ARAPÇADA FİİL ÇEKİMLERİ

1) FİİL-İ MAZİ ÇEKİMİ

Cem’i Müsenna Müfred

(2) ‫َﻛﺘَـﺒُﻮا‬ (1 ) ‫َﻛﺘَـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

َ َ‫َﻛﺘ‬
Gaib (Müzekker
için)

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫َﻛﺘَـ‬ (1) ‫َﻛﺘَـﺒَـﺘَﺎ‬ (1 ) ‫ﺖ‬
ْ َ‫َﻛﺘَـﺒ‬ Gaibe (Müennes
için)
Onlar yazdılar İki kişi yazdı O yazdı

(3) ‫َﻛﺘَـْﺒـﺘُ ْﻢ‬ (3) ‫َﻛﺘَـْﺒـﺘُ َﻤﺎ‬ (3 ) ‫ﺖ‬

َ ‫َﻛﺘَـْﺒ‬
Muhatab
(Müzekker için)

‫ﱳ‬
‫َﻛﺘَـْﺒـ ُ ﱠ‬ ‫َﻛﺘَـْﺒـﺘُ َﻤﺎ‬ ِ ‫َﻛﺘَـﺒ‬
‫ﺖ‬
(3 ) (3) (3 ) ْ Muhataba
(Müennes için)
Sizler yazdınız Siz ikiniz yazdınız Sen yazdın

(3) ‫َﻛﺘَـْﺒـﻨَﺎ‬ (3) ‫َﻛﺘَـْﺒـﻨَﺎ‬ (3 ) ‫ﺖ‬

ُ ‫َﻛﺘَـْﺒ‬ Mütekellim
Biz yazdık Biz yazdık Ben yazdım

:(Fiil-i mazinin mebnîliği) ‫ﺑﻨﺎء اﻟﻔﻌﻞ اﳌﺎﺿﻲ‬

‫اﻟﻔﺘﺢ‬
ِ ‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﺎض ِ ﱞ‬ٍ ‫ﻓﻌﻞ َﻣ‬:
ٌ ‫ﺖ ـ َﻛﺘَـﺒَـﺘَﺎ‬
ْ َ‫ﺐ ـ ـ َﻛﺘَـﺒَﺎ ـ ـ َﻛﺘَـﺒ‬
َ َ‫ َﻛﺘ‬.1
ِ
‫ﱠﻢ‬ ‫ﺎض ِ ﱞ‬ ٍ ‫ﻓﻌﻞ َﻣ‬
ّ ‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟﻀ‬ ٌ :‫ َﻛﺘَـﺒُﻮا‬.2
ِ ‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬ ٍ ‫ﻓﻌﻞ َﻣ‬
‫ﻮن‬ ‫ﺎض ِ ﱞ‬ ٌ :‫ َﻛﺘَـْﺒـﻨَﺎ‬.... ‫ﺖ‬ َ ‫ﱭ ـ ـ َﻛﺘَـْﺒ‬َ ْ ‫ َﻛﺘَـ‬.3

1 
 
 2) FİİL-İ MUZARİ ÇEKİMİ

Cemi Müsennâ Müfred

‫ﻳَ ْﻜﺘُـﺒُﻮ َن‬ ِ ‫ﻳ ْﻜﺘُـﺒ‬

‫ﺎن‬ ‫ﺐ‬
(2) (2)
َ َ (1)
ُ ُ‫ﻳَ ْﻜﺘ‬
Gâib

‫ﱭ‬ ِ ‫ﺗَ ْﻜﺘُـﺒ‬

( 3) َ ْ ‫ﻳَ ْﻜﺘُـ‬ ( 2) ‫ﺎن‬َ ( 1) ‫ﺐ‬
ُ ُ‫ﺗَﻜْﺘ‬
Onlar yazıyorlar O ikisi yazıyor O yazıyor
Gâibe

‫ﺗَ ْﻜﺘُـﺒُﻮ َن‬ ِ ‫ﺗَ ْﻜﺘُـﺒ‬

‫ﺎن‬ ‫ﺐ‬
(2) (2)
َ (1)
ُ ُ‫ﺗَ ْﻜﺘ‬
Muhâtab

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫ﺗَ ْﻜﺘُـ‬ (2) ‫ﺗَ ْﻜﺘُﺒﺎَ ِن‬ (2) َ ِ‫ﺗَ ْﻜﺘُﺒ‬
‫ﲔ‬
Sizler yazıyorsunuz İkiniz yazıyorsunuz Sen yazıyorsun
Muhâtaba

(1) ‫ﺐ‬
ُ ُ‫ﻧَ ْﻜﺘ‬ (1) ‫ﺐ‬
ُ ُ‫ﻧَ ْﻜﺘ‬ (1)
ُ ُ‫أَ ْﻛﺘ‬
‫ﺐ‬
Biz yazıyoruz İkimiz yazıyoruz Ben yazıyorum
Mütekellim

:(fiil-i muzarinin irabı: merfûluk hali, yalın hali, nefy-i hal, nefy-i istikbal) ‫إﻋﺮاب اﻟﻔﻌﻞ اﳌﻀﺎرع ـ اﳌﺮﻓﻮع‬

‫ﻀ ﱠﻤ ِﺔ‬
‫ﻀﺎ ِرعٌ َﻣ ْﺮﻓُﻮعٌ ﻟ ﱠ‬ ِ ‫ ﻳ ْﻜﺘﺐ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘﺐ ـ ـ أَ ْﻛﺘﺐ ـ ـ ﻧَ ْﻜﺘ‬:(ef’âl‐i erbaa) ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﻷرﺑﻌﺔ‬.1
َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ‬:‫ﺐ‬
ُُ ُُ ُُ ُُ َ
ِ ‫ ﻓِﻌﻞ ﻣﻀﺎ ِرع ﻣﺮﻓُﻮع ﺑِﺜـُﺒ‬:‫ﺎن ـ ﻳ ْﻜﺘـﺒﻮ َن ـ ﺗَ ْﻜﺘـﺒﻮ َن ـ ﺗَ ْﻜﺘﺒِﲔ‬
ِ ‫ﻮت اﻟﻨ‬ ِ ِ
‫ﱡﻮن‬ ُ ٌ َْ ٌ َ ُ ٌ ْ َ ُ ُُ ُ ُ َ َ‫ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒَﺎن ـ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒ‬:(ef’âl‐i hamse) ُ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﳋَ ْﻤ َﺴﺔ‬.2
ِ ُ‫ﻮن ﻻﺗِّﺼﺎﻟِِﻪ ﺑِﻨ‬
‫ﻮن اﻟﻨِّ ْﺴ َﻮِة‬ ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ ﻣﺒ ِﲏ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬ ِ ‫( ﻳ ْﻜﺘُـﱭ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘـ‬mebnî sîgalar) ‫ﺎن‬
ِ َ‫ﺎن اﻟـﻤﺒﻨِﻴﱠـﺘ‬
ِ ِ .3
َ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ َ ْ ﱞ‬:‫ﱭ‬
َُْ َْ َ ْ َ َ‫اﻟﺼﻴﻐَﺘ‬
ّ
3) NEFY-İ HAL

Fiil-i muzarinin başına nefiy (olumsuzluk) edatı mâ (‫اﻟﻨﱠﺎﻓِﻴَﺔ‬ ‫)ﻣﺎ‬ getirilerek yapılır. Bu edat fill-i muzarinin anlamını şimdiki
zamanın olumsuzuna çevirir ve sonunda da bir değişiklik yapmaz, bundan dolayı çekimi yalın fiil-i muzari gibi yapılır. Örnekler:

ُ ‫ﻀ ِﺮ‬
dövmüyor :‫ب‬ ْ َ‫ﻳ‬ ‫ ؛ ﻣﺎ‬yardım etmiyor :‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫َﻣﺎ ﻳَـْﻨ‬  ‫؛‬ yazmıyor :‫َﻣﺎ ﻳَﻜْﺘُ ُﺐ‬
Not: Bu edatı mâ (‫اﻟﻨﱠﺎﻓِﻴَﺔ‬ ‫)ﻣﺎ‬ fiil-i mazinin başına da gelir, yakın geçmişi ifade eder. Örnek: ‫ﻛﺘَﺐ‬
َ ‫ َﻣﺎ‬: (yakında) yazmadı
َ

2 
 
 4) NEFY-İ İSTİKBAL

Fiil-i muzarinin başına nefiy (olumsuzluk) edatı lâ-i nâfiye (‫ )ﻻ اﻟﻨﱠﺎﻓِﻴَﺔ‬getirilerek yapılır. Bu edat fill-i muzarinin anlamını gelecek/geniş

zamanın olumsuzuna çevirir ve sonunda da bir değişiklik yapmaz, bundan dolayı yalın fiil-i muzari gibi çekilir. Örnekler: :‫ﺐ‬
ُ ُ‫َﻻ ﻳَﻜْﺘ‬ 
yazmayacak/yazmaz ‫؛‬  :‫ َﻻ ﻳَـْﻨ ُﺼُﺮ‬yardım etmeyecek/etmez :‫ ؛ َﻻ ﻳَ ْﻀ ِﺮ ُب‬dövmeyecek/dövmez
5) CAHD-İ MUTLAK

Fiil-i muzarinin başına nefiy (olumsuzluk) edatı lem (‫ )ﻟَ ْﻢ‬getirilerek yapılır. Bu edat fill-i muzarinin anlamını geçmiş zamanın
olumsuzuna çevirir ve sonunu da cezmeder. Örnekler:

(yolculuğa çıkmadı) ‫( ؛ ﻳُ َﺴﺎﻓُِﺮ ـ َﱂْ ﻳُ َﺴﺎﻓِْﺮ‬ikram etmedi) ‫(؛ ﻳُ ْﻜ ِﺮُم ـ َﱂْ ﻳُ ْﻜ ِﺮْم‬yardım etmedi) ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﺼُﺮ ـ ـ َﱂْ ﻳَـْﻨ‬
ُ ‫ﻳَـْﻨ‬
Cemi Müsennâ Müfred

(2) ‫َﱂْ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫َﱂْ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

ْ ُ‫َﱂْ ﻳَ ْﻜﺘ‬
Gâib

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫َﱂْ ﻳَ ْﻜﺘُـ‬ (2) ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1)
ْ ُ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘ‬
‫ﺐ‬
Onlar yazmadılar O ikisi yazmadı O yazmadı
Gâibe

(2) ‫ﺗﻠَ ْﻢ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1)

ْ ُ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘ‬
‫ﺐ‬
Muhâtab

(3) َ ْ ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘُـ‬

‫ﱭ‬ (2) ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (2) ‫َﱂْ ﺗَ ْﻜﺘُِﱯ‬
Sizler yazmadınız İkiniz yazmadınız Sen yazmadın
Muhâtaba

(1) ‫ﺐ‬
ْ ُ‫َﱂْ ﻧَ ْﻜﺘ‬ (1) ‫ﺐ‬
ْ ُ‫َﱂْ ﻧَ ْﻜﺘ‬ (1)
ْ ُ‫َﱂْ أَ ْﻛﺘ‬
‫ﺐ‬
Biz yazmadık İkimiz yazmadık Ben yazmadım
Mütekellim

:‫وم‬
ُ ‫اﻟ َـﻤ ْﺠ ُﺰ‬
ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ َْﳎﺰوم ِ ﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬
‫ﻮن‬ ِ ‫َﱂ ﻳـْﻨﺼﺮ ـ ـ ﺗَـْﻨﺼﺮ ـ ـ أَﻧْﺼﺮ ـ ـ ﻧـَْﻨ‬
ٌُ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ‬:‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ُْ ُْ ُْ َ ْ :(ef’âl‐i erbaa) ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﻷرﺑﻌﺔ‬.1

‫ﱡﻮن‬ ِ ‫ ﻓِﻌﻞ ﻣﻀﺎ ِرع َﳎﺰوم ِﲝ ْﺬ‬:‫َﱂ ﻳـْﻨﺼﺮا ـ ﺗَـْﻨﺼﺮا ـ ﻳـْﻨﺼﺮوا ـ ﺗَـْﻨﺼﺮوا ـ ﺗَـْﻨﺼ ِﺮي‬
ِ ‫ف اﻟﻨ‬ ُ ‫ اﻷَﻓْـ َﻌ‬.2
ُ‫ﺎل اﳋَ ْﻤ َﺴﺔ‬
َ ٌ ُْ ٌ َ ُ ٌ ْ ُ ُُ ُ ُ َ َُ َُ َ ْ :(ef’âl‐i hamse)

ِ ُ‫ﻮن ﻻﺗِّﺼﺎﻟِِﻪ ﺑِﻨ‬

‫ﻮن اﻟﻨِّ ْﺴ َﻮِة‬ ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ ﻣﺒ ِﲏ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬ ِ ِ َ‫ﺎن اﻟـﻤﺒﻨِﻴﱠـﺘ‬
ِ ِ .3
َ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ َ ْ ﱞ‬:‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﺼ ْﺮ َن ـ ـ ﺗْﻨ‬
ُ ‫َﱂْ ﻳَـْﻨ‬ :(mebnî sîgalar) ‫ﺎن‬ ْ َ َ‫اﻟﺼﻴﻐَﺘ‬
ّ

3 
 
 6) CAHD-İ MÜSTAĞRAK

Fiil-i muzarinin başına nefiy (olumsuzluk) edatı lemmâ (‫ )ﻟَ ﱠﻤﺎ‬getirilerek yapılır. Bu edat fill-i muzarinin anlamını geçmiş zamanın
olumsuzuna çevirir, ancak eylemin hiç yapılmadığını ancak yapılmasının beklendiğini ifade eder; bundan dolayı olumsuz mana ile
birlikte “henüz, daha, hala” diye çevirisi yapılır. Bu edat lem gibi fiilin sonunu cezmeder, dolayısıyla cahd-i mutlak gibi çekimi yapılır.
Örnekler:

ُ ‫ﻀ ِﺮ‬
henüz/daha/hala dövmedi :‫ب‬ ْ َ‫ﻳ‬ ‫ ؛ َﻻ‬henüz/daha/hala yardım etmedi :‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَـْﻨ‬  ‫ ؛‬henüz/daha/hala yazmadı :‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَ ْﻜﺘُ ْﺐ‬
7) TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBAL

Fiil-i muzarinin başına ‫ ﻟَ ْﻦ‬edatı getirilerek yapılır, fiilin sonunu nasbeder; manasını gelecek zamana/gelecek zamanın te’kidli
olumsuzuna çevirir.

Cemi Müsennâ Müfred

(2) ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

َ ُ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَ ْﻜﺘ‬
Gâib

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَ ْﻜﺘُـ‬ (2) ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬
(1) ‫ﺐ‬
َ ُ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘ‬
Onlar asla O ikisi asla
yazmayacaklar yazmayacaklar O asla yazmayacak
Gâibe

(2) ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

َ ُ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘ‬
Muhâtab

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘُـ‬ (2) ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (2) ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَ ْﻜﺘُِﱯ‬
Sizler asla İkiniz asla Sen asla
yazmayacaksınız yazmayacaksınız yazmayacaksın
Muhâtaba

(1) ‫ﺐ‬
َ ُ‫ﻟَ ْﻦ ﻧَ ْﻜﺘ‬ ‫ﺐ‬
(1)
َ ُ‫ﻟَ ْﻦ أَ ْﻛﺘ‬
‫ﺐ‬
(1)
َ ُ‫ﻟَ ْﻦ ﻧَ ْﻜﺘ‬
Biz asla Ben asla
yazmayacağız İkimiz asla yazmayacağız yazmayacağım
Mütekellim

:‫ﻮب‬
ُ ‫ﺼ‬ُ ‫اﻟ َـﻤ ْﻨ‬
‫ﻮب ﻟ َﻔْﺘ َﺤ ِﺔ‬ ِ ‫ ﻟَﻦ ﻳ ْﻜﺘﺐ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘﺐ ـ ـ أَ ْﻛﺘﺐ ـ ـ ﻧَ ْﻜﺘ‬:(ef’âl‐i erbaa) ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﻷرﺑﻌﺔ‬.1
ٌ ‫ﺼ‬ُ ‫ﻀﺎ ِرعٌ َﻣْﻨ‬
َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ‬:‫ﺐ‬
َُ َُ َُ َُ َْ
ِ ‫ف اﻟﻨ‬
‫ﱡﻮن‬ ِ ‫ﻓِﻌﻞ ﻣﻀﺎ ِرع ﻣْﻨﺼﻮب ِﲝ ْﺬ‬:‫ ﻟَﻦ ﻳ ْﻜﺘُـﺒﺎ ـ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒﺎ ـ ﻳ ْﻜﺘُـﺒﻮا ـ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒﻮا ـ ﺗَ ْﻜﺘُِﱯ‬:(ef’âl‐i hamse) ُ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﳋَﻤﺴﺔ‬.2
َ ٌ ُ ٌَ َ ُ ٌْ ُ ُ َ َ َ َ ْ َْ
ِ ُ‫ﻮن ﻻﺗِّﺼﺎﻟِِﻪ ﺑِﻨ‬
‫ﻮن اﻟﻨِّ ْﺴ َﻮِة‬ ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ ﻣﺒ ِﲏ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬ ِ ِ ِ
َ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ َ ْ ﱞ‬:‫ ﻟﻦ ﻳَ ْﻜﺘُـ ْ َﱭ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘُـ ْ َﱭ‬:(mebnî sîgalar) ‫ﻟﺼﻴﻐَﺘَ ِﺎن اﻟ َـﻤْﺒﻨﻴﱠـﺘَ ِﺎن‬
ّ ‫ ا‬.3

4 
 
 9) EMR-İ GÂİB

Fiil-i muzarinin gâib ve gâibe sîgalarını başına lâmu’l-emr (‫ )ﻻَ ُم اﻷَﻣﺮ‬adında kesralı emr-i gâib lâmı getirilerek yapılır. Bu edat fill-i
muzarinin sonunu cezmeder ve fiile emir manası verir. Örnekler:

(ikram etsin!) ‫(؛ أَ ْﻛَﺮَم ـ ﻳُ ْﻜ ِﺮُم ـ ﻟِﻴُ ْﻜ ِﺮْم‬anlasın!) ‫(؛ ﻓَ ِﻬ َﻢ ـ ـ ﻳَـ ْﻔ َﻬ ُﻢ ـ ﻟِﻴَـ ْﻔ َﻬ ْﻢ‬yardım etsin!) ‫ﺼ ْﺮ‬ ِ
ُ ‫ﺼُﺮ ـ ﻟﻴَـْﻨ‬
ُ ‫ﺼَﺮ ـ ﻳَـْﻨ‬
َ َ‫ﻧ‬

Emr-i Gâib Çekimi:

Cemi Müsennâ Müfred

(2) ‫ﻟِﻴَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫ﻟِﻴَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1)

ْ ُ‫ﻟﻴَ ْﻜﺘ‬
‫ﺐ‬ ِ
Gâib

‫ﱭ‬ ِ ‫ﻟِﺘَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ ِ

(3) َ ْ ‫ﻟﻴَ ْﻜﺘُـ‬ (2) (1)
ْ ُ‫ﻟﺘَ ْﻜﺘ‬
‫ﺐ‬
Onlar yazsınlar O ikisi yazsın O yazsın
Gâibe

:‫وم‬
ُ ‫اﻟ َـﻤ ْﺠ ُﺰ‬
ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ َْﳎﺰوم ِ ﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬
‫ﻮن‬ ِ ِ
ٌُ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ‬:‫ ﻟﻴَ ْﻜﺘُ ْﺐ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘُ ْﺐ‬:(ef’âl‐i erbaa) ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﻷرﺑﻌﺔ‬.1
ِ ‫ف اﻟﻨ‬
‫ﱡﻮن‬ ِ ‫ﻓِﻌﻞ ﻣﻀﺎ ِرع َﳎﺰوم ِﲝ ْﺬ‬:‫ ﻟِﻴ ْﻜﺘُـﺒﺎ ـ ﻟِﺘَ ْﻜﺘُـﺒﺎ ـ ﻟِﻴ ْﻜﺘُـﺒﻮا‬:(ef’âl‐i hamse) ُ‫ اﻷَﻓْـﻌ ُﺎل اﳋَﻤﺴﺔ‬.2
َ ٌ ُْ ٌ َ ُ ٌ ْ ُ َ َ َ َ َْ َ
ِ ُ‫ﻮن ﻻﺗِّﺼﺎﻟِِﻪ ﺑِﻨ‬
‫ﻮن اﻟﻨِّ ْﺴ َﻮِة‬ ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ ﻣﺒ ِﲏ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬ ِ ِ ِ ِ
َ ّ ‫ ا‬.3
َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ َ ْ ﱞ‬:‫ ﻟﻴَ ْﻜﺘُـ ْ َﱭ‬:(mebnî sîga) ‫ﻟﺼﻴﻐَﺔ اﻟ َـﻤْﺒﻨﻴﱠﺔ‬
Notlar:

1) Emr-i gâib lâmı fiil-i muzarinin bütün sîgalarının başına gelebilmekte ve mütekellim sîgasına bitiştiğinde de gereklilik manasını
ifade etmektedir. Örnekler: “‫ﺐ‬ ِ ِ
ْ ‫ﻷَ ْذ َﻫ‬: gitmeliyim”, “‫ﺐ‬
ْ ُ‫ ﻟﻨَﻜْﺘ‬: yazmalıyız”
2) Emr-i gâibin başına atıf harflerinden vâv (‫)و‬, fâ (‫)ف‬, sümme (‫ُﱠ‬
‫ )ﰒ‬gelirse emr-i gâib lâmı sâkin okunur. Örnekler:
ِ ِِ ِ ِ ِ ‫"وﻟْﻴﺤ ُﻜﻢ أَﻫﻞ ا ِﻹ ِﳒ ِﻴﻞ ِﲟﺎ أَﻧﺰَل‬
(31 :‫ﺎب(" )اﻟﻨﻮر‬ ِ ْ َ‫ " َوﻟْﻴ‬،(47 :‫اﻪﻠﻟُ ﻓ ِﻴﻪ" )اﳌﺎﺋﺪة‬
ٌ ‫ﻀ ِﺮﺑْ َﻦ ﲞُ ُﻤ ِﺮﻫ ﱠﻦ َﻋﻠَﻰ ُﺟﻴُﻮ ﱠﻦ )ﲬَ ٌﺎر = ﺣ َﺠ‬ ّ َ َ ُ ْ ْ ْ ََ
10) NEHY-İ GÂİB

ِ ‫ )ﻻَ اﻟﻨ‬getirilerek yapılır. Bu edat fiilin sonunu cezmeder ve fiile

Fiil-i muzarinin gâib ve gâibe sîgalarını başına nehiy lâsı (‫ﱠﺎﻫﻴَﺔ‬
yasaklama manası verir. Örnekler:

ْ ‫ﻀ ِﺮ‬
dövmesin! :‫ب‬ ْ َ‫ﻳ‬ ‫ ؛ َﻻ‬yardım etmesin! :‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫َﻻ ﻳَـْﻨ‬  ‫ ؛‬yazmasın!‫َﻻ ﻳَ ْﻜﺘُ ْﺐ‬

5 
 
 Nehy-i Gaib Çekimi:

Cemi Müsennâ Müfred

(2) ‫َﻻ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫َﻻ ﻳَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

ْ ُ‫َﻻ ﻳَ ْﻜﺘ‬
Gâib

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫َﻻ ﻳَ ْﻜﺘُـ‬ (2) ‫َﻻ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1)
ْ ُ‫َﻻ ﺗَ ْﻜﺘ‬
‫ﺐ‬
Onlar yazmasınlar O ikisi yazmasın O yazmasın
Gâibe

:‫وم‬
ُ ‫اﻟ َـﻤ ْﺠ ُﺰ‬
ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ َْﳎﺰوم ِ ﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬
‫ﻮن‬ ِ
ٌُ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ‬:‫ﻻَ ﻳَ ْﻜﺘُ ْﺐ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘُ ْﺐ‬ :(ef’âl‐i erbaa) ‫ اﻷﻓﻌﺎل اﻷرﺑﻌﺔ‬.1

‫ﱡﻮن‬ ِ ‫ ﻓِﻌﻞ ﻣﻀﺎ ِرع َﳎﺰوم ِﲝ ْﺬ‬:‫ﻻَ ﻳ ْﻜﺘـﺒﺎ ـ ﺗَ ْﻜﺘـﺒﺎ ـ ﻳ ْﻜﺘـﺒﻮا‬

ِ ‫ف اﻟﻨ‬ ُ‫ﺎل اﳋَ ْﻤ َﺴﺔ‬
ُ ‫ اﻷَﻓْـ َﻌ‬.2
َ ٌ ُ ْ ٌ َ ُ ٌ ْ ُ ُ َ َُ َُ َ :(ef’âl‐i hamse)

ِ ُ‫ﻮن ﻻﺗِّﺼﺎﻟِِﻪ ﺑِﻨ‬

‫ﻮن اﻟﻨِّ ْﺴ َﻮِة‬ ِ ‫ﻀﺎ ِرعٌ ﻣﺒ ِﲏ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬ ِ ‫ﻻ ﻳ ْﻜﺘـ‬:(mebnî sîga) ‫ﻟﺼﻴﻐﺔ اﻟـﻤﺒﻨِﻴﱠﺔ‬
ِ
َ َ ‫ ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ َ ْ ﱞ‬:‫ﱭ‬
َُْ َ ْ َ َ ّ ‫ ا‬.3
11) EMR-İ HAZIR

Emr-i hazır, muhataba yapılan bir emir olduğundan fiil-i muzarinin muhatab ve muhataba sîgaları ele alınarak şöyle yapılır:

1. Fiil-i muzarinin muhatab sîgası ele alınır, muzarilik harfi atılır, atıldığında fiil sakin olursa başına hemze-i vasıl getirilir ve sonu da
sakinleştirilir. Hemzenin harekesi fiilin aynu’l-fiiline göre verilir. Aynu’l-fiilin harekesi damme ise hemzenin harekesi dammelenir.
Aynu’l-fiilin harekesi fetha veya kesra ise hemzenin harekesi kesralanır. Örnekler:

‫ﺐ‬
ْ ُ‫ﺐ ـ اُ ْﻛﺘ‬
(yaz!)
ُ ُ‫ﺐ ـ ـ اُ ْﻛﺘ‬
ُ ُ‫ﺐ ـ ـ ْﻛﺘ‬ ُ ُ‫ﺐ ـ ـ ﺗَ ْﻜﺘ‬ َ َ‫َﻛﺘ‬
ِ ِ ِ ِ ِ
(otur!) ‫ﲡﻠﺲ ـ ـ ﺟﻠﺲ ـ ـ اﺟﻠﺲ ـ ـ اﺟﻠﺲ‬
ِ
ْ ْ ُ ْ ُ ْ ُ َْ ‫ﺲ ـ ـ‬ َ َ‫َﺟﻠ‬
(bil!) ‫ﻋﻠَﻢ‬
ِ ِ ِ
ْ ْ ‫َﻋﻠ َﻢ ـ ـ ﺗَـ ْﻌﻠَ ُﻢ ـ ـ ْﻋﻠَ ُﻢ ـ ـ ا ْﻋﻠَ ُﻢ ـ ا‬
2) Fiil-i muzariden muzarilik harfi atıldığında harekeli ise fiilin başına hemze getirilmez, sadece sonu sakinleştirilir. Örnekler:

‫ﺼ ُﻞ ـ ِﺻ ُﻞ ـ ِﺻ ْﻞ‬
ِ َ‫ﺼﻞ ـ ﺗ‬ِ ِ ِ ِ ِ
( birleştir!)
ُ َ‫ﺻ َﻞ ـ ـ ﻳ‬
َ ‫(؛ َو‬ söz ver!, vaad et!) ‫َو َﻋ َﺪ ـ ـ ﻳَﻌ ُﺪ ـ ـ ﺗَﻌ ُﺪ ـ ﻋ ُﺪ ـ ﻋ ْﺪ‬
(yazış!) ‫ﻛﺎﺗِﺐ‬ ِ ِ ِ
ْ َ‫ﺐـ‬ ُ ‫ﺐ ـ ـ َﻛﺎﺗ‬
ُ ‫ﺐ ـ ﺗُ َﻜﺎﺗ‬ َ َ‫(؛ َﻛﺎﺗ‬sevindir!) ‫ﻓَـﱠﺮ َح ـ ﻳـُ َﻔِّﺮ ُح ـ ﺗـُ َﻔِّﺮ ُح ـ ﻓَـِّﺮ ُح ـ ﻓَـِّﺮ ْح‬
ُ ‫ﺐ ـ ﻳُ َﻜﺎﺗ‬
(yuvarla!) ‫ِج ـ َد ْﺣﺮ ِْج‬
ُ ‫ِج ـ َد ْﺣﺮ‬
ُ ‫(؛ َد ْﺣَﺮ َج ـ ﻳُ َﺪ ْﺣﺮ‬büyüklen, kibirlen!) ‫ﺗَ َﻜﺒﱠـَﺮ ـ ﻳَـﺘَ َﻜﺒﱠـ ُﺮ ـ ﺗَـﺘَ َﻜﺒﱠـ ُﺮ ـ ﺗَ َﻜﺒﱠـ ُﺮ ـ ﺗَ َﻜﺒﱠـ ْﺮ‬
3) İf’al babına nakledilen bir fiilin muzarilik harfi atıldığında harekeli veya sakin olduğuna bakılmaksızın fiilin başına fethalı bir katı
hemzesi getirilir ve sonu da sakinleştirilir. Örnekler:

(ikram et!) ‫) َﻛ ُﺮَم( أَ ْﻛَﺮَم ـ ﻳُ ْﻜ ِﺮُم ـ ﺗُ ْﻜ ِﺮُم ـ ْﻛ ِﺮُم ـ أَ ْﻛ ِﺮُم ـ أَ ْﻛ ِﺮْم‬

6 
 
 ِ ِ ِ ِ ِ
(gider!)
ْ ‫ﺐ ـ أَ ْذﻫ‬
‫ﺐ‬ ُ ‫ﺐ ـ أَ ْذﻫ‬
ُ ‫ﺐ ـ ْذﻫ‬
ُ ‫ﺐ ـ ﺗُ ْﺬﻫ‬ َ ‫ﺐ( أَ ْذ َﻫ‬
ُ ‫ﺐ ـ ﻳُ ْﺬﻫ‬ َ ‫)ذَ َﻫ‬
( çıkar!) ‫َﺧﺮ ِْج‬
ْ ‫ِج ـ أ‬
ُ ‫َﺧﺮ‬
ْ ‫ِج ـ أ‬
ُ ‫ِج ـ ْﺧﺮ‬
ُ ‫ِج ـ ُﲣْﺮ‬
ُ ‫َﺧَﺮ َج ـ ُﳜْﺮ‬
ْ ‫) َﺧَﺮ َج( أ‬
4) İf’âl babının dışında diğer ziyadeli fiillerden muzarilik harfi atıldığında sakin kalırsa fiilin başına kesralı bir vasıl hemzesi getirilir
ve sonu da sakinleştirilir. Örnekler:

(kırıl!) ‫) َﻛ َﺴَﺮ( اِﻧْ َﻜ َﺴَﺮ ـ ﻳَـْﻨ َﻜ ِﺴ ُﺮ ـ ﺗَـْﻨ َﻜ ِﺴ ُﺮ ـ ﻧْ َﻜ ِﺴ ُﺮ ـ اِﻧْ َﻜ ِﺴ ُﺮ ـ اِﻧْ َﻜ ِﺴ ْﺮ‬

(toplan!) ‫ﻤﻊ‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ‫) َﲨَ َﻊ( ا ْﺟﺘَ َﻤ َﻊ ـ ـ َْﳚﺘَﻤ ُﻊ ـ َْﲡﺘَﻤ ُﻊ ـ ْﺟﺘَﻤ ُﻊ ـ ا ْﺟﺘَﻤ ُﻊ ـ ا ْﺟﺘ‬
(istiğfar et, bağışlanma dile! ) ‫) َﻏ َﻔَﺮ( اِ ْﺳﺘَـ ْﻐ َﻔَﺮ ـ ـ ﻳَ ْﺴﺘَـ ْﻐ ِﻔ ُﺮ ـ ﺗَ ْﺴﺘَـ ْﻐ ِﻔ ُﺮ ـ ْﺳﺘَـ ْﻐ ِﻔ ُﺮ ـ اِ ْﺳﺘَـ ْﻐ ِﻔ ُﺮ ـ اِ ْﺳﺘَـ ْﻐ ِﻔ ْﺮ‬
Emr-i Hazır Çekimi:

(2) ‫اُ ْﻛﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫أُ ْﻛﺘُـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

ْ ُ‫اُ ْﻛﺘ‬
Muhâtab

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫اُ ْﻛﺘُـ‬ (2) ‫أُ ْﻛﺘُـﺒَﺎ‬ (2) ‫اُ ْﻛﺘُِﱯ‬
Sizler yazınız! İkiniz yazınız! Sen yaz!
Muhâtaba

:(Emr-i hazırın mebnîliği) ‫ﺑﻨﺎء ﻓِ ْﻌ ِﻞ اﻷ َْﻣ ِﺮ‬

ِ ‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬
‫ﻮن‬ ‫ﻓﻌﻞ اﻷ َْﻣ ِﺮ ِ ﱞ‬ُ :‫ﺐ‬ ْ ُ‫ اُ ْﻛﺘ‬.1
ِ ‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ ﺣ ْﺬ‬
ِ ‫ف اﻟﻨ‬
‫ﱡﻮن‬ َ ‫ﻓﻌﻞ اﻷ َْﻣ ِﺮ ِ ﱞ‬
ُ :‫ اُ ْﻛﺘُـﺒَﺎ ـ ـ اُ ْﻛﺘُـﺒُﻮا ـ ـ اُ ْﻛﺘُِﱯ‬.2
ِ ‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ‬
‫ﻮن‬ ‫ﻓﻌﻞ اﻷ َْﻣ ِﺮ ِ ﱞ‬
ُ :‫ﱭ‬َ ْ ‫ اُ ْﻛﺘُـ‬.3
12) NEHY-İ HAZIR

ِ ‫ )ﻻَ اﻟﻨ‬getirilerek yapılır. Bu edat fiilin sonunu

Nehy-İ hazır fiil-i muzarinin muhatab ve muhatab sîglarının başına nehiy lâsı (‫ﱠﺎﻫﻴَﺔ‬
cezmeder ve fiile yasaklama manası verir. Örnekler:

:‫ﺐ‬ ِ ِ
günah işleme! ْ ‫ ﻻَ ﺗُ ْﺬﻧ‬:çıkma! :‫؛ ﻻَ َﲣُْﺮ ْج‬yalan söyleme! :‫ب‬
ْ ‫ﻻَ ﺗَﻜْﺬ‬
Nehy‐i hazırın çekimi:

(2) ‫ﻻَ ﺗَ ْﻜﺘُـﺒُﻮا‬ (2) ‫ﻻَ ﺗ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (1) ‫ﺐ‬

ْ ُ‫ﻻَ ﺗَ ْﻜﺘ‬
Muhâtab

(3) ‫ﱭ‬
َ ْ ‫ﻻَ ﺗَ ْﻜﺘُـ‬ (2) ‫ﻻَ ﺗ ْﻜﺘُـﺒَﺎ‬ (2) ‫ﻻَ ﺗَ ْﻜﺘُِﱯ‬
Sizler yazmayın! İkiniz yazmayınız! Sen yazma!
Muhâtaba

7 
 
 ‫وم‪:‬‬
‫اﻟ َـﻤ ْﺠ ُﺰ ُ‬
‫ﻀﺎ ِرعٌ َْﳎﺰوم ِ ﻟ ﱡﺴ ُﻜ ِ‬
‫ﻮن‬ ‫ِ‬
‫ٌُ‬ ‫ﻻَ ﺗَ ْﻜﺘُ ْﺐ‪ :‬ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ‬ ‫)‪:(ef’âl-i erbaa‬‬ ‫‪ .1‬اﻷﻓﻌﺎل اﻷرﺑﻌﺔ‬

‫ﱡﻮن‬ ‫ﻻَ ﺗ ْﻜﺘـﺒﺎ ـ ﺗَ ْﻜﺘـﺒﻮا ـ ﺗَ ْﻜﺘِﱯ‪ :‬ﻓِﻌﻞ ﻣﻀﺎ ِرع َﳎﺰوم ِﲝ ْﺬ ِ‬

‫ف اﻟﻨ ِ‬ ‫ﺎل اﳋَ ْﻤ َﺴﺔُ‬
‫‪ .2‬اﻷَﻓْـ َﻌ ُ‬
‫ُ ْ ٌ ُ َ ٌ ُْ ٌ َ‬ ‫َُ ُ ُ‬ ‫)‪:(ef’âl‐i hamse‬‬

‫ﻮن ﻻﺗِّﺼﺎﻟِِﻪ ﺑِﻨُ ِ‬

‫ﻮن اﻟﻨِّ ْﺴ َﻮِة‬ ‫ﻀﺎ ِرعٌ ﻣﺒ ِﲏ ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱡﺴ ُﻜ ِ‬ ‫ﻟﺼﻴﻐﺔ اﻟـﻤﺒﻨِﻴﱠﺔ )‪ :(mebnî sîga‬ﻻ ﺗَ ْﻜﺘـ ِ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫ﱭ‪ :‬ﻓ ْﻌ ٌﻞ ُﻣ َ َ ْ ﱞ َ‬
‫َُْ‬ ‫‪ .3‬ا ّ َ َ ْ‬

‫‪8 ‬‬
‫‪ ‬‬