QËLLIMET E PROGRAMIT TË LËNDËS SË QYTETARISË

Edukimi për qytetarinë demokratike synon:

 të përgatisë të rinjtë dhe të rriturit për pjesëmarrje aktive në shoqërinë demokratike, duke fuqizuar kështu kulturën
demokratike;
 të aftësojë të rinjtë në luftën kundër ksenofobisë, dhunës, racizmit, nacionalizmit agresiv dhe intolerancës;
 të sigurojë dhe të forcojë kohezionin shoqëror, drejtësinë sociale dhe në të mirën e përgjithshme;
 të fuqizojë shoqërinë civile përmes pajisjes së qytetarëve me njohuri dhe shprehi demokratike;

Mbështetur në këto qëllime të përgjithshme, programi i lëndës së qytetarisë synon:

 t’u japë nxënësve mundësinë për të zhvilluar njohuritë dhe aftësitë intelektuale, të domosdoshme për të kuptuar, për të
analizuar dhe për të ndikuar në politikat sociale dhe mënyrat e zbatimit të tyre;
 t’u japë nxënësve mundësinë për të zhvilluar aftësitë e pjesëmarrjes qytetare të nxënësve dhe përfshirjen e tyre të vetëdijshme
dhe të kualifikuar në zgjidhjen e problemeve të komunitetit;
 t’u japë nxënësve mundësinë të zhvillojnë përkushtimin qytetar në respektimin e vlerave dhe parimeve demokratike të
domosdoshme për bashkëjetesë në një shoqëri demokratike.
Lidhja e kompetencave të fushës /lëndës me kompetencat e tjera kyç
Ndërtimi dhe zbatimi i kompetencave kyç nga nxënësi gjatë procesit të mësimdhënies dhe nxënies, kërkon që mësuesi të mbajë
parasysh lidhjen me kompetencave e tjera kyç. Për të realizuar në praktikë këtë lidhje, mësuesi duhet të përzgjedhë situatat,
veprimtaritë, metodat, dhe mjetet e përshtatshme të procesit të nxënit.

* Kompetenca qytetare
Programi i qytetarisë, si pjesë e fushës “Shoqëria dhe mjedisi”, përmes kërkimit, krijon kushte në mënyrë të veçantë për ndërtimin dhe
demonstrimin nga nxënësi të kompetencës qytetare. Ky program kontribuon edhe në zhvillimin e kompetencave të tjera kyç.
Rezultatet e të nxënit të synuara nga programi i lëndës së qytetarisë nxitin, në shkallë të ndryshme, edhe zhvillimin e kompetencave
të tjera kyç.

* Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

Programi i qytetarisë krijon mundësi për zhvillimin e shkathtësive komunikuese. Nxënësi përdor materiale të printuara, vizuale dhe
digjitale, për të eksploruar dukuritë, proceset shoqërore, politike, ekonomike, kulturore etj, në kohë dhe në hapësirë. Ai mëson si të
vlerësojë këto burime dhe kuptojë si gjuha mund të përdoret për të zhvilluar më tej të nxënit. Përmes diskutimeve, lojës në role,
debateve, prezantimeve etj, nxënësi zhvillon shkathtësitë të të shprehurit; në mënyrë progresive ai zhvillon dhe përdor fjalorin e
përshtatshëm për të komunikuar idetë, informacionet etj. në mjedise dhe për audienca të ndryshme.

* Kompetenca e të menduarit
Nxënësi zhvillon të menduarin kritik dhe krijues gjatë vlerësimit të të dhënave dhe përdorimit të tyre, teston shpjegimet dhe peshon
argumentet. Ai zhvillon shkathtësitë për marrjen e vendimeve dhe strategjitë që e ndihmojnë të mendojë në mënyrë analitikedhe
logjike. Programi mundëson që nxënësi të kuptojë vlerën dhe procesin e drejtimit të pyetjeve, të jetë krijues dhe të zhvillojë
imagjinatën në vëzhgimet që bën në terren. Programi i qytetarisë nxit përdorimin e matematikës dhe të mendimit matematik, për
interpretimin e të dhënave etj.

* Kompetenca e të nxënit
Për të mbështetur edukimin për qytetari demokratike, nxënësi shfrytëzon informacionin nga burime të ndryshme, gjykon
vlefshmërinë dhe rëndësinë e tij. Në procesin e kërkimit, ai përdor teknologjinë e informacionit dhe komunikimit për përgatitjen e
prezantimeve të tij dhe komunikimin e gjetjeve. Nxënësi mendon në mënyrë kritike kur shqyrton pasojat e veprimtarisë njerëzore në
një mjedis të caktuar, kur vlerëson zgjidhjet e problemeve globale, kur krijon dhe mbron qëndrimin e tij.
Ndërgjegjësimi për dukuritë e ndryshme shoqërore e ndihmon nxënësin të njohë kulturën e tij dhe kulturat e tjera. Nxënësi mëson
të bashkëpunojë, përballet me detyra komplekse që kërkojnë bashkëpunim. Në procesin e realizimit të detyrave demonstron
respekt dhe
mirëkuptim, pranon mendimet ndryshe. Përdor gjuhën e politikës, të ligjit, të moralit, të ekonomisë për të komunikuar mendimet
dhe idetë e tij dhe për të organizuar përgjigjet.

* Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Nxënësit zgjidhin çështje të ndryshme që lidhen me mjedisin shoqëror, ekonomik, ligjor, kulturor etj., me kompleksitetin e
dukurive të tij, vlerëson rëndësinë dhe efektivitetin e zgjidhjeve të propozuara nga njëri-tjetri. Ndërgjegjësimi për dukuritë e
ndryshme e ndihmon nxënësin të njohë kulturën e tij dhe kulturat e tjera. Nxënësi mëson të bashkëpunojë ndërsa përballet me
detyra komplekse që kërkojnë bashkëpunim.

* Kompetenca personale
Programi i qytetarisë nxit të nxënit e bazuar në kërkim, duke zhvilluar aftësinë e nxënësve për të menaxhuar veten. Nxënësi kupton
rolin e tyre në procesin e të nxënit dhe në kryerjen e hetimeve, aftësohen të jenë të pavarur në zbatimin e njohurive dhe
shkathtësive, dhe në marrjen e vendimeve. Përmes punës në bashkëpunim në klasë dhe në terren, nxënësit zhvillojnë aftësitë
ndërpersonale dhe mësojnë të vlerësojnë perspektivat e ndryshme të anëtarëve të tjerë të grupit.

* Kompetenca digjitale
Nxënësi zhvillon kompetencën digjitale përmes përdorimit të TIK-ut në mënyrë efektive dhe të përshtatshme kur kërkon, krijon,
përpunon, komunikon idetë dhe informacionin për dukuritë shoqërore, politike, kulturore etj.

Rezultatet e të nxënit të kompetencave kyç që realizohen nëpërmjet lëndës së qytetarisë

Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit

(Nxënësi komunikon në mënyrë efektive)
 Shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera të komunikimit.
 Dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente, sqarime dhe
propozime.
 Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave (fjalëve, koncepteve) të reja, duke përdorur gjuhën
dhefjalorin e përshtatshëm.
 Veçon informacionin kryesor nga një libër, gazetë, revistë, internet, radio, TV etj., e komenton dhe e shfrytëzon atë si referencë
gjatë hartimit të një punimi ose detyrë me shkrim.

Kompetenca e të menduarit
 (Nxënësi mendon në mënyrë kritike dhe krijuese)
 Parashtron argumente pro ose kundër për një temë/problem të caktuar gjatë një debati ose publikimi në medie.
 Zgjidh një problem(shoqëror, shkencor etj.) dhe arsyeton përzgjedhjen e procedurave përkatëse.
 Përzgjedh dhe demonstron strategji të ndryshme për zgjidhjen e një problemi (shkencor, shoqëror).
 Shpjegon mënyrën e zhvillimit të një procesi natyror ose shoqëror, duke e ilustruar atë me shembuj konkretë.
 Krahason ngjashmëritë dhe dallimet e fazave më të rëndësishme nëpër të cilat është zhvilluar një proces/dukuri shoqërore,
 Përdor krahasimin dhe kontrastin për të gjetur dallimet dhe ngjashmëritë kryesore midis dy e më shumë dukurive natyrore dhe
shoqërore.

Kompetenca e të nxënit
(Nxënësi mëson për të nxënë)
 Përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme (libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i shfrytëzon
përrealizimin e temës/detyrës së dhënë dhe i klasifikon ato burime sipas rëndësisë që kanë për temën.
 Shfrytëzon të dhënat për të demonstruar të kuptuarit e koncepteve numerike, grafike, simboleve, formulave në shkenca
shoqërore, duke i sqaruar nëpërmjet formave të ndryshme të të shprehurit.
 Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim(tekst shkollor, libër, internet, medie)për të nxënë
njëtemë,veprim,aktivitet ose detyrë që i kërkohet.
 Ndërlidh temën e re ose një çështje të dhënë me njohuritë dhe përvojat paraprake, duke i paraqitur në forma të ndryshme të të
shprehurit (kolona, tabela, grafike)sipas një radhitjeje logjike.

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

(Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive)
 Zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti mjedisor apo shoqëror me rëndësi për shkollën ose për
komunitetin.
 Diskuton në grup për rëndësinë që ka mbrojtja e mjedisit, pasojat që sjell dëmtimi i tij për jetën e njeriut dhe propozon masat që
duhen ndërmarrë për evitimin e tyre.
 Bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët (pavarësisht statusit të tyre social, etnik etj.)për realizimin e një
aktiviteti të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle apo jashtë saj).

Kompetenca personale
(Nxënësi bën jetë të shëndetshme)
 Vlerëson shkaqet e një situate të mundshme konflikti midis moshatarëve ose anëtarëve të grupit dhe propozon alternativa për
parandalimin dhe zgjidhjen, duke ndarë përvojat dhe mendimet në grup.

Kompetenca qytetare
(Nxënësi përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët)
 Tregon vetëbesim të lartë në marrjen e vendimeve për veprimet që ndërmerr pa dëmtuar interesat e të tjerëve, të cilat
kontribuojnë në rritjen e cilësisë së aktivitetit të grupit shoqëror/komunitetit.
 Merr pjesë në aktivitetet që promovojnë tolerancë dhe diversitet kulturor, etnik,fetar,gjinor etj, në shkollë apo në komunitet, ku
përfshihen moshatarë të të gjitha përkatësive të përmendura, që jetojnë në bashkësinë e gjerë.

Kompetenca digjitale
 Përdor mediat digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar, duke përfshirë komunikimet në distancë
për zhvillimin e njohurive.
 Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht (p.sh., hedhin disa informacione të marra nga interneti, duke i
përmbledhur ato.

KLASA 9
Tematika: Pushteti, autoriteti, qeverisja
Përmes kësaj tematike, nxënësit fitojnë dije dhe ndërtojnë njohuri për rregullat e jetës kolektive e kushtet demokratike për
zbatimin e tyre, si dhe për mundësitë që ekzistojnë në një shoqëri demokratike, në të gjitha nivelet e jetës politike. Ata ndërtojnë
njohuri për institucionet publike demokratike dhe për rregullat e lirisë dhe të vepruarit, dhe ndërgjegjësohen që ndërtimi i
institucioneve demokratike dhe gëzimi i këtyre lirive, janë përgjegjësi e të gjithë qytetarëve.

Rezultatet e të nxënit
Ç’është demokracia?
Orë të sugjeruara: 8 orë
Kjo tematikë synon të aftësojë nxënësit në njohjen e konceptit të demokracisë, të përkufizimeve të ndryshme të saj dhe ta aftësojë
atë të zbatojë këto njohuri në vendimmarrjet e jetës së tij të përditshme. Duke njohur karakteristikat kryesore të demokracisë,
nxënësi njihet me një listë kriteresh mbi bazën e të cilave ai vlerëson sjelljet, qëndrimet, praktikat e politikat demokratike e
jodemokratike dhe përcakton qëndrimin e tij në raport me realitetin në të cilin jeton, duke filluar nga familja, shkolla, lagjja e më
gjerë.

Njohuritë Shkathtësitë dhe aftësitë Qëndrime dhe vlera

Demokracia.
Karakteristikat e demokracisë.
Demokracia e drejtpërdrejtë.
Demokracia e përfaqësuar.
Kushtet e demokracisë.
Elemente të demokracisë.
Nxënësi/ja:
 Dallon dhe përkufizon me fjalët e tij
konceptet e ndryshme për demokracinë;
 dallon demokracinë e drejtpërdrejtë nga
demokracia e përfaqësuar dhe liston
karakteristikat kryesore të tyre;
Nxënësi/ja:
 Mban dhe shpreh qëndrimin
e tij ndaj demokracisë dhe
tipareve të saj;
 vlerëson nëse mendimet dhe
sjelljet e tij janë pro apo
Praktikat e demokracisë.  dallon argumentet që mbështesin nga ata që kundër demokracisë.
i kundërvihen demokracisë;
 mban dhe të shpreh qëndrimin e tij ndaj
demokracisë dhe tipareve të saj;
 vlerëson nëse mendimet dhe sjelljet e tij janë
pro apo kundër demokracisë;
 eksploron dhe vlerëson elemente dhe
praktika të demokracisë në bashkësinë ku
jeton, në shtëpi, në klasë, në lagje dhe në
realitetin shqiptar;
 parashikon dukuri të ndryshme në fusha të
ndryshme të jetës (në familje, në shkollë, në
lagje etj.), duke u nisur nga praktikat dhe
prirjet aktuale që vihen re në të.
Rezultatet e të nxënit
Tema: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë
Orë të sugjeruara: 6 orë
Kjo tematikë synon të mundësojë aftësimin e nxënësve në njohjen e faktorëve kryesorë që mbështesin dhe të atyre që pengojnë
demokracinë. Nxënësit, përmes kësaj linje njihen me disa prej karakteristikave dhe prirjeve individuale që, të vëna në zbatim,
mund të mbështesin apo mund të pengojnë demokracinë. Në këtë mënyrë, ata aftësohen të gjykojnë veten dhe të tjerët në raport
jo vetëm me përgjegjësinë e tyre qytetare, por edhe në raport me aftësitë që kërkohen për të qenë pjesëmarrës të kualifikuar në
ndërtimin e demokracisë dhe të atyre që kërkohen, për ta mbrojtur e konsoliduar atë.
Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime
Faktorë që mbështesin demokracinë. Nxënësi/ja: Nxënësi/ja:
 Përcakton disa nga faktorët që mbështesin  Identifikon faktorët që
Faktorë që pengojnë demokracinë. dhe të atyre që pengojnë demokracinë; pengojnë demokracinë në
 identifikon faktorë që mbështesin dhe klasë dhe në shkollë
Karakteristika individuale. pengojnë demokracinë në klasë, shkollë,  diskuton dhe jep ide për
lagje, vend; mundësinë e zvogëlimit të
Karakteristika shoqërore.  identifikon faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimit të faktorëve që
veprimin e faktorëve që mbështesin dhe të rrezikojnë demokracinë në
atyre që rrezikojnë demokracinë në Shqipëri; Shqipëri.
 jep një përcaktim lidhur me tiparet e
realitetit në Shqipëri që mund të rrezikojnë
 demokracinë;
 diskuton për mundësinë e zvogëlimit të
veprimit të faktorëve që rrezikojnë
demokracinë në Shqipëri.
Rezultatet e të nxënit
Funskionimi i demokracisë
Orë të sugjeruara: 12 orë
Kjo temë e mundëson nxënësin të njihet me elementet kryesore të funksionimit të demokracisë, me detyrat që zgjidh ose mund
të zgjidhë dhe me ato që nuk mund t’i zgjidhë në një kohë dhe hapësirë të dhënë.
Në këtë linjë, nxënësi njihet me rolin e institucioneve demokratike, me funksionet kryesore të pushtetit dhe rëndësinë e
funksionimit të tyre të pavarur, si kusht për të minimizuar abuzimet e pushtetit etj.
Po kështu, në këtë linjë nxënësi mëson të gjithë faktorët që realizojnë funksionimin e demokracisë, që nga përfaqësimi i individëve
në parti, identifikimi i interesave të përbashkëta që mundësojnë këtë përfaqësim, pjesëmarrja në zgjedhje e votime etj., etj.
Në këtë mënyrë ai fiton të gjithë aftësitë intelektuale e politike të domosdoshme për një pjesëmarrje të vetëdijshme e të
kualifikuar në jetën e proceset demokratike në bashkësinë ku jeton, në shkollë, lagje e më gjerë.

Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime

Funksionimi i demokracisë. Nxënësi/ja: Nxënësi/ja:
Çështje të demokracisë.  Përshkruan disa nga çështjet që duhet të  Diskuton për rëndësinë e
Institucion. zgjidhë demokracia në përgjithësi dhe zbatimit të procedurave të
Roli i institucionit. demokracia shqiptare në mënyrë të veçantë; drejta të votimit;
Kritere të demokracisë.  eksploron çështje që janë parësore për t’u  diskuton për rëndësinë e
Struktura e qeverisjes. zgjidhur në shkollë dhe në bashkësinë ku tolerancës politike dhe të
Funksion legjislativ. jeton; pranimit të rezultateve të
Funksion ekzekutiv.  përshkruan rolin e institucioneve zgjedhjeve (dhe të humbjes
Funksion gjyqësor. demokratike; së zgjedhjeve) demokratike,
Roli i individit.  vlerëson veprimtarinë e institucioneve në në një demokraci;
Diskutimet. Shqipëri, duke i krahasuar me qëllimet dhe  diskuton për karakterin
Debati publik. vlerat e demokracisë; demokratik të zgjedhjeve në
Vendimmarrjet.  tregon çfarë duhet të përmirësohet në Shqipëri, gjatë viteve të
Partitë politike. veprimtarinë e shkollës (të lagjes etj;) nga fundit;
Zgjedhjet. pikëpamja e qeverisjes demokratike të saj;  organizon vetë zgjedhjet e
Përfaqësim.  përshkruan strukturën e qeverisjes në një qeverisë së nxënësve në
Kandidatët. demokraci dhe detyrat kryesore të tri degëve klasën dhe në shkollën e
Votimi. tyre, duke mbajtur parasysh
Procedura votimi. të pushtetit; qëllimet e qeverisë së
 dallon elemente demokratike ose nxënësve, cilësinë e
jodemokratike në funksionimin e pushtetit përfaqësuesve, procedurat e
dhe të degëve të ndryshme të tij në Shqipëri; zgjedhjes dhe të votimit
 identifikon faktorë të ndryshëm ekonomikë, demokratik etj.
shoqërorë, politikë etj., që ndikojnë në
cilësinë e funksionimit të pushtetit
demokratik në Shqipëri;
 tregon cili duhet të jetë roli i individëve në
demokraci dhe gjykon për rolin e individëve
në shoqërinë shqiptare në drejtim të
zhvillimit ose pengimit të proceseve
demokratike;
 përshkruan rolin e partive politike në
demokraci dhe marrëdhëniet e tyre me
interesat e individëve që organizohen në
parti;
 përshkruan rolin e zgjedhjeve dhe të votimit
në një demokraci;

Rezultatet e të nxënit
Pjesëmarrja qytetare
Orë të sugjeruara: 8 orë
Kjo temë ka të bëjë me qëllimin final të edukimit qytetar e politik, pikërisht me pjesëmarrjen e nxënësit në jetën publike e politike
të bashkësisë, ku jeton.
Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime
Përgjegjësi qytetare. Nxënësi/ja: Nxënësi/ja:
Pjesëmarrje qytetare.  Diskuton për rëndësinë e pjesëmarrjes  Diskuton për mundësitë dhe
Informim. qytetare në demokraci; rrugët e rritjes së
Gjykim kritik.  diskuton për rëndësinë që ka të qenit qytetar pjesëmarrjes qytetare në
Dëgjim aktiv dhe krijues. i informuar, për cilësinë e pjesëmarrjes realitetin ku jetojnë (lagje,
Interes publik. qytetare; shkollë, fshat, qytet etj.);
Politikë publike.  përshkruan disa nga rrugët e realizimit të
Protestë. pjesëmarrjes qytetare në demokraci;
Demonstratë.
Probleme vendore.  diskuton për mundësitë dhe rrugët e rritjes
Problem kombëtar. së pjesëmarrjes qytetare në realitetin ku
jetojnë (lagje, shkollë, fshat, qytet etj.);
 identifikon probleme për zgjidhje në
mjedisin, ku jetojnë dhe formulon e paraqet
politikën publike për zgjidhjen e tyre.
 PLANI VJETOR
QYTETARI 9

Total = 35 orë
Njohuri të reja = 25 orë
Veprimtari praktike dhe projekte = 7 orë
Testime = 3 orë

Tematika Nr. Temat Situata Metodologjia Vlerësimi Burimet

mësimore
1. Çfarë është Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në
demokracia? oborrin e shkollës dhe po mendonin çfarë Bashkëbisedim, Vlerësim Teksti i nxënësit
loje të luanin. Endri, si drejtuesi i grupit, shpjegim individual
thotë:
I. - Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj Libri i mësuesit
Ç’është se ndonjëri nga ju do të më kundërshtojë!
demokracia Të tjerët pranuan pa u ankuar. Punë Vlerësim me gojë e-libri (libri i
(7 orë) ▪ Si mendoni ju, a është demokratik individuale, digjitalizuar)
vendimi i marrë në këtë rast? Pse? punë në grup.
2. Kushtet e Kohët e fundit në San Francisko të SHBA-
demokracisë së, por edhe në disa shtete të tjera, ka Vlerësim për Burime
pasur protesta nga të rinjtë, të cilët angazhimin në materiale dhe
kërkojnë që e drejta për të votuar të Brainstorming grup literatura të
ushtrohet që në moshën 16-vjeçare. ndryshme për
▪ Çfarë mendoni për veprimin dhe demokracinë
kërkesën e këtyre të rinjve? Argumentoni. Vlerësim të nga media,
3. Elementet e Në shkollën e Ertës do të bëheshin Shkrimi dhe punimeve në internet.
demokracisë zgjedhjet për qeverinë e nxënësve. rrjeti i diskutimit dosje, realizimi i
Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të detyrave
kandidonin, u tërhoqën, sepse sipas tyre,
“mësuesit kishin vendosur vetë se cilët do Edukimi për
 të bënin pjesë në qeveri”. Tabela e demokracinë
▪ A është kjo një shkollë demokratike? koncepteve Vlerësim të
▪ Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta veprimarive,
ndryshojnë situatën në shkollën e tyre? aktiviteti
▪ Po mësuesit dhe prindërit? Informacione
4. Demokracia e Në mbledhjen e këshilltarëve të një nga media,
drejtpërdrejtë bashkie duhet të merrej vendimi për Kllaster historia,
vendin e koshave të plehrave. Disa anëtarë Vlerësim i gjeografia, jeta
të këshillit bashkiak mendonin të shkrimeve, reale
vendoseshin më shumë kosha në një lagje eseve dhe
ku jetonin më shumë njerëz të varfër. Kjo, Lexim i punimeve
sepse ata nuk kanë pushtet për të orientuar
kundërshtuar vendimin.
▪ Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve?
▪ Çfarë nuk marrin parasysh ata?
▪ A është vendimi i tyre demokratik?
5. Demokracia e Punohet me hartën në libër dhe
përfaqësuar evidentohen nga nxënësit shtetet më
demokratike në botë. Analizë të
 Argumentoni faktin. ilustrimeve,
6. Përparësitë dhe Rezultatet e zgjedhjeve në një vend fotove.
mangësitë e demokratik nxorën fituese një parti me
demokracisë 51% të votave. Një nga premtimet e
partisë gjatë fushatës zgjedhore, ishte që Portofoli, duke
të largonte nga vendi emigrantët e stimuluar më të
paligjshëm. Mirëpo ai shtet krijon shumë mirët
probleme për dokumentacionin e
emigrantëve, ndaj shumica prej tyre janë
të paligjshëm e pa të drejtë vote, edhe pse
jetojnë aty prej kohësh.
▪ A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie
në lidhje me emigrantët? Pse?
▪ Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti,
sepse u kanë pëlqyer premtimet e tjera të
saj, por jo largimi i emigrantëve. Çfarë
 duhet të bëjnë ata, nëse do të zbatohen
masat ndaj emigrantëve?
7. Praktikat e
demokracisë
(Veprimtari
praktike)
8. Faktorët që Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë
mbështesin shohim njerëz që nuk plotësojnë dot
demokracinë nevojat e tyre bazë për ushqim dhe Bashkëbisedim, Vlerësim Teksti i nxënësit
II. Faktorët strehim. shpjegim individual
që ▪ Si shpjegohet kjo dukuri? A është ky një
ndihmojnë tregues i moszbatimit të demokracisë? Punë
dhe 9. Demokracia në Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të individuale, në Libri i mësuesit
pengojnë Shqipëri madhe të jetës së saj në sistemin e grup. Vlerësim me gojë
demokracinë regjimit diktatorial. Ajo tregon se në
(6 orë) zgjedhje ishin të detyruar të shkonin të Shkrimi dhe e-libri (libri i
gjithë dhe të votonin gjithmonë të njëjtën rrjeti i digjitalizuar)
parti. Megjithatë, ajo herë pas here thotë diskutimit, me Vlerësim për
se i mungon shumë ajo kohë, pasi atëherë debat, analizë angazhimin në
kishte më shumë rregull, njerëzit festonin dhe koment grup
më shumë festa bashkë etj.
▪ Çfarë mendoni për shembujt që jep Harta e të Vlerësim për Burime
gjyshja e Albionit për jetën në atë kohë? pyeturit realizimin e materiale dhe
10. Përballimi i Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e detyrave literatura të
faktorëve mëdha nuk raportojnë të gjitha të Analizë të ndryshme për
pengues të ardhurat e tyre dhe ndonjëherë arrijnë të ilustrimeve, Vlerësim të demokracinë
demokracisë në korruptojnë punonjës të shtetit, për të fotove. veprimarive, nga media,
vendin tonë shpëtuar nga tatimi. aktiviteti internet.
▪ Si mendoni për këtë situatë? Çfarë
pasojash kanë situata të tilla për Insert
demokracinë? Vlerësim të
11. Karakteristika Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që Kllaster shkrimeve,eseve Edukimi për
individuale dhe të shkosh të votosh, sepse mendon se vota punimeve demokracinë
shoqërore që e saj nuk ka ndonjë fuqi. Edhe në zgjedhjet Edukimi ligjor
mbrojnë vendore nuk shkoi të votonte. Babai dhe Portofoli, duke
 demokracinë Melina kanë mendim tjetër. Ata thonë se stimuluar më të
çdo problem i komunitetet është edhe yti. Lexim i mirët
Për ta, çdo votë është e rëndësishme. orientuar Informacione
▪ Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë? Vlerësim me nga media, jeta
12. Faktorët që Sipas formatit të dhënë në tekst shkrim për reale
mbështesin dhe qëndrueshmërinë
pengojnë e njohurive
demokracinë
(Veprimtari Metoda
praktike 2) interaktive
13. Test 1
14 Funksionimi i Në sistemin diktaktorial liria e fjalës është
demokracisë e kufizuar. Shumë prej të dënuarve politikë
në vendin tonë dëshmojnë se në sistemin Bashkëbisedim, Vlerësim Teksti i nxënësit
e mëparshëm janë dënuar, vetëm sepse shpjegim individual
kanë shprehur një mendim të tyrin me zë
III. të lartë.
Funksionimi ▪ Si mendoni ju, a është normale kjo për Libri i mësuesit
i një vend demokratik? Vlerësim me gojë
demokracisë ▪ Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si Punë
(12 orë) ndikon ajo në zhvillimin e vendit? individuale, në
15 Roli i Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një grup. e-libri (libri i
institucioneve në organizatë në komunitetin e tyre. Qëllimi i Vlerësim për digjitalizuar)
demokraci organizatës është të ndihmojë fëmijët. Në angazhimin në
klasën e tyre ata kanë një shok, familja e të grup
cilit është në një situatë jo të mirë Shkrimi dhe
ekonomike. Andi dhe Ema vendosën të rrjeti i
marrin më shumë informacione mbi këtë diskutimit, me
organizatë. debat, analizë Vlerësim për
▪ Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e dhe koment realizimin e
organizatës për të ndihmuar shokun e detyrave
tyre? Burime
16 Pushteti Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në materiale dhe
legjislativ periudhën e absolutizmit, kur mbreti literatura të
kishte përqendruar në duart e veta të Harta e të Vlerësim të ndryshme për
 gjitha pushtetet. Kjo doktrinë u konsolidua pyeturit veprimarive, funksionimin e
pas shembjes së absolutizmit dhe ky ishte aktiviteti demokracisë
një hap shumë i rëndësishëm për nga media,
demokracinë dhe lirinë. Dy autorët më në internet.
zë që kërkuan zbatimin e parimit të Analizë të Vlerësim të
ndarjes së pushteteve ishin Xhon Loku dhe ilustrimeve, shkrimeve,eseve
Monteskje. Shteti në të cilin ndarja e fotove. punimeve
pushteteve është realizuar më së miri, Edukimi për
është SHBA-ja. demokracinë
17 Pushteti Genti ndezi televizorin dhe në ekran u Portofoli, duke Edukimi ligjor
ekzekutiv shfaq një folëse lajmesh, që po jepte stimuluar më të
lajmin e radhës. “Kreu i qeverisë priti në Insert mirët
një takim zyrtar kreun e qeverisë çeke”, –
thoshte ajo dhe në ekran u shfaq
kryeministri i vendit. Genti e dinte që kreu
i qeverisë është presidenti dhe jo Kllaster Informacione
kryeministri. Babai i shpjegoi se për votime të
kryeministri ndryshe quhet edhe kreu i ndryshme, edhe
qeverisë, kurse presidenti kreu i shtetit. në Qeverinë e
▪ Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria nxënësve.
dhe shteti? – pyeti sërish Genti. Lexim i Kushtetuta e R.
▪ Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti? orientuar Shqipërisë.
18 Pushteti Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë që
gjyqësor këndi i lojërave pranë pallatit të tyre ishte
rrethuar me llamarina. Shumë banorë nuk
kishin dijeni që aty ishte planifikuar të
ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda Brainstorming
rrethimit kishte filluar puna. Të zemëruar,
ata u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia
dre tuan gjykatës, që ta rrëzonte
vendimin, sipas tyre të padrejtë, për ta Krahasimi
kthyer këndin e lojërave në një pallat
shumëkatësh.
▪ Po ju, si do të kishit vepruar?
19 Sistemi zgjedhor Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e
 disa viteve më parë kishte votuar për
partinë që ai mendonte se kishte program Metoda
politik më të mirë, kurse për individin interaktive
kishte votuar dikë që ishte i një partie
tjetër. Sibora nuk e kuptonte se si mund të
votosh një individ që nuk është i asaj
partie. Babai i shpjegoi se atëherë vendi
ynë kishte një sistem zgjedhor të përzier, Loja me role
që e lejonte një zgjedhje të tillë.
▪ Si e shpjegoni ju një gjë të tillë?
20 Partitë politike - Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend
i madh, ka vetëm 5 parti politike, kurse ne, Diagram Veni
që jemi vend i vogël, kemi kaq shumë
parti? Si është më mirë për qeverisjen e
një vendi, të ketë shumë apo pak parti
politike? - pyeti Alba mësuesen.
▪ Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni
Albës? Tabela e
21 Votimi dhe të Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para koncepteve
drejtat e se të votonte, babai i tha: - Erisa, besoj se
votuesve tashmë e di si të votosh! Bëj kujdes, që
vota jote të mos jetë e pavlefshme. Ti ke
përgjegjësi për votën tënde!
▪ Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi
për votën tënde”?
22 Rëndësia e
debatit publik
në demokraci
(Veprimtari
praktike)
23 Respektimi dhe
24 mbrojtja e të
drejtave dhe
lirive në shkollën
time (Projekt)
 25 TEST 2 Vlerësim me
shkrim për
qëndrueshmërinë
e njohurive.
26 Pjesëmarrja Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti
IV. qytetare Rinor Shqiptar. Ata të dy përcjellin aty
problemet që ka shkolla dhe
Pjesëmarrja bashkëmoshatarët e tyre. Gjithmonë Bashkëbisedim, Vlerësim Teksti i nxënësit
qytetare përpara se të marrin pjesë në takimin e shpjegim individual
(10 orë) radhës, këshillohen me shokët dhe shoqet
e tyre dhe informohen për çështjet që do
të diskutojnë në parlamentin e tyre. Libri i mësuesit
Parlamenti Rinor synon të nxitë dhe të Punë Vlerësim me gojë
mbështetë të rinjtë të marrin një rol aktiv individuale, në
në demokracinë e vendit dhe që zëri i tyre grup. e-libri (libri i
të dëgjohet. digjitalizuar)
▪ Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A Vlerësim për
keni dëgjuar për të? angazhimin në
27 Qytetaria aktive Pak kohë më parë u zhvillua konferenca Shkrimi dhe grup
“Për aftësimin, zhvillimin dhe fuqizimin rrjeti i
ekonomik të të rinjve”. Një i ri nga diskutimit, me
Librazhdi u shpreh: “Ne po ngremë zërin, debat, analizë Burime
që në qytetin tonë të kemi një qendër dhe koment Vlerësim për materiale dhe
rinore. Për momentin kemi arritur që të realizimin e literatura të
kemi një klasë në shkollë, ku takohemi dhe detyrave ndryshme për
bisedojmë me njëri-tjetrin për çështjet që informimin e
na shqetësojnë”. Harta e të qytetarëve dhe
▪ Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë pyeturit veprimtarinë
zërin”? Tregoni një rast kur keni ngritur Vlerësim të shoqërore.
zërin për një problem. veprimarive, Broshura e
28 Informimi Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në aktiviteti D.Th.Nj.nga
stacionin e autobusit të linjës për të vajtur Analizë të media, interneti.
në shkollë. Mirëpo atë ditë autobusi nuk ilustrimeve,
ndaloi në stacion. Madje as tjetri pas tij. fotove. Vlerësim të
Ata hodhën sytë rreth e rrotull, por nuk shkrimeve,eseve
 panë asnjë njoftim që aty nuk do të kishte punimeve
më stacion. Atë ditë nuk e arritën dot orën
e parë të mësimit. Më vonë morën vesh se Insert Edukimi për
stacioni ishte hequr, mirëpo si shumë demokracinë
qytetarë të tjerë, ata nuk ishin informuar Edukimi ligjor
për këtë vendim të bashkisë.
▪ Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës dhe Kllaster Portofoli, duke
Dritanit në këtë rast? ▪ A ka pasoja stimuluar më të
mungesa e informimit? Cilat mund të jenë mirët
disa prej tyre?
29 Dëgjimi aktiv Një pasdite Denisi po i tregonte babait se
dhe mendimi në klasë kishin mësuar si të ndërtoni një
kritik qark elektrik të thjeshtë. Mirëpo kur ai Lexim i Informacione
deshi ta krijonte qarkun para pjesëtarëve orientuar për vepimtari të
të tjerë të familjes, nuk po i kujtohej se si ndryshme, të
duhet të lidheshin pjesët e qarkut, që ai të qytetarëve
punonte. Babai, duke e ndihmuar, i tha se
ai nuk kishte qenë një dëgjues aktiv në
klasë.
▪ Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë Metoda
një dëgjues i mirë? interaktive
30 Interesi publik Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të
dhe politikat furnizonte me energji gjithë zonën, duhet
publike të prishen disa banesa. Shumë qytetarë
ishin dakord për ndërtimin e
hidrocentralit, që të furnizoheshin
rregullisht dhe të paguanin më pak për
energjinë elektrike, ndërsa banorët ku do
të ndërtohej HEC-i, e kundërshtuan këtë
vendim.
▪ Sipas jush, cili është interesi publik në
këtë rast?
31 Protestat dhe Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës
demonstratat së Kryeministrisë, mijëra qytetarë
protestuan kundër importit të armëve Vlerësim me
 kimike, me qëllim shkatërrimin e tyre. shkrim për
▪ A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse qëndrueshmërinë
protestuesit zgjodhën këtë institucion dhe e njohurive.
jo një tjetër?
32 Problemet Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në
vendore dhe të njëjtën rrugë. Ndonjëherë konsumojnë
kombëtare alkool; nganjëherë grinden dhe bëjnë
shumë zhurmë. Cili është problemi këtu?
Konsumi i alkoolit? Zhurma? Vetë
mbledhja? Apo fakti që nuk kanë vend
tjetër për të shkuar? Para se të kërkohet
zgjidhja, duhet sqaruar se cili është
problemi në këtë rast.
▪ Argumentoni mendimi juaj për këtë rast.
33- Qytetar i
34 përgjegjshëm në
komunitetin tim
(Projekt)
35 TEST 3

PLANI TREMUJOR
Qytetari 9

TEMATIKA SHTATOR – DHJETOR (13 ORË)
Pushteti, I. Ç’është demokracia (8 orë)
autoriteti,
qeverisja
1. Çfarë është demokracia?
35 orë 2. Kushtet e demokracisë
3. Elementet e demokracisë
4. Demokracia e drejtpërdrejtë
5. Demokracia e përfaqësuar
6. Përparësitë dhe mangësitë e
demokracisë
7. Praktikat e demokracisë (Veprimtari
praktike)
II. Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë
demokracinë (6 orë)
8. Faktorët që mbështesin demokracinë
9. Demokracia në Shqipëri
10. Përballimi i faktorëve pengues të
demokracisë në vendin tonë
11. Karakteristika individuale dhe
shoqërore që mbrojnë demokracinë
12.Faktorët që mbështesin dhe
pengojnë demokracinë (Veprimtari
praktike)
SHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS
JANAR – MARS (12 ORË)
III. Funksionimi i demokracisë (12 orë)
1. Funksionimi i demokracisë
2. Roli i institucioneve në demokraci
3. Pushteti legjislativ
4. Pushteti ekzekutiv
5. Pushteti gjyqësor
6. Sistemi zgjedhor
7. Partitë politike
8. Votimi dhe të drejtat e votuesve
9. Rëndësia e debatit publik në demokraci
(Veprimtari praktike)
10. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të
drejtave dhe lirive në shkollën time
11. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të
drejtave dhe lirive në shkollën time
12. TEST 2
PRILL – QERSHOR (10 ORË)
IV. Pjesëmarrja qytetare (10 orë)
1. Pjesëmarrja qytetare
2. Qytetaria aktive
3. Informimi
4. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik
5. Interesi publik dhe politikat publike
6. Protestat dhe demonstratat
7. Problemet vendore dhe kombëtare
8. Qytetar i përgjegjshëm në
komunitetin tim (Projekt)
9. Qytetar i përgjegjshëm në
komunitetin tim (Projekt)
10. TEST 3
13. TEST 1