STA NDAAR D voor technologie en uitvoering van beton

Band
16
Uitgave
13

Injecteren Over het vullen van

voorspankanalen met
cementgebonden

maar juli
2015
mortel

Betoniek 16-13.indd 1 16-06-15 13:32

 Injecteren maar
Al meerdere keren heeft in Betoniek Standaard
het onderwerp voorspanning centraal gestaan,
waarbij allerlei facetten van het voorspannen
aan bod zijn gekomen. Bij bepaalde voorspan-
methoden worden de voorspankanalen achteraf
gevuld met een cementgebonden mortel,
injecteren genoemd. In deze Betoniek Standaard
zoomen we in op het waarom en vooral op het
hoe van het injecteren van voorspankanalen.
Bij voorgespannen beton wordt met behulp
van een voorspansysteem actief een druk-
spanning aangebracht op de betondoor-
snede. Dit gebeurt voordat de uiteindelijke
belasting wordt aangebracht. Door het voor-
spannen blijft de betondoorsnede – ook bij
de uiteindelijke (trek)belasting – meestal
helemaal onder drukspanning staan. Dit
resulteert in een stijvere en meer duurzame
(want ongescheurde) constructie. In Betoniek
Standaard 16/02 is ingegaan op de onder-
delen waaruit een voorspansysteem kan
bestaan: ankers, omhullingsbuis en een
voorspankabel gemaakt van speciaal voor-
spanstaal. Ook is ingegaan op de verschil-
lende voorspanmethoden.
Waarom injecteren?
Een van de voorspanmethoden is voorspan-
ning met nagerekt staal met aanhechting
(VMA). Bij deze methode worden de ankers
en de omhullingsbuis ingestort in de beton-
nen constructie. De voorspankabel bestaat uit
één of meerdere strengen of een staaf (foto
2a en 2b) en wordt door de omhullingsbuis
2 juli 2015
Betoniek 16-13.indd 2
aangebracht. De buis creëert dus het voor-
spankanaal. Wanneer het beton voldoende
sterkte heeft bereikt, wordt de constructie
voorgespannen door de voorspankabel af te
spannen op de ankers. Vervolgens wordt het
voorspankanaal gevuld met een cement-
gebonden injectiemortel. Deze mortel heeft
twee belangrijke functies:
• De mortel beschermt de voorspankabel
tegen corrosie. Hierbij moet worden opge-
merkt dat voorspanstaal erg gevoelig is
voor corrosie.
• De mortel zorgt er door aanhechting voor
dat de voorspankabel over de gehele lengte
constructief is verbonden met de betonnen
constructie.
Het is dus heel belangrijk dat het kanaal zo vol-
ledig mogelijk wordt gevuld met de mortel. En
los van de genoemde functies, kan een onvol-
ledig gevuld kanaal water (gaan) bevatten, dat
bij uitzetting door bevriezing voor schade aan
de constructie kan zorgen. Het voornaamste
doel bij het injecteren van voorspankanalen
is het zo volledig mogelijk vullen, maar dit is
minder eenvoudig dan je misschien denkt.
STANDAARD 16 I 13
16-06-15 13:32
 a

b
1 2
Toepassing van voorgespannen beton Strengen (a) en staaf (b)

Verloop voorspankanalen caal lopen of bijvoorbeeld U-vormig zijn. Voor

Voordat we ingaan op het injecteren, kijken
we eerst kort naar het verloop van voor-
spankanalen. Het verloop van de voorspan-
kabel en dus van het te injecteren kanaal,
wordt bepaald door de constructeur. Hij doet
dit aan de hand van de vorm van en het com-
plete krachtenspel in een constructie. Een
voorspankanaal kan horizontaal lopen, kan een
golvende vorm hebben, maar kan ook verti-
het toegepaste type voorspankabel geldt dat
staven alleen geschikt zijn voor rechte kanalen.
Strengen kunnen elke vorm volgen en worden
dan ook veruit het meest toegepast bij VMA.
Een veel voorkomend verloop van voorspan-
kanalen is de golvende vorm, bijvoorbeeld bij
een ligger of dek op drie steunpunten (fig. 3).
Vanwege deze vorm worden hierbij strengen

voorspankabel omhullingsbuis/voorspankanaal, gevuld

(bestaande uit strengen) met cementgebonden injectiemortel

betonnen ligger of dek

anker (zie detail) anker

(bij voorspanstrengen)
steunpunt

ankerkop
wiggen 3
voorspanstrengen Voorspankanaal
injectieaansluiting/ontluchtingsopening met golvende vorm,
trompet met de onderdelen
omhullingsbuis/voorspankanaal
beton van het voorspan-
systeem

juli 2015 STANDAARD 16 I 13 3

Betoniek 16-13.indd 3 16-06-15 13:32

 toegepast. Bij veel figuren in deze Betoniek
Standaard gebruiken we als voorbeeld dit
verloop en dit type voorspankabel om de
tekst duidelijk te maken.
De basis van het injecteren
Als we kijken naar de basis van het injecteren,
geldt het volgende: om een voorspankanaal te
kunnen injecteren, is er een ingang (injectie-
aansluiting) en een uitgang (ontluchtingsope-
ning) in het kanaal. Bij de ingang wordt de in-
jectiemortel in het kanaal gepompt. Vervolgens
vult de mortel het kanaal tot de uitgang wordt
bereikt. Wanneer de mortel daar naar buiten
komt – en nagenoeg dezelfde kwaliteit heeft als
bij de ingang – kan de ingang worden afgeslo-
ten en kan worden gestopt met pompen. Het
is logisch en in de meeste gevallen ook de prak-
tijk, dat de in- en uitgang zich elk aan een uit-
einde van het kanaal bevinden, bij de ankers.
Bij lange kanalen kan de pompdruk dan ech-
ter relatief hoog oplopen. Bovendien kan het
lang duren voordat de mortel het kanaal heeft
gevuld en gedurende die periode moet de

Praktische zaken bij het injecteren

• De in- en uitgang zijn een onderdeel van het gehele
voorspansysteem. Als ze zich aan de uiteinden van
het voorspankanaal bevinden, zijn ze normaal ge-
sproken geïntegreerd in de ingestorte ankers. Ook als
ze halverwege het voorspankanaal zitten, worden ze,
samen met de omhullingsbuis, ingestort. Foto 4 en 5
tonen voorbeelden van in- en uitgangen bij een
anker en halverwege een kanaal.
• Kies de diameter van het kanaal zodanig, dat er vol-
doende ruimte beschikbaar is om de mortel zonder al
te hoge druk door het kanaal te pompen. Hiervoor
geldt de vuistregel dat het oppervlak van de doorsnede
van de voorspankabel tussen 40 en 50% van het op-
pervlak van de doorsnede van het voorspankanaal is.
• Controleer voorafgaand aan het injecteren of het
kanaal niet is verstopt (bijvoorbeeld door een lekkage
tijdens het storten van het omliggende beton). Dit
kan worden gecontroleerd door het kanaal door te
blazen met droge perslucht.
• Injectiemortels worden op de bouwplaats aangemaakt
of gemengd en vervolgens verpompt. Het is belangrijk
- dat de pomp de mortel in een constante stroom
(zonder stoten) verpompt;
- dat de pompsnelheid en -druk goed regelbaar
zijn, en
- dat de meng- en pompapparatuur geschikt zijn
om het voorspankanaal te vullen binnen dertig
minuten na aanvang van het aanmaken.
Foto 6 toont een voorbeeld van een menger/pomp.
• Alle aansluitingen tussen pomp, leidingen en
ingang(en) en de leidingen zelf, moeten lekdicht
zijn en bestand zijn tegen de pompdruk.
• Injecteren onder koude condities: de minimale
temperatuur van de betonnen constructie tijdens
en gedurende 48 uur na het injecteren, is 3 °C.
De voorspankanalen moeten ijsvrij zijn en het
injectiemateriaal mag niet zijn bevroren.
• Injecteren onder warme condities: om snel opstijven
van de injectiemortel en daarmee verstoppingen
te voorkomen, is de maximale temperatuur van
de mortel en de betonnen constructie tijdens het
injecteren 35 °C.

5
In- en uitgang
halverwege een
kanaal

4
In- en uitgang bij een anker 6
(spanbaar anker voor strengen) Menger/pomp

4 juli 2015 STANDAARD 16 I 13

Betoniek 16-13.indd 4 16-06-15 13:32

 injectiemortel wel zijn verwerkbaarheid be-
houden. Er kan dan worden gekozen voor een
extra in- of uitgang, bijvoorbeeld halverwege
het voorspankanaal. Wanneer de mortel daar
naar buiten komt, kan de eerste ingang wor-
den afgesloten en kan verder worden ge-
pompt vanaf de extra ingang. In het kader
wordt ingegaan op een aantal praktische
zaken bij injecteren.
Om een indruk te krijgen van de benodigde
hoeveelheid mortel, kijken we naar een voor-
beeld. Een dek van een viaduct heeft een
lengte van 50 m en een breedte van 22 m.
Het dek heeft 32 voorspankanalen. Elk kanaal
heeft een interne diameter van 95 mm en
bevat 22 zevendraads voorspanstrengen.
Voor het vullen van de kanalen van het hele
dek is circa 6500 L injectiemortel nodig.
Injectiemortel
Een cementgebonden mortel voor het injecte-
ren van voorspankanalen bestaat uit cement,
water en eventueel hulp- en/of vulstoffen. De
mortel bevat dus geen fijn (en grof) toeslag-
Tabel 1 Eisen bij belangrijkste morteleigenschappen
eigenschap methode
consistentie doorlooptijd
spreidmaat
volumeverandering
afwezigheid van klonten
stabiliteit Wick-induced test
Inclined tube test
druksterkte
chloridegehalte
sulfaatgehalte
juli 2015 STANDAARD 16 I 13
Betoniek 16-13.indd 5
materiaal. De morteleigenschappen worden
behandeld in de Europese normen NEN-EN
445 (testmethoden) en NEN-EN 447 (eisen).
We gaan hier kort in op de eigenschappen die
het belangrijkst zijn met het oog op zowel het
injecteren als de uiteindelijke functie van de
mortel, en op de bijbehorende testmethoden.
Tabel 1 toont de eisen.
Consistentie of vloei en behoud hiervan
De consistentie of vloei en behoud hiervan in
de tijd (voor een goede verwerking) wordt
bepaald door het meten van de doorlooptijd
met behulp van de CEN-vloeitrechter. Dit is
enigszins vergelijkbaar met de trechtertijd bij
ZVB. Er wordt hier echter gebruikgemaakt
van een trechter met een ronde doorsnede en
een inhoud van circa 1,7 L. De doorlooptijd
geldt op het moment dat 1 L injectiemortel
uit de trechter is gelopen (de trechter is dan
dus nog niet leeg).
Bij thixotrope injectiemortels kan deze eigen-
schap worden bepaald door het meten van de
spreidmaat. Dit is te vergelijken met de vloei-
maat bij ZVB, hoewel hier gebruikgemaakt
eis (conform NEN-EN 447)
direct na aanmaken: maximaal 25 sec.
30 minuten na aanmaken: maximaal 25 sec., én
maximaal 20% korter of langer dan direct na aanmaken
direct na aanmaken: minimaal 140 mm
30 minuten na aanmaken: minimaal 140 mm, én
maximaal 20% kleiner of groter dan direct na aanmaken
mortelvolume 24 uur na vullen: tussen -1% en +5% ten opzichte van
mortelvolume direct na vullen
geen klonten toegestaan
volume bleedingwater 3 uur na vullen:
maximaal 0,3% van mortelvolume direct na vullen
na 28 dagen: minimaal 30 N/mm2, óf na 7 dagen: minimaal 27 N/mm2
maximaal 0,10% van cementgewicht
maximaal 4,5% van cementgewicht
5
16-06-15 13:32
 wordt van een kleine cilinder met een interne
diameter van 39 mm en een hoogte van
60 mm. De spreidmaat wordt deritg seconden
na het optillen van de cilinder gemeten.
Volumeverandering
Voor een goede vulling van het voorspanka-
naal is het van belang dat de mortel zeer
weinig krimpt en bij voorkeur licht zwelt. De
volumeverandering wordt bepaald met
behulp van de Wick-induced test, waarbij een
transparante, verticale cilinder met een
interne diameter van circa 70 mm en een
hoogte van circa 1 m wordt gevuld met injec-
tiemortel (direct na aanmaken). In de cilinder
bevindt zich een zevendraads voorspanstreng
tot net onder het initiële hoogteniveau van de
mortel. Het hoogteniveau van de mortel
wordt op verschillende tijdstippen gemeten.
Afwezigheid van klonten
De afwezigheid van klonten om zo verstop-
pingen te voorkomen, wordt bepaald door
minimaal 1 L injectiemortel over een zeef met
een maaswijdte van maximaal 2 mm te gieten
en het aantal klonten op de zeef te tellen.
Stabiliteit
Stabiliteit is van belang voor een goede vul-
ling van het kanaal met mortel en niet met
bleedingwater. De stabiliteit kan op twee
manieren worden bepaald. Enerzijds met be-
hulp van de eerder genoemde Wick-induced
test waarbij ook het hoogteniveau van het
eventuele bleedingwater wordt gemeten.
Anderzijds kan gebruik worden gemaakt van
de Inclined tube test. Hierbij wordt een trans-
parante cilinder met een interne diameter van
circa 80 mm en een lengte van circa 5 m,
opgesteld onder een hoek van circa 30° met
de grond, gevuld met injectiemortel (direct
na aanmaken). De cilinder wordt gevuld alsof
het een injectiekanaal betreft. Daarvoor heeft
de cilinder een ingang aan het onderste uit-
6 juli 2015
Betoniek 16-13.indd 6
einde en een uitgang aan het bovenste uit-
einde; verder is de cilinder geheel afgesloten.
In de cilinder bevinden zich twaalf voorspan-
strengen. Het hoogteniveau van de mortel en
het eventuele bleedingwater worden op ver-
schillende tijdstippen gemeten.
Druksterkte
De druksterkte is een aanwijzing voor de aan-
hechtsterkte. Hij wordt bepaald als de gemid-
delde druksterkte van de twee helften van
minimaal één prisma met de afmetingen
40 x 40 x 160 mm³.
Chemische samenstelling
De chemische samenstelling betreft bijvoor-
beeld het chloride- en sulfaatgehalte. Uiter-
aard is de pH-waarde van belang voor de
passiverende werking, maar omdat het een
cementgebonden mortel betreft, is deze in
principe hoog genoeg.
Insluitingen
Met de uitleg van hiervoor over het injecteren,
lijkt het niet moeilijk om een voorspankanaal
te vullen met mortel. Maar zoals gezegd, is het
belangrijk dat de kanalen zo volledig mogelijk
worden gevuld en dat blijkt in de praktijk toch
niet zo eenvoudig te zijn. Bij controles en
testen in het verleden is namelijk gebleken dat
– zonder de juiste maatregelen – de kans groot
is dat de kanalen insluitingen van lucht en/of
water bevatten en waar zich dus geen mortel
bevindt. De oorzaak hierin is de volgende.
Tijdens de uitvoering voorafgaand aan het
injecteren, moet zo veel mogelijk worden
voorkomen dat (regen)water in de voor-
spankanalen terechtkomt. Om verschillende
redenen kan het echter toch gebeuren. Dit
water moet in principe vóór het injecteren
worden verwijderd middels doorblazen met
droge perslucht, maar dat is niet eenvoudig.
Je zou zeggen dat de mortel het resterende
water tijdens het vullen van het kanaal voor
STANDAARD 16 I 13
16-06-15 13:32

doorsnede van voorspankanaal
bij laaggelegen gedeelte
zich uitduwt en bij de uitgang naar buiten
brengt. Maar vanwege een goede verwerking
is de mortel zo vloeibaar dat het voortbewe-
gende front van de mortel de doorsnede van
het voorspankanaal niet volledig afsluit en
het water dus niet voor zich uitduwt. Bij op-
gaande gedeelten van het kanaal gebeurt dit
vaak wel, maar bij horizontale en met name
neergaande gedeelten meestal niet (fig. 7a).
Omdat mortel zwaarder is dan water, zal de
mortel zijn weg vinden onder het water. Hier-
door kunnen waterinsluitingen ontstaan
bovenin de doorsnede van horizontale en
neergaande gedeelten van het kanaal.
Nog belangrijker is dat tijdens het vullen van
het voorspankanaal – om dezelfde reden en
op dezelfde locaties – ook luchtinsluitingen
kunnen ontstaan. Het totale volume hiervan is
meestal groter dan dat van de insluitingen van
het vooraf aanwezige water. Figuur 7b toont
de mogelijke lucht- en waterinsluitingen direct
na het injecteren.
Gelukkig zijn er manieren om het ontstaan van
juli 2015 STANDAARD 16 I 13
Betoniek 16-13.indd 7
a
doorsnede van voorspankanaal
bij hooggelegen gedeelte
deze insluitingen te beperken én zijn er me- 7
Situatie (a) tijdens,
thoden om bij ontstane insluitingen de lucht
(b) direct na en
en het water zo veel mogelijk te verwijderen (c) enige tijd na
en te vervangen door mortel. injecteren
Ontstaan van insluitingen beperken
Het ontstaan van lucht- en waterinsluitingen is
meestal niet te voorkomen. Maar het is wel te
beperken. Dit kan door de mortel niet te snel te
verpompen (max. 6 tot 10 m/min, afhankelijk
van de beschikbare ruimte). Ook kan dit door
de ingang op een laag gelegen punt van het
voorspankanaal aan te brengen en de uitgang
op een hoog gelegen punt. Hierdoor worden
meer opgaande dan neergaande gedeelten
gecreëerd voor de mortel die het kanaal vult.
De meest geschikte locaties voor de in- en uit-
gang zijn natuurlijk afhankelijk van het verloop
van het voorspankanaal. Bij horizontale con-
structies met horizontale of golvende gevormde
kanalen liggen de ankers vaak op dezelfde
hoogte. Hier bevinden de in- en uitgang zich
normaal gesproken elk bij een willekeurig
7
16-06-15 13:32
 anker. Maar wanneer de constructie en dus het
voorspankanaal onder een hoek ligt, is het ver-
standig de ingang bij het laagst gelegen anker
te plaatsen en de uitgang bij het hoogst gele-
gen anker. Ditzelfde geldt natuurlijk voor verti-
cale kanalen. Bij U-vormige voorspankanalen
wordt meestal halverwege (en dus op het laag-
ste punt van) het kanaal een ingang gemaakt.
Bij beide ankers bevinden zich dan uitgangen.
Ontstane insluitingen verwijderen
Desondanks ontstaan vaak lucht- en water-
insluitingen. Om de lucht en het water van de
ontstane insluitingen zo veel mogelijk te ver-
wijderen en te vervangen door mortel, zijn er
twee belangrijke methoden te onderschei-
den: na-injecteren en napersen.
Na-injecteren
Normaal gesproken verplaatsen de ontstane
lucht- en waterinsluitingen zich (onder invloed
van de zwaartekracht) enige tijd na het injecte-
ren naar de hooggelegen gedeelten van het
voorspankanaal (fig. 7c). Bij de meest gangbare
en effectieve manier van na-injecteren, wordt
na het injecteren eigenlijk opnieuw maar nu
lokaal geïnjecteerd. Dit gebeurt alleen bij de
hooggelegen gedeelten van het kanaal, waar
de uiteindelijke insluitingen worden verwacht.
Voor het na-injecteren wordt gebruikgemaakt
van een (extra) in- en uitgang bij elk van deze
locaties: een ingang aan de onder- en een uit-
gang aan de bovenzijde van de verwachte in-
sluiting (fig. 8). Deze in- en uitgang worden
ook samen met de ankers en de omhullingsbuis
ingestort. Bij het na-injecteren duwt de mortel

8
(a) In- en uitgangen
tijdens injecteren a
(eventueel extra
in- of uitgang halver-
wege het kanaal
vanwege de lengte)
en (b) In- en uit-
gangen tijdens
na-injecteren b

9
(a) In- en uitgangen
tijdens injecteren a
(eventueel extra
in-/uitgang halver-
wege het kanaal
vanwege de lengte)
en (b) in- en uit-
gangen tijdens
b
na-injecteren

8 juli 2015 STANDAARD 16 I 13

Betoniek 16-13.indd 8 16-06-15 13:32

 de lucht en het water voor zich uit naar de uit-
gang. Vanwege de opgaande beweging is dit
mogelijk. Bij het na-injecteren wordt gewerkt
met dezelfde mortel als bij het injecteren.
Het na-injecteren moet niet te snel na het injec-
teren plaatsvinden. Hoe langer wordt gewacht,
hoe groter de kans dat de ontstane insluitingen
naar de hooggelegen gedeelten zijn verplaatst.
Maar het is ook belangrijk niet te lang te wach-
ten; het na-injecteren moet plaatsvinden voor-
dat de eerder geïnjecteerde mortel opstijft.
Want omdat de grootte van de verwachte in-
sluiting niet zichtbaar en dus onbekend is,
bestaat de kans dat de ingang samenvalt met
eerder geïnjecteerde mortel. Voor de in- en
uitgangen voor het na-injecteren, kan gedeel-
telijk gebruik worden gemaakt van de in-en
uitgang(en) voor het eerdere injecteren (fig. 8a
en 8b). De uitgangen die worden gebruikt bij
het na-injecteren bij de ankers, zijn bij het eer-
dere injecteren gebruikt als respectievelijk in- en
uitgang. En als tijdens het eerdere injecteren
gebruik is gemaakt van een extra in- of uitgang
halverwege het voorspankanaal, kan deze ook
worden gebruikt tijdens het na-injecteren.
Bij een andere manier van na-injecteren vindt
de na-injectie niet alleen plaats bij de hoog-
gelegen gedeelten van het voorspankanaal.
Hierbij wordt gebruikgemaakt van (extra)
uitgangen op alle hooggelegen punten van
juli 2015 STANDAARD 16 I 13
Betoniek 16-13.indd 9
het kanaal en van (extra) ingangen op alle
laaggelegen punten (fig. 9a en 9b). De nade-
len van deze manier zijn de mogelijk moeilijke
bereikbaarheid van de laaggelegen punten en
het feit dat alle eerder geïnjecteerde mortel
weer in beweging moet worden gebracht.
Bij een horizontaal voorspankanaal is het moei-
lijk om middels na-injecteren de ontstane in-
sluitingen te vervangen door mortel. Hier zijn
namelijk geen specifieke hooggelegen gedeel-
ten waar de insluitingen zich naartoe verplaat-
sen. De insluitingen blijven – verspreid over de
lengte – bovenin de doorsnede van het kanaal.
Napersen
Bij napersen worden lucht en water van de
ontstane insluitingen via de voorspankabel uit
het voorspankanaal geperst en vervangen
door mortel. Dit gebeurt normaal gesproken
direct na het injecteren. Voor deze methode
is het ook niet nodig dat de insluitingen naar
de hooggelegen gedeelten zijn verplaatst.
Napersen is alleen toe te passen als de voor-
spankabel bestaat uit zevendraads strengen.
Deze strengen bestaan uit een rechte kern-
draad waaromheen zes iets dunnere draden
zijn geslagen (foto 10). Tussen de kerndraad
en de zes overige draden zitten kleine kanaal-
tjes (niet te verwarren met het voorspan-
kanaal) die over de hele lengte van de streng
10
Zevendraads
voorspanstreng
9
16-06-15 13:32
 doorlopen. Bij de ankers steken de uiteinden
van de streng naar buiten, waardoor in de
kanaaltjes over de hele strenglengte dezelfde
druk heerst als buiten. Wanneer direct na het
injecteren de uitgang(en) wordt (worden)
dichtgezet en vervolgens via een ingang ver-
der wordt gepompt met de mortel, zal de
druk in het voorspankanaal toenemen. In
principe heeft de mortel namelijk geen uit-
gang. Dit is echter niet helemaal waar; tussen
de zes draden bevinden zich, weer over de
hele strenglengte, zeer smalle openingen naar
de eerder genoemde kanaaltjes. Vanwege de
lagere druk in de kanaaltjes wil de mortel door
deze openingen heen. Maar bij strengen die
op voorspanning staan, zijn deze openingen
zo smal dat alleen lucht en water er doorheen
kunnen en de cementdeeltjes niet. Hierdoor
worden de lucht- en waterinsluitingen uit het
voorspankanaal geperst en vervangen door
mortel (foto 11).
11
Bij napersen moet worden gelet op een aantal
Uitpersen van lucht
en water bij zaken. Wanneer de druk in het voorspanka-
napersen naal te hoog is, slaan de smalle openingen
10
Betoniek 16-13.indd 10
dicht door de cementdeeltjes en stopt het
uitpersen van lucht en water. Om te bereiken
dat zo veel mogelijk lucht en water worden
vervangen door mortel, moet daarom rustig
worden gepompt zodat de druk in het voor-
spankanaal langzaam oploopt.
Om een verschil in druk tussen enerzijds de
mortel in het voorspankanaal en anderzijds de
kanaaltjes tussen de draden te creëren, is het
nodig dat de mortel geen enkele andere uitweg
heeft. Om die reden worden de uitgang(en)
dichtgezet voordat wordt begonnen met na-
persen. Ter plekke van de inklemming van de
strengen bij de ankerkoppen, zijn de strengen
normaal gesproken niet helemaal afgesloten.
Daarom moeten de koppen zodanig worden
afgedicht dat alleen de strengen (met hun
kanaaltjes) er uitsteken. Dit kan bijvoorbeeld
door dichtzetten met (snelhardende) cement-
pasta (foto 12).
Injectiemortel bij napersen
Niet elke injectiemortel is geschikt voor naper-
sen. Bij mortels met zeer fijne vulstoffen slaan
de smalle openingen naar de kanaaltjes al bij
een kleine overdruk dicht, waarna het uitper-
sen van lucht en water stopt. De zeer fijne
vulstoffen worden toegevoegd aan mortels
om een goede stabiliteit te krijgen en dus om
wateruittreding of bleeding zo veel mogelijk
te voorkomen. We hebben gezien dat dit een
belangrijke eigenschap van injectiemortels is.
De kans is dus groot dat bleeding optreedt bij
een mortel die geschikt is voor napersen. Het
verlagen van de toe te voegen hoeveelheid
water om deze bleeding te verminderen, is
meestal geen optie omdat dit ten koste gaat
van de consistentie of vloei, die ook belangrijk
is. Gelukkig hoeft bleeding bij napersen geen
probleem te zijn: door het drukverschil dat
wordt gecreëerd, wordt het mortelwater dat
uiteindelijk zou gaan uittreden ook uit het
voorspankanaal geperst. De mortel heeft na
het napersen dus een betere stabiliteit dan
juli 2015 STANDAARD 16 I 13
16-06-15 13:32
 Pompdruk
In deze Betoniek Standaard wordt de pomp-
druk een aantal keer genoemd. Normaal
gesproken is deze tijdens het injecteren
tussen 3 en 6 bar. Om de volgende redenen
moet de pompdruk – en dus de druk op de
mortel – niet te hoog worden:
• bescherming van personeel en materieel,
• voorkomen van bezwijken van de aan-
sluitingen tussen pomp, leidingen en
ingang(en) en van de leidingen zelf,
• voorkomen van (extra) bleeding, en
• voorkomen van beschadiging van de
betonstructuur.
Daarom moet de injectiepomp worden be-
grensd op drukken hoger dan 20 bar. Tij-
dens het napersen loopt de pompdruk nor-
maliter op tot een druk tussen 8 en 10 bar.

tijdens het injecteren. In het tekstkader wordt
ingegaan op de injectiemortels die in de hui-
dige praktijk worden toegepast.
Controle van vulling
Ondanks een zorgvuldige uitvoering bij beide
methoden (na-injecteren en napersen), blijft
de kans aanwezig dat de voorspankanalen niet
volledig zijn gevuld met mortel. Dit kan door-
dat toch niet alle ontstane lucht- en water- 12
insluitingen zijn vervangen door mortel en/of Ankerkoppen
afgedicht met
doordat er naderhand toch wat bleedingwater
cementpasta;
uittreedt. Omdat in den blinde wordt ge- alleen de strengen
werkt, is de vulling van de kanalen moeilijk te steken uit
controleren. Tijdens de werkzaamheden kan
enige controle plaatsvinden door het te vullen
volume te berekenen en te vergelijken met het
totale volume van de geïnjecteerde mortel (bij

Injectiemortels in de praktijk
In de huidige praktijk worden eigenlijk twee soorten
mortels toegepast bij het injecteren van voorspankanalen:
• Kant-en-klare mortels: dit zijn injectiemortels die naast
cement en water ook zeer fijne vulstoffen en diverse
hulpstoffen (voor vloei, zwelling en stabiliteit) bevatten.
Alle bestanddelen behalve het water worden fabrieks-
matig gemengd tot een droge mortel. De grondstoffen
zijn dusdanig op elkaar afgestemd dat bij menging met
de benodigde hoeveelheid (en niet meer!) water op de
bouwplaats, een mortel ontstaat die voldoet aan alle
eisen in NEN-EN 447. Deze mortels zijn vanwege
de zeer fijne vulstoffen niet geschikt voor napersen.
• Traditionele mortels: dit zijn injectiemortels die be-
staan uit cement, water en een hulpstof (voor vloei
en zwelling). Ze worden op de bouwplaats gemaakt
door de drie bestanddelen in bekende verhoudingen
met elkaar te mengen. Deze mortels voldoen aan de
meeste eisen in NEN-EN 447, behalve meestal aan de
stabiliteitseis. Ze moeten dan ook worden nageperst
waardoor de stabiliteit verbetert.

juli 2015 STANDAARD 16 I 13 11

Betoniek 16-13.indd 11 16-06-15 13:32

 Betoniek = Standaard + Vakblad
Onderdeel van het Betoniek-abonnement is naast Betoniek Standaard ook
Betoniek Vakblad.. Dit is een magazine op groot formaat met artikelen over onder
meer projecten, ontwikkelingen, onderzoek, regelgeving en onderwijs. Deze
artikelen worden geschreven door de lezers van Betoniek zelf. Daarin wijkt Betoniek
Vakblad dus af van Betoniek Standaard, dat volledig door een deskundige redactie
wordt geschreven. Betoniek Vakblad verschijnt vier keer per jaar. Alle artikelen zijn
te raadplegen op www.betoniek.nl. Voor leden van Betoniek is dat gratis!

napersen gecorrigeerd met het volume van volledig te vullen met mortel. Maar er blijkt
het uitgeperste mortelwater). Maar helaas is ook dat een goede vulling wel degelijk
dit een globale controle die weinig zekerheid mogelijk is wanneer de injectie zorgvuldig
geeft. Enkele uren na de werkzaamheden zou wordt voorbereid, uitgevoerd en gecontro-
een groot gedeelte van de eventueel achter- leerd. Omdat het specifieke kennis en vaar-
gebleven lucht en water zich naar de hoger digheden betreft – die natuurlijk verder gaan
gelegen gedeelten moeten hebben verplaatst. dan de inhoud van dit nummer – is het be-
Wanneer deze gedeelten toegankelijk zijn, langrijk dat het injecteren wordt gedaan door
is dit visueel of met behulp van inprikken specialisten.
te controleren. Ook kunnen geavanceerde,
niet-destructieve onderzoekstechnieken (ge- Dankwoord
baseerd op radar of geluidsgolven) worden De redactie van Betoniek Standaard bedankt
toegepast om eventuele insluitingen op te Andrew Zielinski en Wiljan de Moor voor het
sporen. Als in deze fase nog insluitingen wor- inbrengen van hun kennis en expertise bij
den gevonden, is na-injecteren niet meer totstandkoming van dit nummer.
mogelijk omdat de mortel dan al is opgesteven.
Er kan wel worden nagegoten met mortel. Literatuur
1. Stufib-rapport 19 Injecteren van
Tot slot voorspankanalen 2, 2010.
Uit deze Betoniek Standaard blijkt dat het niet 2. Betoniek Standaard 16/02
zo eenvoudig is om voorspankanalen (bijna) Spannend beton.

Betoniek Standaard is onderdeel van Betoniek Platform, hét kennisplatform over technologie en Advertentieverkoop Bureau Van Vliet,
uitvoering van beton. Betoniek Standaard verschijnt 4x per jaar en is een uitgave van Aeneas Frank Oudman, T: 023 571 47 45,
Media bv, in opdracht van het Cement&BetonCentrum. In de redactie zijn vertegenwoordigd: E: f.oudman@BureauVanVliet.com
BAM Infraconsult, BTE Nederland, ENCI, IKOB-BKB, Mebin en TNO. Abonnementen/adreswijzigingen
Æneas Media bv
Uitgave Website www.betoniek.nl Dr. van Helvoortstraat 3, 5281 BJ Boxtel
Aeneas Media bv Redactie T: 0411 65 35 84, T: 0411 65 00 85,
Dr. van Helvoortstraat 3, 5281 BJ Boxtel E: betoniek@aeneas.nl E: abonnementen@aeneas.nl
T: 0411 65 00 85, E: info@aeneas.nl Vormgeving Inpladi bv, Cuijk
Abonnementen 2015
Jaarabonnement: 4x Betoniek Standaard,
4x Betoniek Vakblad en toegang tot het
online archief: € 125,- (excl. btw).
Buiten Nederland geldt een toeslag voor
extra porto. Abonnementen lopen per jaar
en kunnen elk gewenst moment ingaan.
Opzeggen moet altijd schriftelijk gebeuren,
uiterlijk twee maanden voor vervaldatum.
Kijk voor de mogelijkheden van online
abonnementen op www.betoniek.nl.
Betoniek wordt tevens elektronisch opge-
slagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van
tekstbijdragen in de vorm van artikelen
of ingezonden brieven en/of makers van
beeldmateriaal worden geacht daarvan op
de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen,
e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of
inkoopvoorwaarden. Deze liggen bij de
redactie ter inzage en zijn op te vragen.
Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt
besteed aan de inhoud van het blad, zijn
redactie en uitgever van Betoniek niet aan-
sprakelijk voor de gevolgen, van welke aard
ook, van handelingen en/of beslissingen
gebaseerd op de informatie in deze uitgave.
Niet altijd kunnen rechthebbenden van
gebruikt beeldmateriaal worden achter-
haald. Belanghebbenden kunnen contact
opnemen met de uitgever.

© Aeneas Media bv 2015 ISSN: 2352-1090

12 juli 2015 STANDAARD 16 I 13

Betoniek 16-13.indd 12 16-06-15 13:32