota, uţivanje, gracioznost, nastup, ispoljavanje;
vilica - jambha (Ťambha) जम्ब m. jaws. Izgovara se sliţno kao i dţomba samo sadrţi
h, kuJja (kunjŤa) कुञ्ज m. elephant's tusk or jaw, lower jaw - kljova ili vilica, a u srpskom je
izvedena kandţa.
vir - vIrya (vīrja) लीमह n. energy - energija;
vis - viSuvat (višuvat) षलऴुलत ् m. viSTap (vištap) षलष्ट्टऩ ् f. - top, summit - vrh,
skrašena reţ;
visija - viSaya (višaja) षलऴम m. subject area, field;
visina - viSANa (višāna) षलऴाण m. top, peak - vrh;
visiti - viSajati {viSaJj} (višaŤati) षलऴजतत verb - hang to - visiti, vešati, obesiti;
Višnje, mesto u Sloveniji, Višnjica kod Beograda i u Hrvatskoj, u Podravini,
verovatno svetilišta boga Višnu - viSNu (višnu) षलष्ट्णु m. God Vishnu - Bog Višnu. Od ove reţi
izveden je i srpski pridev i imenica vȉšnjī, -a, -e nebeski, boţanski, najviše biće, BOG.
vitica - vITikA (vītikā) लीद्रटका f. tie or fastening - vezivanje, priţvrššivanje.
Verovatno je Sanskrišanima splet putiša i puteva liţio na viticu kada su ulicu nazvali vIthikA
(vīthikā) लीधथका f. vIthika (vīthika) लीधथक m. vIthI (vīthī) लीथी m. sreet;
vlaga - rasA (rasā) यवा f. sneha (sneha) थनेश m. moisture. Od reţi rasA naši preci su
izveli reţ rosa, a od sneha sneg.
vlasnik - dhanika (dhanika) धतनक m. svatva (svatva) थलत्ल m. svatvavat (svatvavat)
थलत्ललत ् m. owner (videti svat);
vlastelin - bhAnu (bhānu) बानु m. ban; arya (arja) अमह m. plemiš, arijevac; vazin
(vaśin) लमळन ् adj. vazalski; svAmin (svāmin) थलामभन ् m. vlasnik svojine - lord; prAdezika
(prādeśika) प्रादे मळक m. small land-owner - mali zemljoposednik, drţalac, prduzetnik;
voćne, voćnjak - sada (sada) वद m. sAdhana (sādhana) वाधन n. fruit - sad, sadovi;
phalAni (phalāni) परातन n. pl. fruits - poljane;

202
 voda - uda (uda) उद n. water. Ima primera zamene V i U, u vešini slovenskih jezika
postoji predlog v, a u srpskom u, uzica i vezica; jala (Ťala) जर n.(videti Đala), pIvA (pīvā)
ऩीला f. (Piva), vArI (vārī) लायी f. (Karlove Vari, varenika, variti), svar (svar) थलय् adverb,
jIvaka (Ťīvaka) जीलक m. ţiva voda;
vodena - vArya (vārja) लामह adj. aquatic (videti varjaţa). Obiţno su u reţniku navedni
uopšteni primeri: pAtuka (pātuka) ऩातुक m. aquatic animal - prepoznajemo patka; udra (udra)
उि m. kind of aquatic animal - prepoznajemo vidra;
vodeni - udanya (udanja) उदन्द्म adj. watery;
vodoplavan - upaplavin (upaplavin) उऩप्रषलन ् adj. udaplava (udaplava) उदप्रल m. -
water-flood; salilopaplava (salilopaplava) वमररोऩप्रल m. flood of water;
voĊa - nAya (nāja) नाम m. padavI (padavi) ऩदली m. leader (videti naja i Padova);
voĊica - kazA (kaśā) कळा f. valgA (valgā) लल्गा f. kiraNa (kirana) ककयण m. yantra
(jantra) मन्द्त्र n. rein (videti koţa, Volga, Korana Jantra);
Volga, reka u Rusiji - valgA (valgā) लल्गा f. bridle, rein - uzda, dizgin, reka koja
zauzdava vodu.
volja - icchA (iššha) इच्छा f. will, willingness, wish, want - volja, spremnost, ţelja,
htenja, iskanje;
voljen - priya (prija) षप्रम m. priyatama (prijatama) षप्रमतभ adj. hRdya रृद्म adj.
hRdistha (hrdista) रृद्रदथथ adj. hRdayapriya (hrdajaprija) रृदमषप्रम adj. cAru (šāru) चारु adj.
amRta (amrta) अभत
ृ adj. udAtta (udātta) उदात्तadj. beloved - prijatan, srdaţan, ţarni, besmrtan;
sampriya (samprija) वजम्प्रम adj. very dear or beloved.
vosak - madana (madana) भदन m. madanaka (madanaka) भदनक n. madhUka
(madhūka) भधक
ू n. bees-wax - pţelinji, medni vosak;
vraĉati - vadate {vad} (vadate) लदते verb, vadati {vad} (vadati) लदतत verb - foretell;
vradţbina - mAyA (mājā) भामा f. sorcery;
vragolast - lala (lala) रर adj. vilAsin (vilāsin) षलरामवन ् adj. vilAsavat (vilāsavat)
षलरावलत ् adj. vilovit (videti Lala);
vrat - grIvA (grivā) ग्रीला f. grIva (grīva) ग्रील m. kaNTha (kantha) कण्ठ m. toraNa
(torana) तोयण n. kRkATaka (krkātaka) कृकाटक n. neck (videti griva, kanta, toranj, Krk i
krkaţe);
vrata - vrata (vrata) व्रत i vrAta (vrāta) व्रात sa preko ţetrdesetak znaţenja, od kojih
izdvajamo: domašin, obiţaj, pravilo, manir. Najverovatnije da je na vratima domašn vršio
nekakav obred pre ulsaka u kušu ili izlaska iz kuše i da, ustvari, vrata imaju neko simboliţno

203
znaţenje. U ostalim slovenskim jezicima zadrţana je reţ dveri dok se u srpskom koristi samo u
oznaţavanju svetih vrata.
vratilo - vartula (vratula) लतुर
ह m. circular [circular shaped] - kruţni oblik;
vratnice - dvAr (dvār) द्लाय् n. dvAra (dvāra) द्लाय n. dvAratA (dvāratā) द्लायता f.
dvAraka (dvāraka) द्लायक n. gate (videti dveri); vRtidvAra (vrtidvāra) लतृ तद्लाय n.
gate in a hedge - vratnice u ogradi za vrt;
Vranje - vraNya (vranja) व्रण्म adj. beneficial for wounds or sores - korisno za rane
i ozlede. Vranje je grad na jugu Srbije pored kojega se nalazi Vranjska banja koja je, izgleda,
bila poznata još u neolitu.
vrcati, vrći - vRhati {bRh} (vrhati) लश ृ तत verb 6 - tear, pluck, root up - suziti,
plakati, iskoreniti. Ţini se da root up nije najbolji prevod. Mada je teško od glasa h izvesti c, ţini
se da po znaţenju ima smisla i suze vrcaju kao i med. U Rečniku piše: vrcati - snaţno izletati,
izbijati, iskakati, prskati. Više bi odgovarao glagol vrći - vršem pšenicu, pa i vršiti duţnost. Od
vrhati se lako dobije vršem. Onako kako je od vrhati dobijeno vrši, dobijeno je i vrcati, imamo
vrć~, vrc~. Po selima u Srbiji i danas se "mlati" pasulj na isti naţin kao što su to naši preci radili
sa pšenicom pre sedam hiljada godina. Sliţan je posao vrći pšenicu i vrcati med - iskaţu zrna i
kapi. (Videti brk i brkat)
vrdalama - varjayitR लजहतमत ृ adj. discharger, one who pours out, one who excludes
or avoids or shuns - onaj koji izlazi, onaj koji se iskljuţuje, zabušava, izbegava;
vrdanje - varjana (varŤana) लजहन n. avoidance, leaving, omission -
izbegavanje, napuštanje, propuštanje;
vrdati - varjayati {vRj} (varŤajati) लजहमतत verb caus. shun, give up, relinquish, let
live, except, omit, abandon, exclude, spare, renounce, exempt, remove - izbegavati, odustati,
ostaviti, pustiti druge da ţive (i rade), iskljuţiti, propustiti, napustiti, odstraniti, poštedeti, odreši
se, osloboditi, skloniti; varjanaM karoti {kR} लजहनं कयोतत verb - quit - bataliti;
vrebati - saJjAnIte {saMjJA} (sanŤānīte) वञ्जानीते verb, saJjAnAti (sanŤānāti)
{saMjJA} वञ्जानातत verb - watch for (videti Ťaniti i Ťanisati);
vreća - syUta (sjūta) थमूत m. coarse canvas bag, syUti (sjūti) थमूतत f. sthavi (sthavi)
थथषल m. sevana (sevana) वेलन n. praseva (praseva) प्रवेल m. sevaka (sevaka) वेलक m.
prasevaka (prasevaka) प्रवेलक m. - bag sack - gruba tkana ili pletena torba, štavljena koţna
torba, šivena, prošivena torba;
vreĊati - avavadati {ava-vad} (avavadati) अललदतत verb 1 - insult - zavaŤati;
vrelina - pAka (pāka) ऩाक m. boiling - kljuţanje, pakao;
vrelo, izvor - kUpa (kūpa) कूऩ m. well;
vreme - kAla (kāla - kalendar) कार m. era; kAle (kāle) कारे adverb timely -
blagovremeno; prakkAla (prakkāla) प्रक्कार n. former time - prevremen, renije. Dakle, u

204
sanskritu naziv za vreme poţinje kao naš kalendar, kAlAntara (kālāntara) कारान्द्तय n. interval,
another time - meŤuvreme, drugo vreme;
vrenje - vraNa (vrana) व्रण m. boil, sore - rana, ogrebotina, ţir, oţiljak, pukotina,
tumor, podrazumeva neku upalu; videti rana;
vreteno - vartanI (vartanī) लतहनी f. vartana (vartana) लतहन f. distaff or spindle. I
ovde je izvršena metateza ar > re.
vreva - virAva (virāva) षलयाल m. noise, crying, clamour, buzzing, cry, humming -
buka, zujanje, ţamor, kriţanje, plakanje;
vrh - viSTap (vištap) षलष्ट्टऩ ् f. top - uštap,
vrlet - zRGga (śrnga) ळङ्
ृ ग n. zilA (śilā) मळरा f. crag - rog, ţila, greben, litica;
vrnuti - vRnAti {vR} (vrnāti) लन
ृ ातत {ल}ृ verb 5 9 - keep back - povuši, zadrţati,
vratiti, izvedeni svi sloţeni glagoli: zavrnuti, povrnuti, izvrnuti; vRNoti {vR} (vrnoti) लण ृ ोतत
verb 5 - guard, close [door], obstruct, conceal, cover - ţuvati, zatvoriti (vrata), prepreţiti,
sakriti, pokrivati. U srpskom jeziku glagol vrnuti koriste najţešše pastiri, ţobani kada ţuvaju
stoku da ne naţini neku štetu, tako da sva ova znaţenje se mogu prihvatiti. Glagol vrnuti smatran
je neknjiţevnim i zamenjivan je glagolom vratiti, povratiti, a ţini se da je to okamenjini prastari
oblik koji se još ţivo koristi u srpskom jeziku.
vrstan, vrsni - vRSNi (vršni) लजृ ष्ट्ण adj.m. vRSan (vršan) लऴृ न ् adj. strong, manly,
virile, powerful, passionate, mighty, angry - jak, snţan, muţevan, mošan, silan, ljut, imenica
muškog roda: ram, bull, wind, ray of light, air - ovan, bik, zrak svetlosti, vetar, vazduh. Ima
iimenica vRSa (vrša) sa istim znaţenjem, ali znaţi i zlotvor, neprijatelj, dosta se pominje u
Rgvedama.
vrsta povrća - zvacillI (śvašillī) श्लधचल्री f. zvetacillikA (śvetašillikā) श्लेतधचजल्रका
f. zvetacillI (śvetašillī) श्लेतधचल्री f. spanaš; zvetAvara (śvetāvara) श्लेतालय m. najlepše belo
(?); parNasi (parnasi) ऩणहमव m. holy basil - sveti bosiljak (videti Parnas). U engleskom prevodu
za sve ove reţi nalazi se samo uopšteno kind of vegetable - vrsta površa.
vrste ptica:
koka - koka (koka) कोक m. ruddy goose - ruţiţasta guska; kokadeva (kokadeva)
कोकदे ल m. pigeon - golub (boţja, sveta koka) kaukkuTika (kaukktika) कौक्कुद्रटक n. pigeon;
kukkuTI (kukkutī) कुक्कुटी f. hen - kokot; kukkuTA (kukkutā) कुक्कुटा f. hen - kokoška,
ţenskog je roda; kukkuTa (kukkuta) कुक्कुट m. wild cock, hen - divlji petao; ka (ka) क m.
kRkavAku (krkavāku) कृकलाकु m. kekAvala (kekāvala) केकालर m. peacock - paun; kAka
(kāka) काक m. jackdaw - ţavka; kAkala (kākala) काकर m. kAkAla (kākāla) काकार m. raven -
gavran; kAkAri (kākāri) काकारय m. owl - sova; kAkarava (kākarava) काकयल m. coward -
kukavica; zyena (śjena) श्मेन m. zyenikA (śjenikā) श्मेतनका f. eagle, falcon - orao, soko;

205
 Vršac - vRSaya (vršaja) लऴ ृ म m. shelter - utoţište, sklonište, zaklon. Iako bi toponim
Vršac mogao nastati kao deminutiv od vrh kao kruh - krušac, vrh - Vršac, zbog Vršaţkog brega,
ne treba odbaciti mogušnost da ima sanskritsko poreklo pošto u znaţenju ima i vetar, a najjaţi
udari košave su kod Vršca.(videti vrstan)
vrt - vRti (vrti) लतृ त m. fence, enclosed piece of ground or place enclosed for
particular cultivation - ograda, ograŤen komad zemlje za obradu;
vrteti - vartate {vRt} (vartate) लतहते verb 1 - revolve, turn, roll, turn round -
okrenuti, obrnuti, rolati, okretati u krug, kovitlati; vivartayati {vivRt} (vivartajati) षललतहमतत
verb caus. varIvartate {vRt} (varīvartajate) लयीलतहते verb Intens. varIvartti {vRt} (varīvartti)
लयीलजत्तह verb Intens. vartayati {vRt} (vartajati) लतहमतत verb caus. whirl, varIvartyate {vRt}
(varīvartajate) लयीलत्महते verb Intens. varvartti {vRt} (varvartti) ललहजत्तह verb Intens.
vrtlog - vivRtti (vivrtti) षललजृ त्त f. Avarta (āvarta) आलतह m. AvartinI (āvartanī)
आलततहनी f. vivarta (vivarta) षललतह m. whirling, whirl, whirlpool;
vrtloţni - AvRtta (āvartta) आलत्ृ त adj. vivRtta (vivrtta) षललत्ृ त adj. whirled,
whirling round;
vrzina - vRjinA (vrŤinā) लजृ जना f. deceit, guile, intrigue - prevara, obmana,
lukavstvo, spletka. I danas se u srpskom narodu kaţe uhvatilo se vrzino kolo.
vucarati - vicarati {vi-car} (višarati) षलचयतत verb 1 - diverge, stay, roam, move
hither and thither, wander, ramble about, move about, march against, associate or have
intercourse with, move in different directions, live, sally forth, stand or be situated in - raziši
se, boraviti, lutati, bazati, tumarati, skitati, pomerati se, kretati se okolo, imati odnos, iši u
razliţitim pravcima, stati ili biti smešten; vyucarati {vyuccar} (vjušarati) व्मच ु यतत verb,
vyucarate {vyuccar} (vjušarate) व्मच
ु यते verb - commit adultery with - izvršiti preljubništvo;
vuk - vRka (vrka) र्क ृ na sanskritu znaţi: vuk, Mesec, Sunce, munja, vrsta biljke,
plug (ralo). Ovde imamo promenu R u L ili obrnuto, vRka - vlk. Sliţnu pojavu imamo i u
germansko-romanskim jezicima u reţi eng. star, nem. Stern - ital. lat. stella.
Vrcija - vRkAyate {vRkAya} (vrkājate) लक ृ ामते {लकृ ाम}, resemble or act like
a wolf, liţe ili se ponašaju kao vuk, od koje je mogla biti izvedena reţ Vrcija, a više bi imalo
smisla da se radi o vukodlaku (videti str. 211 Vedi - starosedeoci Evrope od istog autora);
vulkan - agniparvata (agniparvata) अजग्नऩलहत m. volcano - onaj što pravi oganj;
vuna - lava (lava) रल m. wool. Prevedeno je kao vuna, ali ima i druga znaţenja. U
romanskim jezicima, na primer u španskom, vuna je lana. U srpskom jeziku imamo lan, biljku
koja sluţi za izradu tkanina. Verovatno je od sanskritskog lava opet došlo do metateze i uz
ubacivanje nazala N dobili smo valna ili volna. Od sanskrtskog LV>VL, koren koji nalazimo u
germanskim, eng. wool, nem. Wolle i slovenskim jezicima sa izuzetkom ruskog i beloruskog. Na
pundţabi i gudţarti jeziku vuna se kaţe ūna.
vunast - UrNAvala (ūrnāvala) ऊणाहलर adj. UrNAvat (ūrnāvat) ऊणाहलत ् adj. woolly -
bliţe je runat, runjav;
206
 Z
za - hi (hi) द्रश indecl. for;
zaborav - asmRti (asmrti) अथभतृ त f. prasmRti (prasmrti) प्रथभतृ त f. forgetting -
smRti - sešanje, a a- negacija, bez sešanja;
zaboravan - apasmRti (apasmrti) अऩथभतृ त adj. vismRta (vismrta) षलथभत ृ adj.
naSTasmRti (naštasmrti, naSTa - lost, izgubljeno, nestalo sešanje) नष्ट्टथभतृ त adj. smRtihIna
(smtihīna) थभतृ तशीन adj.
zaboraviti - praminAti {pramI} (pramināti) प्रमभनातत verb. Forget - preminuti;
zaboravnost - asmRti (asmrtti) अथभतृ त f. vismRti (vismrti) षलथभतृ त f. prasmRti
प्रथभतृ त f. muSitasmRtitA (mušitasmrtitā) भषु ऴतथभतृ तता f. forgetfulness - nezaboravnost. Sve
reţi, sem glagola, iz porodice zaborav u sanskritu imaju koren smRt, zar i mi ţesto ne kaţemo:
Zaboravio sam kao mrtav!
zaĉaran - abhicArita (abhišārita) (abhišārita) अमबचारयत adj. mantravat (mantravat)
भन्द्त्रलत ् adj. enchanted - opţaran, opţinjen;
zaĉarati - abhicarati {abhi-car} (abhišarati) अमबचयतत verb, verb 1, vyabhicarati
{vyabhicar} (vjabhišarati) व्ममबचयतत verb, abhimantrayate {abhi-mantray} (abhimantrajate)
अमबभन्द्त्रमते verb denom. bewitch - omaŤijati;
zadrţati (zaustaviti) - sthApayati {sthA} (sthāpajati) थथाऩमतत verb caus. stop,
keep; stobhati {stubh} (stobhati) थतोबतत verb - stop, paralyse; stubhnoti {stumbh} (stubhnoti)
थतुभ्नोतत verb 5, 9, stop, expel - zadrţati isterati; stambhate {stambh} (stambhate) थतम्बते
vreb; abhitiSTati {abhiSThA} (abhitištati) अमबततष्ट्टतत verb - stop;
zadrţati (zakinuti) - vilopayati {vilup} (vilopajati - lopuţati) षलरोऩमतत verb caus.
harate {hR} (harate - harati) शयते verb, saMharati {sam-hR} (samharati) वंशयतत verb 1,
upasaMharate {upasaMhR} (upasamharate) उऩवंशयते verb, upasaMharati {upasaMhR}
(upasamharati) verb; vArayate {vR} (vārajate - varati) लायमते verb caus. withhold, hinder, hide,
keep back - zakinuti, ometati, sakriti, zadrţati, zadrţavati, vArayati {vR} (vārajati) लायमतत verb
caus. nivArayate {nivR} (nivārajate) तनलायमते verb caus. nivArayati {nivR} (nivārajati)
तनलायमतत verb caus. nivartayate {nivRt} (nivartajate) तनलतहमते verb caus. nivartayati {nivRt}
(nivartajati) तनलतहमतत verb caus. vRkte {vRj} (vrkte - frkete) लक्
ृ ते verb 2 - withhold;
zadrt - zardhat (śardhat) ळधहत ् adj. pr.p. daring, defiant, bold - drzak, prkosan,
bestidan. I ovde je izvršena metateza -rd->-dr- a pritom je došlo do gubljenja glasa h.

207
 zadrti, zadreti - zardhate {zRdh} (śardhate) ळधहते verb - defy, ridicule, become
moist or wet, mock at, break wind downwards - prkositi, podsmevati se (zadirati u neţiju
intimu), postati vlaţan (zato ljiudi pljuju u šake kada nešto rade, da ih navlaţe i da im drţalica ne
ispada iz ruku). U Reţniku piše: derući, trgajući odvojiti što (obično gornji, površinski sloj
čega), zariti, zaparati, zaseći, zahvatiti; ući parajući, dublje ući, zaći; fig.navaliti, hteti nešto na
silu.
zagaditi - dUSayati {dUSaya} (dūšajati) दऴ ू मतत verb, abhidUSyati {abhiduS}
(abhidūšajati) अमबदष्ट्ू मतत verb - contaminate;
zagaĊen - dUSita (dūšita) दषू ऴत adj. abhiduSTa (abhidušta) अमबदष्ट्ु ट adj. kaluSita
(kalušita) करषु ऴत adj. contaminated;
zagrliti - abhiparigRhNAti {abhiparigrah} (abhiparigrhnāti) अमबऩरयगह् ृ णातत verb -
embrace, clasp - obgliti, zakopţati, obuhvatiti, stegnuti, stezati (videti prigrliti i prigrnuti);
zahlaĊenje - hlAdinI (hlādini) ह्राद्रदनी f. lightning, indra's thunderbolt, incense-tree,
particular zakti - munja, Indrina munja, grmljavina, tamjan, posebna snaga;
zajednica - kula (kula) कुर n. community;
zaklati - klathati {klath} (klathati) क्रथतत verb - kill;
zaklatiti - khelati {khel} (khelati) खेरतत verb, khelayati {khel} (khelajati) खेरमतत
verb caus. swing (videti kolo);
zaklet - zApita (śāpita) ळाषऩत adj. zapta (śapta) ळप्त adj. sworn. Po obliku i
glasovnoj sliţnosti odgovara srpskoj reţi šapat, šaptati. Moguše je da su se zakletve i kletve
izgovarale šapatom, mrmljanjem, nerazumljivo za prisutne (videti uklet).
zakleti - zapyate {zap} (śapjate) ळप्मते verb 1, 4, zapyati {zap} (śapjati) ळप्मतत verb
1, 4, zapati {zap} (śapati) ळऩतत verb 1. 4, zapate (śapate) {zap} ळऩते verb 1, 4 - utter an
execration, adjure, revile, blame, scold, conjure anyone by, supplicate, curse, swear an oath,
curse one's self - izgovoriti kletvu, zaklinjati, uznemiri, kriviti, uzvikivati bilo koga, preklinjati,
prokleti, izgovoriti zakletvu, prokleti sebe;
zakletva - zapathA (śapathā) ळऩथा f. zapatha (śapatha) ळऩथ m. oath; zakuna
(śakuna) ळकुन n. auspicious, sort of hymn or song, oracle, omen or prognostic, any auspicious
object or lucky omen - povoljan, vrsta himne ili pesme, prorok, predznak ili proroţanstvo, bilo
koji dobar objekat ili srećni znak; zAkuna (śākuna) ळाकुन m. portentous, ominous, omen,
augury - koban, zlonamerni, znak, gatanje. U srpskom jeziku u imperativu saţuvan je ovaj koren
- zakuni se! U sanskritu nema znaţenje ni kletve ni zakletve, ali, ţini se, da je reţ sa kratkim
samoglasnicima zakuna u srpskom dala zakletvu, to je uzvišen sveţani ţin, a reţ sa dugim
samoglasnikom zAkuna - kletvu. Sloveni su iz ovog korena izveli i reţ zakon, jer se na
suŤenju optuţeni i svedoci zaklinju da še govoriti samo istinu, a u sanskritu nalazimo i reţ
zakunazAstra (śakunaśāstra) ळकुनळाथत्र n. doctrine or book of omens - uţenje ili knjiga
znakova ili znamenja;

208
 zaklon - chAttra (šhattra - šatra) छात्त्र m. sheltered; chada (chada - ţador) छद m.
cover; vAtatrANa (vātratāna - zavetrina) लातत्राण n. vAtapAna (vātapāna - zavetrina) लातऩान n.
shelter from wind;
zakopĉan - bandhin (bandhin) फजन्द्धन ् adj. clasping - bandaţiran;
zakopĉavanje - bandhana (bandhana) फन्द्धन n. clasping - bandaţiranje;
zakrpa - karpaTa (karpata) कऩहट m.n. patch, old patched garment, old or patched or
ragged garments;
zalediti se - himIbhavati (himībhavati) द्रशभीबलतत verb - freeze - biti zaleŤen;
zalivati - abhivarSati {abhi-vRS} (abhivaršati) अमबलऴहतत verb 1 tr. anuvarSati
{anu-vRS} (anuvaršati) अनुलऴहतत verb 1 tr. AvarSati {A-vRS} (āvaršati) आलऴहतत verb 1 tr.
avavarSati {ava-vRS} (avavaršati) अललऴहतत verb 1 tr. saMvarSati {saM-vRS} (samvaršati)
वंलऴहतत verb 1 tr. water [plants] (videti Varšava);
zalutati - mInAti {mI} (mināti - minuti) भीनातत verb, mInIte {mI} (mīnīte) भीनीते
verb, pariplavate {pariplu} (pariplavate) ऩरयप्रलते verb, viplavate {viplu} (viplavate) षलप्रलते
verb - go astray;
zaljubljen - lubdha (lubdha) रुब्ध adj. confused, greedy, desirous of or longing for,
bewildered, covetous - smeten, poţudan, ţeljan ili ţudan, zbunjen, ljubomoran;
zamašan - mahan (mahan) भशन ् adj. big. U srpskom jeziku je saţuvan sa prefiksom
za-mahan, H je prešlo u Š, palatalizacija, i znaţi povelik; mahat (mahat) भशत ् adj. bRhat
(brhat) फश
ृ त ् adj. sthUla (sthula) थथर
ू adj. large - zamašan, brkat odnosno vršan, štula;Od ovog
korena imamo i glagole nadmašiti, premašiti, omašiti.
zamašniji - mahattara भशत्तय adj. larger;
zamašnost - mahatva (mahatva) भशत्ल n. largeness;
za mene - me (me) भे indecl. for me;
zamoliti - yAcati {yAc} (jāšati) माचतत verb - require, ask for, implore, promise,
ask, ask anything back, beg, solicit, be a suitor for a girl, entreat, ask a girl in marriage from or
for - traţiti, preklinjati, zavetovati se, pitati, moliti, zahtevati bilo šta nazad, prositi, saletati,
prositi devojku. Treba razlikovati glagol yacchati {yam} मच्छतत i yAcati {yAc} (jāšati)
माचतत, prvi znaţi jaĉati dok bi od ovog drugog pre moglo da se izvede jecati, moliti nešto uz
suze.
zamoriti se - pariklAmati {pariklam} (pariklāmati) ऩरयक्राभतत verb - be tired out
or exhausted - biti umoran ili iscrpljen; zrAmyati {zram} (śrāmajati) श्राम्मतत verb -
be tired of doing anything - biti umoran od bilo ţega (videti klimati);
zamor - zrama (śrama) श्रभ m. effort, burdensomeness, endeavour, toil, labour,
arduousness, exhaustion - napor, opterešenost, teŤak rad, napornost, iscrpljenost. U
209
srpskomjeziku postoji boginja Mora sanskritska Mura ili Mara, glagol moriti, ali i glagoli
zamoriti se, umoriti se, imenica umor. Sve ove reţi imaju isti koren. Zato se ţini da je do
metateze ZMR - ZRM došlo u sanskritu, i da je to svesno promenjeno (videti smarati).
zamoran - zramaNa (śramana) श्रभण adj. making effort, labouring, naked, toiling,
vile, base, following a toilsome or menial business, bad - naporan rad, tešak rad, nag, robijaški,
odvratan, ropski, rŤav;
zamotati - upavati {upave} (upavati - poviti) उऩलतत verb, vyayate {vye} (vjajate -
uvijati) व्ममते verb, upanAhayati {upanah} (upanāhajati) उऩनाशमतत verb caus. obuti opanke,
uviti noge, u prvom delu prepoznajemo upanah - opanak;
zamraĉen - dhUmita (dhūmita) धमू भत adj. darkened, obscured - zadimljen;
zamućen - kalkin (kalkin) कजल्कन ् adj. kaluSa (kaluša) करुऴ adj. AkaluSa (ākaluša)
आकरुऴ adj. turbid - kaljav. Oţigledno da je u to vreme bila samo voda zamušena.
zamućenost - kaluSatva (kalušatva) करुऴत्ल n. turbidity - kaljavost, ukaljanost;
zamutiti - kaluSayati {kaluSAya} (kalušajati) करुऴमतत verb - become turbid
or unclean - postati zamušen ili prljav, iskaljati, kaljaviti;
zanat - janatA (Ťanatā) जनता f. Ţini se da u prevoŤenju imenica treba uzimati genitiv
mnoţine jer je u njemu zadrţana neakcentovana duţina što reţi ţini sliţnijim. Ako zamenim
poţetno Ť-z, dobišemo vrlo jasnu i razumljivu reţ na srpskom jeziku u genitivu mnoţine -
zanátā! I imenicu zanat smo proglasili turcizmom: zanat, -ata m tur. 1. rad, posao kao stalno
zanimanje naučenog pojedinca (majstora), obrt: zidarski ~ , obućarski ~ , stolarski~ . 2.
zanimanje, struka, zvanje, profesija. Ţinjenica je da se imenica zanat koristi na bugarskom,
makedonskom, srpskom i od ostalih dostupnih turkijskih jezika, samo u turskom. Zanatlija se
na turskom kaţe sliţno sanatkar, ali pridev zanatski nema. U turskom znati je bilmek. U
sanskritu i srpskom imenice znanje i zanat, glagol znati su tesno povezani. Pre še biti da su Turci
to preuzeli iz srpskog jezika. U jednom periodu, kada je Turska dostigla svoj vrhunac, i kada su
mnogi poturţeni Srbi zauzimali najviše poloţaje u carevini, kao na primer Mehmedpaša
Sokoloviš, koji je bio veliki vezir, srpski jezik je bio jedan od zvaniţnih jezika na turskom dvoru.
Pre olakog otuŤenja reţi treba sve dobro preispitati, proveriti i izvagati.
Zanati navedeni u našem reţniku bili su poznati i u kamenom dobu, to svedoţe
zajedniţke reţi o nazivima kuša, obuše, toţka, glagoli lepiti, tesati, krpiti, šiti. Interesantno je da
imamo ţetiri glagola sa ovim korenom koji su svrstani u razliţite grupe, a glagol smo preveli kao
znati. Ako u reţi zanat i znati oduzmemo samoglasnike - ostaju na tri ista suglasnika z-n-t, tako
se, ţini se potpuno ispravno, odreŤuje koren reţi u semitskim jezicima. Dakle, zanat, znanje i
znati iamju isti koren i poreklo.(videti znati)
zanat - janat (zanat) जनत ् ind. an exclamation used inceremonies - uzvik koji se
koristi u ceremonijama!
zanatlija - janatraya (Ťanatraja) जनत्रम n. three persons - tri osobe. Samo postojanje
neobiţnog uzvika nagoveštava da su naši davni preci izuzetno cenili zanate i da je zanatlija bio
proglašavan u specijalnoj ceremoniji u kojoj su pored njega uţesvovale još tri osobe. Top je bila
struţna komisija koja je uzvicima: Ċanat - zanat verifikovala njegovo znanje. Moţe se
pretpostaviti da su u ceremoniji uţestvovali veliki šaman, ban odnosno starešina, a treša osoba

210
je morala biti, takoŤe, od ugleda, moţda stariji zanatlija koji ga je uvodio u posao. Kaţemo
veliki šaman i ban jer te reţi srešemo u ovom reţniku. Videli smo da L>R ili R>L, pa ako
zamenimo Ċ > z i r > l dobijamo zanatlaja.
zanalijski, zanatski - janAtiga (Ťanātiga) जनाततग adj. superior, superhuman -
superioran, nadljudski. Mada je ovde pridev, moţe se videti da su zanatlije u kamenom dobu
smatrali nadljudima, supermenima, a oni su to, svakako, svojim umešem i zasluţivali (videti
znati).

zao - kRSNa (kršna) कृष्ट्ण adj. kaccara (kaššara) कच्चय adj. kalkin (kalkina)
कजल्कन ् adj. kaluSita (kalušita) करुषऴत adj. vRjina (vrŤina) लजृ जन adj. wicked (videti: krsna,
kaţara, kaljav, vrzina). Krišna je boţanstvo u koje su verovali i koje je donosilo dobrobit, ali je
moglo i da se rasrdi i donese zlo.

zaova - nanAndA (nanāndā) ननान्द्दा f. sister-in-law [husband's sister]. Redak naziv

koji oznaţava rodbinske odnose, a koji se uopšte ne poklapa po obliku sa srpskim.
MeŤutim, nalazimo sliţnu reţ sa srpskom, ne po znaţenju, nego po obliku: zauva
(śauva) ळौल n. multitude or pack of dogs, nature or state of a dog - mnoštvo ili ţopor pasa,
priroda ili stanje (narav) psa; a kao pridev: canine, relating or belonging to dogs, relating to the
morrow, occurring to-morrow - pseši, ima veze sa psima ili im pripada, u vezi sa sutrašnjim
danom, dogodiše se sutra (?). O netrpeljivosti snahe i zaove ima više primera u našoj epskoj
poeziji, na primer, Ţenidba kralja Vukašina. Ostaje pitanje kako je ta reţ ušla i postala
opšteprihvašena u srpskom jeziku ako iz ove reţi vodi poreklo?
Da li izostaviti?
za šta? Zašto? - kim (kim) ककभ ् ind. what for?
zapad - pratIcI (pratīšī) प्रतीची f. west. Istok je pUrvA (pūrvā), prva strana, a zapad je
suprotna prati - protivna strana, veţernja.
zapaliti - uddhUnute {uddhU} (uddhūnute) उद्धूनुते verb, vidhUnoti {vidhU}
(vidhūnoti) षलधन
ू ोतत verb, vidhUnute {vidhU} (vidhūnute) षलधन
ू ुते verb, paritapati {paritap}
(paritapati) ऩरयतऩतत verb, pratapati {pratap} (pratapati) प्रतऩतत verb, dRpyati {dRp} (drpjati)
दृप्मतत verb - kindle. Pri potpaljivanju vatre, naroţito kada je vlaţno, ţesto se duva u vatru da bi
se rasplamsala, dok glagol topiti koristimo pri topljenju ţvaraka i ruda, ali tada ne mislimo na
vatru nego na ono na vatri.
zapis - lekha (lekha) रेख m. abhilekha (abhilekha) अमबरेख m. aGkana (ankana)
अङ्कन m. record - videti leja i Ankona;
zapisati - Alikhati {A-likh} (ālikhati) आमरखतत verb 1, nibadhnAti {nibandh}
(nibadhnāti) तनफध्नातत verb, samullikhati {samud-likh} (samullikhati) वभुजल्रखतत verb 6,
samAlikhati {samAlikh} (samālikhati) वभामरखतत verb, parilikhati {parilikh} (parilikhati)
ऩरयमरखतत verb - write down;

211
 zapret - preta (preta) प्रेत m. dead body - mrtvo telo, ppp. defunct, deceased - koji je
prestao da postoji, mrtvo, adj. dead, departed - mrtav; pretAnna (pretānna) प्रेतान्द्न n.
food offered to a dead person - hrana ponuŤena mrtvima; m ono što je zapretano; zapretan ţar,
okar pokriven pepelom; pepeo kojim se zapreće ţar. U sanskritu ima preko ţetrdesetak leksema
sa ovim korenom.
zapt - zapta (śapta) ळप्त n. zApatA (śāpatā) ळाऩता f. being under a curse - biti pod
prokletstvom; zapata (śapata) ळऩत m. zapatha (śapatha) ळऩथ m. Reţ u sanskritu oznaţava
psovku i prokletstvo, a u srpskom zatvor. Verovato je uzapšenik proklinjao, a zaptija psovao. U
srpskom reţniku piše da je zapt turcizam i označava strogo utvrđen red, stegu, disciplinu, ne
navodi se zatvor, ali ne treba odbaciti ni ovu sanskritsku reţ. Od ovog korena izvedeni su i
glagoli zaptiti i zaptivati, imenice zaptivanje i zaptivak. U suštini oznaţava gušenje. Kada ne
moţemo da dišemo, kaţemo: Nešto me zaptiva.
zasmejavati - smAyayate {smi} (smājajate) थभाममते {जथभ}, smAyayati {smi}
(smājajati) थभाममतत {जथभ} verb caus. cause to smile or laugh;
zstrašujući - trAsana (trāsana) त्रावन adj. uttrAsaka (uttrāska) उत्त्रावक adj.
frightening;
zastrt, zatrpan - stRta (strta) थतत ृ adj. covered;
zastrti, zastirati - AstRNute {AstR} (āstrnute) आथतण ृ त
ु े verb - scatter over, cover,
bestrew, spread - pokrivati;
zarudelo (voše) - rudhira (rudhira) रुधधय adj. red, bloody - crven, krvav.
zaseda - sIdati {sad} (sīdati) वीदतत verb 1 6 lie in wait for - biti u zasedi, ţekati,
sedeti;
zastrašen - trAsin (trāsin) त्रामवन ् adj. afraid, fearful, anxious, uplašen, strašan;
zašto - kena (kena) केन ind. why?
zatajiti - zAThayati {zaTh} (śāthajati) ळाठमतत verb 10 Pa - be idle or lazy, defraud,
deceive, speak ill of - biti beskoristan ili lenj, proneveriti, prevariti, govoriti loše;
zauzdati - udyacchate {udyam} (udjaššhate) उद्मच्छते verb, udyacchati {udyam}
(udjaššhati) उद्मच्छतत verb, samudyacchati {samudyam} (samudjaššhati) वभुद्मच्छतत - rein -
bukvalno uzjaţati ili nadjaţati;
zaveţljaj - gutsa (gutsa) गत्ु व m. gutsaka (gutsaka) गत्ु वक m. guccha (guššha) गच्
ु छ
m. gucchaka (guššhaka) गच्
ु छक m. pUla (pūla) ऩर
ू m. phAla (phāla) पार m. jAla (Ťāla) जार
n. upanAha (upanāha) उऩनाश m. kAcanaka (kāšanaka) काचनक n. bundle (videti: Guţa, Pula,
polje, Đala, kišanka, opanak);
zavesti - utpathayati {utpathaya} (utpathajati) उत्ऩथमतत verb - lead astray -
usputovati, odvesti pogrešnim putem;
zavetrina - vAtatrANa (vātatrāna) लातत्राण n. shelter from wind;

212
 zavist - spardhana (spardhana) थऩधहन n. envy, rivalry - zavist, ljubomora, rivalstvo
(videti Sparta);
zavrnuti - vRNute {vR} (vrnute) लण
ृ त
ु े verb 5 9 - close;
zavrsti - vRjinAyate {vRjinAya} (vrŤinājate) लजृ जनामते verb - be crooked or
deceitful or wicked - biti kriv, laţljiv, zao, zavezati, zapetljati, zaplesti koga ili što tako da se ne
moţe osloboditi (Rečnik).
završna reĉ - udRc (udrc) उदृच ् f. conclusion - zakljuţak, kraj (uz reţ);
zavrtanj - vartanI (vartani) लतहनी f. screw - vijak;
zavrzen - vRjina (vrŤina) लजृ जन adj. disastrous, wicked, calamitous, deceitful, bent,
crooked - zlokoban, zao, nesrešan, laţan, kriv, izuvijan (vidi vrzina);
zazimiti - zimyati {zim} (śimjati) मळम्मतत verb - prepare - pripremiti, spremiti;
zeka, zec - zaza (śaśa) ळळ m. zazaka ळळक m.(śaśaka) rabbit;
zelje - zAleya (śāleja) ळारेम m. kind of radish - vrsta rotkvica; f. fennel [Anethum
Panmorium - Bot.]- komoraţ, divlja miroŤija; sown with rice - posejano pirinţem. Verovatno su
naši preci iz ove reţi izveli i naziv za zelenu boju kao što je narandţasta nazvana po boji
narandţe, crvena po boji krvi, kao što u poljskom za plavu kaţu nebeska, kao što su u sanskritu
belu nazvali po cvetu. Dakle, nije zelje nazvano zato što ima zelenu boju, nego je zelena boja
nazvana po zelju.
zemlja (drţav, imovina) - zAmya (śāmja) ळाम्म adj. relating to peace, peaceful -
odnosi se na mir, mirnodopski, u kojoj prepoznajemo našu reţ zemlja, a oznaţavala je
nepokretnu imovinu jednog plemena, kasnije jedne porodice. Onaj koji je imao zemlju, imao je i
sigusrnost i mir. A pošto je u jednom istorijskom periodu svako pleme imalo svoju drţavu, imali
smo gradove drţave, postala je sinonim za drţavu.
zenica - zyenacit (śjenašit) श्मेनधचत ् m. hawk-feeder - jastreb - lovac, hranilac. Da bi
mogao da se hrani, morao je da ima dobar vid. Dakle, zenicu u oku smo tako nazvali po sokolu i
jastrebu. Zenica, grad u BiH nosi takav naziv jer je bilo dosta jastrebova. Ima znaţenje kao i
Jastrebarsko ili Sokolac.
zena, zjena, deminutiv od zenica - zyenA (śjenā) श्मेना f. zyenI (śjenī) श्मेनी f.
female hawk - ţenka jastreba:
zidar - lepaka (lepaka) रेऩक m. lepakara (lepakara) रेऩकय m. lepyakAra (lepjakāra)
kAra काय m. author, ako bi lepaka bio majstor, onda je lepakara veliki majstor, रेप्मकाय m.
lepakAra (lepakāra) रेऩकाय m. bricklayer - onaj koji lepi lȅpom zidove kuše;
zima - himA (himā) द्रशभा f. hima (hima) द्रशभ m. winter, cold. Zima se sliţno
izgovara na svim slovenskim jezicima, a nalazimo je i litavskom ţiema i letonskom ziema, ali i
u tadţiţkom - jednom od persijskih jezika ţije je pismo širilica - зимистон. U latinskom je
zadrţan sanskritski koren hiems, dok romanski i germanski jezici imaju sasvim drugi koren.
Sigurno je da je ova reţ nastala meŤu prvima i po njoj moţemo meriti bliskost i srodnost jezika,
na primer, u maŤarskom je tél, finskom talvi, a estonskom talvel što govori da pripadaju istoj
grupi.
213
 zimljiv - himelu (himelu) द्रशभेरु adj. chilly - hladno, sveţe;
zimljivost - himatA (himatā) द्रशभता f. coldness;
zimske padavine - himapAta (himapāta) द्रशभऩात m. snowfall - sneţne padavine,
zimsko vreme;
zimski - himavat (himavat) द्रशभलत ् adj. snowy, frosty, icy - sneţni, mrazni, ledeni;
haimana (haimana) शै भन adj. winterly;
zimski (sneţni) pokrivaĉ - himadhara (himadhara) द्रशभधय adj. snow covered;
zjapiti - zyApayati {zyai} (zjāpajati) श्माऩमतत verb caus. cause to congeal or freeze -
zjapiti, uzrok smrzavanja;
zlato - niSka (niška) तनष्ट्क m.n. golden ornament for the neck or breast, kandala
(kandala) कन्द्दर m. baner - zastava, varNa (varna) लणह m. (videti Varna), kAcigha (kāšigha)
काधचघ m. legume - mahuna - gold. Mada se ţini da je došlo do razlaza pre metalnog doba, ostalo
je nekoliko leksema koje su i kasnije mogle da se nazaovu zlatnim.
zlatan ukras - dInAra (dīnāra) दीनाय m. gold ornament. I u indiji postoji planina
Dinara.
zla sudbina - daivadoSa (daivodoša) दै लदोऴ m. evil fate;
zlo - kaSTa (kašta) कष्ट्ट adj. viplava (viplava) षलप्रल m. upaplava (upaplava)
उऩप्रल m. evil - zlo je predstavljala beda, pripadnost niţoj kasti, zatim poplava i mAra (māra)
भाय m. god of love, Evil One - Mòra, boginja ljubavi.
zlosrećan - daivopahataka (daivopahataka) दै लोऩशतकadj. ill-fated, daivopahata
(daivopahata) दै लोऩशत adj. doomed by fate - pogŤen sudbinom. Mogli smo od prvog dela reţi da
izgradimo reţ Ťavo i Ťavolski.
zmija - sarpa (sarpa) वऩह m. kacAku (kašāku) कचाकु m. snake, hvAra (hvāra) ह्लाय
m. serpent (videti Hvar). Prvi naziv je zadrţan u romanskim jezicima i engleskom, a na
slovenaţkom kaţe se kaĉa. Iz ovog korena izvedena je i reţ serpentina.

znalac - jJAtR (Ťnjātr) सात ृ m.adj. knower, acquaintance;

znan - jJAta (Ťnjāta) सात adj. known as to - poznat;
znanost - jJAtRtva (Ťnjātrtva) सातत्ृ ल n. knowledge;
znanje - jJAna (Ťnjāna) सान n. higher knowledge, awareness, conscience,
knowledge about anything - veše znanje, svest, savest, znanje o bilo ţemu; veda (veda) लेद m.
knowledge, goods, property, knowledge of ritual, finding, perception, true or sacred
knowledge or lore acquisition, feeling, obtaining - znanje, tekovina, imetak, poznavanje rituala,
pronalaţenje (rešenja), opaţanje, suštinsko ili sveto znanje ili uţenje i sticanje, osešaj,
214
dejstvovanje; vedas लेदव ् n. science, knowledge, property, wealth - nauka, znanje, imovina,
bogatstvo; vedi (vedi) लेद्रद f. science, basis; vida (vida) षलद m. discovery; vidyA (vidja) षलद्मा
f. magical skill, learning, philosophy, incantation,spell - magiţna veština, uţenje, filozofija,
bajanje, ţarolija; Avid (āvid) आषलद् f. uvid; vedas (vedas) लेदव ् n. science, property, wealth, -
nauka, bogatstvo, imovina; prajJAna (praŤnjāna) प्रसान n. memorial, intelligence, wise -
praznanje, pamšenje, inteligencija, mudrost; abhijJAna (abhiŤnjāna) अमबसान n. remembrance,
ascertainment, recollection - obnavljanje, sešanje, utvrŤivanje; sarvajJAna (sarvaŤnjāna)
वलहसान n. all-knowledge - sveznanje; apavidyA (apavidjā) अऩषलद्मा f. bad knowledge - loše
znanje; avijJAna (aviŤnjāna) अषलसान n. no knowledge - neznanje; jJAtRtva (Ťnjātrtva)
सातत्ृ ल n. knowledge - znanost; citta (šitta) धचत्त n. attending, imagining, observing, reflecting
- zamišljati, posmatrati, opaţati, ţitati.
U istoriji jezika vedski jezik se smatra jednim od starijih, ali se o govornicima malo
zna. Tvrdi se da je nastao negde na tlu Azije i da su se iz vedskog i sanskrita razvili indoevropski
jezici. Smatra se da su imali ogromno znanje, ali nije razjašnjeno kako su u to bili upušeni. Autor
je u knjizi Vedi - starosedeoci Evrope postavio tezu da su Pravedi preci Sanskrišana i Slovena
ţiveli u Evropi do preloma izmeŤu kamenog i metalnog doba. O zajedniţkim korenima i reţima
sanskrita i srpskog svedoţi ovaj Reţnik. U srpskom jeziku postoji prakoren VD, sa ovim
prakorenom imamo videti, vidati, voditi, ali ga nalazimo i u sloţenim glagolima: pripovedati,
propovedati, zapovedati, ispovedati. Interesantno je da u ovim glagolima govornik uvek ima
dominaciju, nalazi se izvan i iznad slušalaca, hijerarhiski na višem nivou, dakle, to
podrazumeva neko više znanje, nadreŤenost. Ako analitiţnije priŤemo glagolima sa
prakorenom VD, opet šemo doši do zakljuţka da to ne moţe svako. Svi moţemo da posmatramo
neku pojavu, ali samo upušeni, oni sa višim znanjem, mogu da vide kako to funkcioniše. Ne
mogu svi da vode niti da vidaju rane, za sve je potrebno neko više znanje i upušenost u tajne.
Ovaj koren nalazimo i u drugim slovenskim jezicima. Dakle, svi slovenski narodi se mogu
smatrati direktnim potomcima Praveda.
znati -
* janati {jan} (Ťanati) जनतत verb - genarate, beget, produce, cause - proizvesti,
stvoriti, stvarati, uslovljavaju - baviti se zanatom;
* janati {jan} (Ťanati) जनतत verb 1,3,10 - create, procure, assign, cause be born -
napraviti, nabaviti, zadati, razlog raŤanja. Dakle, i ovde se radi o bavljenju zanatom, ali, izgleda,
da je onaj koji se bavi iznad drugih sliţnih, što bi rekao Njegoš: imao se rašta i ropditi.
* jAnAti {jJA}(Ťānāti) जानातत verb 1 - learn - uţiti, ima samo ovo znaţenje, to znaţi
uĉiti zanat;
* jAnAti {jJA} (Ťānāti) जानातत verb 9 - know or perceive that - umeti, znati,
poznavati, shvatati;
* jAnAti {jJA} (Ťānāti) जानातत verb - have knowledge, approve, understand,
become acquainted with, visit as a friend, acknowledge, recognise as one's own, allow,
remember, apprehend - imati znanje, odobriti, razumeti, upoznati se sa, posetiti kao prijatelja,

215
priznati, prepoznati kao svoje, dozvoliti, zapamtiti, shvatiti. Ţini se da se ovaj glagol odnosi na
izdavanje majstorskog pisma zanatlijama. Ovaj glagol je najţeŤše u upotrebi.
Ima pet glagola, i dva korena. Glagoli su po obliku isti, ali pripadaju raznim grupama
što verovatno mogu da razlikuju i objasne samo izvrsni poznavaoci sanskrita. Radi boljeg
upoznavanja cele porodice reţi, ovde bi valjalo prikljuţiti i glagol Ťanisati, a ako znamo da su
ţetvratak nazvali danom uţitelja, onda, izgleda da su imali ţitav obrazovni sistem koji je
podrazumevao odabiranje uţenika, prenošenje znanja i posebnu ceremoniju proglašavanja za
zanatliju (videti zanat).

zora - zvetanA (śvetanā) श्लेतना f. dawn - svitanje, belina, bela zora;

zoriti - zvetate {zvit} (śvetate) श्लेतते verb - be bright or white - biti ili postati beo,
zabeliti, svitati;
zreti - zrAyati {zrA} (śrājati) श्रामतत verb 1, 4 ripen; zrAyate {zrA} (śrājate) श्रामते
verb pass. ripen, be cooked or ripened. Pridev zreo i imenica zrenje u sanskritu je sa korenom
peši.
zrno - zroNA (śrona, metateza ON>NO) श्रोणा f. ili zrANA (śrānā) श्राणा f. rice-
gruel pirinaţ;
zub - zubh (śubh) ळब ु n. anything bright or beautiful - bilo šta sjajno ili lepo, sjaj,
lepota, ukras, sreša;
zubi (zdravi) - zubhradat (śubhradat) ळुभ्रदत ् adj. having white teeth - imati lepe
zdrave zube;
zublja - zubhA (śubhā) ळब ु f.m.n.adj. splendid, light - svetlost, sjaj, osvetliti, sreša,
radost;
Zuce, selo kod Beograda - zuc (śuš) ळुच ् f. tears [pl.] - suze(?)Pre še biti da je od zuci
ळुधच adj. uţaren jer se pod Avalom nalazio rudnik od najranijih vremena, najpre je vaŤeno olovo,
a kasnije i ţiva. Moţe se pretpostaviti da je tu ruda donošena na ţarenje i topljenje pa je taj naziv
ostao za sva vremena.
zvezda - stR (str) स्त,ृ m. stri (stri) जथत्र, bliţe germanskim jezicima;
zvonak - svanavat (svanavat - svanjavati) थलनलत ् adj. sounding, resounding, loud -
zvuţan, koji odjekuje, buţnan, glasan. Poţetno s je ozvuţeno i prešlo u z jer onomatopejski više
odgovara zvuku zvona. Ošigledno je da smo iz reţi svanavat izveli reţi svanjavati, svanuti,
svanuće jer je u osnovi oznaţavaju buku u naselju posle buŤeneja.
zvono - svAna (svāna) थलान m. twang, rattling, sounding, rattle, sound, noise,
making a noise - oštar, zvonak zvuk, zveketanje, odjekivanje, klepka, klepetalo, zvuk, buka,
pravljenje buke. Pošto su psi, kada su ih pripitomili, najavljivali dolazak neke opasnosti, onda su
ih Sanskrišani nazvali zvAna (śvāna) श्लान m. dog, razlika je veoma mala u izgovoru (s - ś);
zvoniti i svanuti - svanati (svanati) थलनतत verb - make any noise, make sound, sing,
sound, yell, hum - napraviti bilo kakvu buku, napraviti zvuk, pevati, dati zvuţni signal, kriknuti,
zujati. U reţi svanuti i zvoniti na poţetku uoţavamo zvuţno-bezvuţne oponente z/s, ali i
promenu samoglasnika a/o jer o kao viši onomatopejski više odgovara zvuku zvona.
216
 Ţ
ţаgriti - jAgrati {jAgR} (Ťāgrati, Ťāgr) जाग्रतत {जाग}ृ - look on, watch over -
uţagriti oţima, zagledati se u nakog; Sliţan glagol sa izvršenom metatezom jAgarti {jAgR}
(Ťāgarti, Ťāgr) जागततह verb 2 be awake - biti budan. U bengalskom probuditi se i danas je
Jāgrata, a marati Jāgr̥ta, dok se u ostalim izgubilo r.
ţar - hara (hara) शय m. haras (haras) शयव ् n. fire, flame. Ţar u srpskom jeziku
oznţava i emociju, raditi nešto sa ţarom, ţarko ţeleti. Ţini se da su od istog korena nastali
glagoli ţariti i harati. Pljaţkaši nisu samo odnosili vredne stvari, nego su prilikom pljaţke palili
kuše i imovinu. U sanskritu se neke od ovih reţi razlikuju samo u duţini izgovora jednog
samoglasnika, kao u srpskom grȁd (led) i grâd (naselje).
ţarki - tapta (tapta) तप्त adj. tapus (tapus) तऩुव ् adj. tapasvat (tapasvat) तऩथलत ् adj.
tapyatu (tapjatu) तप्मतु adj. ugra (ugra) उग्र adj. hot; agnivarNa (agnivarna - ognjem obojen)
अजग्नलणह adj. hot - ognjem obojen, ţarki;
ţagor, ţamor - marmara (marmara) भभहय m. murmur (videti mrmljati, gunŤati
domunŤavati se, Marmaris);
ţaliti - khAyati (khājati) खामतत verb 1; kaNThate {kaNTh} (kanthate) कण्ठते verb,
kaNThati {kaNTh} (kanthati) कण्ठतत verb, kaNThayati {kaNTh} (kanthajati) कण्ठमतत verb;
kRpate {kRp} (krpate) कृऩते verb 6, anukRpate {anukRp} (anukrpate) अनुकृऩते verb 6,
kRpAyate {kRpAya} (krpājate) कृऩामते verb 6 - mourn; roditi {rud} (roditi) योद्रदतत verb -
lament - ridati;
ţbun - chupa (šhupa) छुऩ m. guccha गुच्छ m. bush, shrub (videti ţupa i Guţa);
ţedneti, ţeĊati - jehate {jeh} (Ťehate) जेशते verb - be excessively thirsty, breathe
heavily, gape, open the mouth - biti suviše ţedan, jako disati, dahtati, otvarati usta. Treba obratiti
paţnju na koren jeh. Veš je reţeno da je j>ţ a grleno h>g, onda dobijamo koren ţeg. Malo je
teţe, ali iz korena jeh (Ťeh) treba da se izvede i ţega, ţeći, ţeĊ i ţelja. Ţega je kada sunce uţeţe,
logiţno je da se ţeŤ javlja kada je velika ţega, a ţelja je unutrašnja ţega. U slovenaţkom je ţeŤ
ţeja, a ţelja ţelja (желја), u srpskom je došlo do jotovanja, a u slovenaţkom nije.
ţelja - icchA (iššha) इच्छा f. want, wish. U srpskom jeziku postoji fraza: bilo je
svega, i ića i pića. Obiţno se tumaţi da je iše jelo. Ţini se da smo zaboravili pravo znaţenje, ali
smo frazu zapamtili jer se rimuje iše i piše. Moţe se protumaţiti i da je ispunjena svaka ţelja.
Sama reţ ţelja nsatala je od korena jeh > ţeh > ţeja > ţelja (j>ţ, h>j, umetnuto enpetetsko l -
videti divlji).
ţeljen (išćavat) - icchAvat (iššhavat) इच्छालत ् adj. wishing - hteti, ţeleti, iskati.
(Videti hteti);

217
 ţena - jani (Ťani) जतन f. wife; janI (Ťanī) जनी f. woman; yoSA (jošā) मोऴा f. yoSit
(jošit) मोषऴत ् f. yoSitA (jošitā) मोषऴता f. woman (videti Jošanica);
ţena sa pletenicom - veNinI (veninī) लेणणनी f. woman with braided hair. Iz ove reţi
je izvedena i venţati se i venţanica, prilikom ceremonije stavljao se venac cveša na glavu, sada
u crkvi stavljaju krunu;
ţenidba - janitva (Ťanitva -tva > -dba - ozvuţeno) जतनत्ल m. parents, father -
roditelji, otac; kao imenica srednjeg roda u istom obliku state of a wife - stanje ţene, verovatno
drugo stanje; janitvA (Ťanitvā) जतनत्ला f. mother - mater. Tako je nastala naša reţ, inaţe na
sanskritu se ţenidba kaţe udvahana (udvahana) उद्लशन n. udvAha (udvāha) उद्लाश m.
wedding - udvajanje odnosno udvoje.
ţenstvena - jAni (Ťāni) जातन adj. straiNa (straina) थत्रैण adj. feminine (videti strina);
ţenstvenost - straiNatva (strainatva) थत्रैणत्ल n. effeminacy;
ţeti - lunAti {lU} (lunāti) रुनातत verb - reap, gather, sever, cut off, divide, destroy,
pluck, annihilate - skupiti, otkinuti, odrezati, odvojiti, prebirati, uništiti; lunIte {lU} (lunīte)
रुनीते verb; datte (datte) दत्ते f. scythe, sickle, verb 2, 4 - reap, divide. Treba imati na umu da je
reţ nastala još u kamenom dobu, u sakupljaţkoj zajednici, kada su ţlanovi porodice lunjali
poljima i u torbe sakupljali klasove divljih biljaka, kidali, rezali, odvajali zrno od pleve. U
srpskom jeziku je ovaj glagol izgubio to znaţenje. Reţ datte pored osnovnog znaţenja dati ima i
druga znaţenja: ţeti, ţetva, kosa, srp. I u srpskom jeziku ţesto kaţemo da je ovogodišnja ţetva
dala toliko i toliko...
ţetva - kRSTi (kršti) कृजष्ट्ट f. harvest. Ova reţ se ranije izgovarala krsti, a u srpskom
jeziku reţ krstina oznaţava naslagane snopove na njivi u obliku krsta gde se klasje stavlja u
sredinu i tako štiti od kiše i ptica, ali se na suncu i vetru suši. Sama reţ ţetva moguše da je
nastala od zIrNatva (śīrnatva) ळीणहत्ल n. withered condition - uvelo stanje. Ako bismo
sanskritsku reţ skratili, od z(IrN)atva, reţ zatva (śatva) se moţe izvesti u ţetva. Dakle, reţ je
u poţetku oznaţavala stanje zrna za ţetvu, a sada oznaţava sam proces. Naši stari su govorili da
je pšenica spremna za ţetvu kada i ono klasje u hladovini postane tvrdo i smeţurano, jer ako ima
vlage, ono še ubuŤati i propasti, ne moţe se ţuvati.
ţig - dInAra (dīnāra) दीनाय m. seal - peţat. Novac i jeste drţavni peţat. Sve više ima
smisla što je srpska novţana jedinica dinar.
ţila - (pre/post +) zIla (śīla) ळीर - in the vein for - vena; rudna ţila - zilA (śilā) मळरा
f. tendon, stone, rock;
ţiv - jIvita (Ťīvita) जीषलत adj. jIva (Ťīva) जील adj. jIvika (Ťīvika) जीषलक adj. jIvaka
(Ťīvaka) जीलक adj. sajIva (saŤīva) वजील adj. namRta (namrta) नभत
ृ adj. - nemrtav;
ţiveti - jIvati {jIv} (Ťīvati) जीलतत verb 1 - live;
ţivina - kukkuTa (kukkuta) कुक्कुट m. fowl - kokot;
Ţivka - jIvaka (Ťīvaka) जीलक - u bukvalnom prevodu - dugo ţivi!

218
 ţivnuti, oţiveti - jIvayati {jIv} (Ťīvajati) जीलमतत verb caus. liven;
ţivot - jIva (Ťīva) जील m.n. jIvA (Ťīvā) जीला f. jIvya (Ťīvja) जीव्म n. jIvita (Ťīvita)
जीषलत n. jIvitva (Ťivitva) जीषलत्ल n. jIvAtu (Ťīvātu) जीलातु f. jIvatha (Ťīvatha) जीलथ m.
jIvanta (Ťīvanta) जीलन्द्त m. jIvanatA (Ťīvanatā) जीलनता f. jIvana (Ťīvana) जीलन n. - life -
staro srpsko ime Ţivana - ona koja daje ţivot;
ţivotariti, preţiveti, preţivljavati - anujIvati {anu-jIv} (anuŤīvati) अनुजीलतत verb 1
- survive;
ţivahan - jIvat (Ťīvat) जीलत ् adj. alive - bodar; jIvavat (Ťīvavat) जीललत ् adj. living,
animated - razigran, ţivahan;
ţir - zira (śira) मळय m. n. head - glava;
ţitarica - rAgin (rāgin) याधगन ् m. sort of grain. Uvek je tako uopšteno. Ovo je samo
jedan naziv u kome prepoznajemo da je u pitanju raţ, u germanskim jezicima zadrţan koren RG,
a u slovenskim je prešao u RŢ, a u savremenim indijskim arijskim jezicima u RJ.
ţmigajući - zmIlita श्भीमरत adj. blinked, winked - cmilješi;
ţmiganje - zmIla श्भीर n. blinking, twinkling - cmiljenje;
ţmigati - zmIlati {zmIl} श्भीरतत verb - twinkle - cmiljiti;
ţrvnjati - zRNAti {zRR} (śrnāti) ळण ृ ातत verb - rend, break, crush - razderati, drobiti,
lomiti, tucati. Najpre se zrnevlje drobilo tuţkom u avanu.
ţura - jur (Ťur) जुय ् m. jUrya (Ťūrja) जूमह adj. old man - stari.
Knjigu piše žura Vukašine
u bijelu Skadru na Bojani. (Ţenidba kralja Vukašina)
U našim narodnim pesmama saţuvane su stare i veš zaboravljene reţi. Vreovatno še
buduši strpljiviji istraţivaţi, naroţito oni koji budu istraţivali narodnu knjiţevnost i srpske
srednjevekovne spise, pronaši još dokaza o velikoj srodnosti srpskog jezika i sanskrita.

.oOo.

219
 ZAVRŠNA REĈ - udRc उदृच ्
Poduhvat da se saţini Rečnik srpski-sanskrit iziskivao je dosta napora i strpljenja,
ali je istraţivanje bilo izuzetno zanimljivo, i, bar što se autora tiţe, nadmašilo je njegova
oţekivanja. Iako se trudio da u svemu postavi dobru osnovu, verovatno je došlo do nekih
propusta, mada iskreno veruje da še knjiga biti od koristi svim dobronamernim ljudima koji
budu prouţavali srpski jezik ili sanskrit. Knjiga je pisana sa ciljem da se sanskrit pribliţi
proseţnim pozavaocima srpskog jezika, a posebno da še biti od koristi profesorima jezika,
da še bolje razumeti dubinu, znaţaj, poreklo i istoriju srpskog jezika, a naroţito slikovitije
prenositi srpski jezik mlaŤim generacijama mada je jasno da su ograniţeni zvaniţnim
tumaţenjima i standardima, da ne kaţemo vaţešim kanonima. Mogla bi biti od koristi i
istoriţarima i arheolozima ukoliko su spremni na jedno drugaţije i slobodnije posmatranje od
onoga koje je usvojeno u nauci. Kada nema materijalnih dokaza u arhelgiji, jezik je tu kao
alternativa.
Ovde se navode samo neke sliţnosti ili razlike koje je autor uoţio tokom svoga rada.
RAZLIKE
1. U sanskritu je mnogo zastupljen glas h, a u srpskom jeziku se bio skoro
naţisto izgubio. Vuk ga je ponovo uveo 1836. godine.
Sa druge strane glas G u nekim slovenskim jezicima prešao je potpuno u H. To se
moţe uoţiti u ţeškom, slovaţkom, luţiţkosrpskom, bar gornjem, gde se i piše i izgovara kao
H, ali i ukrajinskom i beloruskom gde se piše G, a izgovara H, doduše nešto tvrŤe. Ova
pojava obuhvata slovenske karpatske jezike: ţeški, slovaţki, gornjoluţiţko srpski, ukrajinski i
beloruski. Iako se Karpati nalaze i delom u Poljskoj, poljski jezik je zadrţao glas G kao i ruski i
juţnoslovenski jezici. Moţda bi ova pojava mogla da se objasni Grimovim zakonom, koji se
odnosi na germanske jezike, mada ostaje nejasno šta je njen uzrok.
2. Imenice koje se završavaju na -a u srpskom jeziku su ţenskog roda, a u snskritu su
muškog roda.
Imenice koje oznaţavaju nosioce zanimanja u sanskritu se ţesto završavaju na -ka u
muškom rodu, a u srpskom se tako završavaju imenice ţenskog roda ili -ka >ca: pAcaka -
kuvar (pekarka); pAThaka - ţitalac, ţitateljka; upadezaka - instruktor, instruktorka; sivaka -
krojaţ, krojaţica; takSaka - tesar, tesarka; sUnika - mesar, mesarka; lekhikA - slikar,
slikarka; mAlika - moler, molerka.
SLIĈNOSTI
DVOJINA
3. U srpskom jeziku i glagoli i imenice imaju oblik jednine i mnoţine, a u sanskritu
jednine, dvojine i mnoţine. Znamo preko staroslovenskog jezika da je i u srpskom bilo
dvojine, kao i u svim ostalim indoevropskim jezicima, ali se svuda izgubila. Postoje samo
ostaci u nekim oblicima reţi koji svedoţe o tome. Dvojina nije nikakvo ţudo, ţudnije je koliko
su naši davni preci imali precizno postavljene sloţenije standarde gramatike u vreme oskudne
tehnologije, a sada - u vreme izuzetno razvijene tehnologije na svim poljima - jezik se
pojednostavljuje i degradira. Dakle, dvojinu su imali svi indoevropski jezici. Naime, ţovek i
neka biša imaju po dve noge, dve ruke, dva oka, dva uha pa je normalno da se te reţi ne
menjaju u mnoţini, nego u dvojini za koju su predviŤeni posebni nastavci. Ali, ovoga puta
dvojina še biti zanemarena.

220
 IMENICE
4. Samo prelistavanjem Rečnika, stiţe se utisak da su glagolske imenice u srspkom
najsliţnije oblicima imenica u sanskritu što govori o njihovom ranom nastanku. U srpskom
poslednji suglasnik je Nj, a u sanskritu N: kaljanje - kalana (kalana), karanje - kAraNa
(kārana) , košenje - koSaNa (košana), kašljanje -kasana (kasana), kolanje - khelana
(khelana), lupanje - lopana (lopana)...
5. Neke imenice koje oznaţavaju rodbinske odnose u sanskritu se završavaju sa R:
bhrAtR - brat, svasR - sestra, pitR - otac, mAtR - majka, yAtR - jetrva. Ţesi i danas kaţu
bratr.
6. Ima dosta imanica koje se u sanskritu završavaju na -tva. U srpskom su saţuvane
imenice setva, ţetva, ţrtva, kletva. Po postanku su sigurno veoma stare. Ozvuţenjem ovog
nastavka u srpskom jeziku su dobijene imenice na -dba: udadba, prosidba, kosidba. Kao
primer naveššemo: janitva (Ťanitva) जतनत्ल m. father, parents - otac, roditelji - ţenidba;
svatva थलत्ल n. nezavisnost, pravo na vlasništvo, titula - svadba. Dakle, naši preci su ţenidbom
dobijali pravo da se osamostale i da postanu vlasnici imovine, time su dokazivali zrelost.
7. Mnoge imenice koje se u sanskritu završavaju na -tva u srpskom se završavaju na
-stvo: bhrAtRtva - bartstvo, svasRtva - sestrinstvo, pitRtva - oţinstvo, mAtRtva - majţinstvo.
8. U sanskritu ima 8 padeţa, a u srpskom i vešini slovenskih jezika ima 7, u ruskom
6, a u bugarskom i makedonskom je redukovan kao u engleskom, dok je u nemaţkom 4
padeţa.Ni u slovenskim jezicima raspored padeţa nije isti, ali to je manje bitno. Više o svim
vrstama reţi pa i padeţima moţe se naši u Sanskritskoj čitanci Radmila Stojanovića i Uvodu u
sanskrit Momira Nikića, ali bi vredelo uporediti oblike i znaţenja po padeţima baš onih reţi
koje su po obliku u Rečniku sliţne.
9. Isti oblik imenice u sanskritu moţe ponekad da ima sva tri roda, i da se razlikuje
delimiţno u znaţenju, pa i da se smatra pridevom.

ZAMENICE

10. Uglavnom sve upitne reţi, i zamenice i prilozi, u slovenskim jezicima i sanskritu
poţinju sa K-, kod nekih je K prešlo u H-, u romanskim jezicima u QU- u engleskom i
nemaţkom u W-. Ako negde ima odstupanja, to je rezultat nekih kasnijih glasovnih promena.
Dakle K ima simbol znaka pitanja (?). Promenom samo tog simbola u oblicima zamenica i
priloga u srpskom jeziku dobijamo liţne i pokazne zamenice i priloge u kojima je jasno
definisana prostorna i vremenska odreŤenost. Znaţi, liţne zamenice su, ustvari, pokazne
zamenice za pitanje KO?

221
 U centralnom krugu nalaze se prvo lice jednine (JA) i mnoţine (MI). Simbol prvog
lica je glas M. Imamo ga u liţnoj zamenici ja u svim kosim padeţima - mene (me), meni
(mi), sa mnom i u nominativu mnoţine - mi. Potrebna su mnogo dublja istraţivanja da bi se
odgovorilo na pitanje zašto je, kada i kako nastala zamenica ja i zašto u kosim padeţima
zamenice mi umesto M imamo N. Moţda ovu zamenu M>N moţemo objasniti nazalnoššu oba
glasa, ali je rano za zakljuţke. U tadţiţkom, jednom od persijskih jezika ţije pismo je širilica,
ja = ман.
Dakle, simbol prvog lica je M, i taj simbol imamo i u glagolima, ali na kraju reţi, to
je liţni nastavak za oblik, u prezentu, u prvom licu jednine -m, a u prvom licu mnoţine -mo.
U gramatikama nalazimo da su nekada svi glagoli u prvom licu jednine imali nastavak -u, kao
glagoli hoću i mogu. Sudeši prema snskritu, a verovatno i prema persijskom, ţini se da nije bilo
tako.
Vešina pokaznih zamenica i priloga u prvom, centralnom krugu, sem priloga za
vreme sada i i prisvojnih zamenica, poţinju sa OV. Ali prisvojna zamenica za jedninu je moj,
znaţi zadrţan je simbol. U mnoţini je naš. Moţda se to moţe objasniti što su oba nazali, a
potrebno je da se razlikuje jednina od mnoţin.
U drugom krugu nalaze se drugo lice jednine i mnoţine, svi prilozi i sve zamenice
sem prisvojne zamenice za mnoţinu poţinju glasom T-. Simbol T imamo i u lţiţnom
galgolskom nastavku u mnoţini -te. Moţe se pretpostaviti da je nekada u drugom licu jednine
bilo -t. Kako je, kada i zašto t > š, za sada nema odgovor. I pricojna zamenica je tvoj.
U perifernom krugu nalaze se treša lica jednine i mnoţine. Ta lica nisu ni u vidnom
ni u ţujnom polju prvoga lica, za njih u srpskom jeziku ne postoji imperativ. Njima moţemo da
saopštimo nešto samo preko drugog lica. Sve liţne zamenice za treše lice jednine i mnoţine
poţinju sa ON- (staroslovensko Ѫ-) i svi prilozi i pokazne zamenice poţinju sa ON-, jedino
222
prisvojne zamenice poţinju sa Nj, što bi, opet moglo biti izvedeno od nazalnog Ѫ, gde je nazal
nadjaţao vokal koji se potpuno izgubio. Vidimo da je u srpskom otpao nastavak -ti u trešem
licu jednine kao napotreban. U trešem licu mnoţine u srpskom jeziku imamo nastavke -e, -u i
-ju da bismo mnoţinu razlikovali od jednine. Simbol Ѫ u srpskom jeziku dao je U, pa u
trešem licu mnoţine neki glagoli se završavaju na -u: (oni) jesu, budu, idu, pletu, predu, šiju,
seku, peku, mogu, zovu. Na -u se završavaju i oni sa završetkom -ju. U slovenaţkom je
saţuvano -o, na primer, zovu - kliţejo. seku ili reţu - reţejo. Ostaje da se istraţi kako je u
nekim glegolima nastao nastavak -e.
U glagolskim oblicima mnoţine liţni nastavci su se bolje oţuvali.
Van kruga su napisane upitno-odnosne zamenice i prilozi koji poţinju sa K, Ĉ i Š. I
Ĉ i Š su nastali od K kao i G u gde (jednaţenjem suglasnika po zvuţnosti). Dakle, uoţava se
jedan savršen sistem (videti više Vedi - starosedoci Evrope). Zanimljivo je da su u persijskom
upitne zamenice, na primer: ko je - ki je? a šta je - ĉi je? Na osnovu toga moţe se
zakljuţiti da su srpski i persijski bili u dodiru duţe nego sa sanskritom, da je do razlaza došlo
posle pojave ţakavskog nareţja. I kurdski i tadţiţki bi se mogli podvesti pod ţakavski.
Persijski jezik je mnogo uticao na turkijske jezike, anroţito na turski. Prema tome,
mnoge reţi koje smo veš ranije imali u staropersijskom i starosrpskom, proglaţene su za
turcizme. Ţena i ţivot nisu turcizmi, jer ih nema u turskom, a bašta jeste, iako su Turci tu reţ
preuzeli mnogo kasnije. To bi bilo isto kao i tvrditi da je deda nasledio osobine svoga unuka.
Neki oblici zamenica i priloga se poklapaju u sanskritu i srpskom, najviše za vreme:
kada, sada, tada. MeŤutim, u sanskritu se primešuje odsustvo zamenica i priloga koji u
srpskom imaju simbol ON odnosno onih zamenica koje se nalaze u trešem krugu.
U persijskom, naroţito staropersijskom, nalazimo ono što nema u sanskritu. Na
primer: ovde - āvadā, onde - āndā. Pozavaoci persijskog jezika tvrde da persijski jezik ima
najviše sličnosti sa južnoslovenskim jezicima, a čini se da srpski jezik tamo, gde ne nailazimo na
sličnost u sanskritu, ima više sličnosti sa persijskim. Tako, žena je na persijskom žan a na
sanskritu đani, život - živistan - jīvana (đivana), zima - zemistan, na tadžičkom zimiston, na
sanskritu hima. Takođe se tvrdi da se persijski jezik bar za poslednji milenijum nije mnogo
promenio, pa učeni ljudi mogu lako da čitaju tekstove iz srednjeg veka ili ranijih vremena bez
teškoda.
Zadrţašemo se na liţnoj zamenici ja koja u sanskritu glasi aham. Poslednji suglasik
-m oznaţava da je to prvo lice. Kod zamenica simbol lica je na poţetku reţi, a kod glagola na
kraju, pa je i u sanskritu ovaj oblik najverovatnije pretrpeo neke izmene, moţda metatezu. Veš
je reţeno da u lingvistici vlada mišljenje da su Sloveni dodavali poluvokale J i V reţima koje
poţinju vokalom. Ali tamo gde u pesrsijkom imamo h u srpskom je j: hasam - jesam; hazān -
jesen, izgleda da nije sve dobro istraţeno.
Da, pogledamo. U nemaţkom zamenica ja glasi ich, znaţi, h je zadrţano, reţ
skrašena, vokal promenjen, ali postoji jasan trag. U engleskom je I (aj). Ako pretpostavimo da
je i kod Engleza kao u srpskom h > j, onda moţemo pretpostaviti da je i u srpskom došlo do
promene h > j, pritom i do metateze aj > ja. Skrašivanjem reţi izgubili smo obeleţje lica. U
svim slovenskim i skandinavskim jezicima se piše sliţno i izgovara ja: tadţiţki Ҳа,
istoţnoslovenski Я, slovaţki já, poljski ja, slovenaţki jaz, makedonski jas, bugarski az,
švedski jag, danski i norveški jeg, ali izgovara ja. To znaţi da je promena izvršena vrlo rano,
verovatno još u paleolitu.

223
 Treba zapamtiti da su lica u sanskritu u obrnutom redu od redosleda u srpskom
jeziku: 1.on, 2.ti, 3. ja; 1. oni, 2. vi, 3. mi.

PRIDEVI
11. U srpskom jeziku nalazimo dosta prideva koji su nastali od glagolskog prideva
trpnog i koje prepoznajemo po završnom suglasniku -t ili -n. Reši šemo: ona prodata kuća i
ona prodana duša. U sanskritu se uoţavaju pridevi sa istim krajnjim suglasnikom: RghAvan
(rghāvan) i RghAvat (rghāvat) - violent - nasilan i silovit - rgan. Do polovine prošlog veka
pisari su u deobnim ugovorima pisali "gore opisato", sada je to arhaizam. Upravo, ţini se da u
sanskritu ima više prideva koji se završavaju suglasnikom -t nego suglasnikom -n. Naveššemo
neke: alapaţast - AlApavat (alapavat), penušav - phenavat (phenavat), rogat - rohat (rohat),
prosut - pruSita (prušita), izvrnut - udvRtta (udvrtta), zaţaran - abhicArita (abhišārita),
viŤen - vidita, vajan i valjan - vayat (vajat), táman - tamasvat, svestan - svastimat, slikan -
likhita, previjen - parivitta, poplavljen - plAvita (plāvita), obasjan - vibhAsita (vibhāsita) ,
napašen - pAtita (pātita) , osveţen - hlAdita (hlādita), postojan - pastyAvat (pastjāvat) ,
proširen - prasArita (prasārita) , rezan - ruzat (ruśat), sejan - ropita, muţan - mUkita
(mūkita) , apatiţan - apaTu (apatu) , nekrpljen - akRpaNa (akrpana) , ništavan - niSThAvAn
(ništhāvān), pijan - pItin (pītin), pojen - pAyin (pājin) , potpun - nipuNa (nipuna), prikazan -
prakAzin (prakaśin), prostran - prastIrNa (prastīrna) , prebijen - prabhinna (prabhinna) ,
smešan - smayin (smajin) , stalan - sthAyin (sthajin) , strašan - trAsin (trāsin)...

GLAGOLI
12. Glagoli u srpskom jeziku u reţnicima navode se u infinitivu, neodreŤenom
glagolskom obliku, iz kojeg se ne vidi vreme ni naţin vršenja radnje ni lice koje vrši radnju.
Infinitv u srpskom jeziku se završava na -ti, -sti i -ći. Mada u reţnicima i garmatikama ne stoji
nastavak -sti, autor je mišljenaj da ga treba pomenuti jer je po gradnji glagolskih oblika mnogo
bliţi glagolima koji imaju nastavak -ći.
U sanskritu se navode u 1.licu jednine i završava se kao infinitiv srpskog jezika, na
-ti, a to je, ustvari, treše lice jednine u srpskom jeziku, jer su lica poreŤana obrnutim redom.

Glagoli u sanskritu imaju aktivni i medijalni oblik.

13. Altivni oblik moţe se uporediti sa vozilom na kome piše taxi, na primer: voziti
nekog, brijati nekog, ţešljati nekog, šminkati nekog, ţuvati nešto, a medijalni oblik podseša na
vozilo na kome piše za sopstvene potrebe:voziti se, brijati se, ţešljati se, šminkati se, ţuvati se.
U Reţniku je ţesto preveden kao drugi oblik pasiva: biti voţen, biti brijan, ţešljan, šminkan, biti
ţuvan.
Neki glagoli iamju samo aktivni, neki samo psivni oblik, a neki se mogu menjati po
oba oblika. Momir Nikiš u svom Uvodu u sanskrit kaţe da se ova razlika u nekim glagolima
reflektuje prema prelaznosti, pa prelzni glagoli imaju aktivan, a neprelazni medijalni oblik.U

224
srpskom su medijalni glagoli pravi povratni. Ilustrovašemo primerom iz srpskog jezika, na
primer, šetati psa i hvaliti nekog ili nešto bili bi aktivni oblici, a šetati se i hvaliti se medijalni.

Aktivni oblik se poklapa sa aktivom u srpskom, i u Rečniku je naveden u 1. licu

jednine (u srpskom je to 3. lice jednine) koji se, opet, poklapa sa infinitivom u srpskom jeziku,
završava se na -ti! Zato je u Rečniku lako uoţiti glagole. Naveššemo nekoliko glagola: bȁjati
- bayati (bajati), bandaţirati - bandhati (bandhati), bariti ili variti - vAriti (vāriti), buditi -
budhyati (budhjati), paliti - phalati (phalati), ĉiniti - chinatti (šhinatti), ćorisati - corayati
(šorajati), deliti - dalati (dalati), derati - darayati (darajati), devati - devati (devati),
divljati - dIvyati (dīvjati), drpati - dRpati (drpati), dunuti - dhunoti (dhunoti), harati
- harati (harati), jahati - vahati (vahati - nositi), kajati - khAyati (khājati - plakati), kriti -
kRtti (krtti), kušati - kuSati (kušati)... Na primer, glagol brijati - brihati (brihati) -
nalazimo samo u aktivnom obliku sa znaţenjem root up, tear, pluck - iskoreniti, derati,
oţerupati, ali treba shvatiti da se ljudi u kamenom dobu nisu brijali. Ako su kratili kosu i bradu,
onda je to radio neko drugi uz pomoš vatre. Zato, valjda, nalazimo u snaskritu i reţ berberin.
14. Medijalni oblik prepoznaje se po završetku -te, a u srpskom jeziku po reţci se.
Naveššemo neke glagole: devati se - devate (devate - trpeti bol, ne znam gde da se devam),
dIvyate (dīvjate - biti pijan ili lud), kAzate (kāśate - be visible - biti vidljiv - biti okazan),
svapnAyate (svapanājate - be sleepy - biti pospan), dhUmAyate (dhūmājate - dimiti, pušiti),
dhrekate (dhrekate - sound - drekati, dok samo drekate, bez h, znaţi biti u dobrom
raspoloţenju), lelAyate (lelajate - tremble - lelujati se), hlAdate (hladate - be glad or refreshed -
biti srešan ili osveţen, nema oblik aktiva), klAmati (klāmati - klimati - be weary or exhausted,
be or become fatigued - biti vrlo iscrpljen, biti ili postati umoran, ima oblik aktiva, a preveden
je pasivom).
Znaţi, glagoli su navedeni u prvom licu jednine što odgovara našem trešem licu i
zamenici on. Ako piše saH harati - on hara, a saH harate - on je poharan.

PROMENA GLAGOLSKIH OBLIKA

15. Da bismo videli koliko su sliţni glagolski oblici napravišemo neka poreŤenja.
Uostalom i prvi lingvisti su, da bi pokazali srodnost indoevropskih jezika, poredili baš glagol
jesam. Uzešemo kao primere pomošni glagol jesam u prezentu na sanskritu, persijskom,
srpskom i staroslovenskom jeziku:

225
 U prvim licima i jednine i mnoţime imamo simbol -M u svim navedenim jezicima, u
drugom licu jednine je -S-, a u drugom mnoţine imamo -ST-.
U udţbenicima lingvistike glas j u glagolu jesam, uporeŤujuši ga sa starolitavskim
esmi, smatra se protetskim nastavkom, dodatim glasom na poţetku reţi. Navode se kao
primeri i glagol jesti i imenica jaram, i kaţe se da su Sloveni ispred reţi koje poţinju
samoglasnikom ubacivali poluvokale j ili v! MeŤutim, ne navodi se za to ni jedan jedini valjan
razlog. Ako, pak, uzmemo za taţno da u praindoevropskoj zajednici reči nisu mogle počinjati
samoglasnikom, onda se moţe zakljuţiti da je u sanskritu i litavskom došlo do gubljenja
suglasnika, dok se u persijskom, gde su navedeni oblici knjiţevnog i govornog jezika, na
poţetku nalazi glas h. Dakle, u srpskom jeziku nije došlo do protetskog ubacivanja poluvokala,
veš je samo glas h > j, a zamena glasova h, j i v u ovom Rečniku višestruko je potvrŤena.
Znaţi, u srpskom i persijskom, bar u ovom glagolu, saţuvani su stariji oblici. Ipak, ostaje
pitanje, kako se, zašto i kada iz nominativa zamenice ja izgubio simbol M?
U 3. licu mn. u svim jezicima, sem u srpskom, pojavljuje se nazal N, a
straolsovensko Ѫ (on) > u u srpskom.

16. Zadrţašemo se i na glagolu jesti.

U prezentu sanskrita nemao glas j, ali ga imamo u potencijalu! Iako je prezent

najfrekventniji glagolski oblik, ţini se, ipak, da smo ovde pobrkali lonţiše. Ako sagledamo
neke istorijske pretpostavke, na primer, da su naši davni preci za arijevce, one koji su govorili
sanskrit, bili niţa kasta, i da su bili siromašniji, moţda su ţešše upotrebljavali oblik potencijala
umesto prezenta, jeo bih umesto jedem. A onda je to prešlo u naviku. U sanskritskom oblicima
potencijala glas J postoji u svim nastavcima. Ako pretpostavimo da je jednostavno došlo do
metateze i pomeranja glas J na poţetak reţi, sanskritski potencijal je mnogo bliţi srpskom
prezentu, a fonetski lako dokaziv: samoglsnik a i ā > e, jedino u 1. licu mn. finalno a > o; u

226
drugom licu jednine H, iza koga je došao poluglasnik, jednostavno se palatalizovao i prešao u
-š; dok su u trešem licu i jednine i mnoţine finalni suglasnici otpali. Dakle, ne radi se o nekom
nepostoješem, imaginarnom poluvokalu, on veš postoji u obliku reţi, samo je promenio mesto.
Ako jedan koren moţe u jednom jeziku da dâ imenicu, a u drugom jeziku glagol,
onda ne bi trebalo da postoji nikakva smetnja da jedan glagolski oblik preŤe u drugi. Uostalom,
presedan je veš napravljen, srpski infinitiv je isti oblik kao prvo lice jednine (srpsko treše)
prezenta u sanskritu!
MeŤutim, nije sve tako lako i prosto kako izgleda. Moţda nisu kod svih glagola uzeti
nastavci potencijala, u glagolu jesti izgleda da jesu. U sanskritu se sve svodi na pretzentsku
osnovu, a u srpskom se više koristi infinitivna. Hrvatski gramatiţari i prezent grade na
infinitivnoj osnovi i gradnja je dosta komplikovana, a srpski gramatiţari su smislili prezentsku
osnovu, pa su gradnju prezenta pojednostavili. Najbolje je da odgovore potraţimo u
poreŤenju sa sanskritom. Kaţu da u sanskritu ima oko dve hiljade glagola. Momir Nikiš je po
izboru u svom Uvodu u sabnskrit naveo oko 150 glagola i korena koji su najţešše u upotrebi.
Od toga se polovina sliţno izgovara na srpskom. Da bismo bili sigurni, potrebno je svih tih
osamdesetak glagola promeniti po svim glagolskim oblicima pa doneti valjan zakljuţak.
17. Promenišemo još nekoliko glagola u prezentu koji su u sanskritu i srpskom skoro
identiţni: šiti (šivati), bivati i divljati.

Kada u srpskom jeziku doŤe do dodira glasova vj, dolazi do ubacivanja enpeteskog
L i jotovanja, na primer, suv+ji > suvlji, crv + jiv > crvljiv. Glasovi vj stoje jedan do
drugog samo u ijekavskom izgovoru, na primer, vjetar, vjera, pa iz sanskritskog oblika šivjam
došlo je u srpskom do jednaţenja i vj > jj ili vj > vv i onda se jedan glas gubi. U šiti, šijem
gubi se v, a u šivati, šivam gubi se j. zato u srpskom imamo dva oblika, oba nesvršenog vida.
Jedino je u 3.licu mnoţine zadrţano v i j, ali je izmeŤu ubaţen samoglasnik. Kod glagola
divljati došlo je do jotovanja.
U sanskritu postoje dva glagola divljati: sa kratkim i - divyati znaţi igrati, a sa
dugim I dIvyati znaţi ludovati.
18. U sanskritu nalazimo da se zamenica ja piše dvojako: aham अशम ्, kada je iza
reţ koja poţinje samoglasnikom ili na kraju reţenice, i ahaM अहं , kada sledi reţ koja poţinje
suglasnikom. U ovom sluţaju gubio se konsonant m, a svoju nazalnost preneo je na
samoglasnik ispred sebe! Glas M/m kao simbol prvog lica zadrţao se u svim glagolima u
jednini i mnoţini, sem u glagolima hošu i mogu.

227
 U prvom licu jednine imamo nastavak -m: jes-a-m, id-e-m, rad-i-m, ali hoš-u i
mog-u. Nemamo sufiks -o-. Moţe se preptpostaviti da je u hošu i mogu bilo hoš-Ѫ (on), dakle,
nazalni samoglasnik i da se ta nazalnost, kao i u ostalim slučajevima, izgubila.
Pošto se baš od enklitičkog oblika glagola hteti gradi futur prvi, onda se simbol -m
gubi svuda u futuru i u prvom licu jednine imamo -u. Izgleda da su zbog ovoga gramatičari
zaključili da su svi glegoli u prvom licu jednine nekada imali -u, i da se to zadržalo samo u ova
dva glagola. Istina je malo drugačija, jedino se u ova dva glagola izgubila nazalnost ličnog
nastavka.
I sada u nekim zapadnim govorima čujemo da se svuda izgovara -n umesto -m: ide-
n, radi-n, peva-n što je bliže izgovoru staroslovenskog nazalnog samoglasnika Ѫ (on).

19. Obratišemo paţnju na primarne i sekunadarne nastavke za prezent indikativ i

gradnju futur I na primeru glagola harati: u1šl.j. imamo šu! (proveriti i izmeniti)

U sanskritu je sufiks sya (sja), a u srskom jeziku ne odvajamo sufiks -će- od liţnog
nastavka, pa smo izgubili i svest i o sufiksu i o liţnom nastvku, a to su dve posebne morfeme.
Primarni nastavci se koriste i za futur, delimiţno konjuktiv.
Primešujemo ogromnu sliţnost liţnih glagolskih nastavaka u prezentu u sanskritu i
srpskom.
U prvom licu jednine nastavak nije hara-će-m, nego hara-ću. Ako znamo da je u
srpskom u nastalo i od staroslovenskog i starosrpskog Ѫ (on), koje je bilo nazalno
U trešem licu jednine nastavk se izgubio, a trešem licu mnoţine nastavk -uH je
isti i u primarnom i sekundarnom obliku i oţigledno se desila metateza, i dok je u imperfektu
zadrţao glasovnu vrednost (hara-hu), u prezentu je došlo do promene H>J (hara-ju), obe
glasovne promene postoje u srpskom jeziku.
Sekundarni oblik koristi se za aorist, imperfekat, potencijal, kondicional,
dlimiţno konjunktiv.
20.U futuru sanskrita vidimo da se izmeŤu osnove i liţnog nastavka ubacuje sufiks
-sya-, koji u njihovim trešim (srpskom prvom) licima ima dug vokal. Ako takvu tvorbu
primenimo na futuru prvom u srpskom jeziku, primešujemo da se na infinitivnu osnovu
dadaje sufiks -će-. U prvom licu jenine je -ću, verovatno je svesno zamenjeno da bi se
razlikovalo prvo i treše lice, a izostavljen je simbol m. Oblik futura I isti je u trešem licu
jednine i mnoţine. Opet verovatno zbog racionalnosti. Futur prvi oznaţava radnju koja še se tek

228
desiti, a treše lice je ono van našeg domašaja i uticaja, pa nam nije ni vaţno da ši še to uraditi
pojednac ili grupa.
Ovde smo se zadrţali uglavnom na prezentu jer je prezent najzastupljeniji oblik u
sanskritu, a verovatno i u srpskom jeziku, a to zanţi da su najfrekventniji oblici verovatno
najmanje podloţni promenama.
21. Mnogi glagoli u sanskritu se grade dodavanjem nastavaka na imenicu, na
primer; lepak je lepa+ya+ti, znaţi da sufiks -ya- oznaţava da je to glagol, a mda ima i drugo
znaţenje, i na njega se dodaju liţni nastavci. Taj sufik se zadrţao i u mnogim srspkim
glaglolima, a u nekim je prešao u -va-, obeleţje je nesvršenog vida.
Naveššemo neke: bajati, vajati, vijati, davati, zijati, zujati, kajati, kijati, lajati,
livati, majati, pajati, plivati, rivati, sijati, stajati, hajati, šivati...
Ima i glagola koji se u srpskom završavaju na -nu-ti, -nu- je obeleţje svršenog
vida: banuti, manuti, panuti, dunuti, zinuti, kinuti, kanuti, linuti, minuti, rinuti, sinuti... U
sanskritu se javlaju sa -na-ti, -ni-te, -no-ti, -nu-te: sunuti - sunoti - press out, extract, dunuti
- dhunoti - shake, gurnuti - ghUrNati - shake, krnuti - kRNute, kRNIte kRNoti - hurt i sl.

22. Treba nešto reši i o prefiksima kod glagola. Kao što se u srpskom jeziku
dodavanjem prfiksa (do-, za-, iz-, na-, ob-, od-, po-, pro-, pre-, raz-, s-, u-) ispred glagola, na
primer, raditi, i dobijaju sloţeni glagoli: za-raditi, iz-raditi, ob-raditi itd. tako se javlja i
nekoliko prefiksa u sanskritu , ali nam se svi predlozi ne poklapaju, mi ih nemamo kao prefikse,
pa je teško napraviti valjan prevod bez uvida u sintaksu. U Uvodu u sanskrit navedena su
njihova znaţenja: A- kod, kraj (Alikhati - pisati, AropaNa - sejati); ati- nad, iznad, kroz; abhi-
na, prema; adhi- na; anu- po, posle (anupazyati - posmatrati); antaH- meŤu, u unutar; ava-
dole, od; api- u, na; pre-, pari- oko, okolo (paripazyati - osmatrati); prati- protiv, naspram;
upa- uz, kraj, pored, blizu; ud-(ut-) uz; , saM- sa; vi- pra-, pre-, pri-, pro- (prastRNAti -
prostrti, praminAti- prominuti, prabodhayati - probuditi, pragRhNIte - prigrnuti,
pradadAti - predavati, prapadyate - prepadati) . Šesto se iz prevoda ne vide finese, prefiksi
se po znaţenju moţda ne poklapaju sa prevodom, a autor nije istraţivao sintaksu, pa je
navedeno osnovno znaţenje glagola, onako kako je u engleskom prevodu
FONETIKA
23. U sanskritu postoje jednaţenje suglasnika po mestu tvorbe i jednaţenje suglasnika
po zvuţnosti i o njima se moţe naši više u Uvoduu sanskrit, ovde su pomenute samo one
glasovnepromene koje su uoţene prilikom pisanja Rečnika:
a) Promena k u c na kraju reţi;
b) Gubljenje glas A izmešu N i K;
c) Metateza;
d) Zamena glasova j, h i v:
e) R,U,K,I pravilo;

a) PROMENA K U C NA KRAJU REĈI

U imenicama koje se u snskritu završavaju sa -ikA ili -ika, u srpskom jeziku imamo
imenice ili deminutive koji se završavaju sa -ica: Danica (bogatašica, vlasnica) - dhanika
(dhanika), devica - devikA (devikā), kušica - kuTIkA (kutīkā) , kupica - kUpikA (kūpikā),
lopuţica - lopAzikA (lopāśikā), Marica - mArikA (mārikā), matrica - mAtrikA (mātrikā),
mušica - makSikA (makšikā), resica - rasikA (rasikā), Sjenica i Zenica, zenica - zyenikA
(śjenika), stolica - sthAlikA (sthālikā), sušica - zuSikA (śušikā), trokolica - tricakrikA

229
(trišakrikā), vitica - vITikA (vītikā). Ponegde se javlja i C i Ĉ kao rezultat promene: domaća -
damaka (damaka), jahaĉ - vAhaka (vāhaka).

b) GUBLJENJE GLASA A IZMEĐU N I K

Moţe se primetiti da je i za sanskrit i srpski jezik uobiţajena pojava suglasniţkih
grupa NK, NG, NĐ - punĊa, konĊa, gunĊati, domunĊavati, pa nije ţudo da se A u poloţaju
-NAK- gobilo: pAcanaka (pāšanaka)>peţenka, kAcanaka (kāšanaka)>kišanka, rAjAnaka
(rāŤānaka - mali princ) >roŤenka (hipokoristika).

c) METATEZA
Metateza je zamena glasova ili slogova u reţi. Prisutna je u savremenom srpskom
jeziku u ţargonu. To nije sluţajna promena. OdreŤena socijalna grupa teţi da se po neţemu
razlikuje od vešine pa onda dolazei do izvrtanja reţi: brate - tebra, konza - zakon. Vuk je u
Rečniku pre 200 godina zabeleţio reţ namastir, a mi sada govorimo manastir. Reka Elba se
zvala Laba. Pitanje je da li je to došlo spontano ili namerno. Zamena naziva toponima vrši se i
namerno od strane osvajaţa, kako bi se starosedeocima zatro svaki trag.
Autor smatra da je u neolitu veš uveliko bio uspostavljen robovlasniţki sistem i
vazalni odnos, da to nije proizvod srednjeg veka, jer imamo zajedniţke reţi koje na to upušuju.
Moţda je imao neki blaţi oblik zavisnosti, ali postojao je.
Kao što su uţeni ljudi u 19. veku bili protivnici uvoŤenja narodnog jezika u
knjiţevnost i nauku jer su smatrali da elita treba da se razlikuje od obiţnih ljudi, tako je i
vlastela u neolitu verovatno menjala svoj izgovor pojednih reţi. Kaţemo vlastela jer uvek jezik
menjaju oni koji imaju potrebu za dokazivanjem razliţitosti. Zato ne moţemo biti potpuno
sigurni da li su u reţima u kojima se javlja metateza, zamene izvršene sluţajno ili namerno, i da
li je reţ promenjena u srpskom ili u sanskritu. U svakom sluţaju, metateza je jedna od
najzastupljenijih glasovnih promena i javlja se i u drugim jezicima.
Navešešmo nekoliko oţiglednih primera metateze: šaskanje - cakSaNa (šakšana),
Drina - dIrNa (dīrna), jahta - vahat (vahat), kratiti - kartati (kartati), runo - UrNA (ūrnā),
spavati - svapati (svapati), ustuk - utsuka (utsuka), zrno - zroNA (śrona).

d) RUKI PRAVILO
Izoglosa je glasovna promena koja je zahvatila više jezika ili dijalekata. RUKI
pravilo je izoglosa po kojoj je indoevropsko S > Š iza glasova R,U, K i I. Lingvisti tvrde
da je zahvatila baltiţkoslovenske i indo-iranske jezike. Nije zahvatila germanske,
romanske, grţki, latinski, ali bi trebalo da je zahvatila i sanskrit i srpski jer sanskrit sada
pripada indijskim, a srpski slovenskim jezicima.
Ţini se da je u sanskritu to pravilo dosledno sprovedeno, ali u srpskom jeziku
ima dosta odstupanja. Pokazašemo na zajedniţkim reţima koliko ima odstupanja.
Najprostiji primer u sanskritu je reţ glava - ziras (śiras) मळयव ् n. i zIrSa
(śīrša) ळीऴह n. head, a u srpskom je od ove reţi izvedena reţ ţir, ali i šešir. Obe reţi u
sanskritu imaju isto znaţenje, u prvoj izmeŤu R i S imamo vokal, i promena nije
izvršena, a u drugoj je došlo do metateze, S se našlo neposredno posle R i odmah je došlo
do promene u Š.

230
 Od oko dve hiljade odrednica koliko ih ima otprilike u ovom Reţniku, u
sanskritu je uoţeno samo ţetiri odstupanja: aleksaNDara (aleksandara)- Alexander;
kravis (kravis) - raw flesh, krvavo meso; chardis (šhardis) - ţardak, secure place
or residence; spRsti (sprsti) - prsti, touch, contact, oznaţava ţulo dodira, ali postoji i
spRSTi (spršti) - touching.
U reţi kSipati (kšipati) - sipati u srpskom je otpao suglasnik k, kao i u reţi
kSmAy (kšmaj) gde je izmeŤu umetnut vokal o - nije bilo uslova i zadrţao se stari
izgovor sipati i Kosmaj. U reţi kuSati (kušati) imamo i kusati i kušati, u reţi kRSNa
(kršna) - krsna i kršna.
U nekim reţima, uglavnom onim koji su saţuvani kao toponimi, u sanskritu je
izvršena promena, a u srpskom je saţuvan stari izgovor: auSTra (auštra - bogata
govedima), auSTraka (auštraka) - Austrija; iSyate (išjate) - iskati; pruSNoti (prušnoti) -
prsnuti; USara (ušara - slano zemljište) - Usora; tuSa (tuša - pleva) - Tisa; tRSTa (tršta -
grub, neravan) - Trst; kRSTi (kršti - ţetva) - krstina; kaniSTha (kaništha - descending
bucket of a well - kofa koja je pala u bunar) - kanister; bhUSati (bhušati) - busati.
MeŤutim, u srpskom jeziku imamo mnogo reţi, van ovog Rečnika, u kojima se
primešuje odsustvo RUKI pravila: (RS) brstiti, , vrsta, drsko, krstiti se, mrsko, prskati,
gristi, trska, hrskavica; (US) busa, brusiti, naizust, kusati, ljuska, musti, pust, trusno,
usne, gust, usko, guska, ţustro, uskoro;(KS) praksa, taksa, ekser, (IS) biskati,tiskati,
njiskati, vriskati, piskati, disati, pisati, brisati, misliti, kisnuti, vrisak, lisica, misao,
niska, njiska, iskra sisati, otisak, ţisto...
Naveššemo reţi u kojima je i u sanskritu i u srpskom izvršena promena:
makSikA - mušica; muSka - muško; muSkara (muškara) - muškarac;
muSkavat - muškost; niSThAvAn - ništavan; niSThA - ništa, ništavilo; maJjUSA
(manjŤuša) - minŤuša; abhiSIvyati (abhišivjati) - ušivati; cUSati (šušati) - ošušiti se;
zuSkamAMsa (śuškamāmsa) - sušeno meso; azuSka (aśuška) - neosušen;
dUSaNatAvAdin (dušanatāvādin) - dušman...
Ima mnogo reţi u kojima postoji š i u sanskritu i u srpskom, a nije posledica
RUKI pravila, jer se ispred nalaze vokali A,E, O, a to znaţi da je izgovor nastao u nekom
još ranijem vremenu, u paleolitu ili još ranije: kaSA (kaša) - kaša; caSaka (šašaka) -
ţašica; laSva (lašva) - Lašva, zoSa (soša) - suša; yoSaNA (jošana) - Jošanica; koSa (koša)
- koš; koSaNa (košana) - košenje; meSati (mešati) - mešati; meSa (meša)- mešina;
peSTra (peštra) - Pešter...

.oOo.

Ovaj Rečnik ne predstavlja samo zbir leksema koje su sliţne po obliku ili
znaţenju ili i po obliku i znaţenju, veš pruţa uvid u jednu drugaţiju sliku istorijskih zbivanja, a
naroţito dopunjava našu nepotpunu sliku o ţivotu ljudi u neolitu. Da bi se doneli valjani i
validni zakljuţci, neophodna su dalja sistematska istraţivanja. Ima nekoliko lingvistiţkih knjga
o sanskritu na srpskom jeziku, postoji i Uporedna gramatika slovenskih jezika Radosava
Boškoviša, ali bi bilo od izuzetnog znaţaja da se napravi uporedna gramatika sanskrita,
savremenih indijsko arijskih jezika, persijskih jezika, koji nisu bili ukljuţeni u ovo istraţivanje,
i slovenskih jezika, naravno, sa teţištem na srpskom jeziku.

231
 Poredbeno prouţavanje srpske i sanskritske morfologije, tvorbe reţi, fonetike i
sintakse zahteva mnogo vremena i znanja, i verovatno ţitav tim dobrih poznavalaca i sanskrita
i srpskog jezika, a u Srbiji se moţe naši tek nekoliko ljudi koji znaju sanskrit. Nema mnogo ni
onih koji su na nivou sricanja sanskrita u koje autor i sebe ubraja.
Ovo je samo podstrek da se mladi zainteresuju za sanskrit i da se napravi korak
napred. Bilo bi od izuzetnog značaja da se sačini uporedna gramatika sanskrita, persijakog (po
mogudstvu staropersijskog i avsetijskog jezika) i srpskog.
Ţini se da su srpski jezik, snskrit sa indijskim arijskim jezicima i persijski jezici
ogromni površinski kopovi dragog kamenja.

Milorad Kneţeviš

BIBLIOGRAFIJA

Kljuţne reţi: lingvistika, srpski jezik, sanskrit, neolit, Evropa.

Bibliografija:
1. Monier Williams' Sanskrit-English Dictionary http://spokensanskrit.org/:
2. REŢNIK SRPSKOHRVATSKOGA KNJIŢEVNOG JEZIKA, Matica srpska uz
pomoš Vukove zaduţbine, drugo fototipsko izdanje 1990.
3. Uvod u indoeuropsku lingvistiku, pregled jezika i poredbena fonologija, skripta,
Mate Kapoviš, Zagreb 2006.
4. Vukov Rjeţnik 1852. :http://digital.bms.rs/ebiblioteka/publications/view/1255
5. Vukov Rjeţnik iz 1818. :http://digital.bms.rs/ebiblioteka/publications/view/1216
6 Engleski reţnik, Marija Kneţeviš, Dragan Dţakoviš, Jasen, Beograd 2006.
https://translate.google.com
https://www.google.rs/search?q

232