ÑAÏI HOÏC TAØI CHÍNH – MARKETING

BOÄ MOÂN TOAÙN – KHOA CÔ BAÛN

Baøi giaûng
XAÙC SUAÁT & THOÁNG KEÂ

ThS.
ThS. Nguyeãn Vaên Phong
Email : nvphong1980@gmail.com, nv.phong@ufm.edu.com

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU
Hieän töôïng taát ñònh : Nhöõng hieän töôïng maø khi ñöôïc thöïc
hieän trong cuøng moät ñieàu kieän nhö nhau seõ cho keát quaû nhö
nhau
Hieän töôïng ngaãu nhieân : Nhöõng hieän töôïng maø duø ñöôïc thöïc
hieän trong cuøng moät ñieàu kieän nhö nhau vaãn coù theå cho nhieàu
keát quaû khaùc nhau
Xeùt caùc hieän töôïng sau:
sau:
Hieän töôïng Keát quaû
Ñun nöôùc ôû 100oC Bay hôi (TÑ)
Tung moät ñoàng xu Khoâng bieát tröôùc keát quaû Saáp hay Ngöõa (NN)
Khoâng bieát tröôùc keát quaû Pheá phaåm hay
Choïn 1 SP töø 1 loâ SP
Chính phaåm (NN)
Quyeát ñònh mua moät coå phieáu Khoâng bieát tröôùc keát quaû Lôøi hay Loã (NN)
2
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CAÊN BAÛN
1. Pheùp thöû : Cho xuaát hieän moät hieän töôïng ngaãu nhieân
Kyù hieäu : τ
2. Khoâng gian maãu : Taäp hôïp taát caû caùc khaû naêng xaûy ra khi
thöïc hieän moät pheùp thöû
Kyù hieäu : Ω
3. Bieán coá sô caáp : Laø moät phaàn töû cuûa khoâng gian maãu
Kyù hieäu : ω
4. Bieán coá : Laø moät taäp con cuûa khoâng gian maãu
Kyù hieäu : A⊂Ω

3
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CAÊN BAÛN
5. Bieán coá chaéc chaén : Laø bieán coá luoân xaûy ra khi thöïc hieän
pheùp thöû
Kyù hieäu : A = Ω
6. Bieán coá khoâng theå coù : Laø bieán coá khoâng theå xaûy ra khi thöïc
hieän pheùp thöû
Kyù hieäu : A = ∅
Xeùt khoâng gian maãu Ω cuûa moät pheùp thöû τ vaø A ⊂ Ω
laø moät bieán coá.
Sau khi thöïc hieän pheùp thöû, ta coù bieán coá sô caáp ω ∈ Ω
Khi ñoù,
Neáu ω ∈A ta noùi A xaûy ra
Neáu ω ∉A ta noùi A khoâng xaûy ra
4
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CAÊN BAÛN
Ví duï. Xeùt pheùp thöû τ : “Tung moät con xuùc xaéc”
Khi ñoù Ω = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
ω = 1, 2, 3, 4, 5, 6 ∈ Ω
Ñaët laø bieán coá A = “Xaûy ra maët chaün”
A = {2, 4, 6} ⊂ Ω
Ñaët laø bieán coá B = “Coù soá nuùt lôùn hôn 7”
B =∅
Ñaët laø bieán coá C = “Coù soá nuùt lôùn hôn hay baèng 1”
C =Ω
Khi tung con xuùc xaéc, neáu maët 2 xuaát hieän, ta noùi A
xaûy ra, neáu maët 3 xuaát hieän, ta noùi A khoâng xaûy ra
5
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

CAÙC PHEÙP TOAÙN TREÂN BIEÁN COÁ
Cho khoâng gian maãu vaø 2 bieán coá A, B ⊂ Ω
1. Keùo theo A ⊂ B ⇔ ∀ω ∈ Ω, ω ∈ A → ω ∈ B
Chæ : A xaûy ra keùo theo B cuõng xaûy ra

2. Pheùp giao A ∩ B ≡ AB ⇔ ∀ω ∈ Ω, ω ∈ A ∧ ω ∈ B
Chæ : A vaø B cuøng xaûy ra : “Ñoàng thôøi”

3. Pheùp hoäi A ∪ B ≡ A + B ⇔ ∀ω ∈ Ω, ω ∈ A ∨ ω ∈ B
Chæ : A xaûy ra hay B xaûy ra : “ít nhaát”

4. Phaàn buø A = Ω \ A ⇔ ∀ω ∈ Ω, ω ∉ A
Chæ : xaûy ra khi A khoâng xaûy ra
5. Luaät DeMorgan (A ∩ B) = A ∪ B; (A ∪ B ) = A ∩ B 6
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
Ví duï. Coù 3 xaï thuû cuøng baén vaøo moät muïc tieâu. Goïi Ai laø
bieán coá chæ xaï thuû thöù i baén truùng.
g. Haõy bieãu dieãn qua Ai caùc
bieán coá sau:
sau:
A : chæ coù ngöôøi thöù nhaát baén truùng,
g,
B : ngöôøi thöù nhaát baén truùng coøn ngöôøi thöù hai baén traät,
C : caû 3 ngöôøi ñeàu baén truùng,
g,
D : coù ít nhaát 2 ngöôøi baén truùng,
g,
E : chæ coù 2 ngöôøi baén truùng,
g,
F : khoâng ai baén truùng,g,
G : khoâng coù hôn 2 ngöôøi baén truùng,g,
H : ngöôøi thöù nhaát baén truùng, g, hoaëc ngöôøi thöù hai vaø ngöôøi
thöù ba cuøng baén truùng,
g,
I : ngöôøi thöù nhaát baén truùng hay ngöôøi thöù hai baén truùng,
g,
J : coù ít nhaát 1 ngöôøi baén truùng.
g.
7
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

KHAÙI NIEÄM VEÀ XAÙC SUAÁT
Xaùc suaát cuûa moät bieán coá laø moät soá ñaëc tröng cho
khaû naêng xaûy ra cuûa bieán coá ñoù
- Kyù hieäu : Xaùc suaát cuûa bieán coá A, P(A)

CAÙC ÑÒNH NGHÓA VEÀ XAÙC SUAÁT

1. Ñònh nghóa coå ñieån.
Xeùt moät pheùp thöû τ coù khoâng gian maãu Ω, Ω = n
Khi ñoù vôùi bieán coá A ⊂ Ω, A = k
Neáu caùc bieán coá sô caáp Soá phaàn töû cuûa A k
coù cuøng khaû naêng xaûy P(A) = =
Soá phaàn töû cuûa Ω n
ra thì
Löu yù raèng,g, ñoái vôùi ñònh nghóa coå ñieån, ta
caàn hai ñieàu kieän :
- Soá keát quaû cuûa pheùp thöû laø höõu haïn,
- Caùc keát quaû ñoàng khaû naêng xaûy ra.
ra. 8
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
KHAÙI NIEÄM VEÀ XAÙC SUAÁT
Xaùc suaát cuûa moät bieán coá laø moät soá ñaëc tröng cho
khaû naêng xaûy ra cuûa bieán coá ñoù
- Kyù hieäu : Xaùc suaát cuûa bieán coá A, P(A)

CAÙC ÑÒNH NGHÓA VEÀ XAÙC SUAÁT

1. Ñònh nghóa theo thoáng keâ (taàn suaát).
Xeùt moät pheùp thöû τ coù theå laëp laïi n laàn trong cuøng moät ñieàu kieän
neáu trong n laàn thöû bieán coá A xuaát hieän k laàn, khi ñoù ta coù
k
P(A) ≈
n

9
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

KHAÙI NIEÄM VEÀ XAÙC SUAÁT
Xaùc suaát cuûa moät bieán coá laø moät soá ñaëc tröng cho
khaû naêng xaûy ra cuûa bieán coá ñoù
- Kyù hieäu : Xaùc suaát cuûa bieán coá A, P(A)

CAÙC ÑÒNH NGHÓA VEÀ XAÙC SUAÁT

1. Ñònh nghóa baèng tieân ñeà Kolmogorov.
Kolmogorov.
Xaùc suaát laø moät aùnh xaï P : P(Ω) → ℝ thoaû maõn
A ֏ P(A)
i ) P(Ω) = 1
ii ) 0 ≤ P(A) ≤ 1, ∀A ⊂ P(A)
iii ) Vôùi A1, A2 ,..., An : Ai ∩ Aj = ∅,
P(A1 ∪ A2 ∪ ... ∪ An ) = P(A1 ) + P(A2 ) + ... + P(An )
10
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
KHAÙI NIEÄM VEÀ XAÙC SUAÁT
Xaùc suaát cuûa moät bieán coá laø moät soá ñaëc tröng cho
khaû naêng xaûy ra cuûa bieán coá ñoù
- Kyù hieäu : Xaùc suaát cuûa bieán coá A, P(A)

CAÙC ÑÒNH NGHÓA VEÀ XAÙC SUAÁT

1. Ñònh nghóa baèng tieân ñeà Kolmogorov.
Kolmogorov.
Caùc tính chaát

i ) P(∅) = 0
ii ) Neáu A, B xung khaéc (AB = ∅) thì P (A + B ) = P (A) + P(B )
iii ) Vôùi A, B baát kyø, ta coù P(A + B) = P(A) + P(B) − P(AB)
iv ) P(A) = 1 − P(A)

11
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

XAÙC SUAÁT COÙ ÑIEÀU KIEÄN
nghóa. Cho B laø moät bieán coá, P(B) > 0. Khi ñoù, xaùc suaát cuûa
Ñònh nghóa.
bieán coá A khi bieát B ñaõ xaûy ra laø
P(A ∩ B )
P(A | B) :=
P(B )
CAÙC COÂNG THÖÙC XAÙC SUAÁT
1. Coâng thöùc nhaân
Suy ra töø coâng thöùc xaùc suaát coù ñieàu kieän, ta coù
P(AB) = P(B)P(A | B) hay P(AB) = P(A)P(B | A)
Toång quaùt vôùi n bieán coá A1, A2, … , An ta coù

1 2 ...An ) = P (A1 )P (A2 | A1 )...P (An | AA

P(AA 1 2 ...An −1 )

Ta noùi, hai bieán coá A, B laø ñoäc laäp, neáu P(A|B) = P(A).
P(A). i,e.
i,e.,
Vieäc bieán coá B xaûy ra hay khoâng xaûy ra khoâng aûnh höôûng ñeán
khaû naêng xaûy ra hay khoâng xaûy ra cuûa bieán coá A. Khi ñoù ta coù
Neáu A, B ñoäc laäp thì P(AB ) = P(A)P(B )
12
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
XAÙC SUAÁT COÙ ÑIEÀU KIEÄN
nghóa. Cho B laø moät bieán coá, P(B) > 0. Khi ñoù, xaùc suaát cuûa
Ñònh nghóa.
bieán coá A khi bieát B ñaõ xaûy ra laø
P(A ∩ B )
P(A | B) :=
P(B )
CAÙC COÂNG THÖÙC XAÙC SUAÁT
2. Hoï ñaày ñuû caùc bieán coá
Ta noùi daõy A1, A2, … , An laø moät hoï ñaày ñuû caùc bieán coá. Neáu

i ) Ai ∩ Aj = ∅, i ≠ j

ii ) A1 ∪ A2 ∪ ... ∪ An = Ω
i,e.
i,e., Khi thöïc hieän pheùp thöû thì coù ít nhaát moät trong caùc bieán coá
Ai xaûy ra.
ra.

13
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT

XAÙC SUAÁT COÙ ÑIEÀU KIEÄN
nghóa. Cho B laø moät bieán coá, P(B) > 0. Khi ñoù, xaùc suaát cuûa
Ñònh nghóa.
bieán coá A khi bieát B ñaõ xaûy ra laø
P(A ∩ B )
P(A | B) :=
P(B )
CAÙC COÂNG THÖÙC XAÙC SUAÁT
3. Coâng thöùc xaùc suaát toaøn phaàn (Ñaày ñuû)
Giaû söû A1, A2, … , An laø moät hoï ñaày ñuû caùc bieán coá. Khi ñoù, vôùi
B laø moät bieán coá baát kyø, ta coù

P(B) = P(A1 )P(B | A1 ) + P(A2 )P(B | A2 ) + ... + P(An )P(B | An )

n
= ∑ P(Ai )P(B | Ai )
i =1

14
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ XAÙC SUAÁT
XAÙC SUAÁT COÙ ÑIEÀU KIEÄN
nghóa. Cho B laø moät bieán coá, P(B) > 0. Khi ñoù, xaùc suaát cuûa
Ñònh nghóa.
bieán coá A khi bieát B ñaõ xaûy ra laø
P(A ∩ B )
P(A | B) :=
P(B )
CAÙC COÂNG THÖÙC XAÙC SUAÁT
4. Coâng thöùc Bayes (Xaùc suaát haäu nghieäm)
Giaû söû A1, A2, … , An laø moät hoï ñaày ñuû caùc bieán coá. Khi ñoù, vôùi
B laø moät bieán coá baát kyø, P(B) > 0, ta coù
P(B | Ai )P(Ai )
P(Ai | B) =
P(B)
trong ñoù
n
P(B) = ∑ P(Ai )P(B | Ai )
i =1

15
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ NGUYEÃN VAÊN PHONG