ÖNSÖZ

İnsanoğlu çok eski zamandan beri düşük sıcaklık elde etme yollarını denemiş ve
düşük sıcaklıktan yararlanmayı bilmiştir. İnsanlar besin maddelerinin bozulma
sebeplerini bilmeden saklama deneyimlerinde bulunmuş, tabii oluşumları
gözlemişlerdir. İnsanoğlunu bu araştırmalara iten başlıca sebep, bütün canlıların en
önemli ihtiyacı olan beslenmedir. Dünya nüfusunun hızla arttığı günümüzde, özellikle
kalabalık yerleşim merkezlerinde yaşayanlara gerek duydukları besin maddelerini
sağlamak önemli bir sorundur. Bu sorun, besin maddelerini çok üretildikleri yerlerden,
yerleşim yerlerine besin değerini koruyarak taşımakla ve saklamakla çözülebilir.
Bunu sağlamanın en etkili yolu ise soğuk hava depolarının kurulmasıdır. İyi
depolama ve muhafaza sonunda üretilen tüm besin maddelerinin korunması ve
değerlendirilmesi iç ve dış pazara sunulması bizim için iyi bir gelir ve döviz kaynağı
olacaktır.

Proje çalışmaları sırasında bana her türlü konuda yardımcı olan kıymetli Hocam
Yrd.Doç.Dr. Ayşegül ÖZTÜRK’e teşekkür ederim.

1
 İÇİNDEKİLER

Sayfa
Önsöz 1
İçindekiler 11
Giriş 12
Semboller 12
Çalışma Konusu 11
BÖLÜM 1
Genel Termodinamik Bilgiler Ve Soğutma Ve Teorik Esası Araştırması 11
BÖLÜM 2
2.1 Soğutmanın Tanımı 11
2.2 Tanımlar 11
BÖLÜM 3
3.Soğuk Depoların Kuruluş Esasları 11
3.1 Mutfak Tipi Soğuk Depolar 11
3.2 Koltuk Soğuk Depolar 11
3.3 Tüketim Bölgeleri İçin Soğuk Depolar 11
3.4 Üretim Bölgeleri İçin Soğuk Depolar 11
3.5 Pazarlama Bölgeleri İçin Soğuk Depolar 11
3.6 Terminal, İstasyon Ve Liman Tipi Soğuk Depolar 11
BÖLÜM 4
Soğutucu Akışkanlar 11
BÖLÜM 5

Soğuk Depo Projesi 11

1. Ön Bilgi Ve Kabuller 11
2. Gıda Maddeleri İçin Uzun Süreli Soğuk Oda Muhafaza Doneleri 11
3. Oda Alanlarının Belirlenmesi 11
4. Isı Transferi Katsayılarının Hesaplanması 11
5. Soğutma Yüklerinin Hesabı 11
5.1 Duvar, Kapı, Döşeme Ve Tavandan Geçen Transmisyon Isısı 11
5.2 İş İcabı Soğuk Hava Deposu Personeli Tarafından Neşredilen Isı 11
5.3 Işıklardan Yayılan Isı 11
5.4 Evaporatör Motorunun Oluşturduğu Isı : 11
5.5 Dışarıdan Sızıntı İle Soğuk Depoya Giren Vantilasyon İçin Kullanılan Taze
Havayı Soğuk Depo Rejimine Getirmek İçin Gerekli Isı : 11
5.6 Soğuk Depoya Alınan Gıda Maddesinin Muhafaza Rejimine Get.İçin Gerekli Isı11
5.7 Depoların Toplam Soğutma Kapasitesi 11
6. Çevrim Hesapları 11
7. Boru Çaplarının Belirlenmesi 11
BÖLÜM 6
Soğutma Sistemindeki cihazlar 11

2
 GİRİŞ

Gıda maddesi, atmosfer şartlarında uzun süre muhafaza edilemez. Belirli bir süre
içinde gıda maddesi olarak değerlendirilemez ve tüketilmez ise bozulmaya ve
çürümeye terk edilir. Bu durum, dört bir yanında açlık tehlikesi olan dünyamızda çok
önemli bir yer tutar. Bu israfın ve ekonomik kaybın önlenmesi gerekmektedir.

Üretildikleri taze olarak tüketimlerine imkan olmayan veya o yılın o maddelerce

eksik olan zamanlarda kullanılabilmesi için muhafaza edilmeleri gerektiğinden,
soğutma sistemleri ile soğutulan soğuk dolap ve odalar geliştirilmiştir.

Gıda maddelerinin çeşitliliği ve her birinin soğuk muhafaza şartları buna ilavaten
üreticinin besin maddelerini bozulmadan saklama istekleri soğuk depoculuğun
ticarette benimsenmesini sağlamıştır. Bu nedenle soğuk dolap ve odaların temel yapı
elemanı olan soğutma sistemlerinin iyi bilinmesi ve uygulanması ileride edineceğimiz
mesleğimiz açısından çok önemlidir.

3
 SEMBOLLER

A : Alan m2

L : İzalasyon Kalınlığı m

 : Isı İletim Katsayısı Kcal/m h C

 : Yüzey Film Katsayısı Kcal/m2 h C

k : Toplam Isı İletim Katsayısı Kcal/m2 h C

Q : Isı Miktarı Kcal/h

T : Sıcaklık Farkı C

 : Özgül Hacim m3/kg

m : Kütlesel Debi kg/s

cp : Sabit Basınçta Özgül Isı Kcal/kg C

P : Basınç kpa

H : Entalpi kj/kg

W1 : Kompresörün Teorik İşi kj/kg

N1 : Kompresörün Teorik Gücü kw

r : Kompresörün Sıkıştırma Oranı

i : İndike Verim

m : Mekanik Verim

U : Hız m/s

D : Boru Çapı m

4
 PROJE KONUSU

40 ton elmanın uygun hacimler içinde soğuk depoda kontrollü olarak saklanması ve
20 ton balığın dondurulması gerekmektedir. Bunun için, her bir saklanan gıda
maddesi ile ilgili olarak gerekli soğutma hacimleri tespit edilerek gerekli soğutma
tekniği hesapları yapılmalı ve soğutma sisteminin her bir ünitesinin tasarımı
yapılmalıdır.

BÖLÜM 1
GENEL TERMODİNAMİK BİLGİLER VE SOĞUTMA VE TEORİK ESASI
ARAŞTIRMASI
1.1 ISI : Isı enerjinin bir türüdür ve bugün mevcut ölçü cihazlarıyla direkt olarak olarak
ölçülmesi mümkün değildir. Isı’nın ölçü birimi olarak soğutmacılıkta Kilo Kalori “Kcal “
(+14.5 ºC ‘ deki 1Kg suyun sıcaklığı 1 ºC artırmak için verilmesi gereken ısıdır.)

5
1.2 SICAKLIK : Sıcaklık bağıl bir değerdir ve maddenin ısı sıklığını (
konsantrasyonunu ) ifade eder. Genellikle bir referans noktaya göre , daha soğuk
veya daha sıcak olarak ifade edilir.

1.3 AĞIRLIK : Bir cismin ,dünyanın yer çekimi kuvvetinin ,etki seviyesi o cismin “
Ağırlığı “ olarak tarif edilir.

1.4 HACİM : Bir cismin dolu bir kaptan taşırdığı sıvı miktarı olarak tarif edilir ve birimi
metre küp ‘tür. Litre sık olarak kullanılan hacim biri olup 1Litre =1dm3 =0.001 m3
olmaktadır .

1.5 ÖZGÜL HACİM : Cismin birim hacminin ağırlığıdır ve daha çok , gazlar,buharlar
ve hava için kullanılır. En sık rastlanan birimi m 3/kg dır .

1.6 ISINMA ISISI ( ÖZGÜL ISI ) : Birim ağırlıktaki bir kütlenin sıcaklığının ,birim
sıcaklık kadar artırmak için , ilavesi gereken ısı miktarı olup her değişik tür madde
için faklı olduğu gibi ,aynı maddenin değişik konumları (Katı ,Sıvı,Gaz ) içinde faklıdır.

1.7 DUYULUR ISI : Maddenin sıcaklığını değiştiren ısıya duyulur ısı adı verilir .Gizli
ısı ve Duyulur ısının beraberce işlem gördüğü hallerde “Toplam ısı” söz konusu
olur.Bir sıvı maddenin buharlaşma sıcaklığı , bulunduğu kaptaki basıncın seviyesine
bağlı olarak değişir .Keza buharlaşma ısısı da değişik buharlaşma sıcaklıklarında
birbirinden faklıdır.Örneğin normal atmosfer şartlarında su 100 ºC ‘de kaynar ve
buharlaşma ısısı 538.9 Kcal /Kg’ dır.Halbuki 50 ºC ‘de 0.126 ata mutlak basınçta (690
mm Hg vakum )buharlaşma ısısı 569 Kcal /Kg ‘dır .

1.8 MÜKEMMEL GAZ VE BUHAR KARIŞIMLARI : Bir gaz + buhar karışımını

oluşturan bütün bileşenler gaz halinde bulunuyorsa ,karışım doymamış haldedir
.Doymamış karışımda , buharın kısmı basıncı Pb ,Pd doyma basıncından küçüktür .
Eğer bir gaz buhar karışımındaki buhar , doyma basıncında ve sıcaklığında ise ,
karışıma doymuş karışım adı verilir . Doymuş haldeki karışım bir gaz fazı ile yoğuşma
sonucu elde edilen bir sıvı veya katı fazından oluşur . Sıvı veya katı fazı gaz içinde
dispers şeklinde dağılmış halde buluna bileceği gibi içerisinde bulunduğu kabın
tabanında da toplanabilir.Her iki halde de, gaz fazı ile faz arasında denge
mevcuttur. .Burada , sıvı veya katı fazı içerisinde erimiş halde gaz bulunmadığı ve
denge halinde buharın kısmı basıncının , karışımın sıcaklığına uyan doyma
basıncına eşit olduğu varsayılacaktır.

1.9 ÇİĞ NOKTASI : 1 noktasında , T1 sıcaklığında ve Pb basıncında bulunan Gaz +

buhar karışımı , doymuş karışım durumundadır . Doymuş halde bulunan bu karışımın
sabit sıcaklıkta sıkıştırılması ile buharın basıncı , karışım sıcaklığındaki doyma
basıncına eşit olduğunda , 4 noktasına gelindiğinde karışım doymuş karışımı

T
K
P d= sbt

v = sbt P = sb t
Pd
T1 4 1
3 G a z + b u h a r k a r ış ım ı
2
Ç iğ 5 ile ilg ili b ö lg e
n o k tası
6 S
oluşturur . Basınç artırılmaya devam edilirse yoğuşma meydana gelir . Eğer , bir
noktasındaki basınç ve sıcaklığa sahip gaz buhar karışımı (Pb=sbt ) sabit basınçta
soğutulursa , karışımın basıncı sabit kaldığından karışımların kısmı basınçları da
sabit kalır . Karışım 1-2 eğrisi boyunca soğur ve 2 noktasında karışım doymuş hale
gelir. Bu iki noktasına çiğ noktası , buna karşılık gelen sıcaklığa , çiğ noktası sıcaklığı
denir . Gaz +buhar karışımı 1 durumundan itibaren sabit basınç altında değil de ,
sabit hacimde altında soğutulursa , 1-5 eğrisi takip edilerek 5 noktasına gelinir ve bu
noktada yoğuşma başlar . bu noktaya uyan sıcaklık , 1 halindeki karışımın çiğ noktası
sıcaklığından düşüktür .

1.10 YAŞ TERMOMETRE ( YT ) VE KURU TERMOMETRE ( KT )

SICAKLIKLARI :

Havanın göreceli neminin veya nemlilik derecesinin , nemli hava ile ilgili diyagram
ile belirlenmesinde , psychrometre denilir, iki termometreden oluşan bir cihaz
kullanılır .Cihazın termometrelerinden birinin haznesi çıplak olup , nem miktarı tespit
edilmek istenen nemli havanın sıcaklığının ölçülmesi için kullanılır. Bu termometre ile
ölçülen sıcaklığa KT kuru termometre sıcaklığı ismi verilir.

Haznesi ıslak sargı bezi ile sarılı diğer termometrenin bulunduğu bölümden
doymamış nemli hava , ıslak beze temas ederek geçerken , bu esnada havadan ve
termometreden , suya , ısıl denge sağlanacak şekilde ısı geçişi olur . bunun
sonucunda , bu termometreden YT yaş termometre sıcaklığı adı verilen ve kuru
termometre sıcaklığından daha düşük bir sıcaklık belirlenir . Yaş termometre
sıcaklığı için , Tçiğ . nok . < YT < KT ifadesi geçerlidir . Yanı bu sıcaklık , daima çiğ
noktası sıcaklıklığı ile kuru termometre arasındadır . doymamış nemli havanın ,
termometrelerin bulunduğu ortamdan yaklaşık 2 ila 2.5 m/s hız ile geçirilmesi
gerektiği belirtilmiştir .

BÖLÜM 2

2.1 SOĞUTMANIN TANIMI

Bir maddenin veya ortamın sıcaklığını onu çevreleyen hacim sıcaklığının altına
indirmek ve orada muhafaza etmek üzere ısının alınması işlemine soğutma
diyebiliriz.Genel olarak soğutma çevre sıcaklığının altına inilmesidir.

2.2 TANIMLAR

2.2.1 SOĞUK DEPO

Gıda maddelerinin normal atmosferde saklanabilir sürelerinden daha uzun süre

saklanabilmeleri için ihtiyaca uygun koşullarda soğutulan ve nem durumu kontrol
edilen, dış atmosferden ısı ve nem kazancına karşı yalıtılmış kapalı hacimlerdir.

7
2.2.2 SOĞUTMA REJİMİ

Gıda maddelerinin belirli bir süre saklanabilmesi için gerekli soğuk depo havasının
sıcaklık, nem durumu ve nem dolaşımı koşullarıdır.

2.2.3 SOĞUTMA YÜKÜ

Soğuk deponun, soğutma rejiminde tutulabilmesi için soğuk depodan çıkarılması

veya dışarıya atılması için gerekli ısı miktarıdır.

2.2.4 SOĞUTMA DEVRESİ

Soğutma rejimini temin eden ve üzerinde esas olarak soğutucu, emme borusu,
kompresör, basma borusu, kondansör, sıvı tankı, sıvı borusu ve genleşme valfi vb.
makine ve tesisat bulunan kapalı bir devredir.

2.2.5 SOĞUTUCU AKIŞKAN

Soğutma devresinde dolaştırılan ve buharlaşma ile yoğuşturma arasında durum

değiştirerek soğutma rejimine uygun sıcaklıkta buharlaşan akışkandır.

2.2.6 EMME BORUSU

Soğutucuda buharlaşan düşük basınçlı soğutucu akışkan buharının kompresör

emme girişine taşınmasını sağlayan borudur.

2.2.7 KOMPRESÖR

Soğutucuda buharlaşan düşük basınçlı soğutucu akışkan buharını emerek daha

yüksek bir basınç ve sıcaklık altında kondansere basan bir iş makinasıdır.

2.2.8 BASMA BORUSU

Kompresörün bastığı yüksek basınç ve sıcaklık altındaki soğutucu akışkan

buharının kondansere taşınmasını sağlayan borudur.

2.2.9 KONDANSER

Soğutma kompresörü tarafından yüksek basınç ve sıcaklık altında basılan

soğutucu akışkan buharının yoğunlaşmasını ve ısı geçişini sağlayan belirli ısı yayma
yüzeyine sahip bir tesisat elemanıdır.

2.2.10 SIVI TANKI

Soğutma tesisatında sıvı soğutucu akışkanın topladığı ve genellikle silindir biçimli

tanktır.

2.2.11 SIVI BORUSU

8
 Sıvı tankında biriken sıvı soğutucu akışkanın genleşme valfine kadar taşınmasını
sağlayan bir borudur.

2.2.12 GENLEŞME VALFİ

Sıvı soğutucu akışkanın bir termodinamik kısma altında genleştiği bir valf veya dar
boğazdır.
Sıvı soğutucu akışkanın sabit ısı tutumu altında durum değiştirerek genleşmesi
sonucu basınç ve sıcaklık düşmesine uğradığı ve bu arada kısmen buhar ve kısmen
sıvı durumuna dönüştüğü bir valf veya dar boğazdır.

2.2.13 YÜKSEK BASINÇ TARAFI

Bir soğutucu devresinde kompresörün basma tarafından basma borusu,

kondanser, sıvı borusu ve genleşme valfine kadar olan tesisat elamanlarının
tümüdür.

2.2.14 ALÇAK BASINÇ TARAFI

Bir soğutma devresinde genleşme valfinden başlayarak soğutucu, emme borusu

ve kompresörün emişine kadar olan tesisat elamanlarının tümüdür.

2.2.15 YOĞUŞMA BASINCI

Bir soğutma devresinde yoğuşma basıncının maksimum değeri üst basınç olarak
15  105 pascaldır.

2.2.16 YOĞUŞMA SICAKLIĞI

Su soğutmalı kondansörlerde yoğuşma sıcaklığı 25 °C ile 60 °C arasında seçilmeli
ve ancak üst basınç olarak maksimum 15 x 105 pascal yoğuşma basıncı esası da
soğutucu akışkan türü belirlenmelidir.
2.2.17 BUHARLAŞMA BASINCI

Buharlaşma basıncı alt basınç veya mutlak basınç olarak 0.75  105 pascalın
altındaki vakum değerine inmemelidir.

2.2.18 BUHARLAŞMA SICAKLIĞI

Buharlaşma sıcaklığı soğuk depo rejim sıcaklığının en çok 10 – 15 °C altında

olmalıdır.

2.2.19 SİSTEM KAPASİTESİ

Sistem kapasitesi bir soğutma devresinin soğumakta olan soğuk depolardan

emdiği ısı miktarıdır.

BÖLÜM 3

9
3.SOĞUK DEPOLARIN KURULUŞ ESASLARI

Soğuk depolar genellikle ticari amaçlara göre çok değişik tip mahal ve bölgelerde
yapılabilirler. Bütün bu hususlar tamamen ticari esaslara göre belirlenirler.

3.1 MUTFAK TİPİ SOĞUK DEPOLAR

Genellikle büyük mutfaklarda, fabrika, okul, yurt, hastane, askeri birlikler ve çeşitli iş
yerlerinde buzdolapları ihtiyacı karşılayamazlar. Bu gibi yerlerde satın alma imkanı ve
şartlarına göre boyut ve tipinin belirlenmesi için soğuk depo veya depolara ihtiyaç
olur. Bu esaslara göre boyut ve tipi belirlenen soğuk depolara mutfak tipi soğuk
depolar denir.

3.2 KOLTUK SOĞUK DEPOLAR

Toptan gıda maddesi ticareti yapan firmalarla büyük gıda maddesi pazarlama
firmaları genellikle teşhir ve yer imkanları bakımından sınırlıdırlar. Bu gibi durumlarda
bu cins firmalar, bir soğuk depodan sürekli mal takviyesi yapmak durumundadırlar.
Bu durum aşırı bir külfet ve nakliye masrafı gerektirir.

Bu durumun önüne geçmek için genellikle toptan gıda maddesi ticareti yapan firma
ticarethanelerinin uygun bir mahalline veya bodrum katlarına uygun boyut ve tipte
soğuk depolar tesis ederler. Bu tip soğuk depolara koltuk soğuk depoları denir.

3.3 TÜKETİM BÖLGELERİ İÇİN SOĞUK DEPOLAR

Soğuk depoculuk ülkemizde önce tüketim bölgelerinde başlamış olup, bugün de

genellikle tüketim bölgelerine kurulan soğuk depolar çoğunluktadır. Bu tip soğuk
depolar genellikle büyük ve çok masraflı soğuk depolardır.

3.4 ÜRETİM BÖLGELERİ İÇİN SOĞUK DEPOLAR

Son zamanlarda soğuk depoculuk ülkemizde üretim bölgelerine de doğrudan

yayılmaktadır. Üretim bölgelerinde tesis edilen soğuk depolar genellikle taşıma ve
sevk için gıda maddesi toplama mahiyetinde olup küçük soğuk depolardır.

3.5 PAZARLAMA BÖLGELERİ İÇİN SOĞUK DEPOLAR

Büyük ölçüde pazarlama bölgeleri genellikle hal olarak isimlendirilir. Gıda

maddesinin bozulmadan ve çürüme temayülü göstermeden tüketime arzı esas
olduğuna göre gıda maddesi ihtiyaca göre üretim bölgesinde tüketim bölgesine kadar
soğuk muhafaza altında tutulmalıdır, buna soğuk depoculukta soğutma zinciri denir.
Bu nedenle soğutma zinciri çerçevesinde pazarlanmak üzere şehir hallerine getirilen
gıda maddeleri için buralarda ihtiyaca uygun olarak soğuk depo veya donmuş
depolar, soğutma zincirinin kopmadan sirkülasyonu için çok önemli bir ihtiyaçtır.

3.6 TERMİNAL, İSTASYON VE LİMAN TİPİ SOĞUK DEPOLAR

10
 Taşıt aracı cinsine göre nakliyatın başlama ve bitim noktaları genellikle terminal,
liman ve istasyonlardır.

Bu amaçla terminal, istasyon ve limanlarda da soğuk depolar tesis edilir. Bu soğuk

depolar bilhassa büyük nakliyat gemilerinin yükleme ve boşaltma yaptığı limanlarda
soğutma zinciri kopmadan ve geminin yeterli zamanda yükleme veya boşaltılmasına
imkan verecek boyut ve tipte olmalıdır.

BÖLÜM 4

SOĞUTUCU AKIŞKANLAR
Bir soğutma çevriminde ısının bir ortamdan alınıp başka bir ortama
nakledilmesinde ara madde olarak yararlanılan soğutucu akışkanlar ısı alış
verişini genellikle sıvı halden buhar haline (Soğutucu – Evaporatör devresinde)
ve buhar halden sıvı haline (Yoğuşturucu – Kondenser devresi) dönüşerek
sağlarlar. Bu durum bilhassa buhar sıkıştırma çevrimlerinde geçerlidir.
Soğutucu akışkanların, yukarıda tarif edilen görevleri ekonomik ve güvenilir
bir şekilde yerine getirebilmesi için bazı kimyasal ve fiziksel özelliklere sahip
olmaları gerekir. Bu özellikler, uygulama ve çalışma şartlarının durumuna göre
değişeceği gibi her zaman bu özelliklerin hepsini yerine getirmek mümkün
olmayabilir. Genel kaide olarak bir soğutucu akışkanda aranması gereken
özellikler şunlardır :
- Az bir enerji (güç) sarfı ile daha çok soğutma elde edilebilmelidir.
- Soğutucu akışkanın buharlaşma ısısı yüksek olmalıdır.
- Evaporatörde basınç mümkün olduğu kadar yüksek olmalıdır.
- Yoğuşma (Kondenser) basıncı düşük olmalıdır.
- Viskozitesi düşük ve yüzey gerilimi (kılcallığı) az olmalıdır. (Bu özellik,
yüksek ısı geçişini sağlayan, damlaşarak yoğuşmayı zorlaştırmaktadır ve
kondenserde bu istenmez)
- Emniyetli ve güvenilir olmalıdır.
- Yağlama yağı ile ve soğutma devresindeki elemanlar ile zararlı sonuç
verebilecek reaksiyonlara girmemelidir.
- Soğutma devresinde bulunması gereken rutubet (su) ile bulunması halinde
bile çok zararlı reaksiyonlar meydana getirmelidir.
- Sistemden kaçması halinde, bilhassa yiyecek maddeleri üzerinde zararlı etki
yapmamalıdır.
- Sistemden kaçarak havaya karışması halinde civardaki insanlara (ve diğer
canlılara) zarar vermemelidir.
- Havaya karıştığında yanıcı ve patlayıcı bir ortam meydana getirmemelidir.
- Çalışma şartlarındaki basınç ve sıcaklıkların en uç sınırlarında dahi ayrışıp
çözülmemeli, bütün özelliklerine muhafaza etmelidir.
- Elektriksel özellikleri (bilhassa Hermetik tip kompresörler için) uygun
olmalıdır.
Bu özelliklerin hepsini birden her şart altında yerine getirebilen üniversal
bir refrijeran madde (soğutucu akışkan) mevcut değildir.
Bilhassa emniyet ve güvenirlik yönünden iyi olan, ayrıca iyi bir ısıl
özelliğe de sahip olan refrijeran madde için 1920 ‘lerde araştırmalar fluokarbon
refrijeranların (floride edilmiş hidrokarbonların) bulunmasını sağlamıştır.
halokarbon (halojene edilmiş hidrokarbonlar) ailesinden olan fluokarbonlar,

11
metan (CH4) veya etan (C2H6) içerisindeki hidrojen atomlarından bir veya
birkaçının yerine sentez yerine klor, flor veya brom (halojen) yerleştirmek
suretiyle elde edilmektedir. Fluokarbonlardan en sık rastlanılanlar ; metandaki 4
hidrojen atomu yerine 2 klor ile 2 flor ikame edilen dichloro-difluoro-methane /
CCl2F2 (freon-12 veya R12) ve yine metandaki 4 hidrojen yerine 1 klor ile 2
flor atomu yerleştirilen chlorodifluoromethane (freon-22 veya R-22) soğutucu
akışkanlarıdır. En sık rastlanan diğer soğutucu akışkanlar :

R-12 (CCl2F2) : Bugün, soğutma maksadı için en çok kullanılan soğutucu

akışkandır. Zehirli, patlayıcı ve yanıcı olmaması sebebiyle tamamen emniyetli
bir maddedir. En ekstrem çalışma şartlarında dahi stabil ve bozulmayan,
özelliklerini kaybetmeyen bir maddedir. Ancak, açık bir aleve veya aşırı
sıcaklığa haiz bir ısıtıcı ile temas ettirilirse çözüşür ve zehirli bileşkelere
ayrışır. Kondenserde, ısı transferi ve yoğuşma sıcaklıkları bakımından oldukça
iyi bir durum gösterir. Yağlama yağı ile tüm çalışma şartlarında karışabilir ve
yağın kompresöre dönüşü basit önlemlere sağlanabilir. Yağı çözücü (Solvent)
özelliği, kondenser ve evaparatör ısı geçiş yüzeylerinde yağın toplanıp ısı
geçiş yüzeylerinde yağın toplanıp ısı geçişini azaltmasını önler.
Buharlaşma ısısının düşük olması sebebiyle sistemde dolaşması gereken
akışkan debisi fazladır. Fakat bu önemli bir mahzur olmadığı gibi küçük
sistemlerde, akış kontrolünün daha iyi yapılması yönünden tercih edilir. Büyük
sistemlerde ise buhar yoğunluğunun fazlalığı ile birim soğutma için gerekli
soğutma hacmi R-22, R-500 ve R-717 (Amonyak) dan çok farklı değildir. Birim
soğutma için harcanan beygir gücü de takriben aynı seviyededir.

R-22 (CHClF2) : Diğer fluo-karbon soğutucu akışkanlarda olduğu gibi R-22 ‘ de

emniyetle kullanılabilecek zehirsiz, yanmayan, patlamayan bir akışkandır. R22,
derin soğutma uygulamalarına cevap vermek üzere geliştirilmiş bir soğutucu
akışkandır, fakat paket tipi klima cihazlarında, ev tipi ve ticari tip soğutucularda
da, bilhassa daha kompakt kompresör gerektirmesi (R-12 ‘ye nazaran takriben
0.60 katı) ve dolayısıyla yer kazancı sağlaması yönünden tercih edilir. Çalışma
basınçları ve sıcaklıkları R-12 den daha yüksek seviyede ve fakat birim
soğutma kapasitesi için gerekli tahrik gücü takriben aynıdır. Çıkış sıcaklıklarının
oldukça yüksek olması sebebiyle, bunun aşırı sebeplere ulaşmasına engel
olmak için emişteki kızgınlık derecesini mümkün mertebede düşük tutmalıdır
(Bilhassa hermetik tip kompresörlerde). Hava soğutmalı kondenser
kullanıldığında kondenser kapasitesi (alanı) ihtiyaçtan biraz yüksek tutulmalıdır.
Derin soğutma uygulamalarında, aşırı çıkış sıcaklıkları ile karşılaşılabileceğinden
(yüksek sıkıştırma oranı sebebiyle) silindirlerin su gömlekli olması tavsiye edilir.
Yağ dönüşünü sağlamak için R-12 ‘ye nazaran daha dikkatli ve iyi işlenmiş
dönüş boruları döşenmeli, derin soğutma uygulamalarında muhakkak yağ ayırıcı
konulmalıdır. R-12 yağ ile daha çabuk ve iyi karışmaktadır. Su ile ise R-22
daha çabuk ve yüksek oranda karışır.

R-717 (AMONYAK) : Bugün, fluo-karbon ailesinin dışında geniş ölçüde

kullanılmaya devam eden tek soğutucu akışkan amonyaktır. Zehirleyici ve bir
ölçüde yanıcı-patlayıcı olmasına rağmen mükemmel ısıl özelliklere sahip olması
sebebiyle, iyi eğitilmiş işletme personeli ile ve zehirleyici etkisinin fazla önem
taşımadığı hallerde, büyük soğuk depoculukta, buz üretiminde, buz pateni
sahalarında ve donmuş paketleme uygulamalarında başarıyla kullanılmaktadır.

12
Buharlaşma ısısının yüksek oluşu ve buhar özgül hacminin de oldukça düşük
olması sistemde dolaştırılması gereken akışkan miktarının düşük seviyede
olmasını sağlar. R-22 ‘de olduğu gibi çıkış sıcaklıkları yüksek seviyeli olup
kompresör kafa ve silindirlerinin su soğutma gömlekli olması tercih edilir..
Amonyak yağ ile karışmaz, fakat karterdeki çalkantı ve silindirdeki yüksek
hızlar yağın sisteme sürüklenmesine sebep olur. Bu nedenle, gerek kompresör
çıkışına yağ ayırıcı koymak suretiyle, gerekse evaporatörden kompresöre yağın
dönüşünü kolaylaştıracak tarzda boru tertibiyle yağın kompresör karterine
birikmesi sağlanmalıdır.

 Soğutma sistemlerine şarj edilecek soğutucu akışkan miktarının

belirlenmesi
Soğutma ve iklimlendirme sistemlerinin fonksiyonlarını tam olarak yerine
getirebilmeleri için, bu sistemlerde uygun miktarlarda soğutucu akışkanın bulunması
gerekir.
Soğutucu akışkanın gerekenden az olması durumunda sistem içinde yeterli debide
akışkan sirkülasyonu sağlayamadığı için kompresör emiş basıncı azalır ve sistemin
soğutma kapasitesi düşer.
Soğutucu akışkanın gerekenden fazla olması durumunda ise kondenserde aşırı
miktarda sıvı akışkan bulunur ve kompresör basma basıncı gereken değerinden fazla
bir değere çıkar. Yüksek soğutucu akışkan debisi için yetersiz kalan evaporatörden
çıkan akışkan kızgın buhar halinde olmayıp, doymuş sıvı doymuş buhar karışımından
oluşur.Akümülatöründe yetersiz kalması sebebi ile kompresöre sıvı akışkan girmesi
sebebi ile kompresör valflerinin zarar görmesi önlenemez bir durum arz
edecektir.Ayrıca bu durum kompresör yağının sıvı akışkan tarafından dışarı
sürüklenmesine yol açacaktır.
Büyük kapasitede çalışan kompresöre gerekli olan sıvı reficrean sıvı tayini çok
önemli olmaz iken düşük kapasitelerde çalışan sistemler için bu durum önem arz
etmektedir.Bu şarj miktarı kritik şarj miktarı olarak da adlandırılır.Kritik şarjın değeri
ise sistemin soğutma kapasitesine, boru hatlarının uzunluğuna, soğutucu akışkanın
türü ve çalışma sıcaklığına bağlı olarak değişir.

Biz bu çevrimimizde soğutucu akışkan olarak R-717 yani Amonyak

kullanacağız. Soğuk hava deposunda tüketim malları saklamamıza ve Amonyak
gazının kaçak halinde zehirleyici özelliğinin bilinmesine rağmen özellikle
günümüz ekonomik koşullarını göz önüne alarak, ayrıca iyi eğitilmiş işletme
personeli ile çalışıldığı kabul edilerek sistemimizde kullanabiliriz. Ayrıca
mükemmel ısıl özelliklere sahip olması, buharlaşma ısısının yüksek olması ve
yağ ile karışmaması gibi özelliklere sahip olması da Amonyak gazını seçmemde
diğer etkenler olmuşlardır.

13
1.KABULLER :

 Soğutma Tesisinin Yapılacağı Yer : İSTANBUL

14
  Dış Hava Sıcaklığı : 33 °C

 Yaş Termometre Sıcaklığı : +24 °C

 Toprağın 20 cm Altındaki Sıcaklık : 15 °C

 Kompresör Oda Sıcaklığı : 33 °C + 5 °C = 38 °C

 Elmaların Depoya Giriş Sıcaklığı : +30 °C

 Elma Muhafaza Odası Sıcaklığı : +2 °C

 Balık Ön Soğutma Odası Sıcaklığı : 0 °C

 Balık Şoklama Odası Sıcaklığı : -30°C

 Şoklanmış Balık Bekletme Odası Sıcaklığı : -25 °C

 Balıkların Depoya Giriş Sıcaklığı : +24 °C

 Çatı Koyu Renkli Yüzey Olarak Düşünülmüştür.

 Tesisin Açık Renkte Boyandığı Kabul Edilmiştir.

 1 Adet Fork-Lift Kullanıldığı Kabul Edilmiştir.

2. GIDA MADDELERİ İÇİN UZUN SÜRELİ SOĞUK ODA MUHAFAZA DONELERİ

Gıda Muhafaza Oda Takribi İçindeki Donma Isınma Isısı Donma Ön Soğutma
Maddesinin Sıcaklığı Nemi Muhafaza Su Noktası Isısı Odaları İçin
Cinsi (°C) R.R Süresi Miktarı (°C) Donmadan Donmadan Kcal/Kg Soğutma Yükleme
(%) % Ağır. Önce Sonra Süresi
Saat Katsayısı
Elma -1/+4 90 3-8 Ay 84 -1.1 0.88 0.45 67.2 24 1.50
Taze Balık -1/+2 90- 5-15Gün 60-80 -2.2 0.7-0.9 ___ 50/638 __ __
95
Donmuş -23/29 90- 6-12 Ay 62-85 __ __ 0.38/0.45 50/68.3 __ __
Balık 95

3. DEPOLAMA ALANLARININ HESABI

3.1 ELMA ODASI :

1 m2 alana sandıklarla 1.25 ton elma depolanabilmektedir. 40 ton elma ise ;

15
1 m2 1250 kg

X m2 40000 kg

40000
X=  32 m2 alana depolanabilir.
1250

Buna %25 hareket alanı ilave edersek ;

A(elma)=32  1.25= 40 m2 alan gerekmektedir

3.2 BALIK ÖN SOĞUTMA ODASI ALANI :

Soğuk depolamada sandıkla 250 kg balık depolanabilir. Günde toplam

kapasitenin % 10 ’u kadar mal geldiğini kabul edelim. Balık ön soğutma odasında 24
saat bekletilir.

20 ton x 0.1 = 2 ton / gün

1 m2 250 kg

X m2 2000 kg

40000
X=  53.33 m2 alana depolanabilir.
750

Buna %25 hareket alanı ilave edersek ;

A(muz)=53.33  1.25= 66.66 m2 alan gerekmektedir.

3.1.3 ÜZÜM ODASI :

1 m2 alana sandıklarla 1.25 ton üzüm depolanabilmektedir. 40 ton üzüm ise ;

1 m2 1250 kg

X m2 40000 kg

16
 40000
X=  32 m2 alana depolanabilir.
1250

Buna %25 hareket alanı ilave edersek ;

A(üzüm)=32  1.25= 40 m2 alan gerekmektedir.

4. ISI TRANSFERİ KATSAYILARININ HESAPLANMASI :

4.1 DIŞ DUVARLARDA :

No Katman L( m ) λ (kcal/m.h. °C)

1 Kireçli Çimento Sıva 0.03 0.60
2 Ytong Tuğla Duvarı 0.25 0.16
3 Çimento Sıva 0.03 0.78
4 Buhar Kesici 0.02 0.12
5 Styropar 0.15 0.035
6 Buhar Kesici 0.02 0.12
7 Çimento Sıva 0.02 0.78
8 Ytong Tuğla Duvarı 0.25 0.16
9 Çimento Sıva 0.03 0.78

α(dış)=20 kcal/m2.h.°C α(iç)=7 kcal/m2.h.°C

1/K=1/ α(iç) + Σ L/λ + 1/ α(dış)

1 1 0.03 0.25 0.03 0.02 0.15 0.02 0.02 0.25 0.03 1

          
K 7 0.60 0.16 0.78 0.12 0.035 0.12 0.78 0.16 0.78 20

K= 0.1236 kcal/m2.h.°C bulunur.

4.2 İÇ DUVARLARDA :

No Katman L( m ) λ (kcal/m.h. °C)

1 Çimento Sıva 0.03 0.78
2 Ytong Tuğla Duvarı 0.20 0.16
3 Çimento Sıva 0.03 0.78

17
 4 Styropar 0.15 0.035
5 Çimento Sıva 0.03 0.78

α(dış)=α(iç)=7 kcal/m2.h.°C

1/K=1/ α(iç) + Σ L/λ + 1/ α(dış)

1 1 0.03 0.20 0.03 0.15 0.03 1

      
K 7 0.78 0.16 0.78 0.035 0.78 7

K=0.168 kcal/m2.h.°C bulunur.

4.3 DÖŞEMELERDE :

No Katman L( m ) λ (kcal/m.h. °C)

1 Karo Mozaik 0.03 0.90
2 Harç 0.03 1.20
3 Grobeton 0.05 1.10
4 Styropar 0.10 0.035
5 Buhar Kesici 0.02 0.12
6 Grobeton 0.10 1.10
7 Blokaj 0.05 1.50

α(dış)= ∞ kcal/m2.h.°C α(döşeme)=8 kcal/m2.h.°C

1/K=1/ α(iç) + Σ L/λ + 1/ α(döşeme)

1 0.03 0.03 0.05 0.10 0.02 0.10 0.05 1

       
K 0.90 1.20 1.10 0.035 0.12 1.10 1.50 8

K= 0.296 kcal/m2.h.°C bulunur.

4.4 TAVANDA :

No Katman L( m ) λ (kcal/m.h. °C)

1 Demirli Beton 0.10 1.30
2 Tavan Sıvası 0.04 0.78
3 Buhar Kesici 0.04 0.12

18
 4 Styropar 0.10 0.035
5 Tavan Sıvası 0.04 0.78

α(dış)=20 kcal/m2.h.°C α(iç)=5 kcal/m2.h.°C

1/K=1/ α(iç) + Σ L/λ + 1/ α(dış)

1 1 0.10 0.04 0.04 0.10 0.04 1

      
K 5 1.3 0.78 0.12 0.035 0.78 20

K= 0.27 kcal/m2.h.°C bulunur.

4.5 SOĞUTMA ODALARININ KAPILARI :

No Katman L( m ) λ (kcal/m.h. °C)

1 İnce saç levha 0.003 50
2 Cam yünü 0.15 0.04
3 İnce saç levha 0.003 50

α(dış)=7 kcal/m2.h.°C α(iç)=7 kcal/m2.h.°C

1/K=1/ α(iç) + Σ L/λ + 1/ α(dış)

1 1 0.003 0.15 0.003 1

    
K 7 50 0.04 50 7

K= 0.24 kcal/m2.h.°C bulunur.

5. SOĞUTMA YÜKLERİNİN HESABI :

Soğutma yükü hesabı ısı kaynaklarına göre yapılmıştır.

1) Duvar, kapı, döşeme ve tavandan geçen ısı

2) İş icabı faaliyet gösteren soğuk depo personeli tarafından neşredilen ısı

3) Işıklar, motorlar veya mevcut olabilecek ısı üretim cihazlarının yaydığı ısı

19
 4) Dışarıdan sızıntı ile soğuk depoya giren veya vantilasyon için kullanılan taze
havayı soğuk depo rejimine getirmek için alınması gereken ısı

5) Soğuk depoya alınan gıda maddesinin muhafaza rejimine getirilmesi için

gerekli ısı

5.1 DUVAR, KAPI, DÖŞEME VE TAVANDAN GEÇEN TRANSMİSYON ISISI :

Transmisyon ısısının mümkün olduğu kadar düşük olmasında pek çok yarar olduğu
açıktır ve bunun sağlanabilmesi duvarlarla, tavan ve döşemenin ısı geçirme
katsayısının düşük tutulması ile olacaktır. Transmisyon ısısın hesaplanabilmesi için
aşağıdaki şartların önceden saptanması gerekir:

1) Tecrit kalınlığı ve cinsi

2) Yapı konstrüksüyonu

3) Soğutulacak hacmin fiziksel ölçüleri

4) Soğutulacak hacmin ve dışındaki hacimlerin sıcaklıkları ile güneş ışınlarının

etkisi

5.1.1 ÜZÜM ODASI İÇİN TOPLAM TRANSMİSYON ISISI :

Yüzey Eni Boyu Çıkan Adet Yüzey İletim t Isı

Cinsi yük.(m) (m) Alan Alanı K.sayısı (C ) Transferi
(kcal/h)
Dış 3 8 Yok 1 24 0.1236 (33+1+3) 109.7568
Duvar
(Batı)
Dış 3 5 Yok 1 15 0.1236 (33+1) 63.036
Duvar
(Kuzey)
İç 3 8 Yok 1 24 0.168 (2+1) 12.096
Duvar1
İç 3 5 5.04 1 9.96 0.168 (25+1) 43.50528
Duvar2
Tavan 8 5 Yok 1 40 0.27 (33+1+11) 486
Döşeme 8 5 Yok 1 40 0.296 (15+1) 189.44
Kapı 1.8 2.8 Yok 1 5.04 0.24 (25+1) 31,45
Toplam 935.3

20
5.1.2 ELMA ODASI İÇİN TOPLAM TRANSMİSYON ISISI :

Yüzey Eni Boyu Çıkan Adet Yüzey İletim t Isı

Cinsi yük.(m) (m) Alan Alanı K.sayısı (C ) Transferi
(kcal/h)
Dış 3 5 Yok 1 15 0.1236 (33-2) 57.474
Duvar
(Kuzey)
İç 3 8 Yok 1 24 0.168 (15-2) 52.416
Duvar1
İç 3 5 5.04 1 9.96 0.168 (25-2)
Duvar2 38.48544
Tavan 8 5 Yok 1 40 0.27 (33- 453.6
2+11)
Döşeme 8 5 Yok 1 40 0.296 (15-2) 153.92
Kapı 1.8 2.8 Yok 1 5.04 0.24 (25-2) 27.82
Toplam
783.7154

5.1.3 MUZ ODASI İÇİN TOPLAM TRANSMİSYON ISISI :

Yüzey Eni Boyu Çıkan Adet Yüzey İletim t Isı

Cinsi yük.(m) (m) Alan Alanı K.sayısı (C ) Transferi
(kcal/h)
Dış 3 8.3325 Yok 1 25 0.1236 (33-15) 55.62
Duvar
(Kuzey)
İç 3 8 Yok 1 24 0.168 (38-15) 92.736
Duvar1
İç 3 8.3325 5.04 1 19.96 0.168 (25-15) 33.5328
Duvar2
Tavan 8 8.3325 Yok 1 66.66 0.27 (33- 522
15+11)
Döşeme 8 8.3325 Yok 1 66.66 0.296 (15-15) 0
Kapı 1.8 2.8 Yok 1 5.04 0.24 (25-15) 12.1
Toplam 716

Q(TOP)= 935.3+783.7154+716 Q(TOP)= 2435.015 kcal/h

21
 5.2 İŞ İCABI SOĞUK HAVA DEPOSU PERSONELİ TARAFINDAN NEŞREDİLEN
ISI

Aşağıdaki tabloda bir soğuk hava deposunun doldurma ve boşaltma işleminde

depolama alanına göre istihdam olunan işçi sayıları belirtilmiştir.

Depolama Alanı (m2) İşçi Sayısı (Adet)

0-50 1

51-150 2

151-300 3

301-500 4

Üzüm ve elma odalarının alanı 40 m2 olduğundan bu odalarda 1 işçi çalışabilir. Muz

odası ise 66.66 m2 olduğundan dolayı bu odada 2 kişi çalışır.1 adet de fork-lift
kullanılmaktadır.

İnsanlardan Gelen Ortalama Soğuk Oda Isı Yükü:

Oda Sıcaklığı Isı Neşri

(°C)
+10 °C 180
+5 °C 210
0 °C 235
-5 °C 260

Buna bağlı olarak;

Üzüm Odası (-1 °C) için; 240 kcal/h  şahıs

Elma Odası (+2 °C) için; 225 kcal/h  şahıs

Muz Odası (+15 °C) için; 155 kcal/h  şahıs olarak bulunur.

Üzüm Odası için;

2
Q(üzüm)=1 kişi  240 kcal/h=20 kcal/h
24

22
Elma Odası için;

2
Q(elma)=1 kişi  225 kcal/h=18.75 kcal/h
24

Üzüm Odası için;

2
Q(üzüm)=2 kişi  155 kcal/h=25.85 kcal/h
24

1 Adet fork-liftten yayılan ısı 200 kcal/h’dır.Günde 2 saat çalıştığı kabulü ile;

2
200  =17 kcal/h dır.
24

Q(top)=20+18.75+25.85+17=81.6 kcal/h bulunur.

5.3 IŞIKLARDAN YAYILAN ISI :

Her 10 m2 alanda 1 adet 100 watt’lık lamba günde ortalama 4 saat yanarsa;

Q=P(watt)  n(adet)  h(saat/gün)  0.86  1

24

Üzüm ve Elma Odası 40 m2 dir. O yüzden 4 adet lamba kullanılır.

Muz Odası 66.66 m2 dir. O yüzden 6 adet lamba kullanılır.

Üzüm Odası İçin;

4
Q=100 watt  4 adet   0.86=57.33 kcal/h dır.
24

Elma Odası İçin;

4
Q=100 watt  4 adet   0.86=57.33 kcal/h dır.
24

Muz Odası İçin;

4
Q=100 watt  6 adet   0.86=86 kcal/h dır.
24

Q(toplam)=57.33+27.33+86=200.66 kcal/h bulunur.

23
5.4 EVAPORATÖR MOTORUNUN OLUŞTURDUĞU ISI :

½ hp evaporatör motoru günde 16 saat çalıştığında;

Qmotor=1 adet  0.5 hp  1070 kcal/h hp  16saat=8560 kcal/gün=356.67 kcal/h bulunur.

Üzüm, Elma ve Muz odası için kullanıldığında 3 ile çarparız;

Q(toplam)=356.67  3=1070 kcal/h bulunur.

5.5 DIŞARIDAN SIZINTI İLE SOĞUK DEPOYA GİREN VANTİLASYON İÇİN

KULLANILAN TAZE HAVAYI SOĞUK DEPO REJİMİNE GETİRMEK İÇİN
GEREKLİ ISI :

Herhangi bir soğuk hava deposunun kapısının hiç açılmamasına rağmen içeriye bir
hava sızıntısı olur. Bu hava sızıntısı soğuk hava deposunun kapı kenarlarından ve
duvar gözeneklerinden olur.Kapı kenarları ve gözeneklerden sızıntıyı önlemek için
kapıların çerçeveye temas eden lastik contalı yapıldığı, duvarlarda yüksek dozajlı
harç ile sıvandığı halde bu sızıntı önlenemez.
Alınan tüm önlemlere rağmen 24 saatte soğuk depoya giren dış havanın hacmi
küçük depolarda en az iç hava hacminin üç katı olup, büyük depolarda iki katına
düşer. Kapının açılıp kapanması ile günlük ortalama hacmin yüz katı kadar taze hava
içeriye girebilir. Bu büyük hacimli depolarda elli en az yirmi beşe kadar inebilir.
Standart olarak 21 °C sıcaklıkta ve 1 atm basınçtaki 1 kg kuru hava 0.833 m3 hacim
kaplar.

Sıcaklığa bağlı hava değişimi;

v1:ilk özgül hacim T1:ilk mutlak sıcaklık

v2:son özgül hacim T2:son mutlak sıcaklık

(273  33)
v2=v1  T2/ T1 v2= 0.833   0.867 m3/kg
(273  21)

Günde içeriye giren temiz havanın depo hacminin 30 katı olduğunu kabul edelim.

5.5.1 Üzüm Odası İçin ;

V(üzüm)=8  5  3  120 m3

v=120  30  3600 m3/gün=150 m3/h bulunur.

Havanın Kütlesel Debisi ;

24
 150
M=v/v2 M=  173.01 kg/h
0.867

Q(üzüm)=M  cp  t=173.01  0.239  (33  1)  1405.88 kcal/h

5.5.2 Elma Odası İçin ;

V(elma)=8  5  3  120 m3

v=120  30  3600 m3/gün=150 m3/h bulunur.

Havanın Kütlesel Debisi ;

150
M=v/v2 M=  173.01 kg/h
0.867

Q(elma)=M  cp  t=173.01  0.239  (33  2)  1281.83 kcal/h

5.5.3 Muz Odası İçin ;

V(muz)=8  8.3325  3  200 m3

v=200  30  6000 m3/gün=250 m3/h bulunur.

Havanın Kütlesel Debisi ;

250
M=v/v2 M=  288.35 kg/h
0.867

Q(muz)=M  cp  t=288.35  0.239  (33  15)  1240.48 kcal/h

Q(toplam)=1405.88+1281.83+1240.48=3928.2 kcal/h bulunur.

5.6 SOĞUK DEPOYA ALINAN GIDA MADDESİNİN MUHAFAZA REJİMİNE

GETİRİLMESİ İÇİN GEREKLİ ISI :

Soğuk depoculukta bu ısının hesabı, soğuk depoya her gün giren ve çıkan gıda
maddesinin miktarı dikkate alınarak yapılır.
Bir soğuk depo çok özel haller ve ön soğutma depoları hariç genel olarak üretim,
tüketim ve pazarlama imkan şartlarının yarattığı nedenler ile her gün belirli miktarda
boşaltılır ve doldurulur.
İdeal olarak depolanan ürünün her gün %5’i boşaltılır ve depolanır.

5.6.1 Üzüm Odası :

G=40000kg  0.05=2000 kg/gün=83.33 kg/h Üzüm için cp=0.86 kcal/kg.°C

Qef=83.33kg/h  0.86  (30  1)  2221.58 kcal/h bulunur.

25
5.6.2 Elma Odası :

G=40000kg  0.05=2000 kg/gün=83.33 kg/h Elma için cp=0.88 kcal/kg.°C

Qef=83.33kg/h  0.88  (30  2)  2053.2512 kcal/h bulunur.

5.6.3 Muz Odası :

G=40000kg  0.05=2000 kg/gün=83.33 kg/h Muz için cp=0.80 kcal/kg.°C

Qef=83.33kg/h  0.80  (30  15)  999.96 kcal/h bulunur.

Qtopef=2221.58+2053.2512+999.96=5274.8 kcal/h bulunur.

5.7 DEPOLARIN TOPLAM SOĞUTMA KAPASİTESİ :

Qtop =2435.015+81.6+200.66+1070+3928.2+5274.8

Qtop =12990.275 kcal/h =311766.6 kcal/gün bulunur.

Ayrıca bilinmeyen ve beklenmeyen muhtelif ısı kazançları için %10 arttıralım;

Qtop =12990.275  1.1 kcal/h =311766.6  1.1 kcal/gün bulunur.

Qtop =14289.30 kcal/h =342943.26 kcal/gün bulunur.

Bu veriler ışığında Qtop yaklaşık olarak 15000 kcal/h kabul edebilirim.

Qtop =15000 kcal/h olur.

6. ÇEVRİM HESAPLARI :

Sistemimizde soğutucu akışkan olarak R134a seçildi. Yoğuşma ve buharlaşma

sıcaklıkları yani kondenser ve evaporatör sıcaklıkları (10-15) C fark edeceğinden,
burada yoğuşma sıcaklığı (33+10)=43 C dir.

Yoğuşma sıcaklığı :43 C

Buharlaşma sıcaklığı :-11 C alındı.

43 C için P3=1100.95 kpa

-11 C için P1=193.31 kpa olur.

26
1 noktası için ;

T1=-11 C P1=193.31 kpa h1=240.7475 kj/kg

s1= s2=0.926 kj/kg K

v1=0.103075 m3/kg

2 noktası için ;

Termodinamiğin 2. prensibine dayanarak eş entropili sıkıştırma için ;

T2=46 C P2= P3=1100.95 kpa h2=271 kj/kg

3 noktası için ;

T3=43 C P3=1100.95 kpa h3=240.7475 kj/kg

4 noktası için ;

T4=-11 C P4= P1=193.31 kpa h3= h4=110.705 kj/kg

TOPLAM SOĞUTMA YÜKLERİ :

Q üzüm=935.3+20+57.33+356.67+1405.88+2221.58 = 4996.76 kcal/h = 20886.4568

kj/h

Q elma=783.71544+18.75+57.33+356.67+1281.83+2053.2512 = 4551.54664 kcal/h

= 19025.465 kj/h

Q muz=716+25.85+86+356.67+1240.48+999.96 = 3424.96 kcal/h = 14316.3328 kj/h

= ÜZÜM MUHAFAZA ODASININ TERMODİNAMİK HESAPLARI =

A)Soğutucu Akışkan Miktarının Bulunması =

Q üzüm=m1  (h1-h4)

m1= Q üzüm / (h1-h4)

m1= 20886.4568 / (240.7475-110.705)

m1=160.6125 kg/h = 0.04461 kg/s

B)Kondenser Hesabı =

a)Kondenserin özgül ısı yükü = b)Kondenserin ısı yükü =

q=h3-h2 Q =m1  ( h3-h2)

27
 kg kj
q=(110.705 – 271) kj/kg Q =0.04461  (110.705-271)
s kg

q=-160.271 kj/kg Q =7.15 kw

C)Kompresör Hesabı =

a)Kompresörün teorik işi = b)Kompresörün teorik gücü =

W 1=h2-h1 N1= m1  ( h2-h1)

kg kj
W 1=(271-240.7475) kj/kg N1=0.04461  (271-240.7475)
s kg

W 1=30.2525 kj/kg N1=1.35 kw

c)Kompresörün sıkıştırma oranı = d)Kompresörün gerçek gücü =

r=p2/p1 k=i  m i=0.85 m=0.80

r=(1100.95/193.31) NG1=N1/k

1.35
r=5.6952 NG1= kw NG1=1.9853kw
0.80  0.85

D)Evaporatör Hesabı =

a)Evaporatörün özgül ısı yükü = a)Evaporatörün ısı yükü =

q(eva)=(h1-h4) Q(eva)=m1  (h1-h4)

kg kj
q(eva)=(240.7475-110.205) Q(eva)=0.04461  130.0425
s kg

q(eva)=130.0425 kj/kg Q(eva)=5.8 kw

= ELMA MUHAFAZA ODASININ TERMODİNAMİK HESAPLARI =

A)Soğutucu Akışkan Miktarının Bulunması =

Q elma=m2  (h1-h4)

m2= Q elma / (h1-h4)

m2= 19025.465 / (240.7475-110.705)

28
m2=146.3 kg/h = 0.04064 kg/s

B)Kondenser Hesabı =

a)Kondenserin özgül ısı yükü = b)Kondenserin ısı yükü =

q=h3-h2 Q =m2  ( h3-h2)

kg kj
q=(110.705 – 271) kj/kg Q =0.04064  (110.705-271)
s kg

q=-160.271 kj/kg Q =6.514 kw

C)Kompresör Hesabı =

a)Kompresörün teorik işi = b)Kompresörün teorik gücü =

W 1=h2-h1 N2= m2  ( h2-h1)

kg kj
W 1=(271-240.7475) kj/kg N2=0.04064  (271-240.7475)
s kg

W 1=30.2525 kj/kg N2=1.23 kw

c)Kompresörün sıkıştırma oranı = d)Kompresörün gerçek gücü=

r=p2/p1 k=i  m i=0.85 m=0.80

r=(1100.95/193.31) NG2=N2/k

1.23
r=5.6952 NG2= kw NG2=1.809 kw
0.80  0.85

D)Evaporatör Hesabı =

a)Evaporatörün özgül ısı yükü = a)Evaporatörün ısı yükü =

q(eva)=(h1-h4) Q(eva)=m2  (h1-h4)

kg kj
q(eva)=(240.7475-110.205) Q(eva)=0.04064  130.0425
s kg

q(eva)=130.0425 kj/kg Q(eva)=5.285 kw

= MUZ MUHAFAZA ODASININ TERMODİNAMİK HESAPLARI =

29
A)Soğutucu Akışkan Miktarının Bulunması =

Q muz=m3  (h1-h4)

m3= Q muz / (h1-h4)

m3= 14316.3328 / (240.7475-110.705)

m3=110.09 kg/h = 0.0306 kg/s

B)Kondenser Hesabı =

a)Kondenserin özgül ısı yükü = b)Kondenserin ısı yükü =

q=h3-h2 Q =m3  ( h3-h2)

kg kj
q=(110.705 – 271) kj/kg Q =0.0306  (110.705-271)
s kg

q=-160.271 kj/kg Q =4.905 kw

C)Kompresör Hesabı =

a)Kompresörün teorik işi = b)Kompresörün teorik gücü =

W 1=h2-h1 N3= m3  ( h2-h1)

kg kj
W 1=(271-240.7475) kj/kg N3=0.0306  (271-240.7475)
s kg

W 1=30.2525 kj/kg N3=0.925 kw

c)Kompresörün sıkıştırma oranı = d)Kompresörün gerçek gücü=

r=p2/p1 k=i  m i=0.85 m=0.80

r=(1100.95/193.31) NG3=N3/k

0.925
r=5.6952 NG3= kw NG3=1.36 kw
0.80  0.85

D)Evaporatör Hesabı =

a)Evaporatörün özgül ısı yükü = a)Evaporatörün ısı yükü =

q(eva)=(h1-h4) Q(eva)=m3  (h1-h4)

30
 kg kj
q(eva)=(240.7475-110.205) Q(eva)=0.0306  130.0425
s kg

q(eva)=130.0425 kj/kg Q(eva)=3.98 kw

= TOPLAMLAR =

A)Toplam Akışkan Miktarının Bulunması =

mt= m1+ m2+ m3

mt=160.6125+146.3+110.09

mt=417 kg/h =0.1158 kg/s

B)Toplam Kondenserin Isı Yükü =

Q (kond)t= Q1+Q2+Q3

Q (kond)t=7.15+6.514+4.905

Q (kond)t=18.569 kw

C)Toplam Kompresörün Gücü = D)Sıkıştırma Oranı =

NGt= NG1 NG2 NG3 r =P2/P1

NGt=1.9853+1.809+1.36 r =1100.95/193.31

NGt=5.1543 kw r =5.6952

E)Toplam Evaporatörün Isı Yükü =

Q (eva)t= Q1+Q2+Q3

Q (eva)t=5.8+5.285+3.98

Q (kond)t=15.065 kw

CİHAZ SEÇİMİ =

Evaporatör Seçimi =

Üzüm Odası İçin ; Elma Odası İçin ;

Q(eva)=5800 w Q(eva)=5285 w

31
Model : FED 45.12 Model : FED 40.21
Hava Debisi : 4450 m3/h Hava Debisi :6600 m3/h
Yüzey : 16.87 m2 Yüzey :14.96 m2
Katolog :Friterm Katolog :Friterm

Muz Odası İçin ;

Q(eva)=3980 w

Model : FED 40.12

Hava Debisi : 3100 m3/h
Yüzey :12.65 m2
Katolog :Friterm

Kompresör Seçimi =

Hava soğutmalı, yarı hermetik soğutma kompresörü.Normal ve doymuş muhafaza

uygulamaları ;

Tip : HG3 (275-45)

Kondansasyon : (30-40-50)
Güç :6.6 kw
Debi :24.1
Katolog :Frigoterm

7. BORU ÇAPLARININ BELİRLENMESİ =

=EMME HATTI =

U= 18 m/sn seçelim.

a)Üzüm Odası Hattı (1.Boru) =

1=0.103075 m3/kg

m1=160.6125 kg/h

160.6125  0.103075 4  2.5548

A= = 2.5548 10-4 m2 d1= =0.018 m =18 mm
3600  18 3.14  10000

d1=7/8”

b)Elma Odası Hattı (2.Boru) =

1=0.103075 m3/kg

m2=146.3 kg/h

32
 146.3  0.103075 4  2.32714
A= = 2.32714 10-4 m2 d2= =0.017213 m =17.213 mm
3600  18 3.14  10000

d2=7/8”

c) 3.Boru =

1=0.103075 m3/kg

m3=m1+m2=160.6125+146.3=306.9125 kg/h

306.9125  0.103075 4  4.882

A= = 4.882 10-4 m2 d3= =0.025 m =25 mm
3600  18 3.14  10000

d3=1-1/8”

d)Muz Odası Hattı (4.Boru) =

1=0.103075 m3/kg

m4=110.09 kg/h

110.09  0.103075 4  1.75

A= = 1.75 10-4 m2 d4= =0.01492 m =14.92 mm
3600  18 3.14  10000

d4=3/4”

e) 5.Boru =

1=0.103075 m3/kg

m5=m1+m2+m4=160.6125+146.3+110.09=417 kg/h

417  0.103075 4  6.633

A= = 6.633 10-4 m2 d5= =0.029 m =29 mm
3600  18 3.14  10000

d5=1-3/8”

=BASMA HATTI =

Sıvı hattı için; akış hızı, sıvı darbesi, ses, titreşim gibi hususlar göz önünde
bulundurularak 1.5 m/s üst sınırı aşmamalıdır. Bu yüzden U=1 m/s seçelim.

a)Üzüm Odası Hattı (11.Boru) =

3=8.814 10-4 m3/kg

33
m1=160.6125 kg/h

160.6125  8.814 4  3.9323

A= = 3.9323 10-5 m2 d11= =0.007076 m =7.076 mm
3600  1  10000 3.14  100000

d11=3/8”

b)Elma Odası Hattı (10.Boru) =

3=8.814 10-4 m3/kg

m2=146.3 kg/h

146.3  8.814 4  3.582

A= = 3.582 10-5 m2 d10= =0.00675 m =6.75 mm
3600  1  10000 3.14  100000

d10=3/8”

c)Muz Odası Hattı (8.Boru) =

3=8.814 10-4 m3/kg

m2=110.09 kg/h

110.09  8.814 4  2.69537

A= = 2.69537 10-5 m2 d8= =0.00585 m =5.85 mm
3600  1  10000 3.14  100000

d8=3/8”

d)9.Boru =

3=8.814 10-4 m3/kg

mt=m1+m2=306.9125 kg/h

306.9125  8.814 4  7.51424

A= = 7.51424 10-5 m2 d9= =0.00978 m =9.78 mm
3600  1  10000 3.14  100000

d9=1/2”

e)7.Boru =

3=8.814 10-4 m3/kg

mt=m1+m2+m4=417 kg/h

34
 417  8.814 4  1.02
A= = 1.02 10-4 m2 d7= =0.0114 m =11.4 mm
3600  1  10000 3.14  10000
d7=5/8”

MAKİNA DAİRESİNDEKİ BORULARIN HESABI =

a)Toplayıcı Kollektör İle Kompresör Arasındaki Boru =

1=0.103075 m3/kg

mt=m1+m2+m4=417 kg/h

417  0.103075 4  6.63

A= = 6.63 10-4 m2 d2= =0.029 m =29 mm d=1-3/8”
3600  18 3.14  10000

b) Kompresör İle Kondansör Arasındaki Boru =

2=0.021 m3/kg

mt=m1+m2+m4=417 kg/h

417  0.021 4  1.3513

A= = 1.3513 10-4 m2 d2= =0.01311 m =13.11 mm
3600  18 3.14  10000

d=5/8”

35
 BÖLÜM 6

SOĞUTMA SİSTEMİNDEKİ CİHAZLAR

1-Kondansör :

Soğutma sisteminde soğutucu akışkanın evaporatörden aldığı ısı ile kompresördeki

sıkıştırma işlemi sırasında ilave olunan ısının sistemden alınması kondansörde
yapılır. Böylece akışkan sıvı haline gelerek basınçlandırılır ve tekrar genişletilerek
evaporatörden ısı alacak duruma getirilir.

2-Evaporatör :

Evaporatör sıvı akışkanın buharlaştığı ve bu sırada bulunduğu ortamdan ısı alan

cihazlardır. Kondansörden direk olarak veya akışkan deposundan geçerek ve kuru tip
sistemde genleşme valfi, kılcal boru veya benzeri bir basınç düşürücü elamanda
adyabatik olarak genişletildikten sonra evaporatöre sıvı buhar karışımı şeklinde giren
akışkanın büyük bir kısmı sıvı haldedir. Evaporatörden ısı alarak buharlaşan
akışkanın bir miktar daha ısı verilmesi veya kızgın buhar durumuna gelmesinin bir
çok faydaları vardır.
Direkt veya sıvı temaslı olarak çalışan evaporatörlerin hepsinde de akışkan basıncı
kondansör tarafındaki basınca oranla çok daha düşüktür. Bu nedenle avaporatör
tarafına sistemin alçak basınç tarafı adı verilir.

3-Kompresör :

Kompresörün sistemdeki görevi buharlaştırıcıdaki ısı ile yüklü soğutucu akışkan

sürekliliğini sağlamak ve buhar halindeki soğutucu akışkanın basıncını
kompresördeki yoğuşma sıcaklığının karşıtı olan seviyeye çıkarmaktır.

4-Termostatik Genleşme Valfi :

Sıcaklık ve basınca göre çalışan bu valfler küçük veya orta büyüklükteki tesislerde
kullanılmakta olup günümüzde geniş kullanma alanı bulmuştur. Çok büyük tesislerde
hariç amonyaklı soğutma tesislerinde de bu çok valflere sık rastlanır.
Valfin amacı, el ayar valfi veya otomatik valflerde olduğu gibi, sabit bir soğutma
gücü veya buharlaşma basıncı temin etmek olmayıp, muhtelif işletme şartlarında
buharlaştırıcının daima mümkün olan en yüksek soğutma gücünü temin etmesidir.
Buna göre, şayet soğutucuda çok hızlı buharlaşma oluyorsa çok fazla sıvı, yavaş
buharlaşma oluyorsa daha az sıvı vermek gerekir.

5-Selenoid Valf :

Soğutma sisteminde, sıvı veya gaz halindeki akışını elektrik sinyaliyle, uzaktan
kumandalı bir şekilde açıp kapatabilmeye yararlar. Valfin normal açık veya normal
kapalı yapılış şekline göre valf, yerçekimi etkisiyle, yay etkisiyle veya akışkanın kendi

36
basıncıyla normal konumda iken, elektrik sinyaliyle meydana gelen manyetik bir
alanın sağlanmadığı hareket vasıtasıyla normalin aksi konuma girer.
6-Yağ Ayırıcı :

Yağ ayırıcının görevi, kompresörde çıkan gazların beraberlerinde taşıdıkları

yağlanma yağlarını kompresöre iade etmektir. Her ne kadar yağı ayırıp otomatik
olarak kompresöre yollarsa da en az miktarda yağ buna rağmen kondenser ve
yoğutucuya kaçabilir. Bu nedenle tesisin projesinin yapımında yağ geriye dönüşü
dikkate alınmalıdır.

7-Filtre-Kurutucu :

Soğutma sisteminde arızaların %80’i direkt veya dolaylı şekilde sistemde nem
oluşumuna bağlıdır. Denilebilir ki soğutma sistemine nem kesinlikle girmemeli,
girerse de hızla sistemden atılmalıdır.
Nemin zararları :
 Genleşme valfinde suyun donarak akışı engellemesi
 Metal korozyonu
 Bakır kaplama olayı
 Kimyasal zincirleme reaksiyonları devam ettirmesidir.
Bu nedenle önce nemin soğutma sistemine girmesi önlenmeli, girmişse süratle
atılmalı sistemde kalan veya çalışma esnasında sonradan giren nemde derhal
tutulmalıdır. Bu sonuncu önlem filtre-kurutucu adıyla tanımlanan elamanlarla
yapılmaktadır.

8-Gözetleme Camı :

Soğutma sistemindeki akışkanın akışını görmek veya akışkan içinde bulunabilecek

nemi kontrol etmek ve akışkan şartı hakkında bilgi almak maksadıyla değişik türden
gözetleme, seviye ve nemi kontrol etme elemanları geliştirilmiştir. Sıvı gözetleme
maksadıyla kullanılan ve gözetleme camı diye anılan elaman genellikle filtre-
kurutuculardan sonra, sıvı kontrol elamanlarından önce konulur.

9-Yüksek Basınç Presostadı :

Bu cihaz bir basınç şalteri olup kompresörün çıkış borusu üzerine bağlanır. Basınç,
ayarlanan ve müsaade edilen miktarı aşınca kompresörü çeviren elektrik motorunun
elektrik aldığı manyetik şaltere ait bobinin sargılarında geçen akımı keserek
kompresörün durmasına sebep olur.

10-Alçak Basınç Presostadı :

Yapı itibariyle yüksek basınç presostadı gibi olup ondan farkı, elektrik devresini belli
bir basıncın altına düşürüldüğünde açması yani kopresörün durmasıdır.

11–Soğutma Suyu Ayar Valfi :

Bu valflerin görevi, su soğutmalı kondenserlerde suyun gerektiğinden fazla

sarfiyatını önlemektir.Kondanser basıncına bağlı olarak çalışırlar ve kondanser

37
basıncı arttıkça valfi açmak suretiyle gereği kadar suyun kondansere girmesini
sağlarken kondanser basıncının artması artması halinde su geçişi kısılır.

12–Çekvalf :

Çekvalfler soğutma tesislerinde, normal akış yönünün tersi yönünde akış meydana
gelmemesi istenen yerlerde kullanılır. Çekvalf normal yöndeki akış sırasında valfin
giriş ve çıkış ağızları arasında meydana gelen basınç farkıyla açılır.

13–Sıvı Tankı :

Kondansörde sıvılaştırılmış olan soğutucu akışının devamlı olarak evaporatör

besleyebilmesi için kondanser ile termostatik genleşme valfi arasında sıvı tankı
konur.
Sıvı tankları çelik şaçlardan imal edilir. Üzerinde bir veya iki tane servis valfi vardır.
Servis valflerinden birisi sıvı hattı ile depo arasında diğeri ise kondanser ile depo
arasına konur. Yatık ve dik olmak üzere iki durumda devreye bağlanırlar. Sıvı tankları
devrenin gazını tamamen alacak şekilde ve üst kısmında %20 boşluk bulunmak
üzere dizayn edilirler.

14–Emme ve Basma Manometresi :

Emme manometresi emme hattındaki basıncı, basma manometresi, basma

hattındaki basıncı ölçmeye yarar.

38
 KAYNAKLAR

1. DAĞSÖZ A.K “Soğutma Tekniği, Isı Pompaları, Isı Boruları”

Meta Basım Yayım 2.Baskı 1990

2. ÖZKOL N. “Uygulamalı Soğutma Tekniği”

Ceylan Matbaacılık Ocak 1997 Ankara

3. Yunus A.ÇENGEL & M.A. BOLES “Mühendislik Yaklaşımı İle Termodinamik”

Literatür Yayıncılık/2.Basım İstanbul Eylül 1996

4. T.Ü Örnek Projeler

5. Friterm ve Frigo Katoloğu

6. http://www.a305teyim.com

39