Ramli V Marlia

Ramli Abdul Rahman v.
[2010] 1 CLJ (Sya) Marlia Akmar Ramli 445
A RAMLI ABDUL RAHMAN
v.
MARLIA AKMAR RAMLI

B SYARIAH COURT OF APPEAL, SHAH ALAM
IBRAHIM LEMBUT CJS
MUHAMMAD ASRI ABDULLAH AJ
ABU BAKAR AHMAD AJ
[CIVIL APPEAL NO: 10000-052-0001-2008]
C 28 APRIL 2009
MARRIAGE: Wali - Wali Raja - Prerequisites for employment of -

Application to use Wali Raja to solemnize marriage - Wali Mujbir
refusing to be wali on grounds that daughter’s husband of choice was not
D of same kufu (status) - Whether inferiority of status proved - Burden to
prove inferiority or inequality of status - Whether on the Wali Mujbir -
Whether application to be allowed - Islamic Family Law (State of
Selangor) Enactment 2003, ss. 13, 18 - Syariah Court Evidence (State
of Selangor) Enactment 2003, ss. 47, 48, 72, 86(5) - Syariah Court
E Civil Procedure (State of Selangor) Enactment 2003, ss. 7, 100
MARRIAGE: Prerequisites - Kufu - Whether a precondition for a valid

marriage - Wali Mujbir refusing to be wali on grounds that daughter’s
husband of choice was not of same kufu (status) - Rights of Wali Mujbir
- Whether must prove inferiority of status - Whether to provide a different
F
candidate of equal status - Application to marry by using Wali Raja -
Whether to be allowed - Islamic Family Law (State of Selangor)
Enactment 2003, ss. 13, 18 - Syariah Court Evidence (State of Selangor)
Enactment 2003, ss. 47, 48, 72, 86(5) - Syariah Court Civil Procedure
(State of Selangor) Enactment 2003, ss. 7, 100
G
This was an appeal against the decision of the learned Syariah
High Court judge affirming the decision of the Syariah Subordinate
Court judge allowing the application of the respondent, the
appellant’s daughter, that she be offered to marriage by a Wali
H Hakim or Wali Raja pursuant to the provisions of ss. 13(b) and
18(1)(c) of the Islamic Family Law (State of Selangor) Enactment
2003. The facts showed that, notwithstanding that he was the
respondent’s father and therefore her Wali Mujbir, the appellant
had refused to act as wali to the respondent’s marriage on
I grounds that the respondent’s husband of choice (‘Kassim bin
Mukri’) was not of the same kufu (status) as her. The learned
justices of the Syariah Subordinate Court and Syariah High Court
however ruled that the appellant had failed to prove the inequality
446 Syariah Reports [2010] 1 CLJ (Sya)
of status alleged, and in the circumstances dismissed the A

appellant’s argument and allowed the application of the
respondent. It was the view of the learned Syariah High Court
judge that both the respondent and Kassim bin Mukri were
equals. Be that as it may, in his appeal herein, the appellant
contended that the learned High Court judge was wrong in B
coming to his said finding, as he had: (i) failed to consider that
the respondent had not adduced any witness to support her
application as required by s. 86(5) of the Syariah Court Evidence
(State of Selangor) Enactment 2003; (ii) shifted the burden on the
appellant to prove that Kassim bin Mukri was not of the same C
kufu as the respondent; and (iii) dismissed the documentary
evidence, namely a report issued by the Darussalam Islamic
Medical Centre certifying that the respondent had been a victim
of black magic.
D
Held (dismissing the appeal):
(1) Kufu is a matter of priority in Islamic marriages intended to

avoid humiliation to the woman as well as the woman’s family.
Indeed, both the woman and her wali has a right to revoke
E
the marriage through the Kadi if it is found that the wife and
the husband were not equals. (para 21)
(2) On the requirement of kufu in marriage, two distinct opinions

were subscribed by the jurists. Some held the view that it was
not a requirement of any basic law, and nor was it a trite F
prerequisite for a valid marriage, while others, namely the
majority opinion, held that kufu is required as a matter of
prudence, but never a condition for a valid marriage. Be it
noted, however, that the syarak rebukes such attitude of a
father who refuses to stand as a wali for his daughter even G
when the latter has satisfied the requirements for marriage.
(paras 49 & 52)
(3) Bearing in mind that the respondent’s application originally was

for her to be offered to marriage by a Wali Hakim, it follows H
that she only needed to adduce the evidence that her wali
had refused to act as one for the purpose of her marriage to
Kassim bin Mukri (this was established through the appellant’s
own admission). On the other hand, the issue of kufu has
been raised by the appellant in order to prevent leave from I
being granted to the respondent. This being the case, the duty
A is upon the appellant to show that Kassim bin Mukri was

inferior or not of the same kufu as the respondent. The
appellant too is an al-Mudda’i within the meaning of s. 72 of
the Syariah Court Evidence (State of Selangor) Enactment
2003, and in the event must bear the said burden of proof.
B Consequently, the learned Syariah High Court judge did not
err in inputting such burden on the appellant, and likewise, he
could not be said to have ignored or overlooked the provision
of s. 86(5) of the Syariah Court Evidence (State of Selangor)
Enactment 2003. (paras 24, 28, 33, 41 & 48)
C
(4) At the trial, the issue of ancestry has not altogether been
raised by the appellant and in the circumstances the trial court
was right in ruling that the respondent and Kassim bin Mukri
were of the same kufu, from that standpoint. As to the aspect
D of religion, the evidence as adduced by the appellant and his
witnesses pertaining to the ill conduct of Kassim bin Mukri
(hot-tempered, bent on revenge, womanizer etc), or that he
was not a pious man, were all hearsay evidence and ought
therefore to be dismissed. We are likewise in agreement with
E the learned judge that there was no proof to show that
Kassim bin Mukri’s job was seen as degrading by the society.
(para 38)
(5) The non-existence of evidence that Kassim bin Mukri was not
of the same kufu aside, the appellant too had not come up
F
with a candidate of his own, that he thought to be of the
same kufu as the respondent, to be the latter’s husband. In
the circumstances, the rule that the Sultan or the Kadi cannot
solemnize the marriage of a woman in cases where the refusing
wali had refused because he himself has had a different
G
candidate who was of the same kufu as the woman, is not
applicable to the present case. (paras 45, 46 & 47)
(6) We are also of the view that much slanders will arise if the
respondent is allowed to stay unmarried for much longer and
H at the same time continue to befriend her prospective
husband, more so when they living quite close to each other.
In the circumstances, and upon scrutiny of the respective
applications and arguments of the parties, and the appeal
record, we unanimously dismiss this appeal and affirm the
I decision of the Syariah High Court below. (paras 53 & 54)
Headnotes in Bahasa Malaysia A
PERKAHWINAN: Wali - Wali Raja - Syarat-syarat penggunaan -

Permohonan menggunakan Wali Raja untuk mengakadkan perkahwinan
- Wali Mujbir enggan menjadi wali atas alasan anak perempuan tidak
sekufu dengan calon suami - Sama ada ketidaksekufuan dibuktikan - B
Beban membuktikan ketidaksekufuan - Sama ada terletak atas Wali
Mujbir - Sama ada permohonan harus dibenarkan - Enakmen Undang-
Undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003, ss. 13, 18 - Enakmen
Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003, ss. 47, 48, 72,
86(5) - Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) C
2003, ss. 7, 100
PERKAHWINAN: Syarat-syarat - Kufu - Sama ada merupakan

syarat bagi kesahan perkahwinan - Wali Mujbir enggan menjadi wali
atas alasan anak perempuan tidak sekufu dengan calon suami - Hak-
D
hak Wali Mujbir - Sama ada perlu membuktikan ketidaksekufuan -
Sama ada perlu mengadakan calon lain yang sekufu - Permohonan untuk
berkahwin dengan menggunakan Wali Raja - Sama ada harus
dibenarkan - Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri
Selangor) 2003, ss. 13, 18 - Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah
E
(Negeri Selangor) 2003, ss. 47, 48, 72, 86(5) - Enakmen Tatacara Mal
Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003, ss. 7, 100
Ini adalah rayuan perayu terhadap keputusan hakim Mahkamah

Tinggi Syariah kerana mengesahkan keputusan hakim Mahkamah
Rendah Syariah yang membenarkan permohonan responden, anak F
perempuan perayu, untuk bernikah dan berkahwin dengan
menggunakan Wali Hakim atau Wali Raja, berdasarkan peruntukan
ss. 13(b) dan 18(1)(c) Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam
(Negeri Selangor) 2003. Fakta menunjukkan bahawa perayu,
walaupun merupakan bapa dan Wali Mujbir kepada responden, G
telah enggan mewalikan perkahwinan anaknya tersebut atas alasan
bahawa calon suami yang dipilih oleh responden (‘Kassim bin
Mukri’) tidak sekufu atau tidak setaraf dengan responden. Yang
arif hakim-hakim Mahkamah Rendah dan Mahkamah Tinggi
Syariah, bagaimanapun, mendapati perayu gagal membuktikan H
dakwaannya mengenai ketidak-sekufuan pasangan tersebut, dan
dengan itu telah menolak hujah perayu dan sekaligus membenarkan
permohonan responden. Adalah menjadi pandangan yang arif hakim
Mahkamah Tinggi Syariah bahawa, sama ada dilihat dari sudut
keturunan, agama ataupun pekerjaan, kedua-dua responden dan I
Kassim bin Mukri adalah sekufu. Dalam rayuannya di sini, perayu
A bagaimanapun berhujah bahawa arif hakim Mahkamah Tinggi

Syariah khilaf dalam mencapai keputusannya kerana: (i) gagal
mengambilkira bahawa responden gagal mengemukakan saksi-saksi
bagi menyokong permohonan beliau seperti yang dituntut oleh
s. 86(5) Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri
B Selangor) 2003; (ii) meletakkan beban ke atas perayu untuk
membuktikan bahawa Kassim bin Mukri adalah tidak sekufu
dengan responden; dan (iii) menolak keterangan dokumentari dalam
bentuk laporan yang dikeluarkan oleh Pusat Perubatan Islam,
Darussalam, yang menyatakan bahawa responden telah menjadi
C mangsa sihir.
Diputuskan (menolak rayuan):
(1) Kufu adalah satu perkara yang dituntut di dalam perkahwinan

Islam bagi mengelakkan aib yang mungkin akan berlaku kepada
D
keluarga perempuan mahupun ke atas diri perempuan itu
sendiri. Malah, kedua-duanya iaitu perempuan dan wali
mempunyai hak untuk memfasakhkan pernikahan melalui Kadi
andainya terbukti tidak ada kufuan di antara suami dan isteri.
(perenggan 21)
E
(2) Para fuqaha mempunyai dua pendapat tentang kufu di dalam
perkahwinan dari segi hukumnya, iaitu sebahagiannya
berpendapat kufu bukanlah syarat pada hukum asal, manakala
sebahagian lagi (termasuk keempat-empat mazhab) menyatakan
F kufu adalah syarat bagi lazim aqad, tetapi bukan syarat sah
aqad perkahwinan. Apapun, perlu dijelaskan bahawa syarak
mencela sikap seseorang bapa yang enggan mewalikan
mauliahnya yang telah cukup syarat-syarat perkahwinan.
(perenggan 49 & 52)
G
(3) Oleh kerana permohonan asal responden adalah untuk
berkahwin secara Wali Hakim, maka bukti yang perlu
dikemukakan oleh beliau hanyalah bahawa walinya telah enggan
untuk menjadi wali untuk tujuan pernikahannya dengan Kassim
H bin Mukri (ini sudah terbukti melalui pengakuan perayu
sendiri). Sedangkan soal kufu telah dibangkitkan oleh perayu
bagi tujuan menghalang kebenaran diberikan kepada responden.
Oleh hal yang demikian, pihak perayulah yang seharusnya
memikul beban untuk membuktikan bahawa Kassim bin Mukri
I adalah tidak sekufu. Perayu juga adalah seorang al-mudda’i
dalam ertikata s. 72 Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah
(Negeri Selangor) 2003, dan kerana itu harus menanggung
beban pembuktian tersebut. Sehubungan dengan itu juga, yang A

arif hakim Mahkamah Tinggi Syariah tidaklah khilaf dalam
meletakkan beban ke atas perayu dan tidaklah boleh dikatakan
sebagai telah mengabaikan peruntukan s. 86(5) Enakmen
Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003
(perenggan 24, 28, 33, 41 & 48) B
(4) Di perbicaraan, isu keturunan lansung tidak dibangkitkan oleh

perayu dan oleh itu mahkamah bicara adalah betul bilamana
memutuskan bahawa responden dan Kassim bin Mukri adalah
sekufu dari sudut itu. Berkaitan soal agama, keterangan yang C
dikemukakan oleh perayu dan saksi-saksinya mengenai perangai
buruk Kassim bin Mukri (panas baran, ingin membalas dendam,
kaki perempuan dll) atau bahawa beliau bukan seorang lelaki
yang soleh, hanyalah keterangan pandang dengar dan kerana
itu harus ditolak. Begitu juga, kami bersependapat dengan D
hakim bicara bahawa tiada bukti bahawa pekerjaan Kassim bin
Mukri adalah pekerjaan yang dipandang hina oleh masyarakat.
(perenggan 38)
(5) Selain dari fakta bahawa tidak wujud keterangan yang

E
menunjukkan Kassim bin Mukri adalah tidak sekufu, perayu
juga tidak mempunyai atau mengemukakan calon lain yang
dianggap sekufu dengan responden untuk menjadi suami
responden. Oleh itu, prinsip bahawa Sultan atau Kadi tidak
boleh menikahkan seseorang perempuan jika wali enggan
F
mewalikan pernikahan disebabkan wali sendiri mempunyai calon
lain yang juga sekufu dengan calon pilihan perempuan, adalah
tidak terpakai kepada kes di sini. (Perenggan 45, 46 & 47)
(6) Kami juga berpendapat bahawa jika responden dibiarkan lebih

lama tidak berkahwin dan masih berkawan dengan calon G
suaminya nescaya akan timbul pelbagai fitnah tambahan pula
responden tinggal berhampiran dengan calon suaminya itu.
Oleh itu, setelah meneliti permohonan kedua-dua pihak, hujah
kedua-dua pihak serta rekod rayuan perayu, kami sebulat suara
menolak rayuan di sini dan mengekalkan keputusan Mahkamah H
Tinggi Syariah di bawah. (perenggan 53 & 54)
I
A Qur’anic verses referred to:

As-Sajdah verse 18
Hadith referred to:

Abu Daud
Al-Baihaqi
B Al-Darimi
Al-Hakim
Al-Tirmidzi
Sahih al-Bukhari
Legislation referred to:

C
Islamic Family Law (State of Selangor) Enactment 2003 ss. 13(b),
18(1)(c)
(Enakmen Undang-undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003, ss.
13(b), 18(1)(c))
Syariah Court Civil Procedure (State of Selangor) Enactment 2003
D
ss. 7, 100
(Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003,
ss. 7, 100)
Syariah Court Evidence (State of Selangor) Enactment 2003 ss. 47, 48,
49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 86(5), 72
E
(Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003, ss.
47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 86(5), 72)
Other source(s) referred to:

Al-Fiqh al-lslami wa Adillatuhu
F Fiqh al-Sunnah
Hasyiah I’anah al-Talibin
Matla’ al Badrain
Mughni Muhtaj
For the appellant - Baharuddin Ali; M/s Perunding Alam Bahagia

G For the respondent - Fadhlina Sidek; M/s Fadhlina Siddiq & Assocs
Reported and translated by Wan Sharif Wan Ahmad
H JUDGMENT
Ibrahim Lembut CJS:
[1] This appeal is against the decision of the learned Syariah

High Court judge, Shah Alam made on 11 January 2007 affirming
I the decision of the Syariah Subordinate Court judge, Hulu Langat
in Application No. 100005-052-747-2005 delivered on 6 March
2006 allowing the respondent to be offered to marriage by a Wali
Hakim/Wali Raja.
[2] In making our assessment and coming to our judgment, we A

have examined each and every ground and argument put forth by
both parties, the precepts of the Syarak, the grounds of judgment
of the learned Syariah High Court judge, as well as the grounds
of judgment of the Syariah Subordinate Court judge, Hulu Langat,
namely one Tuan Mawardi Che Man. B
[3] Based on the Notice of Appeal which was filed on 5 March

2008, we found the Grounds of Appeal to be as follows:
i. The learned Syariah High Court judge erred on facts and in

C
law when, in determining whether the respondent’s husband
of choice, Kasim bin Mukri, was of the same kufu (status) as
the respondent, he ignored the provisions of s. 86(5) of the
Syariah Court Evidence (State of Selangor) Enactment 2003
and only relied on and adopted the evidence and allegations
D
of the respondent, notwithstanding that such allegations were
not supported by evidence of witnesses.
ii. The learned Syariah High Court judge erred on facts and in
law in coming to his decision when he emplaced the burden
of proof on the appellant to prove that the respondent’s E
husband of choice was not of the same kufu as the
respondent.
iii. The learned Syariah High Court judge erred on facts and in
law in ignoring the documentary report of one Ustaz Dato’ F
Haji Ismail Kamus from the Islamic Medical Centre,
Darussalam, which the appellant tendered to court in the
quest to prove that the respondent had been subjected to
black magic. More, the testimony of the appellant’s witness
that the respondent had been subjected to black magic had G
not been admitted by the learned Syariah Subordinate Court
judge.
[4] Leave to appeal was granted by the Syariah Appeal Court,

Selangor on 14 January 2008 who also ordered for issues
H
pertaining to evidential proof and grounds of decision to be argued
during the hearing of the case at the appellate stage. In the
circumstances, we would fully address the issue of basis of proof
since such issue has been raised by the appellant, and likewise
that which pertains to the decisions as arrived at by both the
I
Syariah Subordinate Court and the Syariah High Court.
A [5] On the grounds thus adduced, the appellant now seeks the
following:
a. that the Syariah Appeal Court set aside the decision of the
learned Syariah High Court judge made on 11 January 2007
B allowing the respondent’s marriage to her husband of choice
to be solemnized by a Wali Hakim;
b. that costs of the appeal be borne by the respondent; and
c. other orders as the honourable court deems just and proper.

C
[6] In order to identify the contentious issues and the standard
of proof required of the parties, we shall first examine the orders
as made by the learned Syariah High Court judge, Shah Alam on
11 January 2007, namely:
D
i. The court is satisfied that the appellant had refused to act as
a wali to offer the respondent in marriage without any
reasonable cause or excuse under the Hukum Syarak;
ii. The court is satisfied that the respondent had proved that her
E husband of choice was of the same kufu as her;
iii. The appellant’s appeal is dismissed;
iv. The order of the Syariah Subordinate Court is affirmed; and

F v. Any person not satisfied with the decision must appeal within
14 days (if they so wish).
[7] As it were, the orders were made by the learned judge,

Syariah High Court, Shah Alam following an appeal against the
G decision of the Syariah Subordinate Court, Kajang dated 6 March
2003 allowing the respondent’s application to use a Wali Hakim
to get married.
[8] Arising thereof, we found that this case has taken a long time
and gone through a long journey although the original application,
H
filed on 17 August 2005, was only for leave to marry by using a
Wali Hakim or Wali Raja, and that being so, we express our
gratitude for the patience shown by the parties in proceeding with
the trial process up to the Syariah Appeal Court and for not
I
doubting the Syariah Court’s capacity to resolve the case and
administer justice to the parties.
[9] Based on the record of the Syariah Subordinate Court, we A

find that the appellant had refused to act as wali notwithstanding
that he was a wali nasab, and had provided twelve grounds for
such refusal through his affidavit-in-reply dated 15 September
2005 and two grounds via his reply to affidavit-in-reply. This aside,
to support his case, the appellant also relied on his own evidence B
as well as the evidence of three witnesses. The respondent did not
provide any witness and relied only on her affidavit in support of
the application which she affirmed in the Syariah Subordinate
Court, Hulu Langat on 17 August 2005.
C
[10] The original application in this case was anchored on ss.
18(1)(c) and 13(b) of the Islamic Family Law (State of Selangor)
Enactment 2003 which provide:
Section 18. Reference to an action by Syarie Judge
D
(1) In any of the following cases, that is to say -
(c) where the woman has no wali from nasab, according to

Hukum Syarak, the Registrar shall, instead of acting under
s. 17, refer the application to the Syarie Judge having
jurisdiction in the place where the woman resides. E
(2) The Syarie Judge on being satisfied of the truth of the

matters stated in the application and the legality of the
intended marriage and that the case is one that merits the
giving of permission for the purposes of section 8, or
F
permission for the purposes of subsection 14(3), or his
consent to the marriage being solemnized by Wali Raja for
the purposes of paragraph 13(b), as the case may be, shall,
at any time after reference of the application to him and
upon payment of the prescribed fee, issue to the applicants
his permission to marry in the prescribed form. G
Whereas s. 13 refers to Consent Required
A marriage shall not be recognized and shall not be

registered under this Enactment unless both parties to the
marriage have consented thereto, and either:- H
(b) the Syarie Judge having jurisdiction in the place where the
woman resides or any person generally or specially
authorized in that behalf by the Syarie Judge has, after due
inquiry in the presence of all parties concerned, granted his
consent to the Wali Raja to solemnized in accordance with I
Hukum Syarak; such consent may be given wherever there
is no wali by nasab in accordance with Hukum Syarak
available to act or if the wali cannot be found or where the
wait refuses his consent without sufficient reason.
A [11] Sections 18(1)(c) and 13(b) thus provide a leeway for a

woman to use a Wali Hakim or Wali Raja to get married if she
has no wali under the Syarak. The leeway however is not given
as a matter of right, but must first be assented to by a Syarie
Judge who must in turn decide in accordance with the syarak and
B be satisfied with the grounds provided there for.
[12] As for the cases on refusing walis, the court would refer to
the Kitab Hasyiah I’anah al-Talibin, vol. 3 at pp. 531-532, which
provides that the Sultan has the power to be a wali for the
C woman who is getting married in circumstances where her wali
was untraceable, or refusing to be her wali. In respect of a
refusing wali, the kitab elaborates:

D .


E Which means:
or a wali, including a wali mujbir, who refuses to solemnize the

marriage of a woman to a man of her standing (kafaah), namely
when he restrains the marriage a woman/woman under his waliship
who has and of sound mind, and who has come to him to offer
F
her in marriage to a man of her standing (kafaah), the absence of
an appropriate mahar notwithstanding
The issue of Kufu (Kafaah) dan on whom the burden lies to prove Kufu
(Kafaah)
G
[13] In this case, the primary issue that draws core arguments
from both sides pertains to the matter of kafaah or kufu (status).
This is based on the appellant’s allegation that the respondent’s
husband of choice was not of the same kafaah, it being the same
H
issue raised by the appellant in the Syariah Subordinate Court and
subsequently also before the Syariah High Court and the Syariah
Court of Appeal herein.
[14] The issue of kufu draws its roots in numerous authorities of

the syarak, including those elucidated in the Kitab Hasyiah I’anah
I
al-Talibin, Vol. 3, at pp. 518-521:
 A


B


Which means: C
The father and the grandfather may offer a woman who is a

virgin in marriage without her consent should there be no clear
dispute between the two, or to offer in marriage a widow who
had lost her virginity other than by way of sexual relationship and
over whom they had retained the waliship, without her consent. D
It was not a requirement that consent should be given in
circumstances where the woman has attained the age of maturity
or not, and this was based on a hadith narrated by Dar qutniy
that “a widow has more say on herself than her wali but for a
virgin it was her wali that should offer her into marriage”. The E
requisite (of offering a woman into marriage by the father or
grandfather having waliship over her without her consent) is for
marriage to a man of the same kufu. The father or grandfather
cannot offer in marriage a widow who had lost her virginity
through sexual intercourse without her verbal consent, and the
widow must be of maturity age. F
[15] Elaborate dissertations on the matter of kufu have been

undertaken by both parties, as well as the learned Syariah High
Court judge and Syariah Subordinate Court judge in their
respective grounds of judgments, as appeared at pages 333 to 351 G
of the appellant’s Record of Appeal.
[16] The question is who is to bear the burden of proving that

the respondent’s husband of choice was or was not of the same
kufu? The question arises because it was the appellant’s case that H
the burden rests on the respondent, which she has allegedly not
discharged by her failure to bring any witness to support her
contention before the Syariah Subordinate Court.
[17] The concept of proof or al-Da’wa in this issue of kufu

cannot be answered without the court first examining the meaning I
of and rights under kafaah, as per the arguments of the

respondent and the appellant.
A [18] Dr. Wahbah al-Zuhaili in his Kitab al-Fiqh al-Islami wa

Adillatuhu, Part 9 at p 6735 has quite comprehensively elaborated
on kufu. He defines al-kafaah as:

B
Which means:
Kafaah from the linguistic point of view means correspondingly

alike and equivalent.
C
[19] Whilst the definition from the viewpoint of the fuqaha at the
same page states:
D

Which means:
Kafaah from the phraseology of fuqaha means being equal as

E
between the husband and wife in order to avoid humiliation in
certain matters.
[20] Dr. Wahbah al-Zuhaili also maintains that kufu constitutes a

right for the woman and for the wali. If a woman were to marry
to a man who is not of her kufu, then the wali has a right to
F
demand that the solemnization be revoked. Likewise, if her wali
has offered her into marriage to a man who is not of her kufu,
then the woman has a right to ask for revocation of the marriage.
[21] Upon the aforesaid definitions and the illustrations on kufu,

G we come to the conclusion that kufu is a matter of priority in
Islamic marriages intended to avoid humiliation to the woman as
well as the woman’s family. Indeed, both the woman and her wali
has a right to revoke the marriage through the Kadi if it is found
that there was no kufu as between the wife and the husband, so
H as to avoid humiliation.
[22] This view of ours is not repugnant to what Dr. Wahbah

al-Zuhaili stated in the same kitab at p. 6744 viz:
I
 A

Which means: B
The Kadi may revoke the marriage if it is proved that there was
no kufu as between the husband and the wife so as to avoid
humiliation. As clarified, there is a consensus among the schools
on this
C
[23] What we wish to gather from the authority aforesaid as far
as the question of kufu is concerned, is who should bear the duty
of proving that the man whom the respondent intended to marry
is of the same kufu as the respondent. Clearly, if they were not
of same kufu, then the marriage between the respondent and her D
husband of choice, the said Kassim bin Mukri, may be revoked
and restrained from proceeding.
[24] Reverting to the original application in this case, namely

application to marry by way of Wali Hakim because the E
respondent’s wali had refused to act as one, it would appear that
the evidence that needed to be adduced by the respondent was
that her wali had refused to act as wali in her intended marriage
to Kassim bin Mukri. On the other hand, the issue of kafaah was
raised by the appellant with a view of preventing leave from being F
granted to the respondent. This being the case, the duty is upon
the appellant to show that the intended husband was inferior or
not of same kufu.
[25] The court entertains no doubt that the respondent has

viewed her husband of choice as of the same kufu as her, G
thereby compelling her to apply to marry via a Wali Hakim when

her wali refuses to act as one, and this piece of evidence was
supported by an affidavit dated 17 August 2005 affirmed by the
respondent. The appellant, on the other hand, while admitting his
refusal to be the wali to offer the respondent in marriage, argued H
that such refusal was based on 14 grounds, all of which, he

argued, showed that the respondent and her husband of choice
were not of the same kufu.
[26] Our rationales herein were anchored to the authorities cited I

by Dr. Wahbah al-Zuhaili referred to earlier which granted power
to the Kadi to revoke a marriage if it is proved that there was
disparity of kufu as between the husband and wife. Hence, it is
A incumbent on a wali or the woman to prove that the marriage

ought to be disallowed on ground of inequality of kufu as between
her and her prospective husband.
[27] It is inappropriate for the respondent to bear the burden of

B proving kafaah, considering that she needs only prove the refusal
of her wali to be a wali. The respondent is not an al-Mudda’i and
is not bound to prove the truth of the fact that the husband of
choice is of the same kufu.
[28] The concept of this burden of proof is aptly clarified by s.

C
72 of the Syariah Evidence Enactment (State of Selangor) 2003,
thus:
72. Burden to produce evidence in civil case
D
The burden to produce evidence in a civil case lies on the person
who alleges or asserts a fact (al Mudda’ii) and the person who
takes the oath to deny or disputes a fact (al Mudd’a ‘alaih).
[29] The appellant had adduced evidence in his affidavit-in-reply

that the respondent was not of the same kufu with her husband
E of choice and among the grounds relied upon for his refusal to be
the wali were:
(i) Relationship not blessed;
(ii) Disparity in kufu or status;

F
(iii) Husband of choice not a religious person;
(iv)Husband of choice a problematic widower;
(v) Husband of choice a womaniser;

G
(vi) Husband of choice was seeking for revenge;
(vii) Husband of choice luxuriated in opulence or glamorous life;
(viii)Applicant (respondent) had been conjured;

H
(ix) Applicant had indulged in immoralities and was desperate;
(x) Applicant was suffering from psychological disorder and needed

treatment;
I
(xi) Applicant being disrespectful of her own parents; and
(xii) Applicant had become snobbish.

[30] In the event, the appellant, as an Mudda’i who wishes to A

assert a fact or facts, needs to prove the truth of the allegations
made. The principle as regards burden of proof can be reminisced
from a famous hadith, viz:
 B
Which means:
Evidence is borne by the asserter, whilst yamin (rebutting oath) C

is on he who rebuts (Sahih al-Bukhari)
[31] The word “al-Mudda’i” in the said hadith was in Mughni

Muhtaj at p. 421 defined as: D


E
Which means:
according to eminent opinion, an “al-Mudda’i” is a person whose

words were against the existence of a matter, while a defendant
(al-mudda’alaih) is one whose words were in tangent with the F
existence of a matter
[32] The origin or existence of a matter according the rules of

fiqh is as follows: G

Which means: H
a thing may start with nothing or with something that has just
come into being or the forthcoming that is formerly not there
[33] The respondent in this case is a defendant (al-Mudda’a alaih)

who explicitly asserts that the her husband of choice is of the I
same kufu, and consequently filed her relevant application when
the wali refused to offer her in marriage. The appellant on the
A other hand is an al-Mudda’i who opines a contrary view and

asserts that the prospective husband was not of the same kufu.
That being the case, it is clear that the appellant was the one
who bears the burden of proving that the respondent’s husband
of choice is not of the same kufu as the respondent.
B
[34] Dr. Mahmud Saedon A. Othman in his book Undang-Undang
Keterangan Islam, DBP at p. 131 has illustrated the methodologies
to be used to determine whether a person is a claimant. And on
top of that, the jurists have also come out with the following
C guidelines:
i. A plantiff is one who may proceed with the claim or action

without being coersed to and a defendant is one who is made
to reply, if he wishes to respond to the claim.
D ii. A plantiff is a party claiming to certain right or interest. A
defendant is the one liable for it.
iii. A plantiff is a party who claims certain right or interest which

seem to have been against the status quo. A defendant is one
E who defender it.
iv. A plantiff is the party that files a claim. A defendant is one

who opposes it.
v. A plantiff is one who files a claim together with the supporting

F evidence. A defendant needs to administer an oath if he
defaults or seeks to resist the plaintiff's claim.
[35] Upon the illustrations stated, we are satisfied that the

appellant is the person claiming that there was no kafaah as
G between the respondent and her husband of choice. It is so
particularly illustrated in paragraph (iii), viz while both the
appellant and the respondent were entitled to the right to kafaah,
it was the appellant who was defending his right thereto. The
respondent on the other hand was only defending what was
H ostensibly already there, namely that the appellant had refused to
be her wali and that her husband of choice was of the same kufu.
Hence, the appellant must prove that the respondent’s husband
of choice was not of the same kufu as the respondent.
Unfortunately, this was not done in proceedings before the trial
I court.
Issue of whether the respondent had adduced sufficient evidence in court A

to support her contention that her husband of choice was of the same kufu
[36] This issue has actually been comprehensively discussed by

the learned judge when he listed out and adjudicated upon each
and every requirement of kufu on the basis of the majority B
opinions of the jurists of the Shafie School, as well as other
schools. The trial judge has referred to the Kitab Fiqh al-Sunnah,
2nd Volume, at pp. 258-260, which stated that the factors to be
considered in the issue of kufu were ancestry, independence,
Islam, employment and property. C
[37] We found that the trial judge had considered the evidence
as put forth by the parties before the trial court. Nonetheless, as
we had earlier adverted and ruled, the issue of whether the
respondent’s prospective husband was not of the same kufu must
D
be proved by the appellant. Based on the grounds of judgment of
the trial judge, it is clear that the appellant had failed to prove his
allegation that the respondent’s husband of choice was not of the
same kufu.
[38] The trial judge’s findings on the matter of evidence of kufu E

are as follows:
a. Ancestry
The trial judge has found that the issue of ancestry has
F
altogether not been raised by the appellant resulting in the
trial court making a ruling that the respondent and her
husband of choice were of the same kufu from the standpoint
of ancestry. We are in agreement with the trial judge, as the
appellant was duty bound to prove same if there really was
G
disparity in the ancestries of the couple. On this, Imam Khatib
al-Syarbiniy alludes in the kitab Mughni al-Muhtaj Volume 3 at
p.165:

H


I
A Which means:
And the third factor is ancestry, meaning that a woman should

be a descendant of a noble man, taking into account the ancestry
of that husband/man. This is so as the Arabs were proud of their
ancestry. The governing consideration for nasab is however linked
B to ascendancy on the paternal side
b. Independence
We further agree with the trial judge that slaves are no longer
C
in existence today and that there is nothing to show that the
respondent’s husband of choice was a slave.
c. Islam
This fact has not been refuted by anyone and we are satisfied
D that the husband of choice is a Muslim. Indeed, it has not
even been shown by the appellant that the husband of choice
was a fasiq (sinner), as adverted to by the Holy Qur’an:
E          
Which means:
Is he who is a believer like unto him who is an evil doer?

They are not alike (as-Sajdah, verse 18)
F
Although in the affidavit-in-reply affirmed by the appellant on
15 September 2005, the appellant said in para 4 thereof that
the husband of choice was not a pious man, such claim was
grounded upon enquiries made and answers received that
G Kassim bin Mukri was not a pious man. Likewise, the evidence
of the witnesses, such as that of the respondent’s own
mother, Hajjah Kamariah binti Haji Omar, who claimed to have
received information on the prospective husband’s reputation
from his friends and other people, was hearsay in nature and
H therefore did not prove the veracity of the grounds relied on.
The Syariah Court Evidence (State of Selangor) Enactment

2003 provides in lucid details as to the manner of adducing
oral evidence. Section 47 of the Enactment states that oral
I evidence must be directly obtained:
(1) Oral evidence shall in all cases whatever be direct, that it to A

say -
(a) if it refers to fact which could be seen, it must be the

evidence of a witness who says he saw it;
(b) if it refers to a fact which could be heard, it must be B

the evidence of a witness who says he heard it;
(c) if it refers to a fact which could be perceived by any

other sense or in any other manner, it must be the
evidence of a witness who says he perceived it by that
sense or in that manner; C
(d) if it refers to an opinion or to the grounds on which that

opinion is held, it must be the evidence of the person
who holds that opinion on those grounds.
These provisions forbid all parties including the Syariah Court D

from admitting hearsay evidence as the authenticity of such
evidence cannot be confirmed. In this case, the witness had
only obtained the information from third persons who were not
in court and never gave evidence in court. In the
circumstances, since any finding must be based on convincing E
and cogent evidence, such evidence must stand disputed and

inadmissible.
d. Employment
F
The trial judge had also ruled that the respondent and her
husband of choice were of the same kufu in the matter of
employment. This employment aspect was assessed from the
view point of uruf existing in a certain place or country, as
explained by Dr. Wahbah al-Zuhaili in his book Al-Fiqh al- G
Islami wa Adillatuhi. We are also in agreement with the trial
judge that the nature of the prospective husband’s job was
not so lowly looked upon by society.
In any case, we find it interesting that in the opinion of Maliki

jurists and of Dr. Wahbah Zuhaili himself, employment did not H
feature as a factor in determining equality of status.

Nowadays, there are numerous women who have excelled in
their education and have landed themselves lucrative
employment. In the event, it would be a hindrance to them if
I
they must still look for men of equally good education and
jobs. If this criterion must still linger on in equation in today’s
world, then many women, we are afraid, would end up being
A spinsters for failure to find and marry equally well-employed

men. Be that as it may, in this respect, the appellant has also
failed to prove that the prospective husband’s job was seen
as degrading by society.
B e. Religion
On the basis of the grounds of judgment of the trial judge, we

are of opinion that there was no cogent evidence to support
the allegation that the husband of choice was a man of no
strong religious convictions. The grounds as adverted by the
C
appellant, such as that the husband of choice was not piety,
that he was an ill-tempered widower, that he was a womaniser
bent on a revenge and that he was living beyond his means,
have all not been convincingly established. The evidence
adduced were only in the nature of information gathered from
D
third parties (hearsay evidence) and from the antecedent
conduct of the husband of choice. In the circumstances, we
are satisfied that the appellant had failed to adduce sufficient
evidence or bayyinah that the respondent’s chosen husband
had a less-than-reputable religious background or a fasiq.
E
[39] The appellant argued that the respondent ought to have
adduced her own witnesses to prove that her husband of choice
was of her status. However, as reiterated earlier, the duty is on
the appellant to prove that the husband of choice is not of the
F same kufu as the respondent. The respondent had already
submitted an affidavit which had met the requirement of s. 7 of
the Syariah Court Civil Procedure (State of Selangor) Enactment
2003.
G [40] Proceeding further, s. 100 of the above Enactment provides

that evidence must be recorded orally.
100. Evidence to be taken orally
Subject to this Enactment and the Syariah Court Evidence (State

H of Selangor) Enactment 2003 [Enactment 5/2003], any fact
required to be proved at the trial of any proceedings by the
evidence of parties or witnesses shall be proved by the
examination of the parties or witnesses orally in open Court.
[41] This provision gives power to the court to gather evidence

I from parties or witnesses in the process of proving a fact. In the
present case, the fact sought to be proved by the respondent was
that the appellant had refused to be her wali. Although the
respondent did not prove this by way of witnesses but by an A

affidavit, the appellant himself, when affirming his affidavit-in-reply
and giving evidence in court, admitted that he had indeed refused
to be the respondent’s wali. The grounds given for such refusal
however were not supported by cogent evidence thereby leaving
the court unconvinced. B
[42] The appellant himself has not suggested any other man of
equivalent status whom the respondent should take as her
husband. In any case, on the subject of refusing wali, may we
revert to Kitab Hasyiah I’anah al-Talibin, Vol 3, at pp. 531-532, C
which states:


D

Which means:
or a wali, including a wali mujbir, who refuses to solemnize the

marriage of a woman to a man of her standing (kafaah), namely E
when he restrains the marriage a woman/woman under his waliship
who has and of sound mind, and who has come to him to offer
her in marriage to a man of her standing (kafaah), the absence of
an appropriate mahar notwithstanding
[43] What can be gleaned from the illustration of the authority is F

that the precondition for a case of a refusing wali is the existence
of a woman who is a mukallaf. The second requirement is for such
woman to have sought the wali’s consent to offer her in marriage.
The third requirement is that the husband of choice must be of
the same kufu as the woman. While the fourth condition is that G
the man said to be of the same kufu must be identifiable. The
importance of the four requirements may be seen from the
following excerpt:
H


Which means: I
and when any one of the conditions has disappeared, it can no

longer said that the wali has refused, and the kadi may not then
offer the woman in marriage.
A [44] We are satisfied and of the view that the prerequisites as

alluded to by the above authority had been fulfilled by the
respondent and that she had proved that the appellant had indeed
refused to be her wali. In the event, arising from the said
unwillingness of her said Wali Mujbir, it became the respondent’s
B accrued right to apply for the service of Wali Raja to effectuate
her marriage.
[45] Before determining whether this case has met all the
requirements aforesaid, it is incumbent to look at the principles of
C syarak on the matter. It was said in the same Kitab (Hasyiah
I’anah al-Talibin) at p. 532 as follows:

D 
Which means:
The kadi cannot solemnize the marriage of a woman to the man

E of her choice who was of the same status as her if her Wali
Mujbir also happened to have another candidate who was also of
the same status as the woman, notwithstanding that the status of
the man chosen by the Wali Mujbir was a little lower than the
man chosen by the woman
F [46] From the above authority, a principle could be deduced that
in cases where a wali refuses to be a wali and offer his daughter
in marriage to the man of the daughter’s choice because the wali
has another man of his choice, whereof both men were of the
same kufu as the daughter, then the Sultan or the Kadi has no
G power to solemnize the daughter’s marriage. This is because such
scenario did not give rise to a case of a wali refusing, even when
the status of the man of the wali’s choice was lower than that of
the daughter’s choice. Thus, in such a case, no transfer of the
wali’s power to the Sultan can take place. It was also stated in
H the illustration to the authority that the rationale behind the rule
was that the wali’s view as to the welfare of his daughter
overrides that of the daughter’s own perception of what is good
for her.
I [47] In any case, there was no evidence to show that the

respondent’s husband of choice was not of the same kufu as her,
or that the appellant has had a husband of his own choice for the
respondent. Be that as it may, we wish to draw everyone’s
attention to the following hadith:
 A


B
Which means:
Any woman who gets married without the consent of her

wali, then her marriage is void, but if the marriage is
consummated she is entitled to her maskahwin from the C
man on account of her submission to sexual relationship,
and if they (the walis) were in disputes, then the Sultan
(the ruler or his representative) stands as wali for those
without one
D
[48] Reverting now to the appellant’s grounds of appeal, we wish
to state the following:
i. We are of opinion that the learned Syariah High Court judge

had not erred on facts and in law in disregarding the provision
of s. 86 of the Syariah Court Evidence (State of Selangor) E
Enactment 2003. This is because the provision states that:
(5) Except as otherwise provided in this section, evidence
shall be given by two male witnesses or by one male and
two female witnesses.
F
The requirement to bring in two male witnesses or a male
witness and two female ones to prove the issue of kafaah does
not lie on the respondent. As we have said earlier, the burden
is on the appellant, and in that respect the witnesses as
brought forth by the appellant were unsatisfactory as what G
came from them were all hearsay evidence.
ii. As to the second ground, namely that the learned Syariah

High Court judge had erred on facts and in law in ruling that
the appellant bore the burden of proving that the respondent’s H
husband of choice was not of the same kufu as the
respondent, we dismiss this ground as we believe that the
learned judge had come to a proper finding. Providing proof
on the issue of kafaah is clearly at the instance of the
appellant. I
iii. As to the documentary evidence made available by Pusat

Perubatan Islam, Darussalam, and prepared as it were by one
Ustaz Dato’ Haji Ismail Kamus, which the appellant had
A tendered as evidence to prove that the respondent had been

subjected to sorcery or black magic, such evidence too failed
to satisfy the court as per the requirement of the Islamic Law
of Evidence or the Syariah Court Evidence (State of Selangor)
Enactment 2003. Sections 48 to 56 of the Syariah Court
B Evidence (State of Selangor) Enactment 2003 have canvassed
the evidence and proof by way of documents.
Section 48 states:
The contents of documents may be proved either by

C primary or by secondary evidence
Although the provision employs the word “may” thereby

indicating that it is not mandatory, it does not detract from
the fact that it is still within every party’s right to bolster its
D case by adducing documentary evidence. In this case, the
appellant should have produced the said Ustaz Dato’ Haji
Ismail Kamus for purposes of proving the veracity of the said
document. This is important since a doubt had arisen as to
whether the report was made after the respondent had been
E examined at the said medical centre or pursuant to information
supplied by the appellant to the centre.
This allegation has not been convincingly proved by the

appellant when giving evidence at the trial court, and we
therefore dismiss the same.
F
[49] In the conclusion, we shall now state where kufu stands
vis-a-vis the law of marriage. On the requirement of kufu in
marriage, two distinct opinions were subscribed by the jurists.
Some, like al-Thawri, Hasan al-Basri and al-Karkhi from the Hanafi
G School held the view that it was not a requirement in any basic
law, nor was it a trite prerequisite or a condition precedent for a
valid marriage. The majority view (including the four schools)
however were of opinion that kufu is required as a matter of
prudence, but not as a prerequisite for a valid marriage.
H
[50] In the Kitab Matla’ al-Badrain, re-edited by Haji Hassan bin
Ahmad of the Islamic Religious Department, Federal Territory, 2nd
Volume at p. 1181, it was said that kufu is not a condition
precedent for a valid marriage, but only a right of the woman and
I her wali.
[51] In the circumstances, whenever a woman marries a man A

who was not of her kufu, the solemnization thereof is valid,
although the wali may criticize it or demand that the marriage be
subjected to fasakh on the ground that it had humilated him.
However, in cases where the wali waived such right, the
solemnization became admissible. If kufu is indeed a condition B
precedent for a valid marriage, then the marriage would still be
invalid even if the wali has waived his right to criticize the
solemnization, since a condition precedent does not dissolve by
reason of a disposition (Al-Fiqh al-Islamiy wa Addillatuhu, at pp.
6736 - 6741). This was the view which the court adopted as a C
guide.
[52] We wish to reiterate that the syarak rebukes such attitude

of a father who refuses to be a wali for his mauliah (daughter),
even when the latter has satisfied the requirements for marriage. D
A hadith has said:


E

Which means:
That Rasullullah s.a.w said to older men in respect of their

F
daughters “if there comes to you a young man whose conduct
and religion captivates you, then offer you daughter in marriage,
for there will be slanders and chaos in this world if you don’t do
that. They asked “O Rasullullah, what if they were destitute or
came from modest family”. The Messenger said: “if there comes
to you a young man whose conduct and religion captivates you, G
then offer your daughter in marriage, for there will be slanders
and chaos in this world if you don’t do that” (this answer was
repeated thrice by Rasullullah) -
(hadith narrated by Tirmidzi)
[53] We are of the view that much slanders would arise if the H
respondent herein is allowed to stay unmarried for much longer

and at the same time continue to befriend her prospective
husband, more so when they were living quite close to each other.
That said, it is advised that they should both refrain from
transgressing the Hukum Syarak or the religious limits, and more I
importantly, that their relationship should forthwith be genteelly

mended, bearing in mind that familial bonds, especially as between
the father or mother and their child, should always remain strong.
A The disputes that prevailed must not be an excuse for the parties
to be enemies or vengeful as against each other. Contrariwise,
there were lessons to be learnt from what happened in this case
and both sides must accept what Allah s.w.t has fated for them.
B [54] In the circumstances, we would dispose of this appeal as

follows:
Decision
Upon scrutiny of the application of the appellant and the

C respondent and upon hearing the submissions of syarie counsel for
the appellant and the respondent and upon scrutiny also of the
appeal record and the grounds alluded by us herein, we
unanimously rule that:
D (i) The appellant’s appeal is dismissed.
(ii) The decision of the learned Syarie High Court judge dated 11
January 2007 vide Case No. 10500-052-003-2006 is affirmed;
and
E (iii) Costs to be borne by the appellant.
Bahasa Malaysia Judgment

F
PENGHAKIMAN
Ibrahim Lembut KHS:
[1] Ini adalah suatu tindakan rayuan terhadap keputusan YA

G
Hakim Mahkamah Tinggi Syariah Shah Alam yang dikeluarkan
pada 11 Januari 2007 yang telah mengekalkan keputusan Tuan
Hakim Mahkamah Rendah Syariah Hulu Langat dalam kes
Permohonan No. 10005-052-747-2005 pada 6 Mac 2006 yang
membenarkan responden untuk bernikah dengan menggunakan
H
Wali Hakim/Wali Raja.
[2] Bagi menilai dan seterusnya membuat keputusan kami telah

melihat kepada satu persatu alasan yang dikemukakan juga hujah-
hujah yang telah dikemukakan oleh kedua-dua pihak dan dalil-dalil
I Syarak serta alasan penghakiman yang telah diberikan oleh
YA Hakim Mahkamah Tinggi Syariah di samping penghakiman oleh
Hakim Bicara di Mahkamah Rendah Syariah Hulu Langat, Tuan
Mawardi Che Man.
[3] Melalui Notis Rayuan yang difailkan pada 5 Mac 2008, kami A
mendapati bahawa Alasan Rayuan adalah seperti berikut:
i. Yang Arif Hakim Mahkamah Tinggi Syariah telah terkhilaf dari

segi fakta dan undang-undang kerana telah mengabaikan
peruntukan s. 86(5) Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah B
Negeri Selangor 2003 dan hanya menerimapakai keterangan
dan dakwaan yang diberikan oleh responden semata-mata
walaupun dakwaan responden tersebut telah dibuat tanpa
keterangan daripada saksi-saksi untuk menyokong pandangan
responden dalam menentukan yang calon suami pilihan C
responden iaitu Kasim bin Mukri adalah sekufu.
ii. Yang Arif Hakim Mahkamah Tinggi Syariah telah terkhilaf dari
segi fakta dan undang-undang di dalam membuat keputusan
beliau dengan meletakkan beban bukti kepada perayu untuk
D
membuktikan yang calon suami pilihan responden merupakan
seorang yang tidak setaraf dan tidak sekufu dengan responden.
iii. Yang Arif Hakim Mahkamah Tinggi Syariah telah terkhilaf dari
segi fakta dan undang-undang kerana telah mengabaikan
keterangan dokumentar daripada Pusat Perubatan Islam, E
Darussalam yang disediakan oleh Ustaz Dato’ Haji Ismail
Kamus yang telah dikemukakan oleh perayu bagi membuktikan
yang responden telah disihir. Malah, keterangan yang diberikan
oleh saksi perayu juga tidak diterima oleh Yang Arif Hakim
Mahkamah Rendah Syariah bagi membuktikan bahawa F
responden telah disihir.
[4] Kebenaran untuk merayu telah diberikan oleh Mahkamah

Rayuan Syariah di Negeri Selangor pada 14 Januari 2008 dan
seterusnya mengarahkan agar isu berhubung pembuktian kes dan G
sandaran pensabitan hukuman dihujahkan semasa pendengaran kes
di peringkat Rayuan Syariah. Sehubungan itu, kami akan memberi
penumpuan yang penuh kepada asas pembuktian kerana isu
tersebut yang telah ditimbulkan oleh perayu juga mengenai
sandaran pensabitan hukuman yang telah diputuskan di peringkat H
Mahkamah Rendah Syariah mahupun di peringkat Mahkamah
Tinggi Syariah.
[5] Berdasarkan kepada alasan yang telah dikemukakan, perayu

telah memohon diperingkat ini supaya:
I
A a. Mahkamah Rayuan Syariah mengenepikan keputusan Yang Arif

Hakim Mahkamah Tinggi Syariah Shah Alam yang dibuat pada
11 Januari 2007 yang telah membenarkan perkahwinan
responden dengan calon suaminya dengan menggunakan Wali
Hakim.
B
b. Kos Rayuan ditanggung oleh responden.
c. Lain-lain perintah yang dianggap adil dan suai manfaat oleh

mahkamah yang mulia ini.
C [6] Bagi mengenalpasti apakah isu yang menjadi pertikaian dan
tahap beban pembuktian yang diperlukan antara kedua pihak maka
kami akan melihat terlebih dahulu kepada perintah yang telah
dibuat oleh YA Hakim Mahkamah Tinggi Syariah Shah Alam pada
11 Januari 2007 iaitu:
D
i. Mahkamah berpuashati dan sabitkan perayu kerana enggan
untuk mewalikan responden untuk bernikah tanpa alasan yang
munasabah mengikut Hukum Syarak;
ii. Mahkamah berpuashati bahawa responden telah membuktikan

E
beliau mempunyai calon pilihan untuk menjadi suami dan
sekufu;
iii. Rayuan pihak perayu adalah ditolak;
F iv. Perintah hakim bicara di Mahkamah Rendah Syariah Kajang

adalah dikekalkan;
v. Mana-mana pihak yang tidak berpuashati dengan keputusan ini

hendaklah mengemukakan rayuan dalam tempoh 14 hari.
G [7] Merujuk kepada perintah tersebut, kami mendapati bahawa
perintah yang telah dibuat oleh YA Hakim Mahkamah Tinggi
Syariah Shah Alam adalah terhadap rayuan yang telah dikemukakan
mengenai keputusan Mahkamah Rendah Syariah Kajang bertarikh
6 Mac 2006 yang turut meluluskan permohonan responden untuk
H berkahwin menggunakan Wali Hakim.
[8] Rentetan itu juga, kami mendapati bahawa perjalanan dan

tempoh kes ini telah memakan masa yang agak panjang sedangkan
permohonan asal adalah bagi tujuan mendapat kebenaran untuk
I bernikah menggunakan Wali Hakim/Wali Raja yang telah difailkan
pada 17 Ogos 2005 dan kami amat menghargai kesetiaan pihak-
pihak untuk meneruskan proses perbicaraan kes ini sehinggalah
sampai ke peringkat Mahkamah Rayuan Syariah tanpa ada rasa A

sangsi kepada Mahkamah Syariah memberi keadilan kepada pihak-
pihak.
[9] Berdasarkan kepada rekod Mahkamah Rendah Syariah, kami

mendapati bahawa perayu enggan mewalikan responden meskipun B
perayu adalah wali nasab dan telah mengemukakan 12 alasan
kenapa beliau enggan mewalikan responden iaitu melalui afidavit
jawapan bertarikh 15 September 2005 dan dua alasan di dalam
afidavit jawapan kepada afidavit jawapan balas dan ditambah
dengan keterangan perayu beserta dengan tiga orang saksi C
manakala responden tidak mengemukakan saksi dan hanya
bersandarkan kepada afidavit permohonan yang dibuat pada
17 Ogos 2005 di Mahkamah Rendah Syariah Hulu Langat.
[10] Permohonan asal kes ini adalah dengan merujuk kepada

D
peruntukan s. 18(1)(c) dan 13(b) Enakmen Undang-undang
Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003 yang memperuntukkan
bahawa:
Seksyen 18. Rujukan kepada dan tindakan oleh Hakim Syarie
E
(1) Dalam mana-mana kes berikut, iaitu-
(c) jika pihak perempuan tidak mempunyai wali dari nasab,

mengikut Hukum Syarak, maka Pendaftar hendaklah, sebagai
ganti bertindak di bawah seksyen 17, merujukkan
permohonan itu kepada Hakim Syarie yang mempunyai F
bidang kuasa di tempat perempuan itu bermastautin.
(2) Hakim Syarie, apabila berpuas hati tentang kebenaran

perkara-perkara yang disebut dalam permohonan itu dan
tentang sahnya perkahwinan yang dicadangkan itu dan
bahawa kes itu adalah kes yang mewajarkan pemberian G
kebenaran bagi maksud-maksud seksyen 8, atau kebenaran
bagi maksud-maksud subseksyen 14(3), atau persetujuannya
terhadap perkahwinan itu diakadnikahkan oleh wali raja bagi
maksud-maksud perenggan 13(b), mengikut mana-mana yang
berkenaan, hendaklah, pada bila-bila masa selepas H
permohonan itu dirujukkan kepadanya dan setelah dibayar fi
yang ditetapkan, mengeluarkan kepada pemohon kebenarannya
untuk berkahwin dalam borang yang ditetapkan.
Manakala Seksyen 13 pula mengenai persetujuan dikehendaki -

I
Sesuatu perkahwinan adalah tidak diakui dan tidak boleh
didaftarkan di bawah Enakmen ini melainkan kedua-dua
pihak kepada perkahwinan itu telah bersetuju terhadapnya,
dan sama ada -
A (b) Hakim Syarie yang mempunyai bidang kuasa di tempat di

mana pihak perempuan itu bermastautin atau seseorang yang
diberi kuasa secara am atau khas bagi maksud itu oleh
Hakim Syarie itu telah, selepas penyiasatan wajar di hadapan
semua pihak yang berkenaan, memberi persetujuannya
terhadap perkahwinan itu diakadnikahkan oleh wali Raja
B
mengikut Hukum Syarak, persetujuan tersebut boleh diberi
jika perempuan tiada mempunyai wali dari nasab mengikut
Hukum Syarak atau jika wali tidak dapat ditemui atau jika
wali enggan memberikan persetujuannya tanpa sebab yang
mencukupi.
C
[11] Seksyen 18(1)(c) dan 13(b) ini memberi kelonggaran kepada
seseorang perempuan untuk berkahwin menggunakan khidmat Wali
Hakim atau Wali Raja sekiranya tidak mempunyai wali mengikut
Hukum Syarak. Kelonggaran yang diberikan bukanlah secara
D mudah diperolehi sebaliknya mestilah mendapat kebenaran Hakim
Syarie dan setelah Hakim Syarie berpuashati dengan alasan-alasan
yang diberikan bersesuaian dengan ketetapan Syarak.
[12] Penentuan wujud atau tidak kes wali enggan, mahkamah

merujuk kepada Kitab Hasyiah I’anah al-Talibin, jilid 3, hlm 531-
E
532, diterangkan kuasa sultan boleh menjadi wali kepada
perempuan yang hendak bernikah bila mana wujud situasi walinya
ghaib, hilang atau enggan menjadi wali. Persoalan wali enggan pula
diterangkan di dalam matannya seperti berikut:

F

G

Bermaksud:
Atau keengganan wali menikahkan perempuan dengan lelaki yang

sekufu, sekalipun wali mujbir, iaitu ia menegah seorang perempuan
H /perempuan di bawah perwaliannya yang telah mukallaf iaitu baligh
serta berakal yang telah meminta kepada wali untuk
menikahkannya dengan seorang lelaki yang sekufu sekalipun tanpa
mahar yang selayaknya.
I
Isu Kufu (Kafaah) dan kepada siapakah beban pembuktian mengenai A

Kufu (Kafaah)
[13] Dalam kes ini, kami dapati bahawa isu yang utama dan
menjadi hujahan oleh kedua-dua pihak adalah mengenai Kafaah
atau Kufu. Ini berdasarkan kepada dakwaan oleh perayu bahawa B
calon suami kepada responden adalah tidak sekufu dan isu ini juga
telah ditimbulkan oleh perayu sejak diperingkat Mahkamah Rendah
Syariah lagi yang kemudian dipanjangkan ke peringkat rayuan di
Mahkamah Tinggi Syariah dan begitulah juga di peringkat
Mahkamah Rayuan Syariah. C
[14] Isu kufu ini adalah berdasarkan kepada nas yang banyak di
nyatakan di dalam nas-nas syarak antaranya sebagaimana yang
ditegaskan di dalam Kitab Hasyiah I’anah al-Talibin, jilid 3, hlm 518
-521 menyatakan:
D



E

 F
Bermaksud:
Bapa dan datuk boleh menikahkan perempuan yang masih gadis

tanpa izinnya, jika tidak wujud perbalahan yang nyata antara
keduanya atau menikahkan anak perwaliannya yang janda yang
G
hilang dara bukan sebab persetubuhan, tanpa izinnya. Tidak
disyaratkan keizinan itu diberi dalam keadaan perempuan telah
baligh atau belum berdasarkan hadith riwayat Dar qutniy: “Janda
lebih berhak ke atas dirinya dari walinya manakala anak gadis
walinya yang menikahkannya”. Syarat (menikahkan oleh bapa atau
datuk tanpa izin anak perempuan dibawah perwaliannya) ialah H
dengan calon suami yang sekufu. Datuk atau bapa tidak boleh
menikahkan janda yang hilang daranya disebabkan persetubuhan,
tanpa izinnya dengan perkataan dan janda itu hendaklah sudah
baligh.
I
A [15] Huraian mengenai kufu ini telah dinyatakan secara panjang

lebar oleh kedua-dua belah pihak mahupun oleh YA Hakim
Mahkamah Tinggi Syariah dan Hakim Mahkamah Rendah Syariah
melalui alasan penghakiman iaitu di ms. 333 hinggalah 351 Rekod
Rayuan oleh perayu.
B
[16] Persoalannya siapakah yang perlu mengemukakan beban
pembuktian bahawa calon suami adalah sekufu atau tidak sekufu?
Ini kerana pihak perayu mendakwa bahawa respondenlah yang
seharusnya mengemukakan beban pembuktian dan pembuktian
C yang dikemukakan oleh responden diperingkat Mahkamah Rendah
Syariah adalah tidak memadai kerana tanpa mengemukakan saksi
yang menyokong keterangannya.
[17] Konsep pembuktian atau al-Da’wa di dalam isu Kufu ini

tidak akan terjawab tanpa kami melihat terlebih dahulu kepada
D
pengertian dan hak kafaah sebagaimana yang dihujahkan oleh
pihak responden dan begitu juga perayu.
[18] Dr. Wahbah al-Zuhaili di dalam Kitabnya al-Fiqh al-lslami wa

Adillatuhu juzuk 9 ms. 6735 telah menghuraikan secara panjang
E lebar mengenai kufu. Beliau mentakrifkan al Kafaah sebagai:

F Bermaksud:
Kafaah dari segi bahasa bermakna keserupaan dan sepadan.
[19] Manakala takrif dari segi istilah fuqaha’ di muka surat yang
sama menyatakan:
G

Bermaksud:
H
Kafaah dari istitah fuqaha setara di antara suami dan isteri demi
mengelak keaiban pada perkara yang tertentu.
[20] Dr. Wahbah Zuhaili turut menyatakan bahawa kufu adalah

merupakan hak bagi perempuan dan juga hak bagi para wali.
I
Sekiranya perempuan berkahwin sendiri dengan orang yang tidak
sekufu, maka para wali mempunyai hak menuntut supaya aqad itu
difasakhkan. Begitu juga jika walinya mengahwinkannya dengan A

orang yang tidak sekufu, maka perempuan tersebut berhak
menuntut supaya difasakhkan perkahwinan itu.
[21] Berdasarkan kepada takrifan di atas serta huraian mengenai

hak kufu maka kami merumuskan bahawa kufu adalah satu perkara B
yang dituntut di dalam perkahwinan Islam bagi mengelakkan aib
yang mungkin akan berlaku kepada keluarga perempuan mahupun
ke atas diri perempuan itu sendiri. Malah kedua-duanya iaitu
perempuan dan wali mernpunyai hak untuk memfasakhkan
pernikahan melalui Kadi andainya terbukti tidak ada kufuan di C
antara suami dan isteri demi untuk mengelak daripada berlaku
keaiban.
[22] Pendapat kami ini tidak bertentangan dengan apa yang

dinukilkan oleh Dr Wahbah al-Zuhaili di dalam kitab yang sama
D
ms. 6744 yang menyatakan:

 E
Bermaksud:
Kadi boleh memfasakhkan hak perkahwinan itu jika terbukti tidak

ada kufuan di antara suami dan isteri demi mengelak daripada
F
berlaku keaiban. Ini mendapat kata sepakat antara mazhab-mazhab
sebagaimana yang telah dijelaskan.
[23] Apa yang ingin kami kaitkan dengan nas di atas dengan
pembuktian kufu iaitu pihak manakah yang perlu membuktikan
bahawa calon suami yang bakal dikahwini oleh responden adalah G
sekufu ataupun tidak sekufu kerana jika benar wujud tidak sekufu
pasangan responden maka perkahwinan antara responden dengan
bakal suaminya iaitu Kassim bin Mukri boleh dibatalkan dan
dihalang untuk diteruskan.
H
[24] Jika diimbas balik kepada permohonan asal kes ini iaitu
permohonan kahwin secara Wali Hakim dengan alasan wali telah
enggan nescaya bahawa bukti yang perlu dikemukakan oleh
responden adalah bahawa wali telah enggan untuk menjadi wali
bagi tujuan bernikah dengan Kassim bin Mukri. Manakala isu I
Kafaah pula ditimbulkan oleh perayu bagi tujuan menghalang
kebenaran diberikan kepada responden. Sehubungan itu, pihak
perayulah yang seharusnya membuktikan bahawa calon responden
adalah tidak sekufu.
A [25] Mahkamah pasti bahawa pihak responden telah berpendapat

bahawa calon suaminya telah sekufu hinggalah membuat
permohonan untuk kahwin secara Wali Hakim atas alasan wali
enggan dan keterangan ini telah disokong oleh afidavit yang dibuat
oleh responden pada 17 Ogos 2005. Perayu pula telah membuat
B pengakuan bahawa enggan untuk menikahkan responden dengan
14 alasan yang kesemuanya menunjukkan bahawa responden
dengan bakal suaminya adalah tidak sekufu.
[26] Alasan kami ini bersandarkan kepada nas yang telah

C dikemukakan oleh Dr. Wahbah al-Zuhaili yang telah kami nyatakan
sebelum ini yang memberi kuasa kepada Kadi untuk memfasakhkan
perkahwinan andainya terbukti bahawa tidak ada sekufuan antara
suami dan isteri, Oleh itu, adalah menjadi kewajipan untuk pihak
wali atau perempuan membuktikan bahawa perkahwinan itu tidak
D wajar diteruskan disebabkan tidak sekufu dengan calon suaminya.
[27] Adalah tidak wajar beban pembuktian mengenai Kafaah di

dalam kes ini dikemukakan oleh responden sedangkan responden
hanya perlu membuktikan bahawa walinya telah enggan.
Responden bukanlah al-Mudda’i kerana tidak terikat untuk
E
membuktikan kebenaran mengenai calon suaminya adalah sekufu.
[28] Seksyen 72 Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri

Selangor) 2003 telah secara jelas menerangkan konsep pembuktian
ini iaitu:
F
Seksyen 72
Beban untuk mengemukakan keterangan dalam sesuatu kes mal

terletak pada orang yang mengatakan atau menegaskan sesuatu
fakta (al-Mudda’i) dan orang yang mengangkat sumpah untuk
G menafikan atau mempertikaikan sesuatu fakta (al-Mudda’a ‘alaih).
[29] Pihak perayu mengemukakan keterangan di dalam Afidavit

Jawapannya bahawa responden adalah tidak sekufu dengan bakal
suaminya dan antara alasan keengganannya untuk menjadi wali
H ialah:
(i) Perhubungan yang tidak direstui
(ii) Perbezaan Kufu (taraf)
I (iii) Calon suami bukan lelaki soleh
(iv) Calon suami duda bermasalah
(v) Calon suami kaki perempuan

(vi) Calon suami ingin membalas dendam A
(vii) Calon suami mengamal gaya hidup mewah/glamour
(viii)Pemohon menjadi mangsa ilmu sihir
(ix) Pemohon terdesak kerana terlanjur B
(x) Pemohon sakit jiwa dan perlu rawatan
(xi) Pemohon tidak menghormati kedua ibu/bapa
(xii) Pemohon lupa diri. C
[30] Sehubungan itu, perayu adalah sebagai mudda’i yang perlu

membuktikan kebenaran alasan-alasan yang telah dikemukakan
kerana berhajat untuk mengatakan atau menegaskan sesuatu fakta.
Prinsip beban pembuktian telahpun digariskan di dalam sebuah D
hadis yang masyhur iaitu:

E
Bermaksud:
Keterangan tertanggung ke atas pihak yang mendakwa, manakala

yamin (sumpah penafian) tertanggung ke atas orang yang
menafikan. (Sahih al-Bukhari)
F
[31] Perkataan “al-Mudda’i” dalam hadis tersebut disebutkan
takrifnya di dalam Mughni Muhtaj, Juz 4, hlm. 421 yang
menyebutkan:

G

Bermaksud:
Mengikut pendapat yang azhar, al-Mudda’i ialah orang yang kata-

katanya menyalahi zahir sesuatu perkara, manakala orang yang H
didakwa (al-Mudda’a alaih) ialah orang yang kata-katanya menepati
zahir sesuatu perkara.
[32] Asal atau zahir sesuatu itu mengikut kaedah fiqhiyyah adalah
seperti berikut: I

A Bermaksud:
Asal itu tidak ada atau asal pada perkara yang baru muncul atau
yang mendatang itu tidak ada.
[33] Responden di dalam kes ini adalah sebagai orang yang

B didakwa (al-Mudda’a alaih) yang menyatakan secara zahir bahawa
calon bakal suaminya adalah sekufu hingga membuat permohonan
wali enggan. Manakala Perayu sebagai al-Mudda’i yang menyatakan
pendapat yang bertentangan dengan zahir iaitu dengan mengatakan
bahawa calon responden adalah tidak sekufu. Oleh itu, jelas
C bahawa perayulah sebagai al-mudda’i yang perlu membuktikan
bahawa calon suami responden adalah tidak sekufu dengan
responden.
[34] Dr. Mahmud Saedon A. Othman di dalam bukunya Undang-

D Undang Keterangan Islam, D.B.P ms. 31 telah memperjelaskan
bagaimanakah penentuan samada seseorang itu dianggap sebagai
pihak yang mendakwa. Bagi memudahkan tujuan tersebut, ulama
telah memberi garis panduan seperti yang berikut:
i. Pihak yang mendakwa ialah pihak yang boleh meneruskan

E
tuntutan atau dakwaannya tanpa dipaksa. Manakala pihak
yang kena tuntut pula ialah pihak yang jika tidak menjawab
tuntutan pihak yang menuntut, ia dipaksa untuk menjawab.
ii. Pihak yang menuntut ialah pihak yang menuntut sesuatu hak
F atau kepentingan. Manakala pihak yang kena tuntut pula ialah
pihak yang tertanggung ke atasnya tuntutan itu.
iii. Pihak yang menuntut ialah pihak yang menuntut sesuatu hak
atau kepentingan yang bersalahan dengan apa yang ada pada
G zahirnya. Manakala pihak yang kena tuntut pula ialah pihak
yang mempertahankan sesuatu yang ada pada zahirnya.
iv. Pihak yang menuntut adalah pihak yang mengemukakan

tuntutan. Manakala pihak yang kena tuntut ialah pihak yang
H
menentang tuntutan.
v. Pihak yang menuntut ialah pihak yang mengemukakan tuntutan

yang disertai keterangan. Pihak yang kena tuntut yang akan
dikenakan bersumpah jika ia ingkar atau menolak tuntutan
pihak yang menuntut.
I
[35] Berdasarkan kepada kesemua ciri-ciri dinyatakan kami
berpuashati bahawa pihak Perayu adalah sebagai pihak yang
mendakwa bahawa tidak wujudnya kafaah di antara responden
dengan calon suami. Ciri ini termaktub di perenggan (iii) yang mana A
kedua-dua pihak iaitu perayu dan responden mempunyai hak
kafaah dan pihak perayu adalah pihak yang mempertahankan akan
haknya dari segi kafaah. Manakala responden hanya
mempertahankan sesuatu yang ada pada zahir iaitu perayu enggan
menjadi wali dan calon suaminya adalah sekufu. Oleh itu perayulah B
yang perlu membuktikan bahawa calon suami responden adalah
tidak sekufu dengan responden. Namun dukacitanya tidak ada
perkara sedemikian ketika diperingkat mahkamah bicara.
Isu Adakah Responden Telah Mengemukakan Keterangan Dan C

Pembuktian Yang Mencukupi Kepada Mahkamah Bagi Menyokong
Dakwaannya Bahawa Calon Suami Adalah Sekufu.
[36] Isu ini sebenarnya telah dihuraikan dengan panjang lebar

oleh hakim bicara dengan menghuraikan dan memutuskan satu
D
persatu kehendak kufu menurut Hukum Syarak dengan
berpandukan kepada pendapat jumhur dan penambahan oleh
Mazhab Syafie serta mazhab lain. Hakim bicara telah merujuk di
dalam Kitab Fiqh al-Sunnah, jilid 2, hlm 258-260, perkara yang
diambilkira di dalam isu kufu adalah keturunan, merdeka, Islam,
E
pekerjaan dan harta.
[37] Kami mendapati bahawa hakim bicara telah mengambil kira

pembuktian yang dikemukakan oleh pihak-pihak di mahkamah
bicara. Namun sebagaimana yang kami nyatakan dan putuskan
sebelum ini bahawa isu pembuktian bahawa calon suami kepada F
responden tidak sekufu adalah terletak di bahu perayu. Merujuk
kepada catatan alasan penghakiman oleh hakim bicara, didapati
bahawa perayu telah gagal membuktikan kebenaran bahawa calon
suami responden adalah tidak sekufu.
G
[38] Hakim bicara telah menentukan dan memutuskan tahap
pembuktian sekufu ini seperti berikut:
a. Keturunan
Hakim bicara telah memutuskan bahawa isu keturunan ini tidak H

langsung dibangkitkan oleh perayu sehingga mahkamah bicara
putuskan bahawa responden dan calonnya adalah sekufu dari
segi keturunan, kami juga bersependapat dengan hakim bicara
kerana seharusnya perayu membuktikan hal ini jika wujud
bahawa perbezaan dari segi keturunan sebagaimana yang I
dinyatakan oleh Imam Khatib al-Syarbiniy di dalam Kitab
Mughni al-Muhtaj jilid 3 hlm 165 iaitu:
A


B 
Bermaksud:
Dan perkara ketiga ialah keturunan, dengan bahawasanya seorang

perempuan dinasabkan kepada seorang lelaki yang mulia, dengan
C mengambil kira kepada keturunan suami/lelaki itu. Ini kerana orang
arab berbangga dengan keturunan mereka, sempurnanya
kebanggaan dan pertimbangan nasab dikaitkan dengan cabang
sebelah usul/bapa ke atas.
D
b. Merdeka
Kami juga bersetuju dengan hakim bicara bahawa fakta hamba

tidak lagi wujud pada hari ini dan tidak ada pembuktian
bahawa calon responden adalah seorang hamba.
E c. Islam
Fakta ini juga tidak dipertikaikan oleh mana-mana pihak dan

kami berpuashati bahawa calon suami Responden adalah
seorang Islam. Malah tidak juga dibuktikan oleh perayu
F
bahawa calon suami responden adalah seorang yang fasiq
sebagaimana yang dinyatakan melalui Firman Allah s.w.t:
         

G
Bermaksud:
(jika demikian halnya) maka adakah orang yang beriman

sama seperti orang yang fasik? Mereka tidaklah sama.
(as-Sajdah: 18)
H
Meskipun di dalam Afidavit Jawapan oleh perayu yang
diikrarkan bertarikh 15 September 2005, perayu menyatakan
diperenggan 4 bahawa calon suami bukan lelaki soleh.
Kenyataan ini berdasarkan kepada risikan dan maklum balas
yang diterima yang mendapati bahawa Kassim bin Mukri
I
bukanlah merupakan seorang yang soleh.
Begitu juga keterangan yang diberikan oleh saksi-saksi iaitu A

termasuk ibu responden sendiri iaitu Hajjah Kamariah binti Haji
Omar yang mengakui mendapat maklumat mengenai perangai
calon responden dari kawan calon suami dan orang lain.
Keterangan ini tidak membuktikan wujudnya alasan yang
diberikan kerana ianya adalah berbentuk keterangan dengar B
cakap (Hearsay Evidence).
Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor)

2003 telah menjelaskan secara terperinci mengenai cara
memberikan keterangan secara lisan. Seksyen 47 menyatakan C
bahawa keterangan lisan mestilah diperolehi secara langsung
iaitu:
(1) Dalam segala hal apa jua pun, keterangan lisan hendaklah
diberikan secara langsung, iaitu -
D
(a) jika ia merujuk kepada fakta yang boleh dilihat, maka ia
mestilah keterangan saksi yang mengatakan dia telah
melihat fakta iaitu -
(b) jika ia merujuk kepada fakta yang boleh didengar, maka

E
ia mestilah keterangan saksi yang mengatakan dia telah
mendengar fakta itu:
(c) jika ia merujuk kepada fakta yang boleh ditanggap melalui

apa-apa deria rasa yang lain atau dengan apa-apa cara
lain, maka ia mestilah keterangan saksi yang menyatakan F
dia telah menganggapnya dengan deria rasa itu atau
dengan cara itu:
(d) jika ia merujuk kepada pendapat atau alasan yang

berasaskannya pendapat itu dipegang, maka ia mestilah
keterangan orang yang berpegang pada pendapat itu atau G
alasan tersebut.
Peruntukan ini menghalang dari pihak-pihak termasuk

Mahkamah Syariah untuk menerima keterangan dengar cakap
kerana tidak dapat dipastikan kesahihannya. Dalam kes ini,
H
saksi hanya memperolehi maklumat dari orang ketiga yang tidak
hadir mahupun memberikan keterangan di Mahkamah Syariah.
Sehubungan itu, keterangan itu boleh dipertikaikan dan
kemungkinan benar dan ada kemungkinan tidak benar
sedangkan untuk mensabitkan sesuatu kes mestilah berdasarkan
I
kepada pembuktian dan keterangan hingga sampai ke tahap
yakin.
A d. Pekerjaan
Hakim mahkamah bicara juga memutuskan bahawa responden

dan calon suami adalah sekufu dari segi pekerjaan. Aspek
pekerjaan ini dinilai dari segi uruf di sesuatu tempat atau
B negara sebagaimana dinyatakan oleh Dr. Wahbah al-Zuhaili di
dalam Kitab al-Fiqh al-lslami wa Adillatuhu. Kami juga
bersependapat dengan hakim bicara bahawa bukanlah
pekerjaan calon suami responden sebagai suatu yang hina di
mata masyarakat.
C
Namun kami tertarik dengan pendapat Ulama Imam Malik dan
Dr Wahbah Zuhaili sendiri yang tidak mengira kerjaya sebagai
sifat kufuan. Pada masa sekarang terdapat ramai kaum wanita
yang berjaya dari segi pendidikan dan mempunyai pekerjaan
yang amat baik. Sehubungan itu, adalah menjadi suatu
D
kerumitan kepada golongan wanita sekiranya mereka masih lagi
terikat untuk mencari kaum lelaki yang mempunyai pekerjaan
yang besar dan pendidikan yang tinggi. Jika aspek ini diambil
kira pada masa sekarang nescaya akan lebih ramai dikalangan
wanita yang membujang kerana mencari suami yang sekufu dari
E
segi pekerjaan. Pembuktian dari segi aspek ini juga tidak
dibuktikan oleh pihak perayu terutama jika calon suami
responden mempunyai pekerjaan yang hina di mata masyarakat.
e. Agama
F
Berdasarkan kepada catatan alasan penghakiman yang telah
diberikan oleh hakim bicara, kami berpendapat bahawa
tiadanya bukti yang kukuh menunjukkan bahawa calon suami
responden adalah seorang yang tidak mempunyai pegangan
G agama yang kukuh. Kesemua alasan yang diberikan iaitu
bahawa calon pilihan responden bukan lelaki soleh, seorang
duda yang bermasalah dan panas baran, kaki perempuan, ingin
membalas dendam, amalkan gaya hidup mewah tidak
bersandarkan kepada pembuktian yang sabit secara yakin.
H Keterangan yang diberikan adalah berkisar mengenai maklumat
dari pihak lain (keterangan dengar cakap) dan latar belakang
calon suami responden semasa bujang. Oleh itu, kami
berpuashati bahawa perayu telah gagal mengemukakan bukti
ataupun bayyinah yang menunjukkan bahawa calon suami
I responden mempunyai latar belakang agama yang tidak baik
ataupun seorang yang fasiq.
Mengenai dakwaan perayu bahawa responden telah disihir A

berdasarkan kepada surat dari Persatuan Perubatan Islam
Darussalam pada 23 Januari 2006, kami juga bersependapat
dengan hakim bicara bahawa keterangan dokumentar tersebut
juga perlu disokong dengan keterangan pembuat dokumen.
Malah pembuktian juga tidak wujud mengenai siapa yang B
menyihir responden dan bagaimana responden menjadi mangsa
sihir.
[39] Perayu turut berhujah bahawa responden perlu

mengemukakan saksi bagi membuktikan kebenaran bahawa calon C
suaminya adalah sekufu dengannya. Namun sebagaimana yang
telah dinyatakan bahawa pembuktian bahawa calon suami
responden tidak sekufu hendaklah dikemukakan oleh perayu.
Responden telah pun mengemukakan afidavitnya sebagaimana
kehendak s. 7 Enakmen Tatacara Mal Mahkamah Syariah (Negeri D
Selangor) 2003.
[40] Seterusnya merujuk pula kepada peruntukan s. 100 Enakmen

yang sama menyatakan bahawa keterangan hendaklah diambil
secara lisan.
E
Tertakluk kepada Enakmen ini dan Enakmen Keterangan
Mahkamah Syariah (Negeri Selangor) 2003 [Enakmen 5/2003],
apa-apa fakta yang dikehendaki dibuktikan pada perbicaraan
apa-apa prosiding melalui keterangan pihak-pihak atau saksi-saksi
hendaklah dibuktikan dengan memeriksa pihak-pihak atau F
saksi-saksi itu secara lisan didalam mahkamah terbuka.
[41] Peruntukan ini memberi kuasa kepada mahkamah untuk

mendapatkan keterangan dari pihak-pihak atau saksi-saksi bagi
membuktikan apa-apa fakta. Di dalam kes ini, responden ingin
membuktikan fakta bahawa perayu telah enggan untuk menjadi wali G
kepada responden. Meskipun responden tidak membuktikan melalui

saksi-saksi kecuali melalui afidavit namun perayu sendiri telah secara
ikrar mengakui melalui Afidavit Jawapan yang difailkan mahupun
melalui keterangan yang diberikan di hadapan mahkamah bicara
bahawa dirinya enggan untuk menjadi wali kepada responden. H
Malah alasan yang diberikan telah tidak memuaskan hati mahkamah

kerana tidak disertai dengan pembuktian yang kukuh dan yakin.
[42] Malah perayu sendiri tidak mempunyai calon yang lain yang
dianggap sekufu dengan responden. Kami merujuk semula Kitab I
Hasyiah I’anah ai-Talibin, jilid 3, hlm 531-532 yang telah disebutkan
sebelum ini mengenai persoalan wali enggan iaitu:
A


B 
Bermaksud:
Atau keengganan wali menikahkan perempuan dengan lelaki yang

sekufu, sekalipun wali mujbir, iaitu ia menegah seorang
C perempuan/perempuan di bawah perwaliannya yang telah mukallaf
iaitu baligh serta berakat yang telah meminta kepada wali untuk
menikahkannya dengan seorang lelaki yang sekufu sekalipun tanpa
mahar yang selayaknya.
[43] Syarah atau huraian kepada matan tersebut menyatakan

D
keadaan perempuan itu yang telah mukallaf merupakan syarat
pertama wujudnya situasi wali enggan. Syarat kedua pula ialah
perempuan itu ada meminta untuk dinikahkan kepada walinya.
Syarat ketiga ialah calon suami yang hendak dinikahi oleh
perempuan itu adalah sekufu dengannya. Syarat yang keempat pula
E
ialah lelaki yang sekufu itu telah tertentu orangnya. Huraian empat
kepentingan syarat tersebut dalam keadaan wali enggan ini seperti
berikut:

F

Bermaksud:
Maka apabila hilang satu daripada syarat-syarat itu tidaklah

G dinamakan wali itu enggan, maka tidak harus qadi menikahkan
perempuan itu.
[44] Kami berpendapat dan berpuashati bahawa kesemua syarat

yang telah dinyatakan oleh nas di atas telah dipenuhi oleh
responden dan membuktikan wujudnya wali enggan di pihak
H
perayu. Sehubungan itu, adalah menjadi hak kepada responden
untuk membuat permohonan pernikahan menggunakan Wali Raja
berdasarkan alasan bahawa Wali Mujbir telah enggan untuk
menikahkannya.
I [45] Sebelum menilai kes ini samada cukup syarat seperti
diterangkan di atas atau tidak, dijelaskan seterusnya prinsip-prinsip
syarak di dalam isu ini. Dinyatakan di dalam kitab yang sama di
hlm 532, seperti berikut:
 A

Bermaksud: B
Kadi tidak boleh menikahkan sekiranya wali mujbir enggan

menikahkan perempuan dengan lelaki yang sekufu yang dipilih oleh
perempuan itu dan dalam masa yang sama wali juga telah memilih
seorang lelaki lain yang sekufu dan sekalipun kufu lelaki pilihan
wali lebih rendah sedikit dari kufu lelaki pilihan perempuan. C
[46] Berdasarkan pendapat tersebut, dapatlah diambil prinsip

bahawa sekiranya seseorang wali enggan menjadi wali untuk
menikahkan anak perempuannya dengan lelaki pilihan anak
sedangkan ketika itu juga wali itu ada calon lain pilihannya dan D
dua-dua calon itu adalah sekufu, Sultan atau Kadi tidak boleh
menikahkan perempuan itu. Ini kerana keadaan wali ketika itu tidak
dianggap wali enggan sekalipun taraf Kufu calon wali lebih rendah
dengan kufu calon perempuan. Dalam keadaan itu tidak lagi
berlaku perpindahan kuasa perwalian dari wali kepada Sultan. E
Diterangkan juga di dalam huraian kepada matan tersebut sebab
hukumnya iaitu pandangan wali ke atas maslahah anak
perempuannya lebih tinggi dari anaknya dan pilihan wali lebih
menepati maslahah dari pilihan anak perempuan.
F
[47] Namun demikian tidak wujud pembuktian bahawa calon
suami responden adalah tidak sekufu dan perayu sendiri tidak
mempunyai calon lain yang sekufu yang layak untuk menjadi suami
kepada responden. Kami ingin menarik perhatian semua kepada
sebuah hadis: G



H
Bermaksud:
Siapa sahaja perempuan yang berkahwin tanpa izin walinya maka

I
perkahwinannya itu batal, maka perkahwinannya itu batal, jika dia
disetubuhi maka dia berhak mendapat maskahwinnya kerana lelaki
itu telah menghalalkan kemaluannya dan jika mereka (iaitu para
A wali) bertengkar/berbalah maka sultanlah (iaitu pemerintah atau

wakilnya) yang menjadi wali bagi orang yang tidak mempunyai
wali.
(Riwayat al-Darimi, 2:62, al-Hakim 2:168, al-Baihaqi 7:105, dan
Abu Daud al-Tayalisi, 1:305)
B [48] Berbalik kepada alasan rayuan yang telah dikemukakan oleh
perayu, kami ingin menyatakan seperti berikut:
i. Kami berpendapat bahawa Yang Arif Hakim Mahkamah Tinggi

Syariah telah tidak terkhilaf dari segi fakta dan undang-undang
C dengan mengabaikan peruntukan s. 86(5) Enakmen Keterangan
Mahkamah Syariah Negeri Selangor 2003. Ini disebabkan
peruntukan tersebut menyatakan bahawa:
(5) Kecuali sebagaimana yang diperuntukkan selainnya dalam
seksyen ini, keterangan hendaklah diberikan oleh dua orang
D
saksi lelaki atau oleh seorang saksi lelaki dan dua orang saksi
perempuan.
Keperluan dua orang saksi lelaki atau seorang saksi lelaki dan
dua orang perempuan bukanlah terletak di pihak Responden
E bagi membuktikan isu kafaah. Kami telah menerangkan sebelum
ini bahawa bagi tujuan pembuktian isu kafaah, beban
pembuktian adalah terletak di pihak perayu dan kesemua saksi
yang dikemukakan tidak memuaskan hati mahkamah kerana
keterangan yang diberikan berbentuk dengar cakap (hearsay
F evidence).
ii. Mengenai alasan yang kedua iaitu Yang Arif Hakim Mahkamah
Tinggi Syariah telah terkhilaf dari segi fakta dan undang-
undang di dalam membuat keputusan beliau dengan
G
meletakkan beban bukti kepada perayu untuk membuktikan
yang calon suami pilihan responden merupakan seorang yang
tidak setaraf dan tidak sekufu dengan responden. Kami juga
menolak alasan ini dan berpendapat bahawa YA Hakim
Mahkamah Tinggi Syariah telah membuat keputusan yang betul
H
dan mengekalkan keputusan hakim bicara yang kesemuanya
menunjukkan bahawa pembuktian isu kafaah adalah terletak di
pihak perayu dan bukannya responden.
iii. Mengenai keterangan dokumentar daripada Pusat Perubatan

Islam, Darussalam yang disediakan oleh Ustaz Dato’ Haji
I
Ismail Kamus yang telah dikemukakan oleh perayu bagi
membuktikan yang responden telah disihir. Pembuktian ini juga
tidak mencukupi dan memuaskan hati mahkamah sebagaimana
yang dikehendaki oleh undang-undang keterangan Islam serta A

Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah (Negeri Selangor)
2003. Seksyen 48 hingga 56 Enakmen Keterangan Mahkamah
Syariah (Negeri Selangor) 2003 telah memperincikan mengenai
keterangan dan pembuktian melalui dokumen.
B
Seksyen 48 menyebut bahawa: Kandungan dokumen boleh
dibuktikan sama ada dengan keterangan primer atau dengan
keterangan sekunder.
Meskipun peruntukan ini menggunakan peruntukan boleh yang

menunjukkan bukanlah suatu mandatori namun adalah hak C
pihak-pihak untuk mengukuhkan pembuktian dengan
mengemukakan keterangan mengenai dokumen tersebut. Dalam
kes ini, perayu seharusnya membawa Ustaz Dato’ Haji Ismail
Kamus atau pegawai dari pusat perubatan tersebut bagi
membuktikan kesahihan dokumen ataupun laporan tersebut. D
Pembuktian ini penting kerana timbul keraguan samada laporan
tersebut dibuat adakah selepas responden diperiksa oleh pusat
perubatan tersebut atau hanya bersandarkan kepada cerita dan
maklumat yang disampaikan oleh Perayu.
E
Oleh itu, kami menolak alasan ini kerana tiadanya pembuktian
yang kukuh dari pihak perayu sewaktu memberikan keterangan
di mahkamah bicara.
[49] Secara kesimpulannya, kami ingin menyatakan status Kufu itu

F
dari segi hukumnya di dalam pernikahan. Para fuqaha’ mempunyai
dua pendapat tentang syarat Kufu ini di dalam perkahwinan.
Sebahagian ulamak seperti al-Thawri, Hasan al-Basri, al-Karkhi dari
Mazhab Hanafi berpendapat kufu bukanlah syarat pada hukum
asal, tidak menjadi syarat sah bagi perkahwinan dan bukan syarat
G
lazim. Pendapat jumhur fuqaha’ (termasuk keempat-empat mazhab)
bahawa kufu adalah syarat bagi lazim aqad, bukan syarat sah aqad
perkahwinan.
[50] Di dalam Kitab Matla’ al Badrain, susunan semula oleh Haji

Hassan bin Ahmad Jabatan Agama Islam Wilayah Persekutuan, Jilid H
2 fasal 1181 menyatakan bahawa Kufu bukanlah syarat sah nikah,
hanya merupakan hak bagi perempuan dan wali.
[51] Oleh yang demikian, apabila perempuan berkahwin dengan

lelaki yang tidak sekufu, maka aqadnya sah, namun para wali I
berhak mengkritik dan menuntut supaya perkahwinan itu
difasakhkan dengan alasan bahawa perkahwinan itu memberi
A keaiban kepada mereka. Ini terkecuali apabila mereka

menggugurkan hak mereka untuk membantah perkahwinan atau
menuntut fasakh, maka aqad menjadi lazim. Kalaulah kufu
merupakan syarat sah perkahwinan nescaya tidak sahlah aqad
perkahwinan sekalipun wali menggugurkan haknya untuk mengkritik
B pernikahan itu kerana syarat sah tidak gugur dengan sebab
pelupusan. (Al-Fiqh al-lslamiy Wa Adillatuhu, hlm 6736 - 6741)
Pendapat inilah yang mahkamah rujuk sebagai panduan.
[52] Kami ingin jelaskan di sini bahawa syarak mencela sikap

C seseorang bapa yang enggan untuk mewalikan mauliahnya (anak
perempuan) yang telah memenuhi syarat-syarat perkahwinan. Sabda
Rasulullah s.a.w:

D


E Bermaksud:
Bahawa Nabi s.a.w bersabda kepada orang-orang tua berhubung

dengan anak-anak gadis mereka: “apabila datang kepada kamu
pemuda yang kamu sukai agama dan akhlaknya, maka kahwinlah
dia jika tidak kamu kahwinkan akan timbullah di muka bumi ini
F fitnah dan kerosakan”. Mereka bertanya “wahai Rasulullah, jika dia
orang miskin atau dari keluarga sederhana?” Rasulullah bersabda:
“apabila datang kepada kamu pemuda yang kamu sukai agama dan
akhlaknya, maka kahwinkanlah dia” (ucapan ini diulangi oleh
Rasulullah sebanyak tiga kali)”.
G
(Hadith Riwayat Tirmidzi)
[53] Kami berpendapat bahawa jika responden dibiarkan lebih

lama tidak berkahwin dan masih berkawan dengan calon suaminya
nescaya akan timbul pelbagai fitnah tambahan pula responden telah
H tinggal berhampiran dengan calon suaminya. Namun demikian
adalah dinasihatkan kepada responden supaya tidak melanggari
Hukum Syarak dan melampaui batas agama dan yang paling
penting adalah hubungan antara perayu dan responden hendaklah
dipulihkan dengan sebaik-baiknya kerana ikatan kekeluargaan
I terutama bapa dan anak atau ibu dan anak adalah ikatan yang
kuat. Perbalahan yang berlaku janganlah dijadikan sebagai medan
untuk berdendam dan bermusuh di antara satu sama lain. A

Sebaliknya kedua-dua pihak hendaklah menerima ketentuan Allah
s.w.t yang mempunyai hikmah disebalik apa yang telah berlaku ini.
[54] Sehubungan itu kami putuskan rayuan ini seperti berikut-

B
Keputusan
Setelah kami meneliti permohonan perayu dan responden dan

mendengar hujah yang telah dikemukakan oleh Peguam Syarie
perayu dan responden serta setelah meneliti rekod rayuan juga
alasan yang telah kami berikan maka adalah dengan ini kami C
sebulat suara memutuskan bahawa:
i. Rayuan perayu adalah ditolak.
ii. Keputusan YA Hakim Mahkamah Tinggi Syariah Shah Alam

D
bertarikh 11 Januari 2007 melalui Kes No: 10500-052-003-
2006 adalah dikekalkan.
iii. Kos adalah ditanggung oleh perayu.

Ramli V Marlia

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ramli V Marlia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ramli Abdul Rahman v.

[2010] 1 CLJ (Sya) Marlia Akmar Ramli 445

A RAMLI ABDUL RAHMAN

MARLIA AKMAR RAMLI

MARRIAGE: Wali - Wali Raja - Prerequisites for employment of -

MARRIAGE: Prerequisites - Kufu - Whether a precondition for a valid

of status alleged, and in the circumstances dismissed the A

(1) Kufu is a matter of priority in Islamic marriages intended to

(2) On the requirement of kufu in marriage, two distinct opinions

(3) Bearing in mind that the respondent’s application originally was

A is upon the appellant to show that Kassim bin Mukri was

Headnotes in Bahasa Malaysia A

PERKAHWINAN: Wali - Wali Raja - Syarat-syarat penggunaan -

PERKAHWINAN: Syarat-syarat - Kufu - Sama ada merupakan

Ini adalah rayuan perayu terhadap keputusan hakim Mahkamah

A bagaimanapun berhujah bahawa arif hakim Mahkamah Tinggi

Diputuskan (menolak rayuan):

(1) Kufu adalah satu perkara yang dituntut di dalam perkahwinan

beban pembuktian tersebut. Sehubungan dengan itu juga, yang A

(4) Di perbicaraan, isu keturunan lansung tidak dibangkitkan oleh

(5) Selain dari fakta bahawa tidak wujud keterangan yang

(6) Kami juga berpendapat bahawa jika responden dibiarkan lebih

A Qur’anic verses referred to:

Hadith referred to:

Legislation referred to:

Other source(s) referred to:

For the appellant - Baharuddin Ali; M/s Perunding Alam Bahagia

Reported and translated by Wan Sharif Wan Ahmad

Ibrahim Lembut CJS:

[1] This appeal is against the decision of the learned Syariah

[2] In making our assessment and coming to our judgment, we A

[3] Based on the Notice of Appeal which was filed on 5 March

i. The learned Syariah High Court judge erred on facts and in

[4] Leave to appeal was granted by the Syariah Appeal Court,

b. that costs of the appeal be borne by the respondent; and

c. other orders as the honourable court deems just and proper.

iii. The appellant’s appeal is dismissed;

iv. The order of the Syariah Subordinate Court is affirmed; and

[7] As it were, the orders were made by the learned judge,

[9] Based on the record of the Syariah Subordinate Court, we A

(c) where the woman has no wali from nasab, according to

(2) The Syarie Judge on being satisfied of the truth of the

Whereas s. 13 refers to Consent Required

A marriage shall not be recognized and shall not be

A [11] Sections 18(1)(c) and 13(b) thus provide a leeway for a

or a wali, including a wali mujbir, who refuses to solemnize the

[14] The issue of kufu draws its roots in numerous authorities of

The father and the grandfather may offer a woman who is a

[15] Elaborate dissertations on the matter of kufu have been

[16] The question is who is to bear the burden of proving that

[17] The concept of proof or al-Da’wa in this issue of kufu

of and rights under kafaah, as per the arguments of the

A [18] Dr. Wahbah al-Zuhaili in his Kitab al-Fiqh al-Islami wa

Kafaah from the linguistic point of view means correspondingly

Kafaah from the phraseology of fuqaha means being equal as

[20] Dr. Wahbah al-Zuhaili also maintains that kufu constitutes a

[21] Upon the aforesaid definitions and the illustrations on kufu,

[22] This view of ours is not repugnant to what Dr. Wahbah

[24] Reverting to the original application in this case, namely

[25] The court entertains no doubt that the respondent has

thereby compelling her to apply to marry via a Wali Hakim when

that such refusal was based on 14 grounds, all of which, he